Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Aktualizacja nr 154 lipiec 2014 Ubezpieczenia społeczne w praktyce NOWOŚCI Zaostrzono sankcje za nieopłacanie składek na Fundusz Pracy 5 Były pracownik na emeryturze lub rencie bez zasiłku 6 Obowiązują nowe zasady wznawiania wypłaty emerytur mundurowych 9 Decyzja ZUS i wartość należności z tej decyzji są zindywidualizowane 10 INTERPRETACJE Świadczenia rzeczowe dla pracowników na urlopach z tytułu rodzicielstwa są wolne od składek 17 W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego i prowadzenia działalności tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń jest zasiłek macierzyński z umowy o pracę 19 ODPOWIEDZI NA PYTANIA CZYTELNIKÓW Za pracownika powołanego na ćwiczenia wojskowe składki nie zawsze opłaca pracodawca 23 Ryczałt za godziny nadliczbowe trzeba rozliczyć z ZUS 31 Rekompensatę utraconego dodatku należy uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku 39 Czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie skraca okresu wyczekiwania 41 W okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracodawca nie zawsze wypłaca zasiłek 43 SKŁADKI Wyłączenia z podstawy wymiaru składek z uwzględnieniem interpretacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Ze zwolnienia z oskładkowania może korzystać wiele świadczeń pieniężnych i niepieniężnych przekazywanych pracownikom. Interpretacje ZUS wskazują, na które ze składników wynagrodzenia czy świadczeń należy zwrócić szczególną uwagę, żeby nie narazić się na konsekwencje nieopłacenia należnych składek. 51 Zadaj pytanie us@wip.pl na temat programu Płatnik Odpowiedź otrzymasz e-mailem

Rada Konsultantów: prof. UW Małgorzata Gersdorf prof. UW Gertruda Uścińska Kierownik marketingu grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Wydawca: Marlena Prószyńska Redaktor prowadzący: Marta Strupińska Korekta: Zespół ISBN 978-83-269-3287-8 Nakład: 1800 egz. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: us@wip.pl NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Co py ri ght by Wy daw nic two Wie dza i Prak ty ka sp. z o.o. Warszawa 2014 Skład i ła ma nie: Trio graf Da riusz Ko łacz, e-mail: dkolacz@triograf.pl Druk: Miller Druk sp. z o.o. Poradnik Ubezpieczenia społeczne w praktyce wraz z przysługującymi Czytelnikom innymi elementami dostępnymi w subskrypcji (e-letter, strona WWW i inne) chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w poradniku Ubezpieczenia społeczne w praktyce oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Ubezpieczenia społeczne w praktyce została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Ubezpieczenia społeczne w praktyce oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Ubezpieczenia społeczne w praktyce lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy; ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Informacje o prenumeracie: Tel: 22 518 29 29 e-mail: cok@wip.pl

Marta Strupińska redaktor prowadzący Drodzy Czytelnicy! Pracownik, który zachoruje w czasie urlopu wypoczynkowego, nie straci dni przeznaczonych na odpoczynek. Nabędzie prawo do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego, a z urlopu skorzysta w terminie późniejszym. Urlopu nie przerwie natomiast choroba dziecka czy innego członka rodziny. Na takie świadczenia nie może też liczyć korzystający z urlopu bezpłatnego, chyba że niezdolność do pracy trwa także po jego zakończeniu. Zachęcam do przeczytania tekstu Zwolnienie lekarskie w czasie urlopu wypoczynkowego i bezpłatnego, w którym można znaleźć odpowiedzi m.in. na takie pytania: Czy choroba pracownika w czasie urlopu wypoczynkowego powoduje automatyczne przesunięcie planowanego terminu powrotu do pracy? Czy pracownik może nabyć prawo do zasiłku opiekuńczego w czasie pobytu na urlopie wypoczynkowym Czy w czasie korzystania z urlopu bezpłatnego pracownikom przysługują jakieś świadczenia chorobowe? Jak rozpisać w formularzach ubezpieczeniowych chorobę pracownika w czasie urlopu bezpłatnego? Wiadomo, że ze zwolnienia z oskładkowania może korzystać wiele świadczeń pieniężnych i niepieniężnych przekazywanych pracownikom. Wyłączenia przewidziane dla pracowników stosuje się odpowiednio do zleceniobiorców. Interpretacje ZUS wskazują, na które ze składników wynagrodzenia czy świadczeń należy zwrócić szczególną uwagę, żeby nie narazić się na konsekwencje nieopłacenia należnych składek na ubezpieczenia. Dlatego zachęcam do zapoznania się z opracowaniem Wyłączenia z podstawy wymiaru składek z uwzględnieniem interpretacji ZUS. Jak zwykle polecam też dział, w którym eksperci odpowiadają na pytania Czytelników oraz przedstawiają nowości z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zachęcam do lektury lipcowego numeru. lipiec 2014 1 Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Spis treści Nowości Zaostrzono sankcje za nieopłacanie składek na Fundusz Pracy 5 Były pracownik na emeryturze lub rencie bez zasiłku 6 Nocleg w przystosowanej kabinie pojazdu nie pozbawia kierowcy ryczałtu 6 Obowiązują nowe zasady wznawiania wypłaty emerytur mundurowych 9 Decyzja ZUS i wartość należności z tej decyzji są zindywidualizowane 10 Niepełnosprawny przedsiębiorca nie straci refundacji 14 E-zwolnienia zastąpią druki ZUS ZLA 15 Interpretacje ZUS Świadczenia rzeczowe dla pracowników na urlopach z tytułu rodzicielstwa są wolne od składek 17 W okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego i prowadzenia działalności tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń jest zasiłek macierzyński z umowy o pracę 19 Po przejęciu firmy w trybie art. 23 1 kp ustala się nową stopę procentową składki wypadkowej 21 Odpowiedzi na pytania Czytelników Za pracownika powołanego na ćwiczenia wojskowe składki nie zawsze opłaca pracodawca 23 Bony towarowe ze środków obrotowych pracodawcy nie są wyłączone ze składek 26 Ryczałt za pranie odzieży roboczej wypłacany w jednakowej wysokości jest oskładkowany 28 Nienależnie pobrane składki ubezpieczeniowe trzeba zwrócić zleceniobiorcy 29 Ryczałt za godziny nadliczbowe trzeba rozliczyć z ZUS 31 Wypłata dla wdowy po pracowniku nie będzie oskładkowana 32 Ekwiwalent na zakup biletów należy oskładkować 33 Uczestnictwo w komisji wyborczej pozbawia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego 35 Oddelegowanie pracownika do pracy w związkach nie wpływa na podstawę wymiaru zasiłku 36 lipiec 2014 2 Zadaj pytanie: us@wip.pl

Wynagrodzenie w przerywanym systemie czasu pracy należy wliczyć do podstawy wymiaru zasiłku 37 Rekompensatę utraconego dodatku należy uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłku 39 Czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie skraca okresu wyczekiwania 41 W okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracodawca nie zawsze wypłaca zasiłek 43 Premię prowizyjną od indywidualnej sprzedaży należy wliczać do podstawy wymiaru zasiłku 45 Zapisy regulaminu ZFŚS powinny precyzyjnie określać warunki przyznania dofinansowania 50 Wyłączenia z podstawy wymiaru składek z uwzględnieniem interpretacji ZUS Nagrody jubileuszowe 52 Przejście na emeryturę lub rentę 54 Zwolnienia grupowe lub indywidualne 56 Zakaz konkurencji 58 Świadczenia z bhp 60 Posiłki dla pracowników 61 Podróże służbowe 62 Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych 66 Uzupełnienie zasiłku chorobowego 67 Bonusy dla pracowników 68 Ubezpieczenie zdrowotne członków rodziny zgłoszenie, zmiana/korekta danych, wyrejestrowanie Członkowie rodziny 72 Wnuka może zgłosić dziadek 72 Tylko jeden rodzic 72 ZUS ZCNA 73 Zgłoszenie do ubezpieczenia 73 Zmiana/korekta danych wykazanych w dokumencie ZUS ZCZA lub ZUS ZCNA 77 Wyrejestrowanie członka rodziny 83 Nowe funkcje wprowadzone w programie Płatnik w wersji 9.01.001 86 lipiec 2014 3 Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Spis treści Zwolnienie lekarskie w czasie urlopu wypoczynkowego i bezpłatnego Choroba pracownika 90 Choroba członka rodziny 90 Dokumenty do wypłaty świadczeń chorobowych 91 Podstawa wymiaru świadczeń chorobowych 92 Raporty rozliczeniowe ZUS RCA i ZUS RSA 93 Przesunięcie urlopu z powodu choroby 95 Choroba na urlopie wypoczynkowym w okresie wypowiedzenia 96 Pracownik na urlopie bezpłatnym 97 Choroba trwająca po zakończeniu urlopu bezpłatnego 98 Okres zasiłkowy i choroba w okresie urlopu bezpłatnego 98 Choroba po ustaniu zatrudnienia i zakończeniu urlopu bezpłatnego 99 Praca u innego pracodawcy na urlopie bezpłatnym 100 Obowiązki pracodawcy wobec ZUS w przypadku choroby na urlopie bezpłatnym 101 Ustalanie stopy procentowej zasiłku macierzyńskiego 80% za wszystkie okresy 104 80% za wszystkie okresy z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie 105 Zasiłki w wysokości 100% i 60% 105 Umowa przedłużona do dnia porodu takie same zasady 106 Wypłata zasiłku przed porodem 107 Rezygnacja z zasiłku za pozostałe okresy wyrównanie 108 Rezygnacja z zasiłku za dodatkowe okresy i przejęcie wypłaty przez ojca 109 Rezygnacja z zasiłku za dodatkowe okresy najpierw przez matkę, a potem przez ojca 110 Zgon dziecka w trakcie pobierania zasiłku za podstawowy okres 111 lipiec 2014 4 Zadaj pytanie: us@wip.pl

Nowo ci Zaostrzono sankcje za nieopłacanie składek na Fundusz Pracy Od 27 maja 2014 r. pracodawca nie może uchronić się przed sankcjami z tytułu nieopłacania składek na Fundusz Pracy, jeżeli zaległe składki zapłacił już po rozpoczęciu u niego kontroli. Przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewidują, że pracodawca, który nie dopełnia obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy lub nie opłaca ich w terminie, podlega karze grzywny w wysokości nie niższej niż 3.000 zł. Identyczne sankcje przewidziane są dla podmiotów, które nie zgłaszają wymaganych danych lub zgłaszają nieprawdziwe dane mające wpływ na wymiar składek na FP, lub udzielają w tym zakresie nieprawdziwych wyjaśnień albo odmawiają ich udzielenia. Dotychczas pracodawca nie podlegał odpowiedzialności i nie płacił grzywny, jeżeli jeszcze przed dniem przeprowadzenia kontroli zdążył opłacić zaległe składki w należnej wysokości. Reguła ta uległa jednak zaostrzeniu wraz z ostatnią nowelizacją ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Od 27 maja br. sprawca nie podlega karze wówczas, gdy zaległe składki na Fundusz Pracy opłacił jeszcze przed dniem rozpoczęcia kontroli. Oznacza to, że już po tej dacie płatnik nie może uchronić się od grzywny, wpłacając zaległe należności. Marcin Dawidziuk prawnik Podstawa prawna Art. 122 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.). Ustawa z 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 598). lipiec 2014 5 Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Nowości Były pracownik na emeryturze lub rencie bez zasiłku Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy nie przysługuje m.in. za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, w sytuacji gdy osoba niezdolna do pracy ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Regułę tę podtrzymał Trybunał Konstytucyjny, uznając ją za zgodną z konstytucją (wyrok z 17 czerwca 2014 r., sygn. akt P 6/12). Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159) prawo do zasiłku po ustaniu tytułu ubezpieczenia traci emeryt lub rencista, który ma ustalone prawo do jednego z tych świadczeń. Oznacza to, że zasiłku nie otrzyma nie tylko osoba, która pobiera emeryturę lub rentę, lecz także ta, której świadczenie aktualnie zostało zawieszone (np. w uwagi na osiągnięte przychody). Oprac. red. Nocleg w przystosowanej kabinie pojazdu nie pozbawia kierowcy ryczałtu Ryczałt za noclegi przysługuje także kierowcom zatrudnionym w transporcie zagranicznym, którzy dysponują miejscem do spania w pojazdach, którymi kierują. Zapewnienie miejsca do spania w kabinie kierowcy nie jest bowiem zapewnieniem bezpłatnego noclegu przez pracodawcę uznał Sąd Najwyższy w uchwale wydanej 12 czerwca 2014 r. (sygn. akt II PZP 1/14). Sprawa rozpatrywana przez SN dotyczyła Mirosława D., kierowcy zatrudnionego przez spółkę transportową. Wykonywał on przewozy głównie na trasach zagranicznych, do Francji i Holandii. W ciężarówce, którą prowadził, było miejsce do spania, a firma dysponowała w Holandii kantyną, lipiec 2014 6 Zadaj pytanie:us@wip.pl

w której teoretycznie kierowcy mogli wypoczywać, jednak panujące tam warunki higieniczne i sanitarne pozostawiały wiele do życzenia. Spółka wypłacała kierowcy za podróże zagraniczne zryczałtowane kwoty, obejmujące jej zdaniem zarówno diety, jak i należności za noclegi. Kierowca zażądał wypłaty ryczałtu Kierowca po zakończeniu zatrudnienia skierował do pracodawcy żądanie wypłaty ryczałtów za noclegi. Spółka odmówiła, twierdząc, że bezpłatny nocleg został pracownikowi zapewniony poprzez odpowiednie urządzenia do spania w kabinie ciężarówki, alternatywnie mógł on skorzystać także z noclegów w kantynie w Holandii gdy kierowany był do wykonania przewozu towarów do tego kraju. Sprawa trafiła do sądu. W I instancji kierowca uzyskał korzystny wyrok sąd zasądził na jego rzecz ponad 44 tys. zł tytułem nieuiszczonych w terminie ryczałtów za noclegi w podróży służbowej. Apelację spółki oddalił sąd II instancji. Spółka złożyła więc skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Skład orzekający uznał, że wyrokowanie w sprawie wymaga uprzedniego rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia prawnego, którego przedstawienie wynikło z radykalnej rozbieżności orzecznictwa w kwestii uznania stworzonych przez pracodawcę możliwości spędzania nocy i nocnego snu (spania w nocy) w kabinach samochodów kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym podczas odbywania zagranicznych podróży służbowych za zapewnienie takim pracownikom bezpłatnego noclegu, a ponadto potrzeba usunięcia kontrowersji dotyczących rekompensowania kierowcom kosztów takich noclegów. Skład orzekający zwrócił się więc do rozszerzonego składu SN z pytaniem prawnym, czy stworzenie kierowcy możliwości spania w nocy (nocnego snu) w kabinie samochodu podczas odbywania podróży służbowych w transporcie międzynarodowym zapewnia bezpłatny nocleg, a w konsekwencji, czy pracownikowi nie przysługuje zwrot kosztów takich noclegów, czy też takie należności przysługują i w jakiej wysokości. Przystosowanie miejsca w kabinie nie jest zapewnieniem noclegu Sąd Najwyższy, obradując w składzie 7 sędziów, wydał 12 czerwca 2014 r. uchwałę (sygn. akt II PZP 1/14), zgodnie z którą zapewnienie pracowni- lipiec 2014 7 Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Nowości kowi kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu przepisów w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Powoduje to, że pracownikowi przysługuje zwrot kosztów noclegu na warunkach i w wysokości określonych w przepisach tego rozporządzenia albo na korzystniejszych warunkach i w wysokości określonych w umowie o pracę, układzie zbiorowym pracy lub innych przepisach prawa pracy. W opisywanej uchwale SN rozstrzygnął ostatecznie wątpliwości co do prawa kierowców zatrudnionych w transporcie zagranicznym do należności z tytułu noclegów. Zapewnienie bezpłatnego noclegu jest w tym przypadku równoznaczne z zapewnieniem noclegu w zakładzie wykonującym usługi hotelowe: w hotelu, motelu, pensjonacie, ewentualnie na kwaterze prywatnej, z całą infrastrukturą z tym związaną. Zapewnienie miejsca do spania w kabinie spełnia wymogi co do zapewnienia obowiązkowego odpoczynku w trasie, ale nie jest zapewnieniem noclegu. Uzasadniając orzeczenie, SN przypomniał, że pierwotnie podróże kierowców w transporcie międzynarodowym nie były traktowane w orzecznictwie jako podróże służbowe, z tytułu których przysługiwałyby określone świadczenia. Jednak wprowadzony do ustawy o czasie pracy kierowców art. 21a stanowi, że kierowcy w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77 5 3 5 Kodeksu pracy. Tym samym ustawa o czasie pracy kierowców wprowadziła odrębne reguły, nakazując pracodawcom wypłacanie należności z tytułu kosztów podróży (por. wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 2011 r., II UK 349/10). Jednocześnie przepisy umowy AETR, jak też przepisy unijne (rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego nr 561/2006 z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego) określają jedynie zasady udzielania kierowcom odpoczynku, a art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/2006 stanowi, że gdy lipiec 2014 8 Zadaj pytanie:us@wip.pl

kierowca dokona takiego wyboru, dzienne okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza bazą można wykorzystywać w pojeździe, jeśli posiada on odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy i pojazd znajduje się na postoju. W żadnym z przepisów wskazanego rozporządzenia czy umowy AETR nie są określone zasady zwrotu należności z tytułu podróży służbowej. SN podkreślił, że prawo unijne tej kwestii nie może w ogóle regulować sprawy płacowe i należności pieniężnych ze stosunku pracy powinny być regulowane na poziomie prawa krajowego. Michał Culepa specjalista w zakresie prawa pracy Obowiązują nowe zasady wznawiania wypłaty emerytur mundurowych Wypłata emerytur byłym funkcjonariuszom i żołnierzom zawodowym, wstrzymana z przyczyn niezależnych od organu emerytalnego (np. gdy uprawniony nie podał numeru konta lub adresu korespondencyjnego), jest wznawiana na korzystniejszych zasadach. Tak wynika z nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich rodzin, która weszła w życie 12 czerwca 2014 r. Zgodnie z nowymi zasadami emerytowani funkcjonariusze otrzymają świadczenia za okres od miesiąca, w którym wstrzymano wypłatę, ale nie więcej niż za 3 lata od miesiąca złożenia wniosku o jej wznowienie. Dotychczas uprawnieni nie otrzymywali świadczeń za okres sprzed miesiąca złożenia wniosku. Teraz sytuacja prawna emerytów mundurowych i osób otrzymujących emerytury z systemu powszechnego zostaje zrównana. Warunkiem wznowienia wypłat i przekazania zaległych świadczeń jest brak powodu, dla którego emerytura nie była wypłacana, czyli np. uzupełnienie numeru konta bankowego przez byłego żołnierza lub funkcjonariusza. lipiec 2014 9 Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Nowości Nowe przepisy mają także zastosowanie do wniosków o wznowienie wypłat już złożonych, ale jeszcze nierozpatrzonych przez organ emerytalny. Nowelizacja ustawy realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 lutego 2013 r. (sygn. akt P 14/11) stwierdzający niekonstytucyjność przepisu dotyczącego zasad wypłaty wstrzymanych świadczeń emerytowanym funkcjonariuszom służb mundurowych. Zakwestionowany przez Trybunał przepis dotyczył przypadków, gdy zawieszenie wypłaty wynikało z braku możliwości doręczenia emerytury z przyczyn niezależnych od organu emerytalnego. Marcin Dawidziuk prawnik Podstawa prawna Art. 45 ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 666 ze zm.). Ustawa z 4 kwietnia 2014 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2014 r. poz. 696). Decyzja ZUS i wartość należności z tej decyzji są zindywidualizowane Jeżeli sąd połączy sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych do wspólnego rozpoznania, wartość przedmiotów sporu w poszczególnych sprawach nie sumuje się. Tak wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2014 r. (sygn. akt II UZP 1/14). Stan faktyczny Spółka A. toczyła z ZUS spór dotyczący wysokości składek na ubezpieczenia społeczne pięciu jej pracowników. Zgodnie z decyzją ZUS, lipiec 2014 10 Zadaj pytanie:us@wip.pl

ustalającą podstawę wymiaru i wysokość składek, spółka zobowiązana została do zapłacenia zaległości składkowych wynoszących za każdego z zatrudnionych od 2.200 zł do niespełna 9.900 zł. Odwołanie spółki nie zostało uwzględnione przez sąd I instancji, sąd II instancji zaś oddalił apelację. Spółka złożyła więc skargę kasacyjną. Zgodnie z art. 398 5 1 Kodeksu postępowania cywilnego skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej. Jednocześnie sąd II instancji bada wstępnie dopuszczalność skargi. W myśl art. 398 2 1 kpc skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 50.000 zł, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych niższa niż 10.000 tys. zł. Tymczasem w sprawie sądy miały do czynienia z 5 odrębnymi decyzjami ZUS w przedmiocie składek na ubezpieczenia społeczne. Wprawdzie sprawy były połączone do wspólnego rozpoznania przez sądy na podstawie art. 219 kpc, ale z punktu widzenia źródła były to sprawy odrębne, dotyczyły bowiem odrębnych decyzji ZUS. Biorąc każdą sprawę z osobna, skarga kasacyjna byłaby niedopuszczalna. Jednak spółka A. wskazała jako przedmiot zaskarżenia łączną kwotę kwestionowanych należności dla ZUS, w sumie było to ok. 31 tys. zł, uznając, że skoro sprawy zostały połączone przez sąd I instancji do wspólnego rozpoznania, to również skarga powinna być oceniana jako jedna dla połączonych spraw, także pod kątem wartości przedmiotu sporu. Pytanie prawne Sąd II instancji skargę odrzucił. Spółka złożyła więc zażalenie bezpośrednio do Sądu Najwyższego. Rozpoznający sprawę skład 3 sędziów SN uznał, że w sprawie zaistniał poważny problem proceduralny i przekazał składowi rozszerzonemu pytanie prawne. Czy objęcie jednym wyrokiem wielu decyzji ustalających płatnikowi składek (pracodawcy) i wskazanym w tych decyzjach pracownikom podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oznacza, że w skardze kasacyjnej płatnika roszczenia z nich wynikające podlegają zsumowaniu przy ustalaniu wartości przedmiotu zaskarżenia, czy też lipiec 2014 11 Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Nowości wartość przedmiotu zaskarżenia należy liczyć odrębnie względem każdego ubezpieczonego pracownika? Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego Sąd Najwyższy, obradując w składzie 7 sędziów, wydał 12 czerwca 2014 r. uchwałę (sygn. II UZP 1/14), stwierdzając, że w razie objęcia jednym wyrokiem wielu decyzji ustalających płatnikowi składek (pracodawcy) i wskazanym w tych decyzjach pracownikom podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną oznacza się odrębnie wobec każdego ubezpieczonego pracownika. Uzasadniając orzeczenie, SN wskazał, że decyzje organów rentowych mają charakter indywidualny. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych regulują dziś niezwykle dokładnie i szczegółowo zasady ustalania wymiaru składek od wynagrodzeń poszczególnych ubezpieczonych pracowników. Nawet gdyby przyjąć, że jedną decyzją ZUS załatwiłby sprawę kilku ubezpieczonych, to i tak kwoty należności od płatnika powinny być ustalone w stosunku do każdego ubezpieczonego pracownika indywidualnie. Teraz jednak takich decyzji ZUS już nie wydaje. SN stwierdził, że przedmiotem odwołania jest zawsze decyzja indywidualna dotycząca jednego ubezpieczonego. Nie ma więc uzasadnienia, aby każdej sprawy dotyczącej poszczególnych decyzji ZUS nie traktować odrębnie także w zakresie wartości przedmiotu sporu. Zresztą nie wszystkie sprawy są przewidziane do rozpoznania w trybie skargi kasacyjnej, takie są bowiem założenia przyjęte przez ustawodawcę regulującego procedurę cywilną. Dwuinstancyjność w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest także zgodna z konstytucją. SN przypomniał też, że każdy pracodawca może starać się o wydanie indywidualnej interpretacji prawnej, gdy ma wątpliwości dotyczące wykładni i stosowania prawa. Wnioski z orzeczenia Połączenie spraw do wspólnego rozpoznania w trybie art. 219 kpc jest czynnością wyłącznie techniczną, mającą usprawnić i przyspieszyć postępowania sądowe. Nie ma natomiast wpływu na merytoryczne rozstrzygnięcie, lipiec 2014 12 Zadaj pytanie:us@wip.pl

w tym także o wartości przedmiotu sporu. Ten zaś jest zindywidualizowany, przypisany do określonej decyzji ZUS w sprawach indywidualnych. Oznacza to, że z jednej strony nie wolno sumować wartości przedmiotów sporów w pozwach złożonych przeciwko ZUS w kilku sprawach mających identyczne stany faktyczne. Z drugiej zaś strony może to skutkować, gdy mamy do czynienia z wieloma sprawami rozpoznawanymi przez sąd w ramach jednego procesu, zamknięciem możliwości dalszego odwołania się po zakończeniu postępowania w sądzie II instancji w przypadku gdy decyzja ZUS dotyczy kwoty niższej niż 10.000 zł, ani ZUS, ani płatnik pracodawca, ani nawet zainteresowany pracownik nie będą mieli prawa składać skargi kasacyjnej. Wspomnieć należy tutaj jednak o szczególnym, wyjątkowym środku odwoławczym, jakim jest skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie były i nie są możliwe (art. 424 1 kpc). Skargi tej nie ogranicza wartość przedmiotu sporu przysługuje ona stronom bez względu na ten czynnik. Jednak, zgodnie z art. 424 4 kpc skargę można oprzeć na podstawie naruszeń prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność wyroku z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów. Stąd jest to środek stosowany wyjątkowo i rzadko przez SN pozytywnie rozpoznawany. Strona skarżąca musi bowiem wykazać nie tylko naruszenie prawa, ale także udowodnić szkodę i związek tej szkody z wydanym orzeczeniem. Michał Culepa specjalista w zakresie prawa pracy lipiec 2014 13 Ubezpieczenia społeczne w praktyce

Nowości Niepełnosprawny przedsiębiorca nie straci refundacji Osoby niepełnosprawne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą nie stracą refundacji składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli nieznacznie spóźnią się z opłaceniem należności do ZUS, ale zostaną one opłacone przed złożeniem do PFRON wniosku o refundację. Tak przewiduje projekt zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, przygotowany przez senacką komisję. Senatorowie Komisji Rodziny i Polityki Społecznej proponują zmianę art. 25a ustawy o rehabilitacji zawodowej, społecznej i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (senacki projekt z 6 czerwca 2014 r.). Chodzi o to, aby osoby niepełnosprawne wykonujące działalność gospodarczą mogły ubiegać się o refundację składek na ubezpieczenia społeczne pod warunkiem opłacenia tych składek w całości przed dniem złożenia wniosku za okres, którego składki dotyczą, a nie jak dotychczas po ich terminowym opłaceniu w całości. Obecnie nawet minimalne opóźnienie powoduje utratę możliwości uzyskania refundacji składek. Projekt jest odpowiedzią na problemy około 250 niepełnosprawnych przedsiębiorców, którzy w niewielkim stopniu do kilku dni spóźniali się z regulowaniem składek ZUS z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Z uwagi na to, że składki ubezpieczeniowe nie były przez nich opłacane terminowo (do 10. dnia każdego miesiąca), PFRON nakazał im zwrot otrzymanych refundacji, mimo że na dzień złożenia wniosku należne składki były przez nich już opłacane w całości. Autorzy projektu oceniają przepis art. 25a ustawy o rehabilitacji za zbyt restrykcyjny w kontekście uprawnień, jakie posiadają pracodawcy korzystający z dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. W ich przypadku (pracowników niepełnosprawnych przyp. red.) koszty płacy (w tym obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne) poniesione z opóźnieniem nie dłuższym niż 14 dni w stosunku do terminów wynikających z odrębnych przepisów nie powodują utraty uprawnienia do otrzymania dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego można przeczytać w uzasadnieniu projektu. Oprac. red. lipiec 2014 14 Zadaj pytanie:us@wip.pl