Poznań, dnia 30 września 2015 roku dr Piotr Lissoń Katedra Publicznego Prawa Gospodarczego OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu PRAWO ENERGETYCZNE na kierunku Administracja I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu kształcenia Prawo energetyczne 2. Kod modułu kształcenia 10-PEw-a2-s, 10-PEw-a2-n 3. Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy lub fakultatywny Fakultatywny 4. Kierunek studiów Administracja 5. Poziom studiów I lub II stopień, lub jednolite studia magisterskie Studia II stopnia 6. Rok studiów (jeśli obowiązuje) Drugi rok studiów 7. Semestr zimowy lub letni Semestr zimowy 8. Rodzaje zajęć i liczba godzin (np. 15 h W, 30 h ćw) 30 Wykład studia stacjonarne 12 (+18) Wykład studia niestacjonarne 9. Liczba punktów ECTS 3 ECTS 10. Imię, nazwisko, tytuł/stopień naukowy, adres e-mail wykładowcy (wykładowców) / prowadzących zajęcia Wykład: Dr Piotr Lissoń piotr.lisson@amu.edu.pl 1
11. Język wykładowy Język polski II. Informacje szczegółowe 1. Cel (cele) modułu kształcenia Przyswojenie przez studenta wiedzy z zakresu prawa energetycznego. Poznanie najważniejszych pojęć, zadań i kompetencji właściwych organów administracji, poznanie instrumentów regulacji rynku energetycznego, środków ochrony prawnej, praw i obowiązków dostawców i odbiorców energii i paliw. Przyswojenie umiejętności rozwiązywania kazusów oraz dokonywania obliczeń wysokości taryf i opłat. 2. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych (jeśli obowiązują) Podstawowa wiedza w zakresie stanowienia, obowiązywania, funkcjonowania, interpretowania i stosowania obowiązującego prawa polskiego oraz prawa Unii Europejskiej 3. Efekty kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych dla modułu kształcenia i odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów Symbol efektów kształcenia* PE_01 PE_02 PE_04 Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student potrafi: Zdefiniować pojęcie prawa energetycznego i wskazać najważniejsze akty prawne prawa polskiego i prawa unijnego Wskazać najważniejsze cele oraz skutki prawne uchwalenia polityki energetycznej państwa Wskazać cechy organu regulacyjnego, najważniejsze instrumenty regulacji rynku energetycznego oraz cele, których realizacji one służą Określić pozycję gminy na rynku energetycznym i wskazać najważniejsze zadania gmin wyznaczone przepisami prawa energetycznego Wymienić rodzaje działalności na poszczególnych rynkach energetycznych oraz rodzaje przedsiębiorstw (w tym podać przykłady przedsiębiorstw działających na polskim rynku) oraz określić, które rodzaje działalności prowadzone są w warunkach monopolu Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów # 2
PE_ 08 PE_09 Wyjaśnić zasady i tryb zatwierdzania taryf energetycznych, zasady zmiany sprzedawcy energii i paliw. Określić rodzaje i sposób zawierania umów na rynku energii Wskazać składniki taryfy energii elektrycznej dla odbiorców w grupie G. Student potrafi ponadto obliczyć wysokość opłat za energię elektryczną po wprowadzeniu opłaty OZE Wyjaśnić sposób działania poszczególnych mechanizmów wsparcia wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Obliczyć wysokość wsparcia dla mikroinstalacji Obliczyć wysokość zaliczki na poczet opłaty przyłączeniowej oraz opłaty za przyłączenie do sieci Określić jakie środki ochrony prawnej zostały przewidziane w przepisach ustawy Prawo energetyczne 4. Treści kształcenia Nazwa modułu kształcenia: Prawo Energetyczne Symbol treści kształcenia* TK_01 TK_02 TK_03 Opis treści kształcenia Pojęcie i zakres Prawa energetycznego. Podstawowe akty prawne prawa polskiego oraz prawa unijnego Polityka energetyczna państwa. Tryb opracowywania i przyjmowania oraz charakter prawny. Cele i treść aktualnej PEP Pozycja i zadania Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki jako organu regulacyjnego na rynku energetycznym. Pojęcie i cele regulacji. Niezależność organu regulacyjnego. Postępowanie przed Prezesem URE i postępowanie odwoławcze Odniesienie do efektów kształcenia modułu # PE_01 PE_02 TK_04 Zadania gmin w zakresie energetyki PE_04 TK_05 Instrumenty regulacji rynku energetycznego: koncesjonowanie, zatwierdzanie taryf, uzgadnianie planów rozwoju, zatwierdzanie instrukcji ruchu i eksploatacji systemów dystrybucyjnych i przesyłowych, rozstrzyganie sporów, nakładanie kar pieniężnych TK_06 Struktura rynku energetycznego. Pojęcie przedsiębiorstwa energetycznego, pojęcie 3
TK_07 TK_08 TK_09 TK-10 TK-11 TK-12 przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo, pojęcia przesyłanie, dystrybucja, obrót paliwami i energią. Zasada dostępu stron trzecich do sieci (TPA), zasada rozdzielenia poszczególnych rodzajów działalności (unbundling) Zasady wytwarzania energii elektrycznej. Pojęcie jednostki wytwórczej, elektrowni systemowych, kogeneracji i trójgeneracji. Sytuacja prawna wytwórcy energii w mikroinstalacji oraz w małej instalacji. Pojęcie odnawialnych źródeł energii. Pojęcie elektrowni fotowoltaicznej, elektrowni słonecznej, podział elektrowni wiatrowych na on-shore i off-shore. Tzw. obligo giełdowe wytwórców energii elektrycznej. Systemy wsparcia wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. System świadectw pochodzenia, system aukcyjny (cena referencyjna, liczba i rodzaje aukcji) oraz system taryf gwarantowanych. Opłaty OZE, zadania sprzedawcy zobowiązanego oraz zadania OREO S.A. Zasady przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej. Pojęcie sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, pojęcie i zadania OSP i (rola PSE S.A.). Pojęcie bilansowania systemu. Zasady przyłączania do sieci przesyłowej i dystrybucyjnej. Opłata za przyłączenie do sieci oraz zaliczka na poczet opłaty przyłączeniowej. Odmowa zawarcia umowy o przyłączenie do sieci. Zasad funkcjonowania rynku obrotu energią. Zasada swobodnego wyboru sprzedawcy. Struktura taryfy G11 (opłata za energię czynną, opłata sieciowa, opłata jakościowa, opłata stała za dystrybucję, opłata przejściowa, opłata abonamentowa). Umowa kompleksowa, usługa kompleksowa oraz sprzedawca z urzędu. Sytuacja prawna odbiorców wrażliwych energii elektrycznej. Struktura rynku gazowego. Pojęcie paliw gazowych. Rodzaje gazu: gaz wytwarzany (LPG, biogaz, węglowy, drzewny), gaz wydobywany (NG, LNG, CNG), gaz z łupków, tight gas oraz hydraty metanu. Pojęcie instalacji magazynowej i OSM. Pojęcie instalacji skroplonego gazu ziemnego i OSS. Pojęcie sieci przesyłowych i dystrybucyjnych gazu. Pojęcie OSP i OSD w sektorze gazowym. Rola OGP GAZ SYSTEM S.A. Najważniejsze gazociągi tranzytowe gazu z Federacji Rosyjskiej. PE_08 PE_09 4
TK-13 TK-14 TK-15 Zasady funkcjonowania rynku obrotu gazem. Tzw. obligo giełdowe. Taryfy gazowe. Zasady zmiany sprzedawcy gazu. Sytuacja prawna odbiorców wrażliwych na rynku gazowym. Zasady funkcjonowania rynku paliwowego. Rodzaje paliw płynnych. Zasady wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami płynnymi. Zasady wytwarzania i wprowadzania do obrotu biopaliw i biokomponentów. Narodowy Cel Wskaźnikowy. Rola Prezesa Agencji Rynku Rolnego. Kontrola jakości paliw i biopaliw. Zasady funkcjonowania rynku ciepłowniczego. Pojęcie ciepła systemowego. Wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucja i obrót energią cieplną. 5. Zalecana literatura Literatura podstawowa: 1) B. Popowska, E. Kosiński, P. Lissoń, Prawne uwarunkowania konkurencji na rynku gazu, Warszawa 2015 2) P. Lissoń, K. Ziemski, Inwestycje infrastrukturalne i ochrona środowiska w prawie energetycznym, Poznań 2014 3) A. Szafrański, Prawo energetyczne. Wartości i instrumenty ich realizacji, Warszawa 2014 4) M. Pawełczyk, Publicznoprawne obowiązki przedsiębiorstw energetycznych jako instrument zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego w Polsce, Toruń 2013 5) F. Elżanowski, Prawnoprocesowa sytuacja przedsiębiorstwa energetycznego w sprawach z zakresu regulacji energetyki, Warszawa 2015 6) F. Elżanowski, Polityka energetyczna. Prawne instrumenty realizacji, Warszawa 2008 7) A. Walaszek-Pyzioł: Energia i Prawo, Warszawa 2002 Literatura uzupełniająca: 1) M. Pawełczyk (red.), Prawo energetyczne. Komentarz, Poznań 2012 2) M. Swora, Z. Muras (red.), Prawo energetyczne. Komentarz, Warszawa 2010 3) M. Czarnecka, T. Ogłódek, Prawo energetyczne. Komentarz. Warszawa 2009 4) J. Baehr, E. Stawicki, J. Antczak, Prawo energetyczne. Komentarz, Zakamycze 2003 5) H. Palarz, Prawo energetyczne z komentarzem, Gdańsk 2004 6) I. Muszyński, Ustawa prawo energetyczne. Komentarz, Warszawa 2000 7) A. Walaszek-Pyzioł, W. Pyzioł, Prawo energetyczne. Komentarz, Warszawa 1999 8) A. Walaszek-Pyzioł (red.), Regulacja innowacja w sektorze energetycznym, Warszawa 2013 9) M. Wierzbowski, R. Stankiewicz (red.), Współczesne problemy prawa energetycznego, Warszawa 2010 10) B. Nowak, Wewnętrzny rynek energii w Unii Europejskiej. Studium porównawcze na podstawie sektorów energii elektrycznej i gazu, Warszawa 2009 11) W. Hoff, Prawny model regulacji sektorowej, Warszawa 2008 12) M. Szydło, Regulacja sektorów infrasrtukturalnych jako rodzaj funkcji państwa wobec gospodarki, Warszawa 2005 13) A. T. Szablewski, Zarys teorii i praktyki reform regulacyjnych na przykładzie energetyki, Łódź Warszawa 2003 5
14) A. Dobroczyńska, L. Juchniewicz, B. Zalewski, Regulacja energetyki w Polsce, Warszawa Toruń 2001 6. Informacja o przewidywanej możliwości wykorzystania b-learningu - 7. Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć, instrukcjami do laboratorium, itp. 1) Strona internetowa Zakładu Publicznego Prawa Gospodarczego 2) Biblioteka UAM, Biblioteka i czytelnia Wydziału Prawa i Administracji UAM III. Informacje dodatkowe 1. Odniesienie efektów kształcenia i treści kształcenia do sposobów prowadzenia zajęć i metod oceniania Nazwa modułu (przedmiotu): Prawo Energetyczne Symbol efektu kształcenia dla modułu * PE_01 PE_02 PE_04 PE_08 Symbol treści kształcenia realizowanych w trakcie zajęć # TK_01 TK_02 TK_03, TK_05 TK_04 TK_06, TK_07, TK_09, TK_11, TK_12, TK_13, TK_14, TK_15 TK_06, TK_09, TK_10, TK_13, TK_15 TK_08, TK_10 TK_08 Sposoby prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych efektów kształcenia oraz rozwiązywaniem zadań i kazusów oraz Metody oceniania stopnia osiągnięcia założonego efektu kształcenia & 6
PE_09 TK_09 TK_03, TK_05 rozwiązywaniem zadań i kazusów oraz rozwiązywaniem zadań i kazusów oraz rozwiązywaniem kazusów Zaleca się podanie przykładowych zadań (pytań) służących ocenie osiągnięcia opisanych efektów kształcenia. 2. Obciążenie pracą studenta (punkty ECTS) Nazwa modułu (przedmiotu): Prawo Energetyczne Forma aktywności Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem Praca własna studenta # SUMA GODZIN SUMARYCZNA LICZBA PUNKTÓW ECTS DLA MODUŁU (PRZEDMIOTU) 3 30 W Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności * Przygotowanie się do zaliczenia: 15 godz. 45 godz. 3. Sumaryczne wskaźniki ilościowe a) Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich 3 ECTS b) Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne i projektowe 4. Kryteria oceniania Logiczny wybór poprawnej odpowiedzi w przypadku pytań testowych; poprawność merytoryczna w przypadku pytań opisowych, poprawny dobór przepisów prawnych, umiejętność argumentacji i czytelnego opisu dokonywanych czynności w przypadku rozwiązywania kazusu. 7