DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA

Podobne dokumenty
PROJEKT REMONTU ELEWACJI

Proponowane postępowanie konserwatorskie

DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA I RYSUNKOWA FOTOGRAFIE WYKONANO W DNIU 07 KWIETNIA 2014 r.

1. OBIEKT 5. MIEJSCOWOŚĆ

Urząd Wojewódzki w Opolu. Biuro Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. ul. Piastowska, Opole

PROJEKT BUDOWLANY. Projekt kolorystyki i remontu elewacji budynku położonego w Górze przy ul. Podwale 24

ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

W roku 2007 przeprowadzono następujące prace przy zabytkach niebędących własnością Gminy, które były dofinansowane z budżetu Gminy Gdynia:

ROTUNDA. RESKON - Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki

Fot. 1. Widok elewacji zachodniej przed pracami konserwatorskimi.

Foto 41 Klatka schodowa D balustrada w poziomie I piętra, tralki zastąpione płytą Foto 42 Klatka schodowa D bieg z poziomu I piętra, tralki

Opis techniczny do zgłoszenia robót budowlanych budynku mieszkalnego wielorodzinnego na działce nr 158/5 w Słuchaj

Opis techniczny do zgłoszenia robót budowlanych budynku mieszkalnego wielorodzinnego na działce nr 100/1 w Wichulcu

Przedmiar robót KONSERWACJA ELEMENTÓW WYSTROJU WNĘTRZA I ELEWACJI KAPLICY BŁ. BRONISŁAWY PRZY KOPCU KOŚCIUSZKI W KRAKOWIE

GEZ KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 55/469

Przedmiar robót REMONT I KOLORYSTYKA ELEWACJI BUDYNKU MIESZKALNEGO

BIELSKO-BIAŁA KWIECIEŃ 2009R.

INWENTARYZACJA BUDYNKU DOMY KULTURY (SALI WIDOWISKOWEJ) W TUŁOWICACH

Z PRZEBIEGU PRAC REMONTOWYCH ELEWACJI SZKOŁY

Lp. Podstawa Opis i wyliczenia j.m. Poszcz Razem 1 KNR 4-01 Ługowanie farby olejnej ( należy założyć zdjęcie i założenie listew z kablami) m 2

W roku 2008 zrealizowano następujące prace konserwatorskie przy zabytkach Gdyni, dofinansowane w ramach dotacji z budżetu Gminy Gdynia

OPIS TECHNICZNY. do inwentaryzacji i opinii technicznej budynku Zespołu Szkół w Węgoju - inwestor: Gmina Biskupiec. 1.

BRACHLEWO KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 13/ MIEJSCOWOŚĆ 1. OBIEKT. Budynek mieszkalny. 6. GMINA Kwidzyn 3. MATERIAŁ 4.

Powiat: lubański Gmina: Lubań Adres: Zawidowska 31a Obręb II AM 19 Dz. 15/1

GEZ KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 283/ OBIEKT 5. MIEJSCOWOŚĆ. Budynek mieszkalny MAREZA

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA

TERMOIZOLACJĘ ŚCIANY OD PODWÓRKA METODĄ LEKKĄ MOKRĄ Z ZASTOSOWANIEM WARSTWY IZOLACYJNEJ gr. 14 cm ZE STYROPIANU

ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

Oficyna tylna elewacja zachodnia, portal XV w, szkarpa z lat Widoczny stan zachowania tynku i powłok malarskich, zabrudzenie kamieniarki

PROJEKT BUDOWLANY. Kolorystyka elewacji i wymiana pokrycia dachowego

O p i s T e c h n i c z n y I n w e n t a r y z a c j a i e k s p e r t y z a

PROJEKT REWITALIZACJI BUDYNKU WIELORODZINNEGO MIESZKALNEGO W PROCHOWICACH, UL.1-GO MAJA 5, DZIAŁKA 120/15

DOKUMENTACJA TECHNICZNA

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH

DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA

ULKOWY II KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW UII-1/213/ MIEJSCOWOŚĆ 1. OBIEKT. Park podworski. 6. GMINA Pszczółki 3. MATERIAŁ 4.

A. Schody drewniane, polichromowane, usytuowane pomiędzy pierwszą a drugą kondygnacją, XIX wiek

SALA BALOWA. RESKON - Pracownia Konserwacji Dzieł Sztuki

Program prac konserwatorskich dla renowacji zabytkowej stolarki drzwiowej w budynku przy ul. Strzeleckiej 9 w Wejherowie.

PROTOKÓŁ NR 1/11/2016 z okresowej pięcioletniej kontroli stanu technicznego budynku

Renowacja elewacji wschodniej Zamku Królewskiego w Warszawie

ELEWACJI - BUDYNKU ADMINISTRACYJNEGO S

Przedmiar. Lp. Podstawa Opis i wyliczenia j.m. Poszcz. Razem 1 Remont klatek schodowych 1.1 Malowanie, tynkowanie 1 d.1.1

ZAKRES POTRZEB REMONTOWYCH NIERUCHOMOŚCI GMINY MUROWANA GOŚLINA

BADANIA NAWARSTWIEŃ MALARSKICH

ŚWIETLICA WIEJSKA W SKALE

PRZEDMIAR. Sporządził kalkulację : Data opracowania : Ogółem wartość kosztorysowa robót : zł. Słownie: WYKONAWCA : INWESTOR :

GEZ KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 167/469

Przedmiar robót. Malowanie klatki schodowej oraz holu.

GEZ KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 426/469

BUDYNEK B AKADEMII MUZYCZNEJ, PRZY UL. ŁĄKOWEJ 1-2 W GDAŃSKU, ELEWACJE, GZYMS WIEŃCZĄCY

Szczegółowy kosztorys ofertowy REMONT I MALOWANIE KLATEK SCHODOWYCH

PROJEKT BUDOWLANY. ul. Wrocławska 6; Oława dz. nr 23, obręb 0003 Oława, jedn. ewid _1 Oława

Rodos [10681] Strona 2/12 Tabela przedmiaru robót Budynek mieszkalny - Termomodernizacja elewacji Nr Podstawa Nr ST Opis robót Jm Ilość

PROJEKT BUDOWLANO-WYKONAWCZY ROBÓT REMONTOWYCH CZĘŚCI BUDYNKU W MIEJSCOWOŚCI STĄśKI 12, MIKOŁAJKI POMORSKIE

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH WYSZYŃSKIEGO 24-24A

Spis treści: I. OPIS TECHNICZNY KONSTRUKCJI Opis stanu istniejącego konstrukcji budynku...2

DOKUMENTACJA BADAŃ STRATYGRAFII WARSTW MALARSKICH

DOKUMENTACJA BADAŃ STRATYGRAFII WARSTW MALARSKICH

INWENTARYZACJA BUDYNKU PUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ W SIERONIOWICACH

PROJEKT BUDOWLANY ZAWARTOŚĆ OPRACOWANIA

PROJEKT BUDOWLANY ARCHITEKTURA

ORZECZENIE TECHNICZNE

INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA ODTWORZENIOWA ZABYTKOWEJ STOLARKI OKIENNEJ

GEZ KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 365/469

Białostocka 22 - remont elewacji z dociepleniem oraz remont opaski wokół budynku. Przedmiar

1. Klasyfikacja pożarowa budynku

Analiza budynków mieszkaniowych przewidzianych do remontów w GPR

INWENTARYZACJA CZĘŚCI ZESPOŁU PAŁACOWO FOLWARCZNEGO Z PARKIEM WYTYCZNE DO ROZBIÓREK I REMONTU

Przedmiar robót. Malowanie Roboty remontowe / tynkarskie i malarskie / w wybranych pomieszczeniach Zamku Królewskiego na Wawelu

PRZEDMIAR Klasyfikacja robót wg. Wspólnego Słownika Zamówień

PSZCZÓŁKI KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW P-58/95/ MIEJSCOWOŚĆ 1. OBIEKT. Budynek mieszkalny. 6. GMINA Pszczółki 3. MATERIAŁ 4.

II. ZAKRES PRAC KONSERWATORSKICH DLA POSZCZEGÓLNYCH ELEWACJI

OPIS TECHNICZNY. Zakres robót renowacyjnych

ULKOWY II UII-11/223/240 KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW 1. OBIEKT 5. MIEJSCOWOŚĆ. Budynek gospodarczy w zagrodzie nr

OCENA STANU TECHNICZNEGO

OPINIA TECHNICZNA Dotycząca stanu technicznego oficyny lewej przy ul. Mokotowskiej 55 w Warszawie

Willa przy ulicy Sobieskiego 67

DOKUMENTACJA Z BADAŃ KONSERWATORSKICH

ZESTAWIENIE KOSZTÓW REALIZACJI PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA

Przedmiar robót. Gliwice, ul. Sportowa 7-8; Remont dwóch klatek schodowych

PRZEDMIAR ROBÓT. Uniwersytet Warszawski - Wydział Chemii Remont balkonów w budynku Chemii Fizycznej Pasteura Warszawa

GEZ KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO 348/469

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW

II. OPINIA STANU TECHNICZNEGO WRAZ Z DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNĄ

PROJEKT BUDOWLANY BUDYNEK MIESZKALNY JEDNORODZINNY. adres: Rogóźno, Jamy 5. Adres budowy: Osada Leśna Słup, dz. nr 3236/1

Spis treści opracowania

PRZEDMIAR ROBÓT - STOLARKA INTERNAT

KOSZTORYS OFERTOWY. Wartość robót netto:... Słownie:... Wartość robót brutto:...

Szczegółowy kosztorys ofertowy. Zał. Nr 6 do Zaproszenia znak; 28/PO/WM/r.b/2015 r. REMONT KLATKI SCHODOWEJ

Z A Ł Ą C Z N I K N R 2 R Y S U N K I

Opinia dotycząca stanu technicznego budynku gospodarczego przy UP Zalewo ul. Sienkiewicza 3, działka nr 24 obr. 2

Obowiązujące przepisy i normy z zakresu budownictwa: -Ustawa z dnia PRAWO BUDOWLANE Ustawa ze zmianami z dnia 27marca 2003r

Przedmiar docieplenie ściany frontowej budynku mieszkalnego wielorodzinnego przy ul. Powstańców Śląskich 9 w Będzinie.

STANDARD WYKOŃCZENIA BUDYNKU MIESZKALNEGO WIELORODZINNEGO Z WBUDOWANYMI GARAŻAMI W PARTERZE SZMARAGDOWE PRZEDMIEŚCIE

OPIS TECHNICZNY DO KOSZTORYSU INWESTORSKIEGO

PSZCZÓŁKI KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW P-16/53/240

INWENTARYZACJA KONSERWATORSKA ODTWORZENIOWA ZABYTKOWEJ STOLARKI OKIENNEJ

PRZEDMIAR ROBÓT. MODERNIZACJA ELEWACJI i DACHU BUDYNKU TEATRU LALKI I AKTORA W ŁOMŻY. Nazwa zamówienia:

Transkrypt:

DOKUMENTACJA KONSERWATORSKA P R O G R A M P R A C K O N S E R W A T O T R S K I C H E L E W A C J I I K L A T K I S C H O D O W E J W K A M I E N I C Y P R Z Y U L. M. M O C H N A C K I E G O 4 W O L S Z T Y N I E opracował: M. Cholewka Olsztyn lipiec 2017

1.0. KARTA IDENTYFIKACYJNA ZABYTKU I DOKUMENTACJI KONSERWATORSKIEJ 1.1 DANE OBIEKTU Rodzaj obiektu: budynek w zabudowie miejskiej, kamienica mieszczańska Właściciel: Wspólnota Mieszkaniowa Temat: elewacje, ściany, stropy i wyposażenie klatki schodowej Autor i warsztat: miejscowy Datowanie: 1904r. Lokalizacja: ul. Mochnackiego 4, Olsztyn Technika: ściany murowane z cegły ceramicznej pełnej na zaprawie wapiennej, elewacje tynkowane z detalami, stolarka okienna pierwotnie drewniana, klatka schodowa tynkowana i malowana farbami kryjącymi, Wcześniejsze konserwacje lub renowacje: nie Wcześniejsze dokumentacje: tak: Analiza nawarstwień malarskich w budynku zabytkowym przy ul. Mochnackiego 4 w Olsztynie aut mgr Julia Martino, Toruń listopad 2006 1.2. DANE O DOKUMEDTACJI Autor dokumentacji: mgr Mirosław Cholewka Data i miejsce wykonania: Olsztyn, 15-30 czerwca 2017 2.0. ZAGADNIENIA HISTORYCZNE Budynek przy ulicy Mochnackiego 4 zalicza się do dawnego Dolnego Przedmieścia Olsztyna, a ulica przy której się znajduje stanowiła starszą część dawnej ulicy Warszawskiej (Warschauer Strasse). Na planie Olsztyna z roku 1913 opracowanym przez Hugona Bonka omawiany budynek oznaczony jest jako powstały przed 1890 rokiem 1, ale na elewacji widnieje jednak data 1904. Najprawdopodobniej dom powstał na zrębach starszej zabudowy. Jego pierwotny adres to Warschauer Strasse 65. W księdze adresowej z 1899 r. jako 1 Plan reprodukowany w: Rafał Bętkowski, Olsztyn jakiego nie znacie, Olsztyn 2003, s. 174. 2

właściciel pod tym numerem figuruje Dawid Brünn 2, natomiast w księdze z roku 1913 kupiec Abraham Brünn 3 - to jego inicjały widnieją więc na elewacji i zapewne to on wzniósł omawianą kamieniczkę na miejscu starszego budynku. Abraham Brünn był kupcem pochodzenia żydowskiego i w omawianym budynku posiadał sklep ze skórami 4. Po jego śmierci dom odziedziczyła żona Friederike 5. Po wojnie kamienica stała się własnością państwową a obecnie stanowi własność gminy Olsztyn i częściowo jest w rękach prywatnych. Budynek jest przykładem kamienicy czynszowej o średnim standardzie z początku XX wieku, o charakterystycznej dla tego czasu konstrukcji. Jego nietypową cechą jest stosunkowo bogaty wystrój w porównaniu do raczej niewielkich rozmiarów. Wystrój elewacji frontowej posiada cechy eklektyczne - odznacza się dużym nagromadzeniem różnorodnego detalu architektonicznego, zarówno o formach typowo architektonicznych, jaki i ornamentalnych (ornamenty roślinne i zoomorficzne- syreny i muszle). 2.0. OPIS ARCHITEKTONICZNY Kamienica usytuowana po południowo-wschodniej stronie ulicy Mochnackiego w Olsztynie w zwartej zabudowie pierzei ulicznej. Budynek murowany z cegły na rzucie trapezu z dłuższą elewacją podwórzową, z dobudówką na planie również trapezu przylegającą do południowo-wschodniej części elewacji tylnej. Budynek od strony frontowej dwukondygnacyjny, od strony podwórzowej jednokondygnacyjny, częściowo podpiwniczony, przykryty dachem dwuspadowym - od strony frontowej krytym papą, od strony podwórzowej krytym ceramiczną esówka. Wejście do budynku w skrajnej osi od strony południowo-wschodniej, klatka schodowa umieszczona w drugim trakcie, doświetlona świetlikiem. W przeciwległej skrajnej osi znajduje się wejście do lokalu usługowego z witryną. 2 Karta inwentarzowa zabytków architektury i budownictwa, oprać. J. Derewońko-Milewicz, 2001, w zbiorach MKZ Olsztyn. 3 Adressbuch für die Regierungshaupstadt und den Kreis Allenstein. Ausgabe 1914, Allenstein 1913, s. 62. 4 Karta inwentarzowa, op. cit. 5 Adressbuch für die Regierungshaupstadt und den Landkreis Allenstein. Ausgabe 1927, s. 97. 3

Schody zabiegowe o konstrukcji metalowej z drewnianymi stopniami i ozdobnymi kutymi detalami na policzkach (ornamenty kwiatowe), z drewnianą balustradą złożoną z toczonych tralek i słupków oraz profilowanego pochwytu. Posadzki: na parterze przy wejściu z płytek ceramicznych z wzorem tworzącym romby w kolorze czarnym i białym; pozostałe -drewniane podłogi. Stolarka otworowa: okna oryginalne -brak, okno klatki schodowej oryginalne drewniane krosnowe szczeblinowe; stolarka drzwiowa - drzwi wejściowe do budynku oryginalne drewniane, ramowo-płycinowe, z nadświetlem, częściowo przeszklone, z dekoracją snycerską, drzwi wiatrołapu oryginalne drewniane, ramowo-płycinowe, z nadświetlem, z dekoracją snycerską o prostych formach, nadświetle i górne kwatery skrzydeł z dekoracyjnym przeszkleniem (szkło barwione czerwone i zielone oraz szkło trawione), drzwi do lokali- oryginalne jedna sztuka na poddaszu, ramowo płycinowe bez dekoracji. Elewacja frontowa, na niskim cokole zwieńczona trójkątnym szczytem. Otwory okienne i drzwiowe o wykroju prostokątnym. Podziały elewacji: wertykalne tworzą pilastry flankujące środkową część elewacji, w dolnej kondygnacji pilastry są boniowane; horyzontalne - gzyms kordonowy, umieszczony ponad nim ciągły gzyms podokienny oraz listwa przecinająca tło elewacji na ¾ wysokości okien górnej kondygnacji. Elewacja frontowa bogato ozdobiona detalami architektonicznymi. Wejście do budynku podkreślone jest portalem, ujętym w kanelurowane pilastry, z kartuszem w nadprożu. Okna i otwór drzwiowy w skrajnej osi północno-zachodniej obwiedzione są opaskami; w opaskach okien górnej kondygnacji klińce pozorne. Pod oknami dolnej kondygnacji odcinki gzymsu wsparte na niskich pilasterkach, opierających się na cokole; ponad oknami i otworem drzwiowym - odcinki gzymsu. W górnej kondygnacji w pasie pomiędzy gzymsem kordonowym a podokiennym pod oknami umieszczone są prostokątne płyciny z dekoracją o motywach muszli, otoczonej ornamentem roślinnym (akant). Ponad dwoma oknami środkowej części frontony zamknięte łukiem pełnym, w polach frontonów - ornament roślinny. Wzdłuż górnych opasek okiennych tych okien ciągnie się girlanda podtrzymywana przez umieszczone na skrajach syreny, pomiędzy oknami znajduje się medalion ze splecionymi literami AB" obwiedziony wieńcem z liści laurowych. Pole trójkątnego szczytu obwiedzione jest fryzem ząbkowym. Pośrodku pola 4

szczytu znajduje się okrągła blenda z datą 1904" obwiedziona opaską z czterema klińcami. Całą elewację wieńczy gzyms. W zwieńczeniu szczytu półkolisty fronton z dekoracją w formie muszli w polu oraz 3 sterczyny- w formie obelisku pośrodku szczytu oraz w formie waz na jego skrajach. 3.0. TECHNIKA I TECHNOLOGIA Elewacje tynkowane, zarówno od frontu jak i od podwórza tynk wapienno-piaskowy. Od frontu elewacja z detalami - główne detale wykonane są w tynku (sztuczny kamień), mniejsze, ornamentalne formowane są w tynku lub wykonane z masy sztukatorskiej (gips), malowane farbami kryjącymi. Ściany i sufity na klatce schodowej tynkowane, tynk wapienno-piaskowy, ściany dekorowane malarsko, w sieni sceny pejzażowe malowane farbą o tłustym spoiwie, na klatce wymalowanie z podziałem na lamperię, na ścianach parteru ze szczątkowo zachowanymi dekoracjami w formie kraty. Schody konstrukcji stalowej z drewnianymi stopniami i podstopnicami, na policzkach kute ozdoby ornamentalne (kwiaty) z drewnianą balustradą złożoną z toczonych tralek i słupków oraz profilowanych pochwytów. Posadzki: w sieni przy wejściu dwukolorowe płytki kamienne. Drzwi wejściowe oryginalne drewniane, dwuskrzydłowe, ramowopłycinowe z nadświetlem, z dekoracją snycerską; w płycinach centralnych szyby (wtórne), drzwi wiatrołapu oryginalne dwuskrzydłowe, drewniane, ramowo-płycinowe, wahadłowe, z nadświetlem, z częściowo zachowanym dekoracyjnym szkleniem (szkło trawione w delikatny ornament o formach powtarzających się kwiatków, oraz kolorowe- czerwone i zielone w narożach przeszkleń). Elewacja tylna, płaska, tynkowana, zwieńczona profilowanym gzymsem okapowym, jej południowo-wschodnią część przesłania wtórna współczesna przybudówka. 5

4.0 STAN ZACHOWANIA Stan zachowania kamienicy jest bardzo zły. Już w 2006 roku J. Martino 6 sygnalizowała zły stan zachowania zwłaszcza silne zawilgocenie w obrębie murów dolnej kondygnacji i piwnic. Aktualnie problem nadal występuje. Uszkodzone obróbki blacharskie doprowadziły do zniszczeń gzymsu kordonowego i zawilgocenia tynków w tych miejscach. Widać bardzo duże ubytki profila. Klatka schodowa pomimo tego, iż zachowała oryginalny układ i w większości substancję zabytkową to ogólny stan zachowania tynków jest zły a zwłaszcza w dolnych partiach z widocznym zawilgoceniem. Na poddaszu następuje systematyczne zawilgocenie muru przechodzące do wnętrza. Powodem jest bardzo bliskie usytuowanie komina pieca gazowego z sąsiedniej posesji oraz metalowy uchwyt od anteny umieszczony tuż obok komina na ścianie omawianej kamienicy. W obrębie uchwytu brak tynku a także widać zdegradowany wątek ceglany z wypłukaną spoiną. W miejscu tym gromadząca się na uchwycie woda zarówno kondensująca z komina gazowego jak i spływająca podczas opadów penetruje głęboko w strukturę muru zawilgacając go aż do jego wnętrza. Zniszczenia objawiają się w postaci zaplamień na tynku wewnątrz klatki schodowej. Przyczyną zawilgoceń stref piwnicznych i przyziemia jest niewątpliwie brak izolacji pionowej i poziomej ścian fundamentowych oraz betonowa opaska od podwórza. W złym stanie jest balustrada schodów - wydeptane stopnie oraz brak początkowego odcinka balustrady - wstawiona wtórna z prostopadłościennymi tralkami i słupkiem. Na elewacjach /zwłaszcza frontowej/ widać bardzo liczne spękania, pokryta jest czarnymi nawarstwieniami. Najprawdopodobniej głównym czynnikiem powodującym ich powstawanie jest usytuowanie przy bardzo ruchliwej ulicy. 6 Analiza nawarstwień malarskich w budynku zabytkowym przy ul. Mochnackiego 4 w Olsztynie aut mgr Julia Martino, Toruń listopad 2006 6

W przypadku obróbek blacharskich część związana z dachem jest w dobrym stanie lub zadowalającym, natomiast obróbki na detalach są skorodowane i nadają się do wymiany. W złym stanie jest wtórna dobudówka od podwórza- ściany są zawilgocone do około 2m wysokości, widać poważne pionowe spękania ścian. Opis zniszczeń: a. Elewacja podwórzowa - w wielu miejscach spęcherzone i odpadające tynki, ogólnie słaba jakość wypraw- kruche, dające łatwo się usunąć - odsłonięte partie o widocznym wypłukanym spoinowaniu na gzymsie okapowym - spękania głównie okolic nadproży i partii pod oknami - liczne wtórne uzupełnienia - liczne bruzdy - zawilgocenia w strefie przyziemia oraz okapu -nawarstwienia smółkowate oraz brunatne i zielone od grzybów i glonów -wtórne powłoki malarskie b. Elewacja szczytowa - ubytki tynków - wtórne uzupełnienia - odsłonięte partie ścian o widocznym wypłukanym spoinowaniu - głębokie zawilgocenia c. Elewacja frontowa - zawilgocenia partii przyziemnych - spęcherzone i odpadające tynki: głównie w przyziemiu, w ościeżach okien drzwi, okolicach rur spustowych oraz w narożniku przy ryzalicie - liczne drobne ubytki detali architektonicznych - odsłonięte partie ścian o widocznym wypłukanym spoinowaniu- okolice gzymsów okapowych- odsłonięte cegły z rozluźnionym wątkiem, ubytki zaprawy spoinującej. 7

- spękania- okolic nadproży, partii międzykondygnacyjnych i detali - liczne wtórne niefachowe /cementowe/ uzupełnienia- np. zacierające kanelury i poziome ryflowania tynku, zwłaszcza w partii przyziemia. - liczne bruzdy, przewody i elementy zainstalowane na elewacji - uszkodzone i brakujące obróbki blacharskie, Większość zniszczeń wynika z degradacji materiału tynkarskiego, usytuowania przy ruchliwej oraz uszkodzeń mechanicznych powstałych na skutek czynników zewnętrznych. Klatka schodowa Elementy drewniane i stolarka drzwiowa Stopnie schodów jak i drewniane podłogi są w złym stanie- spróchniałe z bardzo licznymi ubytkami, noski stopni wyoblone, powierzchnia silnie wydeptana. Powinno się je wymienić na nowe, na wzór oryginalnych. Metalowa konstrukcja schodów w dobrym stanie, ogólnie zalana licznymi powłokami farb, miejscowo- na styku ze ścianą pod schodami widoczne ogniska korozji. Listwy przypodłogowe częściowo- na parterze wtórne, pozostałe z licznymi ubytkami, zalane farbami. Zniszczone są drzwi wejściowe zarówno od frontu jak i od wiatrołapu. W gorszym stanie są drzwi frontowe, wyeksploatowane z licznymi ubytkami i złuszczającymi się powłokami malarskimi, zwłaszcza na poziomych powierzchniach oraz na dolnej przyldze kruszą się i odpadają. Najprawdopodobniej wtórne szklenie, zarówno w naświetlu jak i płycinach. Zawiasy skorodowane, częściowo wyeksploatowane (nie ma konieczności ich wymiany), brak oryginalnych szyldów i klamek, wtórny zamek w drzwiach W lepszym stanie są drzwi od wiatrołapu- bardzo liczne drobne ubytki i uszkodzenia mechaniczne zwłaszcza na krawędziach oraz listwie przymykowej, spękane drewno w dolnych partiach oraz złuszczające się warstwy farb, częściowo wtórne szklenie- brak szybek trawionych po bokach oraz zielonych u dołu w narożnikach przeszklenia skrzydeł. 8

Drzwi do lokalu (jedyne oryginalne- na poddaszu) są w dobrym stanie, niezbyt wyeksploatowane, klamki i szyld wtórne. Drewno z licznymi ubytkami na krawędziach, zalane warstwami farb. Okno na klatce schodowej w dobrym stanie, oryginalne okucia zachowane, stan drewna dobry, powłoki malarskie brudne. Ściany i sufity. Na ścianach widać strefę silnego zawilgocenia w przyziemiu od strony wejścia idąc w głąb klatki aż do lokalu mieszkalnego. Podobnie jest na ścianie wewnątrz zakładu zegarmistrza. Do wysokości 0,5 0,8 m od posadzki tynki są spęcherzone z widocznymi kalafiorowatymi wykwitami oraz przebarwieniami. Widać strefy zagrzybione oraz czuć woń stęchlizny. Z przekazów ustnych od mieszkańców wiadomo iż zawilgocone są również piwnice, wszędzie panuje ogólnie wysoka wilgotność zwłaszcza w obszarach ścian od ulicy. Tynki ścian w wyższych partiach posiadają liczne spękania, drobne i większe ubytki i uzupełnienia klejowe i gipsowe. Wiele uszkodzeń wynika z niefachowych napraw i modernizacji- np. wprowadzania instalacji gazowej lub skrzynek licznikowych w sieni. Ściana na której znajdują się skrzynki gazowe jest w górnej partii w całości zarzucona /zaszpałdowana/ wtórnymi zaprawami. Powierzchnia jest bardzo nierówna. Ogólnie oryginalne wyprawy są dość słabe widać miejsca gdzie tynki kruszą się. Na ścianach czytelne są liczne bruzdy po umieszczeniu w tynkach instalacji elektrycznej oświetleniowej i przyłączy poszczególnych mieszkań. Na poddaszu na suficie oraz styku sufitu i ściany zewnętrznej widać wcześniej wspomniane zaplamienie od zawilgocenia z zewnątrz, bardzo szerokie załatane gipsem bruzdy i liczne spękania. 5.0. CEL I ZAŁOŻENIA KONSERWACJI I RESTAURACJI. Prace konserwatorskie należałoby zacząć od wykonania pionowych izolacji ścian fundamentowych oraz osuszenia piwnic i zawilgoconych fragmentów klatki schodowej. Należy opracować odrębny projekt budowlany sposobu wykonania izolacji. Po osuszeniu wszystkie zawilgocone i zagrzybione tynki 9

poddać dezynfekcji a następnie odsolić metodą migracji do rozszerzonego środowiska. Elewacje powinny zostać poddane pełnej konserwacji zwłaszcza frontowa z dekoracyjnymi detalami oraz zwietrzałymi i spękanymi wyprawami. Należy uporządkować instalacje i skrzynki przyłączy - np. wymienić na mniejsze, usunąć niepotrzebne, oraz usunąć wszelkie wtórne cementowe i inne niefachowe uzupełnienia tynków. Zszyć liczne spękania, miejsca słabego wątku przemurować. Na klatce schodowej należy poddać pełnej konserwacji partie dekorowane ornamentalnie, tynki osłabione powinny być wzmocnione i podklejone. Usunąć można tylko bardzo zniszczone i wręcz odpadające fragmenty. Należy zrekonstruować dekoracje malarskie. Z uwagi na bardzo rozległe zniszczenia podłóg oraz fakt, iż stopnie schodów oraz podłogi są silnie zniszczone proponuje się wykonanie nowych, na wzór oryginalnych. Należy zrekonstruować brakujące tralki na wzór oryginalnych. Drzwi wejściowe główne oraz od wiatrołapu poddać konserwacji wymieniając wtórne szklenie na wzór zachowanych oryginalnych, ubytki detali np. listwy przymykowe zrekonstruować na podstawie istniejącej inwentaryzacji. Podobnie drzwi do lokali- poddać konserwacji i pomalować w ustalonej w badaniach kolorystyce. Klamki i szyldy wtórne wymienić na nowe dopasowane do charakteru drzwi. Okno na klatce oczyścić i pomalować zgodnie z wynikami badań. Należy zrekonstruować brakujące i wtórne fragmenty listew przypodłogowych na wzór oryginału. Posadzka z cementowych płytek w sieni powinna być oczyszczona a ubytki uzupełnione. Metalowa konstrukcja schodów w partiach występowania korozji powinna być oczyszczona i zabezpieczona środkiem antykorozyjnym. Należy pomalować ją farbą do metalu zgodnie z wynikami badań. 10

6.0. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH --------------Elewacje------------------------------------------------------------------------------ 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i prowadzenie jej podczas prac. 2. Naprawa spękań. Wszystkie zarysowania zszyć prętami ze stali nierdzewnej, czyli metodą o małej inwazyjności, np. HILTI-HIT lub Helifix lub inną opartą na podobnych zasadach. Widoczną rysę należy wypełnić- zasklepić mikrozaprawą iniekcyjną, wapnem dyspergowanym lub innym produktem równoważnym. Wykonać ściśle wg wskazówek zawartych w kartach technicznych, zwłaszcza przestrzegać ilości warstw cegieł 3. Mechaniczne usunięcie słabych tynków. Należy dokonać przeglądu stanu zachowania tynków. Wszystkie partie spęcherzone, bardzo słabe- wykruszające się lub mogące się wykruszyć po lekkim zruszeniu dłutem należy usunąć do zdrowego podłoża. Detale zachować w całości nawet w przypadku złego stanu. Należy usunąć wszystkie cementowe tynki i klejowe łaty. 4. Naprawa obróbek blacharskich. Wszystkie uszkodzone obróbki np. parapety i opierzenia gzymsów oraz inne skorodowane obróbki wykonać nowe z blachy tytanowo- cynkowej. 5. Usunięcie powłok farb z detali. Zaleca się zastosowanie preparatu zmydlającego np. Scansol lub Remosol lub np. Graffiti Entferner prod Remmers. Są to środki o konsystencji pasty, emulgujące w wodzie i ulegające degradacji biologicznej. Preparat nanosi się na pomalowaną powierzchnię za pomocą wałka lub pędzla, po czym szczelnie przykrywa folią. W takim stanie pozostawia się na okres do zmiękczenia farb. Nawarstwienia usuwa się szpachelkami. 6. Zmycie całości elewacji. Po oczyszczeniu i usunięciu słabych i wtórnych tynków uzupełnianie należy poprzedzić dokładnym zmyciem ściany najlepiej gorącą wodą usuwając resztki 11

preparatu zmydlającego. Nie powinno się zbyt obficie moczyć ani też używać zbyt wysokiego ciśnienia, zwłaszcza detale nie należy zbytnio moczyć. 7. Dezynfekcja Dotyczy głównie obszarów widocznie porośniętych przez mikroorganizmy, partii cokołowej oraz profilaktycznie miejsc przebiegania rur spustowych. Użyć np. preparat Alkutex BFA - Entferner firmy Remmers lub Renogal firmy Schomburg lub inny równoważny np. Algat prod Altax. 8. Wzmocnienie pozostałych tynków i detali. Należy wzmocnić preparatem hydrofilnym, na bazie estrów kwasu krzemowego np. Funcosil KSE prod Remmers lub Silicatfestiger prod Remmers lub innym równoważnym. 9. Naprawa detali Proponuje się zastosowanie gotowych zapraw mineralnych do napraw detali np. prod Optolith, Remmers lub Baumit. Posiadają one dobre właściwości fizykomechaniczne odpowiednie do obiektów zabytkowych. Duże ubytki należy uzupełnić zaprawą wstępną gruboziarnistą. W przypadku ubytków bardzo dużych zaprawę należy zakładać kilkukrotnie po wcześniejszym związaniu poprzedniej warstwy. Całość łącznie z drobnymi ubytkami należy wyszpachlować zaprawą drobnoziarnistą dostosowując uziarnienie do otoczenia uzupełnianego ubytku. 10. Uzupełnienie ubytków tynków. Do uzupełnienia tynków należy użyć również gotowych zapraw tynkarskich przykładowych firm Baumit, Remmers, Optolith, Tubag, Kabe. 11. Pomalowanie tynków i detali Proponuje się zastosowanie farb krzemianowych do wyboru kilku producentów: Kabe, Caparol, Baumit, Keim, Optolith. Kolorystyka wg badań stratygraficznych. 12

-----------Klatka schodowa---------------------------------------------------------------------- Ściany - partie dekorowane 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac 2. Oczyszczenie ścian z nawarstwień farb, szpachlówek, nie naruszając pierwotnych warstw malarskich metodami mechanicznymi oraz przez zmiękczanie wodą. 3. Oczyszczenie nawarstwień farb metodami komplementarnymi, z zastosowaniem past rozpuszczalnikowych z zachowaniem pierwotnej dekoracji malarskiej, wybór metody po przeprowadzeniu prób. 4. Usunięcie wtórnych uzupełnień cementowych i gipsowych, mechanicznie dłutami lub szpachelkami. 5. Usunięcie zawilgoconych i całkowicie odparzonych tynków. 6. Dezynfekcja tynków. Użyć np. preparat Boramon prod Altax. 7. Lokalne wzmocnienie tynku (IBZ-Salzchemie, Silicatfestiger prod Remmers) 8. Miejscowe odsolenie wypraw. Założyć okłady odsalające z pulpy celulozowej z niewielkim dodatkiem płukanego piasku szklarskiego. 9. Podklejenie tynków iniekcją wapienną. W partiach głuchych wykonać nawierty a następnie za pomocą strzykawek wypełnić pustki. 10. Uzupełnienie ubytków tynku zaprawą wapienno-piaskową. Można użyć zapraw gotowych lub wykonać na miejscu na bazie wapna dołowanego po uprzednio przeprowadzonych próbach wytrzymałości i uziarnienia. 11. Wygładzenie powierzchni uzupełnień drobnoziarnistą wapienną masą szpachlową, (Baumit, Keim, Kabe, Mapeii) 12. Retusz ubytków warstwy malarskiej farbami akrylowymi, metodą punktowania, lawowania. 13. Wykonanie rekonstrukcji dekoracji malarskiej na uzupełnieniach tynku, na wzór oryginału, przy użyciu farb akrylowych. 13

Ściany i sufity partie bez dekoracji. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac 2. Oczyszczenie ścian z nawarstwień farb, szpachlówek, nie naruszając pierwotnych warstw malarskich metodami mechanicznymi oraz przez zmiękczanie wodą. 3. Oczyszczenie nawarstwień farb metodami komplementarnymi, z zastosowaniem past rozpuszczalnikowych z zachowaniem pierwotnej dekoracji malarskiej, 4. Usunięcie wtórnych uzupełnień cementowych i gipsowych, mechanicznie dłutami lub szpachelkami. 5. Usunięcie zawilgoconych i całkowicie odparzonych tynków. 6. Dezynfekcja tynków. Użyć np. preparat Boramon prod Altax. 7. Lokalne wzmocnienie tynku (IBZ-Salzchemie, Silicatfestiger prod Remmers) 8. Uzupełnienie ubytków tynku zaprawą wapienno-piaskową. Można użyć zapraw gotowych lub wykonać na miejscu na bazie wapna dołowanego z uprzednio przeprowadzonymi próbami. 9. W partiach widocznych zawilgoceń wykonanie tynków renowacyjnych. Użyć systemowych zapraw WTA. 10. Wygładzenie powierzchni uzupełnień drobnoziarnistą wapienną masą szpachlową, (Baumit, Keim, Kabe, Mapeii) 11. Wykonanie rekonstrukcji dekoracji malarskiej na uzupełnieniach tynku, na wzór oryginału, przy użyciu farb akrylowo-silikatowych Elementy drewniane- stopnie, podłogi, tralki, poręcze, listwy przypodłogowe. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac. 2. Wymiana stopni i podłóg drewnianych na nowe, na wzór oryginału, rekonstrukcja tralek i poręczy. 3. Usunięcie wtórnych powłok malarskich metodą termiczną bądź za pomocą past zmydlających, z zachowaniem pierwotnego opracowania malarskiego. 14

4. Uzupełnienie dużych ubytków metodą flekowania przez wykonanie wstawek z wysezonowanego drewna tego samego gatunku, co oryginał na podstawie inwentaryzacji. 5. Uzupełnienie drobnych ubytków szpachlą epoksydową do drewna (Araldite). 6. Wygładzenie powierzchni uzupełnień papierem ściernym. 7. Uzupełnienie i rekonstrukcja warstwy malarskiej na podstawie oryginału, farbą do drewna o połysku półmatowym. Elementy drewniane- drzwi. 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej stanu zachowania, prowadzenie jej podczas wykonywania prac. 2. Wymiana wtórnych elementów na nowe, na wzór oryginału 3. Usunięcie wtórnych powłok malarskich metodą termiczną bądź za pomocą past zmydlających, z zachowaniem pierwotnego opracowania malarskiego. 4. Uzupełnienie dużych ubytków metodą flekowania przez wykonanie wstawek z wysezonowanego drewna tego samego gatunku, co oryginał na podstawie inwentaryzacji. 5. Uzupełnienie drobnych ubytków szpachlą epoksydową do drewna (Araldite). 6. Wygładzenie powierzchni uzupełnień papierem ściernym. 7. Uzupełnienie i rekonstrukcja warstwy malarskiej na podstawie oryginału, farbą do drewna o połysku półmatowym. 8. Wymiana szklenia niezgodnego z charakterem drzwi. 9. Wymiana okuć- klamek i szyldów dopasowanych do charakteru drzwi Okno na klatce schodowej 1. Oczyszczenie z nawarstwień brudu- umycie woda z detergentami. 2. Ewentualne przeszlifowanie powierzchni drewna 3. Pomalowanie drewna w kolorystyce zgodnie z wynikami badań farbą do drewna o połysku półmatowym. 15

Metalowa konstrukcja schodów. 1. Oczyszczenie miejsc skorodowanych mechanicznie bez udziału chemii. 2. Zabezpieczenie ognisk korozji preparatem z inhibitorem typu np. Cortanin F 3. Pomalowanie dwu- trzykrotne farbą do metalu w powłoce i kolorystyce jak oryginał o połysku półmatowym. Posadzka z płytek cementowych. 1. Oczyszczenie za pomocą pary wodnej, wspomagając detergentami 2. Usunięcie wtórnych uzupełnień. 3. Uzupełnienie drobnych ubytków zaprawą mineralną np. Mulispachtel prod. Remmers 4. Wymiana i uzupełnienie brakujących i całkowicie popękanych płytek na cementowe, dopasowane w kolorze o kształcie do oryginału. Opracował: Mirosław Cholewka 16

7.0. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Elewacja podwórzowa- zniszczenia gzymsu kordonowego. 17

Liczne spękania. 18

Widok wtórnego skrzydła w elewacji tylnej Widok elewacji frontowej 19

Widok licznych spękań i ubytków. 20

Widok licznych spękań. 21

22

Widok ubytków i spękań Zniszczenia detali. 23

Widok drzwi frontowych. 24

Widok ścian w sieni 25

Widok drzwi między sienią i klatką 26

Widok zawilgoconych ścian na klatce schodowej. 27

Widok zawilgoceń tynku- kalafiorowate wykwity 28

Szpałdy wtórnego tynku. Widok posadzki w sieni. 29

Zniszczenia podłogi drewnianej oraz wtórne szklenie drzwi wewnętrznych. 30

Widok balustrady i stopni schodów 31

Widok ścian klatki na poddaszu plamy od zawilgoceń. 32

Fragment elewacji bocznej zbliżenie miejsca w którym następuje zawilgocenie przechodzące do wnętrza. 33