PROJEKT SPRAWOZDANIA

PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Prawna 2013/2023(INI) 8.5.2013 PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie: Wprowadzanie usprawnień w międzynarodowym prawie prywatnym: przepisy dotyczące jurysdykcji mające zastosowanie do zatrudnienia (2013/2023(INI)) Komisja Prawna Sprawozdawczyni: Evelyn Regner PR\931852.doc PE508.078v01-00 Zjednoczona w różnorodności

PR_INI SPIS TREŚCI Strona PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO...3 UZASADNIENIE...6 PE508.078v01-00 2/10 PR\931852.doc

PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO w sprawie: Wprowadzanie usprawnień w międzynarodowym prawie prywatnym: przepisy dotyczące jurysdykcji mające zastosowanie do zatrudnienia (2013/2023(INI)) Parlament Europejski, uwzględniając art. 12, 15, 16, 27, 28, 30, 31 i 33 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, uwzględniając art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej, uwzględniając art. 45, 81 i 146 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, uwzględniając wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach C- 18/02 1, C-341/05 2 i C-438/05 3, uwzględniając art. 48 Regulaminu, uwzględniając sprawozdanie Komisji Prawnej oraz opinię Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych (A7-0000/2013), A. mając na uwadze bardzo udaną rewizję rozporządzenia Bruksela I 4, dzięki której wprowadzono istotne poprawki do przepisów dotyczących jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europejskiej; B. mając na uwadze, że procedura przekształcenia nie umożliwiła niestety wprowadzenia wysoce zalecanych poprawek w przepisach dotyczących jurysdykcji w zakresie prawa pracy; C. mając na uwadze, że porozumienie międzyinstytucjonalne z dnia 28 listopada 2001 r. 5 przewiduje, że z techniki przekształcania należy korzystać w przypadku często zmienianych aktów prawnych; 1 Wyrok Trybunału (szósta izba) z dnia 5 lutego 2004 r. w sprawie C-18/02, Danmarks Rederiforening, działającego w imieniu DFDS Torline A/S przeciwko LO Landsorganisationen i Sverige, działającego w imieniu SEKO Sjöfolk Facket för Service och Kommunikation, Rec. 2004 s. I-01417. 2 Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 18 grudnia 2007 r. w sprawie C-341/05, Laval un Partneri Ltd przeciwko Svenska Byggnadsarbetareförbundet, Svenska Byggnadsarbetareförbundets avdelning 1, Byggettan i Svenska Elektrikerförbundet, Zb.Orz. 2007 s. I-11767. 3 Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 11 grudnia 2007 r. w sprawie C-438/05, International Transport Workers Federation i Finnish Seamen s Union przeciwko Viking Line ABP i OÜ Viking Line Eesti, Zb.Orz. 2007 s. I-10779. 4 Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona), Dz.U. L 351 z 20.12.2012, s. 1. 5 Porozumienie międzyinstytucjonalne z dnia 28 listopada 2001 r. w sprawie bardziej uporządkowanego wykorzystania techniki przekształcania aktów prawnych, Dz.U. C 077 z 28.3.2002, s. 1. PR\931852.doc 3/10 PE508.078v01-00

D. mając na uwadze, że należy zapewnić spójność przepisów dotyczących jurysdykcji oraz przepisów dotyczących prawa właściwego w danym sporze; E. mając na uwadze, że w centrum zainteresowania międzynarodowego prawa prywatnego na szczeblu europejskim leży również zapobieganie wybieraniu sądu ze względu na możliwość korzystniejszego rozstrzygnięcia sprawy zwłaszcza w przypadku działania na niekorzyść słabszej strony sporu, np. pracowników oraz zapewnienie przewidywalności jurysdykcji w możliwie jak największym stopniu; F. mając na uwadze, że co do zasady sądem właściwym dla rozstrzygania danego sporu powinien być sąd mający najbliższy związek ze sprawą; G. mając na uwadze, że liczba głośnych europejskich spraw sądowych w sprawie jurysdykcji i prawa właściwego w związku z indywidualnymi umowami o pracę oraz sporami zbiorowymi budzi obawy co do podporządkowywania krajowych przepisów prawa pracy przepisom europejskim, co może w niektórych przypadkach prowadzić do stosowania prawa jednego państwa członkowskiego przez sąd w innym państwie członkowskim 1 ; H. mając na uwadze istotne znaczenie prawa pracy dla tożsamości konstytucyjnej i politycznej państw członkowskich, należy zapewnić, by prawo europejskie uwzględniało w tym zakresie tradycje krajowe; I. mając na uwadze, że w większości spraw możliwość stosowania przez sądy własnego prawa w sporach również sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości, co przemawia za połączeniem przepisów dotyczących jurysdykcji z przepisami dotyczącymi prawa właściwego; J. mając na uwadze, że uwzględniając powyższe, należy wprowadzić drobne poprawki w przepisach dotyczących jurysdykcji w zakresie prawa pracy; K. mając na uwadze, że w szczególności w odniesieniu do sporów zbiorowych jurysdykcję powinny sprawować sądy w państwie członkowskim, w którym taki spór ma zostać lub został podjęty; L. mając na uwadze, że w odniesieniu do indywidualnych umów o pracę należy wprowadzić poprawki mające na celu zapewnienie sprawowania jurysdykcji przez sądy tego państwa członkowskiego, które ma najbliższy związek z danym stosunkiem pracy; 1. gratuluje instytucjom udanej rewizji rozporządzenia Bruksela I; 2. ubolewa, że w kontekście procedury przekształcania nie wzięto pod uwagę w wystarczającym stopniu problemów związanych z prawem pracy; 3. wzywa Komisję do zaproponowania poprawki do rozporządzenia Bruksela I, wprowadzającej następujące pilne zmiany w odniesieniu do stosunku pracy: a) zgodnie z rozporządzeniem Rzym II w przypadku sporów zbiorowych sądem 1 Zobacz w szczególności okoliczności sprawy C-438/05, International Transport Workers Federation i Finnish Seamen s Union przeciwko Viking Line ABP i OÜ Viking Line Eesti, Zb.Orz. 2007 s. I-10779. PE508.078v01-00 4/10 PR\931852.doc

właściwym powinien być sąd w miejscu, w którym spór taki ma zostać lub został podjęty; b) w przypadku pozywania pracodawcy przez pracownika należy przeredagować klauzulę wycofania, która obowiązuje w przypadku braku zwyczajowego miejsca pracy, tak aby odnosiła się do miejsca prowadzenia działalności, z którego pracownik otrzymuje lub otrzymywał codzienne polecenia, a nie do miejsca zatrudnienia; c) w przypadku pozywania pracodawcy przez pracownika należy wprowadzić przepis ustanawiający dodatkowy sąd właściwy w państwie członkowskim, w którym przeprowadzano proces rekrutacji, jeżeli pracodawca podjął działania mające na celu rekrutację pracowników z tego właśnie państwa członkowskiego, a umowa o pracę przewiduje dalszy związek pracownika z państwem członkowskim; d) w przypadku gdy pracodawca pozywa pracownika, należy również udostępnić dodatkowy sąd właściwy dla zwyczajowego miejsca pracy, bez uwzględniania klauzuli wycofania; 4. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji oraz Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu. PR\931852.doc 5/10 PE508.078v01-00

UZASADNIENIE W dniu 12 grudnia 2012 r. podpisano wersję przekształconą rozporządzenia Bruksela I w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych 1. W wersji przekształconej rozporządzenia wprowadzono kilka znaczących zmian, w szczególności zniesienie procedury exequatur, co oznacza, że w przyszłości wykonywanie wyroku sądowego w innym państwie członkowskim będzie dużo prostsze. Zakres procedury przekształcania nie objął jednak określonych aspektów przepisów dotyczących jurysdykcji obowiązujących w prawie pracy, mimo przekonania wielu specjalistów co do potrzeby dostosowania w tym obszarze. Z tego powodu Komisja Prawna podjęła decyzję, by wydać sprawozdanie z własnej inicjatywy w sprawie jurysdykcji w prawie pracy, mając na uwadze następne zmiany w rozporządzeniu Bruksela I. Niektóre z dotychczasowych decyzji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w zakresie międzynarodowego prawa prywatnego i zatrudnienia wywołały obawy dotyczące wpływu przepisów Unii Europejskiej na przepisy mające na celu ochronę praw pracowników w państwach członkowskich. Sprawozdawczyni uważa, że chociaż obawy te są w dużej mierze nieuzasadnione, należy wprowadzić pewne poprawki mające na celu zapewnienie, aby ustawodawstwo krajowe nie było zagrożone na rynkach wewnętrznych. Unia Europejska jedynie w niewielkim stopniu ma wpływ na prawo pracy. Poszczególnym państwom członkowskim na różne sposoby udało się osiągnąć równowagę w zakresie praw pracowników, działalności związków zawodowych i swobody prowadzenia działalności. Na chwilę obecną Unia Europejska nie ma zamiaru ingerować w krajowe ustawodawstwo w tym zakresie na przykładzie wniosku dotyczącego rozporządzenia Monti II w sprawie prawa do strajku widoczne jest, że prawo pracy stanowi bardzo wrażliwy obszar. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę swobodę przemieszczania się pracowników i kapitału w Unii Europejskiej, Unia ustanowiła przepisy mające na celu regulację prawa do rozstrzygania sporów przez jurysdykcje państw członkowskich w sprawach o charakterze transgranicznym, w tym dotyczących prawa pracy. Jak wyjaśniono powyżej, prawo pracy stanowi niezwykle wrażliwy obszar ustawodawstwa, a istniejące szczegółowe przepisy zawarte w rozporządzeniu Bruksela I dotyczące indywidualnych umów o pracę odzwierciedlają ten stan rzeczy. Celem sprawozdawczyni jest ochrona przepisów prawa pracy poszczególnych państw członkowskich przed podporządkowywaniem ich jurysdykcjom innych państw członkowskich, dlatego uważa ona, że należy zagwarantować państwom członkowskim w możliwie jak największym stopniu prawo do sprawowania jurysdykcji w sporach związanych z prawem pracy. W miarę 1 Rozporządzenie (UE) nr 1215/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona), Dz.U. L 351 z 20.12.2012, s. 1. PE508.078v01-00 6/10 PR\931852.doc

możliwości jurysdykcję powinno sprawować to samo państwo członkowskie, którego prawo jest w danym sporze właściwe. Tę zasadę należy zastosować w odniesieniu do dwóch obszarów: sporów zbiorowych (I.) i indywidualnych umów o pracę (II.) I. Spory zbiorowe Prawa i obowiązki oraz zadania statutowe związków zawodowych i podobnych organizacji są różne w poszczególnych państwach członkowskich. Powództwo zbiorowe, chronione w części państw członkowskich przez konstytucję, może być nielegalne w innych, np. ze względu na nieprzestrzeganie określonych procedur. W związku z tym art. 9 rozporządzenia Rzym II w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych 1 przewiduje, że prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego z tytułu odpowiedzialności osoby będącej pracownikiem lub pracodawcą lub z tytułu odpowiedzialności organizacji reprezentujących ich interesy zawodowe za szkody spowodowane sporem zbiorowym, planowanym lub prowadzonym, jest prawo państwa, w którym spór taki ma zostać lub został podjęty. Ten przepis ma na celu zapewnienie obowiązywania w przypadku wniesienia sporu zbiorowego prawa danego państwa członkowskiego. W sprawie Torline 2 Trybunał Sprawiedliwości orzekł w 2004 r., że zgodnie z obowiązującymi wtedy przepisami to duńskie sądy mają prawo orzekać o legalności sporów zbiorowych podejmowanych w Szwecji oraz o zasądzaniu odszkodowania. Rozporządzenie Rzym II wyjaśnia, że w tej sytuacji obowiązywałoby prawo szwedzkie, jednak przepisy dotyczące jurysdykcji nie zostały zmienione przez przekształcone rozporządzenie Bruksela I, co oznacza, że nadal to duński sąd decydowałby o legalności sporu, jednak z zastosowaniem prawa szwedzkiego. Może to być niekorzystne dla pracowników i przedstawicieli związków zawodowych wykonujących swoje konstytucyjne prawa, jednak oznacza to również, że w niektórych przypadkach sądy orzekające w sporach zbiorowych będą musiały stosować prawo innego kraju, co spowoduje obniżenie jakości sądownictwa w związku z bardziej ograniczoną znajomością zagranicznego prawa obowiązującego w przypadku sporów zbiorowych. Sprawozdawczyni uważa zatem, że przepisy dotyczące jurysdykcji w sprawach związanych ze sporami dotyczącymi stosunku pracy należy uzgadniać z odpowiednimi przepisami dotyczącymi właściwego prawa. Sąd w państwie członkowskim, w którym ma zostać lub został podjęty spór zbiorowy, powinien być sądem właściwym w sporach z nim związanych. II. Indywidualne umowy o pracę W odniesieniu do indywidualnych umów o pracę aktualne rozporządzenie Bruksela I przewiduje w tym zakresie specjalne przepisy ochronne dla pracowników odpowiadające w 1 Rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych ( Rzym II ), Dz.U. L 199 z 31.7.2007, s. 40. 2 Wyrok Trybunału (szósta izba) z dnia 5 lutego 2004 w sprawie C-18/02, Danmarks Rederiforening, działającego w imieniu DFDS Torline A/S przeciwko LO Landsorganisationen i Sverige, działającego w imieniu SEKO Sjöfolk Facket för Service och Kommunikation, Rec. 2004 s. I-01417. PR\931852.doc 7/10 PE508.078v01-00

swym charakterze przepisom dotyczącym ochrony konsumentów i osób ubezpieczonych. Sprawozdawczyni uważa jednak, że bieżące przepisy można znacznie poprawić. Niektóre poprawki uwzględniono już w niedawnych zmianach do rozporządzenia Bruksela I, jednak niewystarczającą uwagę poświęcono ważnemu związkowi między jurysdykcją nad sporami w zakresie zatrudnienia a systemem prawnym właściwym zgodnie z umową o pracę. W tym kontekście przepisy dotyczące jurysdykcji są różne: inny zbiór przepisów obowiązuje w przypadku, gdy pozwanym jest pracodawca (II.A.), a inny gdy pozwanym jest pracownik (II.B.). II.A. Sprawy przeciwko pracodawcom W przypadku gdy pozwanym jest pracodawca, sprawę można założyć, zgodnie z art. 21 przekształconego rozporządzenia Bruksela I, w miejscu zamieszkania lub siedziby pracodawcy albo w miejscu zwyczajowego miejsca pracy pracownika (lub ostatniego miejsca, w którym wykonywał pracę, jeżeli nie jest już zatrudniony u tego pracodawcy). W przypadku braku zwyczajowego miejsca pracy (lub miejsca, w którym pracownik zwyczajowo wykonywał swoją pracę), stosuje się miejsce zatrudnienia pracownika. Kryterium wycofania miejsca zatrudnienia jest rzadko stosowane, ponieważ nawet w przypadku braku stałego miejsca pracy zazwyczaj można ustalić stałe miejsce, z którego pracownik wykonuje pracę; problemy mogą się jednak pojawić w przypadku sektora transportu międzynarodowego: załóg samolotów, kierowców ciężarówek, transportu morskiego itp. W tych przypadkach często trudno ustalić, z jakiego miejsca pracownik wykonywał swoją pracę, ponieważ zarówno firma, jak i środki transportu mogą być zarejestrowane w dwóch różnych państwach członkowskich, zarząd danej firmy może mieć siedzibę w kolejnym państwie członkowskim, a pracownik mieszkać w jeszcze innym. W związku z tym stosowanie miejsca zatrudnienia pracownika jako kryterium nie ma logicznego uzasadnienia ani nie służy interesom pracownika, ponieważ między miejscem zatrudnienia a miejscem wykonywania codziennej pracy nie musi być żadnego faktycznego związku 1. Sprawozdawczyni wnioskuje zatem o zniesienie kryterium wycofania miejsca zatrudnienia. Przyjęcie generalnego kryterium rozporządzenia Rzym II (miejsce o bliższym związku ze względu na okoliczności 2 ) nie jest wystarczające dla dokładnego ustalenia jurysdykcji. Sprawozdawczyni wnioskuje zatem o przyjęcie kryterium wycofania dla tego miejsca prowadzenia działalności, z którego pracodawca wydaje pracownikowi codzienne polecenia dotyczące wykonywanej pracy. Związek między sądami sprawującymi jurysdykcję i faktycznym stosunkiem pracy będzie w związku z tym silniejszy w tych sprawach, w których należy zastosować kryterium wycofania ze względu na brak zwyczajowego miejsca pracy. Ponadto sprawozdawczyni popiera ustanowienie dodatkowego sądu właściwego dla 1 Ugljesa Grusic, Jurisdiction in employment matters under Brussels I: a reassessment, I.C.L.Q. 2012, 61(1), 91-126. 2 Art. 8 ust. 4. PE508.078v01-00 8/10 PR\931852.doc

pracowników w miejscu rekrutacji pracownika. Taki przepis powinien obowiązywać, wzorem regulacji amerykańskich 1, w przypadku gdy pracodawca podjął działania mające na celu rekrutację pracownika z określonego państwa członkowskiego, a umowa o pracę przewiduje dalszy związek pracownika z państwem członkowskim (w zakresie np. pokrywania kosztów jego regularnych podróży do państwa członkowskiego, z którego pochodzi, kosztów przeprowadzki do tego państwa itp.). II.A. Sprawy przeciwko pracownikom W prawie pracy występuje niewiele spraw przeciwko pracownikom i są one stosunkowo rzadko. Obecnie w celu ich ochrony, pracowników można pozywać jedynie w państwie członkowskim, w którym mieszkają 2. Oznacza to jednak, że w przypadku np. pracowników transgranicznych państwo członkowskie sprawujące jurysdykcję oraz państwo członkowskie, którego prawo obowiązuje w danym sporze, będą różne. Sprawozdawczyni wnioskuje zatem, mając na uwadze spójność prawa i interes wszystkich stron, zarówno pracodawców, jak i pracowników, by do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania pracownika zgodnie z art. 22 ust. 1 przekształconego rozporządzenia Bruksela I dołączono dodatkowy sąd właściwy dla miejsca zwyczajowego wykonywania pracy przez pracownika lub ostatniego miejsca, z którego wykonywał pracę. Nie istnieje potrzeba, by w tym przypadku uwzględniać dodatkową klauzulę wycofania, ponieważ obecnie obowiązujący sąd właściwy dla miejsca zamieszkania pracownika będzie również dostępny w przypadku braku zwyczajowego miejsca pracy. III. Wniosek Biorąc pod uwagę powyższe, sprawozdawczyni wnioskuje o wprowadzenie następujących poprawek do przepisów rozporządzenia Bruksela I w sprawie jurysdykcji w zakresie prawa pracy: 1. w przypadku sporów zbiorowych ustanowienie sądem właściwym zgodnie z rozporządzeniem Rzym II sądu w miejscu, w którym spór taki ma zostać lub został podjęty; 2. w przypadku pozywania pracodawcy przez pracownika przeredagowanie klauzuli wycofania, która obowiązuje w przypadku braku zwyczajowego miejsca pracy, tak by odnosiła się do miejsca prowadzenia działalności, z którego pracownik otrzymuje lub otrzymywał codzienne polecenia, a nie do miejsca zatrudnienia; 3. w przypadku pozywania pracodawcy przez pracownika wprowadzenie dodatkowego sądu właściwego w państwie członkowskim, w którym przeprowadzano proces rekrutacji, jeżeli pracodawca podjął działania mające na celu rekrutację pracowników z tego właśnie państwa członkowskiego, a umowa pracę przewiduje dalszy związek pracownika z państwem członkowskim; 1 Runnels v TMSI Contractors, Inc 764 F 2d 417 (5th Cir 1985); Clark v Moran Towing & Transp Co 738 F Supp 1023 (ED La 1990); Mabry v Fuller-Shuwayer Co, Ltd 50 NC App 245 (1981). 2 Art. 22 przekształconego rozporządzenia Bruksela I. PR\931852.doc 9/10 PE508.078v01-00

4. w przypadku gdy pracodawca pozywa pracownika wprowadzenie dodatkowego sądu właściwego dla zwyczajowego miejsca pracy, bez uwzględniania klauzuli wycofania. Celem tych zmian jest zbiorowa i indywidualna ochrona pracowników, którzy zazwyczaj są słabszą stroną stosunku pracy, oraz zapewnienie spójności prawnej i zapobieganie podważaniu krajowych tradycji prawnych w zakresie prawa pracy poprzez zapewnienie, w możliwie jak największym stopniu, zgodności jurysdykcji z prawem właściwym. PE508.078v01-00 10/10 PR\931852.doc