OCENA HAŁASU NA STANOWISKU MOTORNICZEGO WYBRANYCH TYPÓW TRAMWAJÓW

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 119 Transport 2017 Małgorzata Orczyk Politechnika Poznańska, Wydział Maszyn Roboczych i Transport, Instytut Silników Spalinowych i Transportu OCENA HAŁASU NA STANOWISKU MOTORNICZEGO WYBRANYCH TYPÓW TRAMWAJÓW Rękopis dostarczono, październik 2016 Streszczenie: W artykule zaprezentowane zostaną wybrane wyniki pomiarów hałasu na stanowisku pracy motorniczego w dwóch typach niskopodłogowych tramwajów. Uzyskane podczas pomiarów wyniki badań porównano z poziomami dopuszczalnymi zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. Ponadto w artykule dokonano także przeglądu obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony pracownika przed hałasem na stanowisku pracy. W analizach uwzględniono również przepisy związane z oceną hałasu na stanowisku operatora szynowych (kolejowych) środków transportu. Słowa kluczowe: hałas na stanowisku pracy, regulacje prawne, poziom dopuszczalny 1. WPROWADZENIE Hałas jest jednym z wielu czynników stwarzających w środowisku pracy zagrożenie dla zdrowia człowieka. Należy do grup uciążliwych i szkodliwych czynników fizycznych występujących w pracy. Zawodowa regularna ekspozycja na hałas, obok zmian fizjologicznych związanych z wiekiem człowieka, jest przyczyną powstawania trwałego ubytku słuchu i wpływa tym samym negatywnie na funkcjonowanie człowieka w otoczeniu zawodowym i społecznym [1]. Praca kierowców autobusów i motorniczych należy do specyficznej kategorii zawodów, która wiąże się z narażeniem zdrowia i/lub życia osoby ją wykonującej oraz z zagrożeniem dla innych ludzi. Istotnymi obciążeniami dla tego zawodu są również częściowo wymuszona pozycja ciała, stres zawodowy związany z odpowiedzialnością za bezpieczeństwo pasażerów i koniecznością stałej koncentracji uwagi oraz praca zmianowa. Czynnikiem ryzyka zawodowego są następujące czynniki: wypadki i kolizje drogowe z następstwami neurologicznymi (urazy czaszkowo-mózgowe, urazy kręgosłupa szyjnego) oraz wpływ drgań ogólnych i hałasu [9]. W artykule zaprezentowane zostaną wyniki pomiarów hałasu na stanowisku pracy w dwóch typach niskopodłogowych tramwajów: pierwszy typ to przykład wagonów

294 Małgorzata Orczyk nowych niedawno dostarczonych do eksploatacji w miejskim przedsiębiorstwie komunikacyjnym (Tramwaj niskopodłogowy I typu) a drugi typ to wagony będące w eksploatacji przez przewoźnika od około dziesięciu lat (Tramwaj niskopodłogowy II typu) Na podstawie zarejestrowanych w obu typach tramwajów pomiarów a następnie wyliczonych wartości poziomów dźwięku dokonano porównania ich z poziomami dopuszczalnymi zawartymi w rozporządzaniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. Ponadto dokonano przeglądu obowiązujących przepisów prawnych w zakresie ochrony przed hałasem na stanowisku pracy ze szczególnym uwzględnieniem przepisów odnoszących się do ochrony przed hałasem na stanowisku pracy operatora w pojazdach szynowych. 2. PRZEGLĄD PRZEPISÓW ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ PRZED HAŁASEM NA STANOWISKU PRACY W zakresie ochrony środowiska przed hałasem na stanowisku pracy możemy wskazać następujące akty prawne odnoszące się ogólnie do tych zagadnień: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 6 czerwca 2014 r w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dyrektywa 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 6 lutego 2003 r w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (hałasem). PN-EN ISO 9612:2011 Akustyka Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas. Metoda techniczna. PN-Z-01338 Akustyka Pomiar i ocena hałasu infradźwiękowego na stanowiskach pracy. W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 roku w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy są ustalone poziomy dopuszczalne hałasu i drgań występujących w środowisku pracy. Z zakresie hałasu słyszalnego wielkościami które charakteryzują hałas są trzy wielkości: poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego czasu pracy, maksymalny poziom dźwięku skorygowany charakterystyką A oraz szczytowy poziom dźwięku skorygowany charakterystyką C. Poziomy dopuszczalne hałasu kształtują się następująco: poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego wymiaru pracy nie może przekroczyć 85 db a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie może przekroczyć wartości 3,64 103 [Pa 2 s], maksymalny poziom dźwięku skorygowany charakterystyką A nie może przekraczać wartości 115 db a szczytowy poziom dźwięku skorygowany charakterystyką C nie może przekroczyć 135 db [2]. Dyrektywa 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (hałasem) zawiera ogólne wytyczne związane z określeniem ryzyka zawodowego związanego

Ocena hałasu na stanowisku motorniczego wybranych typów tramwajów 295 z oddziaływaniem hałasu na pracownika podczas pracy. W dyrektywie tej wskazano dwie wielkości przy użyciu których dokonuje się oceny ryzyka zawodowego wynikającego z odziaływania hałasu na stanowisku pracy: szczytowa wartość ciśnienia akustycznego skorygowana charakterystyką częstotliwościową C (LCpeak) i poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy (LEX,8h). Ponadto w dokumencie tym wskazano trzy charakterystyczne poziomy ze względu na oddziaływanie hałasu (wartość graniczna ekspozycji, górna wartość działania i dolna wartość działania) i przyporządkowano im wielkości liczbowe, kształtują się one następująco: graniczna wartość ekspozycji LEX,8h = 87 db oraz LCpeak = 140 db, górne wartości działania LEX, 8h = 85 db oraz LCpeak = 137 db, dolne wartości działania LEX,8h = 80 db oraz LCpeak = 135 db. Ponadto pracodawca jest zobowiązany do okresowej kontroli hałasu na stanowisku pracy oraz wykonania oceny ryzyka zawodowego. W przypadku przekroczenia dolnych i górnych wartości oddziaływania hałasu pracodawca jest zobowiązany podejmować odpowiednie działania zmierzające do obniżenia tych wartości poniżej dolnego poziomu. Dyrektywa także nakłada na pracodawców obowiązek informowania i szkolenia pracownika w zakresie ryzyka wynikającego z narażenia na hałas [5]. PN-EN ISO 9612 Akustyka Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas Metoda techniczna w normie tej określono techniczną metodę pomiaru narażenia pracowników na hałas w środowisku pracy oraz wskazano sposób obliczania tego narażenia. Według normy ocenę hałasu na stanowisku pracy wykonuje się stosując pięć kroków. W pierwszej kolejności dokonuje się analizy warunków pracy, następnie wybiera się jedną ze strategii pomiarowych (pomiary z podziałem na czynności, pomiary stanowiskowe lub pomiary całodzienne). Kolejnym krokiem jest wykonanie pomiarów. Na postawie zrealizowanych badań na stanowisku pracy wyznacza się dzienne poziomy ekspozycji na hałas odniesione do 8-godzinnego dnia pracy oraz określa się błędy i niepewności pomiarowe. Ostatnim krokiem jest prezentacja uzyskanych wyników badań i błędów pomiarowych. Podstawową wielkością którą mierzy się podczas oceny klimatu akustycznego na stanowisku pracy jest równoważny poziom dźwięku skorygowany charakterystyką A oraz szczytowy poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką C. Na podstawie zarejestrowanych wyników równoważnych poziomów dźwięku wyznacza się poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy. Pomiary na stanowisku pracy norma zaleca wykonywać pod nieobecność pracownika. Mikrofon pomiarowy powinien być umieszczony w miejscu, w których znajduje się głowa pracownika podczas normalnego wykonywania pracy. W przypadku gdy pracownik musi być obecny na swoim stanowisku pracy podczas pomiarów, mikrofon powinien być umieszczony w odległości od 0,1 m do 0,4 m od wejścia do zewnętrznego przewodu słuchowego po stronie ucha bardziej narażonego na hałas. Jeżeli położenie, w którym znajduje się głowa nie jest dokładnie określone mikrofon może być usytuowany na następujących wysokościach: gdy pracownik wykonuję pracę w pozycji stojącej 1,55 m ± 0,075 m od płaszczyzny, na której stoi pracownik lub gdy pracownik wykonuje pracę w pozycji siedzącej 0,80 m ± 0,05 m od środka płaszczyzny siedziska [6]. PN-Z-01338 Akustyka Pomiar i ocena hałasu infradźwiękowego na stanowisku pracy w normie tej zdefiniowano, że hałas infradźwiękowy to hałas, którego widmo jest zawarte w paśmie częstotliwości od 1 Hz do 20 Hz. Metody wykonywania pomiaru hałasu na stanowisku pracy w odniesieniu do hałasu infradźwiękowego powinny być zgodne z wytycznymi normy PN-EN ISO 9612. Wielkością mierzoną jest równoważny poziom

296 Małgorzata Orczyk ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką częstotliwościową G. W dokumencie tym określono także zakres poziomów dopuszczalnych: równoważny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany charakterystyką G odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy oraz tygodnia pracy powinien nie przekraczać 102 db. Natomiast na stanowiskach do wykonywania prac koncepcyjnych wymagających szczególnej koncentracji uwagi poziom dopuszczalny nie powinien przekraczać 86 db [7]. Dokonując przeglądu przepisów odnoszących się do ochrony pracownika przed hałasem na stanowiskach pracy operatorów w środkach transportu można stwierdzić, że poza przepisami, które dotyczą hałasu na stanowisku pracy maszynisty w kolejowych pojazdach szynowych nie ma innych przepisów odnoszących się do tych zagadnień. Przepisy dotyczące ochrony przed hałasem na stanowisku pracy maszynisty to: Rozporządzenie Komisji Europejskiej z dnia 26 listopada 2014 roku w sprawie technicznych specyfikacji interoperacyjności podsystemu Tabor kolejowy hałas. PN-EN ISO 3381 Kolejnictwo. Akustyka. Pomiar hałasu wewnątrz pojazdów szynowych. PN-EN 15892 Kolejnictwo Emisja hałasu Pomiar hałasu wewnątrz kabin maszynisty. Techniczna Specyfikacja Interoperacyjności podsystemu Tabor kolejowy hałas w dokumencie tym poza zagadnieniami związanymi z określeniem metodyk wykonywania pomiarów hałasu zewnętrznego (na postoju, podczas fazy ruszania i podczas jazdy) i poziomami dopuszczalnymi hałasu zewnętrznego dla pojazdów szynowych zawarto również wytyczne odnoszące się do oceny hałasu na stanowisku pracy maszynisty. Ocenę taką należy wykonać zgodnie z normą PN-EN 15892 (Kolejnictwo Emisja hałasu Pomiar hałasu wewnątrz kabin maszynisty). Ponadto w dokumencie tym wskazano także poziomy dopuszczalne odnoszące się do pracy na stanowisku maszynisty. Poziomy te zostały określone dla dwóch przypadków: podczas postoju lokomotywy, gdy emitowany jest sygnał dźwiękowy i podczas jazdy. Na postoju podczas emitowania sygnału dźwiękowego rejestrowany równoważny poziom dźwięku nie może przekroczyć 95 db a podczas jazdy z prędkościami vmax < 250 km/h 78 db [3]. Norma PN-EN ISO 3381 Kolejnictwo Akustyka. Pomiar hałasu wewnątrz pojazdów szynowych zawiera wytyczne dotyczące metodyki wykonywania pomiarów we wnętrzu pojazdów szynowych oraz w kabinie maszynisty. W przypadku oceny hałasu na stanowisku pracy maszynisty to mikrofon pomiarowy powinien znajdować się na wysokości 1,6 m nad podłogą przy stanowisku pracy na wysokości ucha operatora w odległości około 0,1 m od ucha maszynisty [4]. PN-EN 15892 Kolejnictwo Emisja hałasu- Pomiar hałasu wewnątrz kabin maszynisty norma zawiera wytyczne wykonywania pomiaru hałasu w kabinie maszynisty podczas jazdy i na postoju podczas generowania sygnału akustycznego. Pomiary hałasu na stanowisku pracy maszynisty należy wykonywać podczas przejazdu pociągu w terenie otwartym z maksymalną prędkością. Podczas badań hałasu wszystkie okna i drzwi powinny być zamknięte ponadto systemy nawiewu powietrza, klimatyzacji i ogrzewania w kabinie nie powinny być niczym zakryte. Mikrofon pomiarowy umieszcza się zasadniczo przy uchu maszynisty w środku płaszczyzny poziomej rozciągającej się od szyby przedniej do tylnej ściany kabiny. Jeżeli trudno jest określić dokładne położenie ucha maszynisty mikrofon pomiarowy zaleca się umieścić na wysokości 0,80 m ± 0,05 m pionowo nad środkiem masy nieobciążonej powierzchni siedziska. Norma także uwzględnia pomiar

Ocena hałasu na stanowisku motorniczego wybranych typów tramwajów 297 hałasu na stanowisku maszynisty podczas hamowania pojazdu trakcyjnego. Pomiary takie wykonuje się od prędkości 80 km/h do całkowitego zatrzymania pojazdu [8]. 3. METODYKA POMIARÓW Obiektami badań były niskopodłogowe tramwaje będące w eksploatacji przez miejskiego przewoźnika. Do badań zostały wybrane dwa typy tramwajów: pierwszy typ to wagony nowe, łącznie przebadano 9 sztuk tego tramwaju (Tramwaj niskopodłogowy I typu) drugi typ tramwaju to 5 sztuk dziesięcioletnich wagonów (Tramwaj niskopodłogowy II typu). Omawiane tramwaje to przykłady najnowocześniejszych konstrukcji tramwajów. Długość omawianych typów tramwajów jest porównywalna i wynosi przeszło 30 000 mm, ponadto badane tramwaje charakteryzują się 100% niską podłogą. Celem wykonanych badań było porównanie warunków pracy motorniczego w różnych typach niskopodłogowych tramwajów. Ze względu na brak przepisów odnoszący się do oceny hałasu na stanowisku motorniczego opracowano własną metodykę pomiarową opierając się na normach kolejowych: PN-EN 15892 i PN-EN ISO 3381 natomiast wyznaczone wartości poziomu dźwięku porównano z poziomami dopuszczalnymi zawartymi w Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. Wszystkie pomiary zostały zrealizowane w miesiącach od kwietnia do września, co zapewniało korzystną i porównywalną pogodę dla wszystkich pojazdów głównie ze względu na brak opadów atmosferycznych pomiary odbywały się na suchych szynach. Wytypowana do badań trasa pomiarowa liczyła około 17 km jej przejazd zajmował około jednej godziny. Wszystkie badane tramwaje pokonały ten sam odcinek pomiarowy w warunkach jazdy dziennej poza godzinami szczytu. Na wyznaczonej do badań trasie pomiarowej dopuszczalne były zatrzymania i wynikały one z czerwonych świateł na sygnalizatorach oraz z obecności innych tramwajów. Pomiary hałasu były realizowane za pomocą 1/2 mikrofonu pola swobodnego typ 4189 i kasety pomiarowej PULS typ 3560C firmy Brüel & Kjær. Mikrofon pomiarowy był umieszczony na wysokości 0,8 m nad siedziskiem fotela. Po zakończeniu pomiarów zostały wyznaczone następujące wielkości: poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego czasu pracy LEX, 8h, maksymalny poziom dźwięku skorygowany charakterystyką A (LAmax) i szczytowy poziom dźwięku skorygowany charakterystyką C (LCpeak). 4. ANALIZA WYNIKÓW POMIARU Podczas oceny hałasu na stanowisku motorniczego tramwaju mikrofon pomiarowy został umieszczony na wysokości 0,8 m nad siedziskiem fotela. Pomiary prowadzono dla trzech wariantów: pomiar gdy wszystkie urządzenia w tramwaju były wyłączone pomiar tzw. tła akustycznego, pomiar na postoju, gdy pantograf znajdował się przy sieci trakcyjnej i wszystkie urządzenia w tramwaju pracowały i pomiar podczas jazdy. Podczas pojedynczej

298 Małgorzata Orczyk sesji pomiarowej rejestrowano następujące parametry sygnału akustycznego: równoważny poziom dźwięku (LAeq), maksymalny poziom dźwięku skorygowany charakterystyką korekcyjną A (LAmax) i szczytowy poziom dźwięku skorygowany charakterystyką korekcyjną C (LCpeak). Zmierzone tło akustyczne, podczas gdy wszystkie urządzania w badanych tramwajach były wyłączone zawierało się w zakresie od 34 do 45 db. Uruchomienie pojazdów i podniesienie pantografu do sieci trakcyjnej spowodowało, że rejestrowane poziomy dźwięku wzrastały do około 50 db w pierwszym typie tramwaju (wagon nowy) i 60 db w wagonach starszego typu. Przejazd badanymi wagonami tramwajowymi trasy pomiarowej wiązał się z generowaniem poziomów dźwięku do około 75 db (nowe wagony) i 80 db (starsze wagony). Na podstawie zarejestrowanych poziomów dźwięku wyznaczono dzienny poziom ekspozycji pracownika na hałas LEX, 8h odnoszący się do 8 godzin pracy oraz poziomy LAmax i LCpeak. Dzienny poziom ekspozycji na hałas LEX, 8h obliczono według następującej zależności [6]: Te LEX, 8h LAeq, Te 10log T0 gdzie: L Aeq,Te równoważny poziom dźwięku A [db], T e czas ekspozycji na hałas w ciągu dnia roboczego [s] Te = 6 h = 21600 s, T 0 czas odniesienia T 0 = 8 h = 28800 s Przyjęcie w powyższej zależności za Te (czas ekspozycji na hałas w ciągu dnia roboczego) wartości 21 600 s wynikało z przyjęcia założenia, że podczas 8-godzinnej zmiany roboczej motorniczy średnio przez około 6 godzin przebywa w tramwaju z włączonymi silnikami trakcyjnymi i jest narażony na oddziaływanie hałasu. W tabeli 1 zestawiono wyniki uzyskanych w badaniach wartości pomiarów hałasu, obliczeń oraz poziomy dopuszczalne hałasu [2] dla wszystkich biorących udział w badaniach tramwajów. Tablica 1 Zestawienie wyników oddziaływania hałasu na stanowisku pracy motorniczego tramwaju podczas jazdy Typ tramwaju Tramwaj niskopodłogowy I typu Numer kolejny badanego tramwaju Poziom hałasu oddziaływującego na stanowisku pacy [db] Poziomy dopuszczalne [db] L EX, 8h L Amax L Cpeak L EX, 8h L Amax L Cpeak 1 73 101 116 2 73 112 114 3 75 102 113 4 74 102 113 5 75 99 112 6 73 102 115 7 71 116 114 8 75 102 112 9 74 103 112 85 115 135

Ocena hałasu na stanowisku motorniczego wybranych typów tramwajów 299 Tramwaj niskopodłogowy II typu 1 73 100 111 2 75 102 114 3 76 100 114 4 79 95 105 5 76 100 113 cd. tab. 1 Wykonane obliczenia pozwalają na sformułowanie następujących wniosków. Obliczony poziom ekspozycji odniesiony do 8-godzinnej zmiany we wszystkich badanych wagonach nie przekroczył poziomu dopuszczalnego wynoszącego 85 db. Obliczone poziomy LEX, 8h w wagonach pierwszego typu (wagony nowe) zawierały się od 71 75 db a w wagonach drugiego typu (będące 10 lat w eksploatacji) od 73 79 db. Poziomy maksymalne dźwięku skorygowane charakterystyką A LAmax w zasadzie także nie przekroczyły poziomu dopuszczalnego 115 db. Zawierały się w zakresie od 95 116 db. Wyjątek stanowił pomiar w siódmym badanym tramwaju (7) dla tramwaju niskopodłogowego I typu, dla tego tramwaju zarejestrowana wartość przekroczyła poziom 115 db. Zwarzywszy jednak na fakt, że inne rejestrowane parametry LEX,8h i LCpeak nie przekroczyły poziomu dopuszczalnego można uznać, że również i w tym tramwaju poziomy dopuszczane nie zostały przekroczone. W przypadku poziomów szczytowych skorygowanych charakterystyką C LCpeak także poziomy dopuszczalne 135 db nie zostały przekroczone. Rejestrowane poziomy dźwięku w tej charakterystyce wynosiły 105 116 db. 5. PODSUMOWANIE Wykonane badania hałasu na stanowisku pracy motorniczego w dwóch typach wagonów tramwajowych pozwalają na wysunięcie następujących wniosków: W nowych wagonach zmierzone poziomy dźwięku na postoju podczas pracy wszystkich urządzeń w wagonie wynosiły około 50 db. W wagonach starszego typu po dziesięciu latach eksploatacji na postoju rejestrowane poziomy dźwięku były wyższe o 10 db od wagonów nowych i wynosiły około 60 db. Podczas jazdy poziomy ekspozycji odniesione do 8-godzinnego dnia pracy wyniosły w wagonach nowych do 71 75 db natomiast w wagonach starszych do 73 79 db. Można zatem stwierdzić, że podczas jazdy w badanych wagonach tramwajowych klimat akustyczny w kabinie motorniczego jest na porównywalnym poziomie i nie przekracza 80 db. We wszystkich podstawionych do badań tramwajach poziomy dopuszczalne [2] oraz graniczna, dolna i górna wartość ekspozycji [5] nie zostały przekroczone. Prezentowane wyniki badań, zrealizowane w ramach tematu nr 05/52/DSPB/0247, zostały sfinansowane z dotacji na naukę przeznaczonej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

300 Małgorzata Orczyk Bibliografia 1. Kasprzyk H., Metodyka wyznaczania poziomu hałasu na stanowisku pracy w przykładach. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2013. 2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dz. U. Nr. 2014, poz. 817. 3. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1304/2014 a dnia 26 listopada 2014 r w sprawie technicznych specyfikacji interoperacyjności podsystemu Tabor kolejowy hałas, zmieniający decyzję 2008/232/WE i uchylające decyzję 2011/229/UE. 12.12.2014, L. 356/421. 4. PN-EN ISO 3381 Kolejnictwo. Akustyka. Pomiar hałasu wewnątrz pojazdów szynowych. 5. Dyrektywa 2003/10/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lutego 2003 roku w sprawie minimalnych wymagań w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa dotyczących narażenia pracowników na ryzyko spowodowane czynnikami fizycznymi (hałasem) (siedemnasta dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG). Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 15.2.2003, L.42/38. 6. PN-EN ISO 9612 Akustyka Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas Metoda techniczna. 7. PN-Z-01338:2010 Akustyka Pomiar i ocena hałasu infradźwiękowego na stanowisku pracy. 8. PN-EN 15892 Kolejnictwo Emisja hałasu Pomiar hałasu wewnątrz kabin maszynisty. 9. Sińczuk-Walczak H., Siedlecka J., Szymczak W., Gadzicka E., Walczak A., Kowalczyk G., Dania M., Bortkiewicz A., Objawy i zespoły neurologiczne u kierowców pojazdów komunikacji miejskiej. Medycyna Pracy, 2015; 66 (3), s. 333-341. ASSESSMENT OF NOISE AT THE WORKING SITE OF A TRAM DRIVER OF SELECTED TYPES OF TRAMS Summary: This article presents selected results of noise measurements at the working site of a tram driver of two types of low-floor trams. Measurement results were compared with acceptable levels defined in Regulation of the Minister of Labour and Social Policy of 6 June 2014. Furthermore, this article presents an overview of law regulations related to assessment of noise at the working site of operator of rail means of transport. Keywords: noise at the working site, law regulations, acceptable level