ROGRAM NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ, 811301 O STRUKTURZE RZEDMIOTOWEJ wersja przed recenzją (wersja robocza) z dn. 30.06.2012 Warszawa 2012 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
SIS TREŚI 1. TY ROGRAMU: RZEDMIOTOWY... 2 2. RODZAJ ROGRAMU: LINIOWY... 2 3. AUTORZY, REENZENI I KONSULTANI ROGRAMU NAUZANIA:... 2 4. ODSTAWY RAWNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO... 2 5. ELE OGÓLNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO... 3 6. KORELAJA ROGRAMU NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ Z ODSTAWĄ ROGRAMOWĄ KSZTAŁENIA OGÓLNEGO 3 7. INFORMAJA O ZAWODZIE... 4 8. UZASADNIENIE OTRZEY KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ... 4 9. OWIĄZANIA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ Z INNYMI ZAWODAMI... 5 10. ELE SZZEGÓŁOWE KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ... 6 11. LAN NAUZANIA DLA ZAWODU TEHNIK GÓRNITWA OTWOROWEGO... 7 12. ROGRAMY NAUZANIA DLA OSZZEGÓLNYH RZEDMIOTÓW... 10 1. odstawy eksploatacji otworowej złóż... 11 2. odstawy techniki... 20 3. odstawy geologii i górnictwa otworowego... 26 4. rzepisy prawa i H w górnictwie... 30 5. Język obcy zawodowy w górnictwie... 43 6. Działalność gospodarcza w górnictwie... 48 7. odstawy maszyn i urządzeń górniczych... 53 8. adania techniczne kopalin... 58 9. Komputerowe wspomaganie zawodu w górnictwie... 62 10. Techniki poszukiwawcze i eksploatacyjne - zajęcia praktyczne... 66 ZAŁĄZNIKI... 73 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 1
TY SZKOŁY: zasadnicza szkoła zawodowa 1. TY ROGRAMU: przedmiotowy 2. RODZAJ ROGRAMU: liniowy Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego 3. AUTORZY, REENZENI I KONSULTANI ROGRAMU NAUZANIA: Autorzy: mgr inż. Marta Łuszcz, mgr inż. Wojciech ebo Recenzenci: Konsultanci: mgr inż. Teres Jaszczyk 4. ODSTAWY RAWNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO rogram nauczania dla zawodu opracowany jest zgodnie z poniższymi aktami prawnymi: Ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw Rozporządzeniem w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Rozporządzeniem w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach. Rozporządzeniem w sprawie ramowych planów nauczania. Rozporządzeniem zmieniającym rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. rawo geologiczne i górnicze; rawo ochrony środowiska; Ustawa o odpadach wydobywczych; Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie kwalifikacji w zakresie górnictwa i ratownictwa górniczego; Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi; rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2
Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie ratownictwa górniczego; Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach; 5. ELE OGÓLNE KSZTAŁENIA ZAWODOWEGO Opracowany program nauczania pozwoli na osiągnięcie co najmniej następujących celów ogólnych kształcenia zawodowego: elem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczących się do życia w warunkach współczesnego świata, wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Zadania szkoły i innych podmiotów prowadzących kształcenie zawodowe oraz sposób ich realizacji są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczo-społecznym, na które wpływają w szczególności: idea gospodarki opartej na wiedzy, globalizacja procesów gospodarczych i społecznych, rosnący udział handlu międzynarodowego, mobilność geograficzna i zawodowa, nowe techniki i technologie, a także wzrost oczekiwań pracodawców w zakresie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników. W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej powiązanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół kształcących w zawodach, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy. W procesie kształcenia zawodowego są podejmowane działania wspomagające rozwój każdego uczącego się, stosownie do jego potrzeb i możliwości, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych ścieżek edukacji i kariery, możliwości podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz zapobiegania przedwczesnemu kończeniu nauki Elastycznemu reagowaniu systemu kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy, jego otwartości na uczenie się przez całe życie oraz mobilności edukacyjnej i zawodowej absolwentów ma służyć wyodrębnienie kwalifikacji w ramach poszczególnych zawodów wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. 6. KORELAJA ROGRAMU NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ Z ODSTAWĄ ROGRAMOWĄ KSZTAŁENIA OGÓLNEGO rogram nauczania dla zawodu górnik eksploatacji otworowej uwzględnia aktualny stan wiedzy o zawodzie ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe technologie i najnowsze koncepcje nauczania. rogram uwzględnia także zapisy zadań ogólnych szkoły i umiejętności zdobywanych w trakcie kształcenia w szkole ponadgimnazjalnej umieszczonych w podstawach programowych kształcenia ogólnego, w tym: 1) umiejętność zrozumienia, wykorzystania i refleksyjnego przetworzenia tekstów, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa; 2) umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym; rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 3
3) umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody lub społeczeństwa; 4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych; 5) umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi; 6) umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji; 7) umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się; 8) umiejętność pracy zespołowej. W programie nauczania dla zawodu technik górnictwa otworowego uwzględniono korelację treści z kształceniem ogólnym polegające na wcześniejszym osiąganiu efektów kształcenia w zakresie przedmiotów ogólnokształcących. Dotyczy to przede wszystkim takich przedmiotów jak: geografia i język obcy nowożytny, a także podstawy przedsiębiorczości i edukacja dla bezpieczeństwa. Zastosowanie rozszerzeń z tych przedmiotów pozwoli na przybliżenie uczniom zagadnień związanych z orientacją i pracą w terenie, oraz z dokumentacją utworzoną w języku obcym. 7. INFORMAJA O ZAWODZIE Górnik eksploatacji otworowej jest zawodem związanym z eksploatacją kopalin metodą otworową. Metodę tą stosuje się przy wydobywaniu ropy naftowej i gazu ziemnego oraz innych kopalin użytecznych bogactw naturalnych. Kształcenie w tym zwodzie ma wieloletnią tradycję, a absolwenci znajdują pracę w przedsiębiorstwach wydobywających nie tylko ropę naftową, a także sól kamienną, siarkę, miedź, wody mineralne i termalne. Zapotrzebowanie na paliwa ciekłe pochodzące z przeróbki ropy naftowej, a także na gaz ziemny ciągle wzrasta, nie tylko w olsce, ale i na całym świecie. Wydobywanie tych surowców ma coraz większe znaczenie, dlatego znaczenie tego zawodu jest ważne dla gospodarki każdego kraju, który dysponuje złożami tych kopalin. Absolwent w zawodzie górnik eksploatacji otworowej zgodnie z posiadaną wiedzą i umiejętnościami przygotowany będzie do podejmowania pracy w przedsiębiorstwach górniczych i geologicznych stosujących w zakresie swojej działalności otworowe technologie wydobywcze, prowadzenia własnej działalności gospodarczej w zakresie górnictwa otworowego (zgodnie z obowiązującymi standardami prawnymi), kierowaniem małymi zespołami ludzkimi (zgodnie z obowiązującymi branżowymi standardami prawnymi), wykonywania czynności zawodowych wymagających specjalnych kwalifikacji górniczych (po potwierdzeniu tych kwalifikacji zgodnie z obowiązującymi branżowymi przepisami prawnymi). 8. UZASADNIENIE OTRZEY KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ Zapotrzebowanie na paliwa ciekłe pochodzące z przeróbki ropy naftowej, a także na gaz ziemny ciągle wzrasta, nie tylko w olsce, ale i na całym świecie. Wydobywanie tych surowców ma bardzo duże znaczenie dla gospodarki każdego państwa. Aby umożliwić zagospodarowanie złóż surowców energetycznych eksploatowanych metodą otworową, niezbędne jest wykształcenie odpowiedniej kadry technicznej. Trwające w olsce poszukiwania złóż szczególnie zasobów surowców energetycznych, a także złóż wód termalnych otwierają nowe atrakcyjne miejsca pracy w powstających kopalniach eksploatacji otworowej. oraz większe zapotrzebowanie na ropę naftową i gaz ziemny daje szansę podjęcia ciekawej i wysoko płatnej pracy w olsce lub na świecie. Ostanie lata sprawiły, że rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 4
wykwalifikowani fachowcy są ciągle poszukiwani przez firmy wydobywcze i poszukiwawcze. Szanse pracy daje także duża liczba inwestycji budowlanych w olsce; z pracami takimi wiążą się zawsze odwierty techniczne. Duże zapotrzebowanie rynku na wysokiej jakości wodę dla celów spożywczych otwiera duże możliwości dla osób przedsiębiorczych na prowadzenie własnej działalności gospodarczej na podbudowie uzyskanego zawodu związanej z wykonywaniem głębinowych ujęć wody. 9. OWIĄZANIA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ Z INNYMI ZAWODAMI odział zawodów na kwalifikacje czyni system kształcenia elastycznym, umożliwiającym uczącemu się uzupełnianie kwalifikacji stosownie do potrzeb rynku pracy, własnych potrzeb i ambicji. Wspólne kwalifikacje mają zawody kształcone na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej i technikum, np. dla zawodu górnik eksploatacji otworowej wyodrębniona została kwalifikacja M.9 Eksploatacja otworowa złóż, która stanowi podbudowę kształcenia w zawodzie technik górnictwa otworowego. Technik górnictwa otworowego ma kwalifikację właściwą dla zawodu M.40. Organizacja i prowadzenie eksploatacji otworowej złóż, która jest nadbudową do kwalifikacji bazowej M.9. osiada wspólne efekty kształcenia stanowiące podbudowę dla zawodów w ramach obszaru mechanicznego i górniczo-hutniczego dla grupy zawodów górniczych KZ (M.e) wiertacz, górnik eksploatacji podziemnej, górnik eksploatacji otworowej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego. Kwalifikacja Symbol zawodu Zawód Elementy wspólne 811301 Górnik eksploatacji otworowej KZ(M.e) M.9 Eksploatacja otworowa złóż 311702 Technik górnictwa otworowego OMZ KZ(M.e) KZ(M.a) rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 5
10. ELE SZZEGÓŁOWE KSZTAŁENIA W ZAWODZIE GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie górnik eksploatacji otworowej powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) obsługiwania odwiertów eksploatacyjnych ropy naftowej, gazu ziemnego, wód podziemnych, soli kamiennej i siarki; 2) oczyszczania ropy naftowej i gazu ziemnego; 3) magazynowania i transportu kopalin; 4) wykonywania obróbki odwiertów eksploatacyjnych. Do wykonywania zadań zawodowych niezbędne jest osiągnięcie efektów kształcenia określonych w podstawie programowej kształcenia w zawodzie górnik eksploatacji otworowej: efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów (H, DG, JOZ, KS); efekty stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach KZ (M.e): wiertacz, górnik eksploatacji podziemnej, górnik eksploatacji otworowej, górnik odkrywkowej eksploatacji złóż, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji M.9. Eksploatacja otworowa złóż. Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej po potwierdzeniu kwalifikacji M.9. Eksploatacja otworowa złóż może podwyższyć swoje kwalifikacje i uzyskać dyplom technika górnictwa podziemnego po potwierdzeniu kwalifikacji M.40. Organizacja i prowadzenie otworowej eksploatacji złóż i uzyskaniu wykształcenia średniego. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 6
11. LAN NAUZANIA DLA ZAWODU GÓRNIK EKSLOATAJI OTWOROWEJ Zgodnie z Rozporządzeniem MEN w sprawie ramowych planów nauczania w 3-letniej szkole zawodowej minimalny wymiar godzin na kształcenie zawodowe wynosi 1600 godzin, z czego na kształcenie zawodowe teoretyczne zostanie przeznaczonych minimum 630 godzin, a na kształcenie zawodowe praktyczne 970 godzin. W podstawie programowej kształcenia w zawodzie górnik eksploatacji otworowej minimalna liczba godzin na kształcenie zawodowe została określona dla efektów kształcenia i wynosi: na kształcenie w ramach kwalifikacji M.9. Eksploatacja otworowa złóż przeznaczono minimum 620 godzin, na kształcenie w ramach efektów wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia przeznaczono minimum 400 godzin. Tabela 3. lan nauczania dla programu o strukturze przedmiotowej Lp. Obowiązkowe zajęcia edukacyjne Klasa Liczba godzin w cyklu kształcenia I II III tygodniowo łącznie rzedmioty w kształceniu zawodowym teoretycznym 1 odstawy eksploatacji otworowej złóż 1 1 2 2 4 4 7 224 2 odstawy techniki 2 2 2 2 4 128 3 odstawy geologii i górnictwa otworowego 2 2 2 2 4 128 4 rzepisy prawa i bhp w górnictwie 1 1 2 2 3 96 5 Język obcy zawodowy w górnictwie 1 1 1 32 6 Działalność gospodarcza w górnictwie 1 1 1 32 Łączna liczba godzin na kształcenie zawodowe teoretyczne 5 5 7 7 8 8 20 640 rzedmioty w kształceniu zawodowym praktycznym* 7 odstawy maszyn i urządzeń górniczych 2 2 2 2 3 3 7 224 8 adania techniczne kopalin 1 1 2 2 3 96 9 Komputerowe wspomaganie w górnictwie 1 1 1 1 2 64 10 Techniki poszukiwawcze i eksploatacyjne - zajęcia praktyczne 6 6 6 6 6 6 18 586 Łączna liczba godzin na kształcenie zawodowe praktyczne 8 8 10 10 12 12 30 970 Łączna liczba godzin na kształcenie zawodowe 14 14 17 17 20 20 50 1610 *zajęcia odbywają się w pracowniach szkolnych, warsztatach szkolnych, centrach kształcenia praktycznego oraz u pracodawcy. EGZAMIN OTWIERDZAJĄY KWALIFIKAJĘ M.9. ODYWA SIĘ OD KONIE DRUGIEGO SEMESTRU KLASY TRZEIEJ. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 7
Wykaz działów programowych dla zawodu górnik eksploatacji otworowej Nazwa przedmiotu Nazwa działu Liczba godzin przewidziana na dział 1.1. Warunki występowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego 32 1. odstawy eksploatacji otworowej złóż 1.2. Metody i technologia eksploatacji kopalin otworami wiertniczymi 128 1.3. race i zabiegi związane ze zwiększeniem wydajności odwiertu 32 1.4. odstawy gospodarki ropą naftowa i gazem ziemnym na kopalni 32 2.1. Rysunek techniczny maszynowy 76 2. odstawy techniki 2.2. Materiałoznawstwo oraz części maszyn i urządzeń 32 2.3. Konstrukcja maszyn i urządzeń górniczych 16 3. odstawy geologii i górnictwa otworowego 3.1. Zarys geologii 64 3.2. Wiertnicze metody pozyskiwania kopalin 64 4.1. rawo w górnictwie 16 4.2. rawna ochrona pracy 8 4.3. rawo z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy 8 4.4. Ergonomia, psychofizyka pracy i ocena ryzyka zawodowego 16 4. rzepisy prawa i H w górnictwie 4.5. Zagrożenia naturalne w zakładach górniczych i ratownictwo 24 górnicze 4.6. Wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe, postępowanie 16 powypadkowe 4.7. Zintegrowane systemy zarządzania bezpieczeństwem 8 5.1. orozumiewanie się w języku obcym w realizacji zadań zawodowych 24 5. Język obcy zawodowy w górnictwie 5.2. Struktury leksykalno-gramatyczne w typowych sytuacjach zawodowych 8 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 6.1. odstawy formalno-prawne działalności gospodarczej w górnictwie 8 6.2. rowadzenie przedsiębiorstwa górniczego 24 7. odstawy maszyn i urządzeń górniczych 7.1. Użytkowanie maszyn i urządzeń 128 7.2. Zastosowanie maszyn i urządzeń w górnictwie otworowym 96 8. adania techniczne kopalin 8.1. Własności fizyczne kolektorów ropy naftowej i gazu ziemnego 48 8.2. adanie zanieczyszczeń ropy naftowej 48 9. Komputerowe wspomaganie w górnictwie 9.1. odstawy baz danych 24 rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 8
10. Techniki poszukiwawcze i eksploatacyjne - zajęcia praktyczne 9.2. Raportowanie produkcji 24 9.3. Komputerowe wspomaganie zarządzania w przedsiębiorstwie 16 górniczym 10.1. Obsługa i obróbka odwiertów eksploatacyjnych 202 10.2. Oczyszczanie ropy naftowej i gazu ziemnego 192 10.3. Transport i magazynowanie ropy naftowej i gazu ziemnego w 192 zbiornikach rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 9
12. ROGRAMY NAUZANIA DLA OSZZEGÓLNYH RZEDMIOTÓW W programie nauczania dla zawodu górnik eksploatacji otworowej zastosowano taksonomię celów A. Niemierko 1. odstawy eksploatacji otworowej złóż 224 godzin 2. odstawy techniki 128 godzin 3. odstawy geologii i górnictwa otworowego 128 godzin 4. rzepisy prawa i H w górnictwie 96 godzin 5. Język obcy zawodowy w górnictwie 32 godziny 6. Działalność gospodarcza w górnictwie 32 godziny 7. odstawy maszyn i urządzeń górniczych 224 godzin 8. adania techniczne kopalin 96 godzin 9. Komputerowe wspomaganie zawodu w górnictwie 64 godzin 10. Techniki poszukiwawcze i eksploatacyjne zajęcia praktyczne 586 godzin rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 10
1. odstawy eksploatacji otworowej złóż 1.1. Warunki występowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego 1.2. Metody i technologia eksploatacji kopalin otworami wiertniczymi 1.3. race i zabiegi związane ze zwiększeniem wydajności odwiertu 1.4. odstawy gospodarki ropą naftowa i gazem ziemnym na kopalni 1.1. Warunki występowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia H(4)1. zidentyfikować źródła zagrożeń w poszczególnych procesach pracy; Warunki powstawania ropy naftowej i gazu KS(1)1. zastosować zasady kultury osobistej; ziemnego. KS(8)1. ocenić ryzyko podejmowanych działań; Geneza i budowa złóż ropno-gazowych. OMZ(1)1. dokonać analizy przydzielonych zadań; harakterystyka skał złożowych. KZ(M.e)(2)1. Wyjaśnić pojęcia; złoże ropno-gazowe, pułapka roponośna, Rodzaje skał kolektorowych i izolujących. horyzont produktywny. Własności kolektorskie skał. KZ(M.e)(2)2. Scharakteryzować skały ropno-gazowe, wodonośne i skały Warunki migracji węglowodorów. nieprzepuszczalne. Zbiorniki wód podziemnych. KZ(M.e)(2)3. Określić podstawowe właściwości skał produktywnych. Warunki geologiczne złóż siarki i soli. KZ(M.e(2))4. Omówić rodzaj i warunki migracji węglowodorów i wody w ośrodku Warunki złożowe złóż konwencjonalnych i skalnym. niekonwencjonalnych. KZ(M.e)(2) 5. Scharakteryzować podstawowe typy złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. KZ(M.e)(2) 6. Scharakteryzować złoża siarki i soli kamiennej. KZ(M.e)(2) 7. Omówić występowanie i rodzaje wód podziemnych. KZ(M.e)(2)8. Scharakteryzować ośrodek skalny dla shale gas i tight gas (złoża niekonwencjonalne). rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 11
lanowane zadania Scharakteryzowanie złoża ropno gazowego. Grupa 2 osobowa uczniów otrzymuje przekrój geologiczny przez złoże ropno + gazowe. Uczniowie w klasie otrzymują cztery rodzaje złóż o różnej budowie. Dane o złożu uczniowie wpisują w tabele narysowana przez nauczyciela na tablicy. o wykonaniu zadania nauczyciel przedstawia dane złoże na ekranie, wybrana grupa uczniów prezentuje swoją pracę. odczas prezentacji rozwiązania grupy uczniów opisujących te same przekroje dodają swoje uwagi. Zadaniem uczniów jest wykonanie opisu złoża zgodnie z tabelą. Numer przekroju geologicznego.. uwagi Rodzaj pułapki złożowej Rodzaj skał kolektorowych Rodzaj skał izolujących Rodzaj wód złożowych Warunki geologiczne powstania złoża Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne działu programowego Warunki występowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego powinny być prowadzone w pracowni górnictwa otworowego, w której powinny być zorganizowane następujące stanowiska wyposażonej w: stanowiska geologiczne (jedno stanowisko dla dwóch uczniów), wyposażone w: modele krystalograficzne minerałów, minerały i skały, modele przekroju złóż surowców mineralnych, rdzenie wiertnicze, eksponaty skamieniałości przewodnich, atlas mineralogiczny i petrograficzny, próbki kopalin, stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z projektorem multimedialnym, rzutnikiem i lampą typu Lumens umożliwiająca projekcję obrazu na ekran. Środki dydaktyczne róbki skał i minerałów, rdzenie wiertnicze i plansze lub dokumenty multimedialne przedstawiające złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Zalecane metody dydaktyczne Dział programowy Warunki występowania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego wymaga stosowania podających i praktycznych metod kształcenia. Zaplanowane do osiągnięcia efekty kształcenia przygotowują ucznia do rozpoznawania warunków złożowych złóż ropy naftowej i gazu ziemnego opracowania szkiców i dokumentacji geologicznej wybranych złóż. owinny być kształtowane umiejętności samodzielnej analizy i rozpoznawania skał kolektorskich i warunków występowania złóż. Zalecaną metodą jest pokaz z objaśnieniem. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów należy dokonać przez ocenę ćwiczeń wykonywanych na lekcji i opracowań artykułów z czasopism branżowych, dotyczących rozpoznania warunków złożowych eksploatowanych złóż w olsce (np. Wiadomości naftowe i gazownicze, rzegląd geologiczny. W ocenie należy uwzględnić następujące kryteria ogólne: zawartość merytoryczną, sposób prezentacji (układ, czytelność, czas). Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 12
1.2. Metody i technologia eksploatacji kopalin otworami wiertniczymi Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia H(5)1. zapobiec zagrożeniom wynikającym z wykonywania zadań zawodowych; D Złoża ropy naftowej, gazu ziemnego, wody, siarki KS(2)1. zaproponować sposoby rozwiązywania problemów; i soli. Niekonwencjonalne złoża ropy naftowej i gazu KS(10)1. doskonalić swoje umiejętności komunikacyjne; ziemnego. OMZ(2)1. rozpoznać kompetencje i umiejętności osób w zespole; Własności fizykochemiczne surowców płynnych, gazowych i stałych. Własności fizyczne ropy naftowej, gazu KZ(M.e)(3)1. Omówić proces eksploatacji złóż konwencjonalnych ropy i gazu. ziemnego i wody w warunkach złożowych. KZ(M.e)(3)2. Omówić proces eksploatacji złóż niekonwencjonalnych. Eksploatacja samoczynna. KZ(M.e)(3)3. Wyjaśnić przebieg procesu eksploatacji złóż soli i siarki metodą Wydobycie ropy za pomocą sprężonego gazu. otworową. Wydobycie ropy za pomocą pomp wgłębnych. KZ(M.e)(3)4. Scharakteryzować proces eksploatacji otworowej wód wgłębnych. Napowierzchniowe urządzenia pomiarowe. M.9.1(6)1.Scharakteryzować urządzenia stanowiące uzbrojenie Uzbrojenie napowierzchniowe odwiertów eksploatacyjnych. napowierzchniowe odwiertu samoczynnego. Uzbrojenie wgłębne odwiertów M.9.1(6)2. Wyszczególnić elementy uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu do eksploatacyjnych. pompowania ropy naftowej. Energia złożowa i jej rodzaje. M.9.1(6)3.Wyszczególnić elementy uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu do A Warunki energetyczne złoża. eksploatacji ropy naftowej za pomocą sprężonego gazu. arametry złożowe i ich pomiar. M.9.1(6)4. Wyszczególnić elementy uzbrojenia napowierzchniowego odwiertu do A Oddzielacze stosowane w eksploatacji eksploatacji siarki i soli otworami wiertniczymi. otworowej. M.9.1(6)5. Omówić elementy uzbrojenia napowierzchniowego odwiertów do eksploatacji wód otworami wiertniczymi. M.9.1(7)1. Omówić rodzaje zwężek pomiarowych. M.9.1(7)2. Omówić rodzaje gazomierzy stosowanych przy eksploatacji otworowej. M.9.1(7)3.Omówić konstrukcję odcinka pomiarowego. M.9.1(7)4. Omówić metody regulacji samoczynnego wypływu ropy z odwiertu. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 13
M.9.1(7)5. Omówić budowę i wyposażenie zbiornika roboczego. p M.9.1(7)6. Wymienić rodzaje i omówić zasadę działania oddzielaczy. M.9.1(7)7. Omówić metody zapobiegania powstawaniu hydratów na odwiercie gazowym. M.9.1(8)1. Określić warunki powstawania złóż ropno-gazowych. M.9.1(8)2. Scharakteryzować budowę geologiczną typowych złóż ropnogazowych. M.9.1(8)3. Zdefiniować energię złożową i systemy energetyczne złóż ropy i gazu. A M.9.1(8)4. Wyjaśnić zjawisko występowanie depresji w otworze i leja depresyjnego. M.9.1(8)5. Zdefiniować ciśnienie denne ruchowe i ciśnienie statyczne. A M.9.1(8)6. Omówić warunki dopływu gazu i ropy do odwiertu. p lanowane zadania Uczniowie dostają polecenie narysowania złoża ropy naftowej z wodami podścielającymi i okalającymi. raca trwa 10 minut, po tym czasie nauczyciel prosi ochotników aby przedstawili swoją pracę i omówili ją. raca ucznia jest prezentowana klasie na ekran, jest opisywana przez ucznia i jednocześnie korygowana jej poprawność przez nauczyciela. Uczniowie dokonują samooceny swojej pracy. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne działu programowego Metody i technologia eksploatacji kopalin otworami wiertniczymi powinny być prowadzone w pracowni górnictwa otworowego, w której powinny być zorganizowane następujące stanowiska wyposażone w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z projektorem multimedialnym, rzutnikiem i lampą typu Lumens umożliwiająca projekcję obrazu na ekran oraz w stanowiska wiertnictwa (jedno stanowisko dla czterech uczniów), wyposażone w: narzędzia wiertnicze, projekty geologiczno-techniczne odwiertu, modele maszyn i urządzeń wiertniczych, katalogi, normy i instrukcje dotyczące maszyn i urządzeń wiertniczych,. Środki dydaktyczne lansze lub dokumenty multimedialne przedstawiające wyposażenie wgłębne i napowierzchniowe odwiertu dla różnych metod wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego, normy i instrukcje urządzeń wydobywczych, Zalecane metody dydaktyczne Dział programowy Metody i technologia eksploatacji kopalin otworami wiertniczymi wymaga stosowania podających i praktycznych metod kształcenia. Zaplanowane do osiągnięcia efekty kształcenia przygotowują ucznia do rozpoznawania systemów energetycznych złoża i określenia warunków eksploatacji złóż ropy i gazy za pomocą różnych metod i technologii wydobycia. Zalecaną metodą jest pokaz z objaśnieniem. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 14
ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów należy dokonać przez ocenę sprawdzianów pisemnych oraz ćwiczeń wykonywanych na lekcji. W ocenie wykonania ćwiczeń należy uwzględnić następujące kryteria ogólne: zawartość merytoryczną, sposób prezentacji (układ, czytelność, czas). Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. 1.3. race i zabiegi związane ze zwiększeniem wydajności odwiertu Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia H(7)1. wskazać środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze niezbędne podczas wykonywania zadań zawodowych przy obsłudze odwiertów A omiary wgłębne w odwiertach eksploatacyjnych. eksploatacyjnych; Obróbka odwiertów eksploatacyjnych. KS(3)1. zanalizować rezultaty działań; Metody intensyfikacji wydobycia ropy OMZ(3)1. zmobilizować współpracowników do wykonywania zadań ; naftowej. roces kwasowania odwiertów. M.9.1(11)1. Objaśnić cel wykonywania i rodzaje pomiarów prowadzonych w roces szczelinowanie w odwiertach. odwiertach eksploatacyjnych. M.9.1(11)2. Omówić przygotowania odwiertu do pomiarów wgłębnych. M.9.1(11)3. Scharakteryzować przyrządy i urządzenia stosowane do wykonywania pomiarów wgłębnych. M.9.1(11)4. Objaśnić sposób zapuszczania i wyciągania przyrządów pomiarowych. M.9.1(11)5. Objaśnić metody i sposób pomiaru parametrów złożowych. M.9.1(12)1. Określić cel i rodzaje prac wchodzących w zakres obróbki odwiertów eksploatacyjnych. M.9.1(12)2. Scharakteryzować urządzenia i narzędzia do wykonania obróbki odwiertów. M.9.1(12)3. Określić przebieg obróbki odwiertów samoczynnych i pompowanych. M.9.1(13)1. Wyjaśnić konieczność stosowania zabiegów intensyfikacji wydobycia kopalin. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 15
M.9.1(13)2. Omówić zasadę i przebieg zabiegu szczelinowania. M.9.1(13)3. Wyjaśnić zasadę i przebieg zabiegu kwasowania. M.9.1(11)1. Objaśnić cel wykonywania i rodzaje pomiarów prowadzonych w odwiertach eksploatacyjnych. lanowane zadania Uczniowie otrzymują polecenie zaplanowania rodzaju zabiegu intensyfikacyjnego dla poprawy wydajności odwiertu. Nauczyciel prezentuje na ekranie klasie wgłębną budowę odwiertu i warunki geologiczno-złożowe. Uczniowie pracują po dwie osoby w grupie, wykonują notatkę i prezentują ją klasie. Nauczyciel prezentuje prawidłowe rozwiązanie uzasadniając je. Uczniowie dokonują samooceny swojej pracy. Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne działu programowego race związane ze zwiększeniem wydajności odwiertu powinny być prowadzone w pracowni górnictwa otworowego, w której powinny być zorganizowane następujące stanowiska wyposażone w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z projektorem multimedialnym, rzutnikiem i lampą typu Lumens umożliwiająca projekcję obrazu na ekran oraz w stanowiska wiertnictwa (jedno stanowisko dla czterech uczniów), wyposażone w: narzędzia wiertnicze, projekty geologiczno-techniczne odwiertu, modele maszyn i urządzeń wiertniczych, katalogi, normy i instrukcje dotyczące maszyn i urządzeń wiertniczych. Środki dydaktyczne lansze lub dokumenty multimedialne przedstawiające schematy procesu szczelinowania i kwasowania złoża. Zalecane metody dydaktyczne Dział programowy race i zabiegi związane ze zwiększeniem wydajności odwiertu wymaga stosowania podających i praktycznych metod kształcenia. Zaplanowane do osiągnięcia efekty kształcenia przygotowują ucznia do poznania rodzajów i przebiegu zabiegów intensyfikacyjnych, warunków i konieczności ich wykonywania, oraz poznania efektów ich stosowania. Zalecaną metodą są ćwiczenia poprzedzone pokazem z objaśnieniem. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów należy dokonać przez ocenę sprawdzianów pisemnych oraz ćwiczeń wykonywanych na lekcji. W ocenie wykonania ćwiczeń należy uwzględnić następujące kryteria ogólne: zawartość merytoryczną, sposób prezentacji (układ, czytelność, czas). Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 16
1.4. odstawy gospodarki ropą naftowa i gazem ziemnym na kopalni Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia H(8)1. określić zasady doboru środków ochrony indywidualnej i zbiorowej Zanieczyszczenia ropy naftowej i gazu podczas wykonywania zadań zawodowych; ziemnego. KS(4)1. zanalizować zmiany zachodzące w branży; Stabilizacja ropy naftowej. Odwadnianie i odsalanie ropy naftowej. OMZ(4)1. monitorować jakość wykonywanych zadań; Demulgacja ropy naftowej. M.9.2(1)4. Określić rodzaj zanieczyszczeń w ropie naftowej i gazie ziemnym. Deparafinacja ropy naftowej. Oczyszczanie ropy naftowej i gazu ziemnego z M.9.2(1)5. Wyjaśnić pochodzenie i omówić rodzaje wód podziemnych. siarkowodoru. M.9.2(1)6. Wyjaśnić cele oczyszczania ropy naftowej i gazu ziemnego. Magazynowanie ropy naftowej i gazu M.9.2(2)1. Określić cel i omówić przebieg procesu osuszania gazu ziemnego. ziemnego w zbiornikach. M.9.2(2)2. Określić cel i omówić przebieg odgazolinowania gazu ziemnego. M.9.2(2)3. Określić cel i omówić przebieg odsiarczania gazu ziemnego. A M.9.2(2)4. Określić cel i omówić przebieg odazotowania gazu ziemnego. M.9.2(6)1. Wyjaśnić zakres i celowość prowadzenia procesu stabilizacji ropy naftowej. M.9.2(6)2. Określić zadania systemów napowierzchniowych złóż węglowodorów. M.9.2(6)3. Scharakteryzować metody stabilizacji ropy naftowej. M.9.2(7)1. Określić przyczyny tworzenia się emulsji ropnych. A M.9.2(7)2. Scharakteryzować fizyczne i chemiczne własności emulsji ropnych. M.9.2(7)3. Scharakteryzować metody demulgacji ropy naftowej. M.9.2(7)4. Wyszczególnić i opisać konstrukcję urządzeń do demulgacji ropy. M.9.2(8)1. Zdefiniować pojęcie sorpcji i wymienić rodzaje sorbentów. M.9.2(8)2. Zdefiniować punkt rosy. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 17
M.9.2(8)3. Scharakteryzować przebieg poszczególnych metod osuszania gazu ziemnego. M.9.2(10)1. Omówić metody odgazolinowania gazu ziemnego. M.9.2(10)2. Omówić metody odsiarczania gazu ziemnego. M.9.2(10)3. Scharakteryzować przebieg skraplania gazu ziemnego. M.9.2(11)1. Wyszczególnić rodzaje substancji stosowanych przy odsiarczaniu gazu ziemnego. M.9.2(11)2. Wyszczególnić rodzaje substancji chemicznych stosowanych przy odgazolinowaniu gazu ziemnego. M.9.2(11)3. Wyszczególnić rodzaje substancji chemicznych stosowanych przy oczyszczaniu ropy naftowej. M.9.3(1)1. Scharakteryzować konstrukcję stalowych zbiorników magazynowych ropy, wody i gazu. M.9.3(1)2. Scharakteryzować budowę zbiorników magazynowych dla gazoliny i gazu płynnego. M.9.3(1)3. Scharakteryzować uzbrojenie zbiornika magazynowego przy jego całkowitej hermetyzacji. M.9.3(2)1. rzedstawić przepisy bhp i ppoż dotyczące magazynowania ropy, gazu i wody. M.9.3(2)2. rzedstawić znaczenie i sposób ogrzewania ropy naftowej w zbiornikach magazynowych. M.9.3(2)3. Określić sposób pobierania próbek ropy naftowej ze zbiorników i cystern. M.9.3(2)4. Określić sposoby pomiaru pojemności zbiorników przy różnych stanach ich napełnienia. M.9.3(9)1. Omówić rodzaj i przebieg prac wykonywanych podczas danej zmiany na podstawie dobowego raportu produkcyjnego. M.9.3(9)2. Wypełnić dobowy raport produkcyjny na podstawie danych z prac wykonywanych na odwiercie podczas danej zmiany. p A A A A rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 18
lanowane zadania Zadaniem uczniów jest rozpoznanie rodzajów zanieczyszczeń ropy naftowej. Uczniowie pracują w grupach 2 osobowych. Każda grupa otrzymuje charakterystykę ropy naftowej wydobytej z innego złoża i posiadającej inne zanieczyszczenia i skład chemiczny. Nauczyciel rysuje na tablicy tabele a uczniowie analizują otrzymaną charakterystykę ropy. o 4 minutach przedstawiciel każdej grupy podchodzi do tablicy i wpisuje rodzaj zanieczyszczeń. Wypełniona tabele uczniowie przerysowują do zeszytu. Uczniowie wykonują opis zanieczyszczeń zgodnie z tabelą. Zanieczyszczenia stałe Zanieczyszczenia ciekłe Zanieczyszczenia gazowe Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne działu programowego odstawy gospodarki ropą i gazem na kopalni powinny być prowadzone w pracowni górnictwa otworowego, w której powinny być zorganizowane następujące stanowiska wyposażone w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z projektorem multimedialnym, rzutnikiem i lampą typu Lumens umożliwiająca projekcję obrazu na ekran oraz w stanowiska wiertnictwa (jedno stanowisko dla czterech uczniów), wyposażone w: narzędzia wiertnicze, projekty geologiczno-techniczne odwiertu, modele maszyn i urządzeń wiertniczych, katalogi, normy i instrukcje dotyczące maszyn i urządzeń wiertniczych,. Środki dydaktyczne lansze lub dokumenty multimedialne przedstawiające schematy instalacji do oczyszczania, magazynowania i transportu ropy i gazu. Zalecane metody dydaktyczne Dział programowy odstawy gospodarki ropą i gazem na kopalni wymaga stosowania podających i praktycznych metod kształcenia. Zaplanowane do osiągnięcia efekty kształcenia przygotowują ucznia do poznania metod oczyszczania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowania i transportu wydobytych kopalin. Zalecaną metodą jest wykład informacyjny i dyskusja dydaktyczna. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów należy dokonać przez ocenę sprawdzianów pisemnych, wypowiedzi ustnych oraz ćwiczeń wykonywanych na lekcji. W ocenie wykonania ćwiczeń należy uwzględnić następujące kryteria ogólne: zawartość merytoryczną, sposób prezentacji (układ, czytelność, czas). Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 19
2. odstawy techniki 2.1. Rysunek techniczny maszynowy 2.2. Materiałoznawstwo oraz części maszyn i urządzeń 2.3. Konstrukcja maszyn i urządzenia górniczych 2.1. Rysunek techniczny maszynowy Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia KS(4)2. stosować zmiany w technice wykonania rysunku technicznego; Zasady szkicowania. KS(6)1. doskonalić techniki wykonywania rysunku technicznego; Rzutowanie prostokątne i aksonometryczne. OMZ(5)2. wprowadzać nowe techniki wykonywania rysunku technicznego; Rysunki i uproszczenia. korzystać z zasad wykonywania rysunki technicznego A Wymiarowanie. dobierać rodzaje linii do rysowania i wymiarowania rysunki ołączenia części maszyn. wyjaśnić zasadę wymiarowania rysunku technicznego A Mechanizmy maszyn i urządzeń wyjaśnić zasadę pisania liczb wymiarowych na rysunku A ostawy metrologii. dobrać rodzaj tabelki rysunkowej Tolerancje i pasowania. rozróżnić szkic od rysunku technicznego A Wykonywanie pomiarów. korzystać z zasad szkicowania rzyrządy pomiarowe dobrać rodzaj uproszczeń na szkicach wyjaśnić zasady wymiarowania szkiców A korzystać z programów komputerowych wspomagających projektowanie rysować proste rysunku z zastosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie zastosować tolerancje i pasowania w rysowaniu elementu części maszyn zastosować tolerancje i pasowania w rysowaniu elementu części maszyn korzystać z programów komputerowych typu AD wykonać proste rysunki z zastosowaniem programów komputerowych typy AD lanowane zadania Na podstawie przedstawionego elementu części maszyn wykonaj rysunek techniczny i go zwymiaruj. Narysowany i zwymiarowany element części maszyn należy porównać z rysunkiem przedstawionym wizualnie na rzutniku i dokonaj samooceny prawidłowości wykonania zadania. opełnione błędy należy omówić na zasadzie dyskusji i wprowadzić poprawki. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 20
Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne działu programowego Rysunek techniczny maszynowy powinny być prowadzone w pracowni mechanicznej, wyposażonej w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z projektorem multimedialnym, skomputeryzowane stanowiska rysunku technicznego (jedno stanowisko dla jednego ucznia) oraz przykładowych elementów i rysunków technicznych części maszyn. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, przykładowe elementy i rysunki części maszyn, czasopisma branżowe, projekty techniczne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę ćwiczeń. Należy zwrócić szczególną uwagę na metodę ćwiczeń gdyż uczeń w ten sposób łatwo zrozumie zasady wykonywania rysunków technicznych elementów części maszyn. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących proponuje się wykonanie szkicu odręcznego przykładowej części maszyny i zdjęcie wymiarów, a następnie wykonanie rysunku technicznego na podstawie przygotowanego szkicu odręcznego. W ocenie wykonania ćwiczeń należy uwzględnić następujące kryteria ogólne: poprawność merytoryczną, estetykę, sposób prezentacji (układ, czytelność, czas). Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. 2.2. Materiałoznawstwo oraz części maszyn i urządzeń Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia scharakteryzować pojęcia łożyskowania elementów części maszyn; A odstawowe metody wytwarzania wyjaśnić różnice pomiędzy osią, a wałem; materiałów konstrukcyjnych. przedstawić rodzaje łożysk; A Klasyfikacja i zastosowanie metali i ich opisać budowę i zastosowanie sprzęgieł; A stopów, oraz materiałów niemetalowych, wytłumaczyć zasadę działania hamulców; stosowanych do wytwarzania części maszyn. scharakteryzować rodzaje przekładni; A Własności materiałów i metody ich określania wyjaśnić działanie przekładni cięgnowych, ciernych i zębatych; A zęści maszyn, wyjaśnić działanie układów napędowych i ich części składowych; A Elementy maszyn maszyn i urządzeń, rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 21
zastosować rodzaje materiałów uszczelniających i środków smarowniczych części Rodzaje połączeń maszyn; przedstawić rodzaje połączeń rozłącznych; A Zastosowanie i przeznaczenie materiałów konstrukcyjnych. przedstawić rodzaje połączeń nierozłącznych; A Materiały eksploatacyjne. zastosować rodzaj połączenia w elementach maszyn; Ochrona przed korozją, rozróżnić rodzaje materiałów konstrukcyjnych; Zastosowanie materiałów konstrukcyjnych w znać strukturę stopów żelaza; A górnictwie otworowym. scharakteryzować gatunki stali; A Elementy mechaniki technicznej. uzasadnić stosowanie materiału konstrukcyjnego na element części maszyn; Obliczenia konstrukcyjne i wytrzymałościowe; rozróżnić rodzaje obróbki metali; A Obliczenia elektryczne, hydrauliczne i pneumatyczne. opisać rodzaje korozji metali żelaznych i nieżelaznych; A dobrać metody zabezpieczania metali przed korozją; przedstawić metody obróbki skrawaniem elementów części maszyn; A przedstawić rodzaje połączeń nierozłącznych; A zastosować rodzaj połączenia w elementach maszyn; rozróżnić rodzaje materiałów konstrukcyjnych; znać strukturę stopów żelaza; A scharakteryzować gatunki stali; A uzasadnić stosowanie materiału konstrukcyjnego na element części maszyn; rozróżnić rodzaje obróbki metali; A opisać rodzaje korozji metali żelaznych i nieżelaznych; A dobrać metody zabezpieczania metali przed korozją; przedstawić metody obróbki skrawaniem elementów części maszyn; A przedstawić rodzaje połączeń nierozłącznych; A zastosować rodzaj połączenia w elementach maszyn; rozróżnić rodzaje materiałów konstrukcyjnych; lanowane zadania Na podstawie otrzymanego opisu i parametrów technicznych urządzenia dobierz rodzaj materiałów, jakie można w nim zastosować. Wykonany projekt należy porównać z dokumentacją ruchową maszyny pokazanej wizualnie na rzutniku i dokonać samooceny prawidłowości wykonania zadania. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 22
Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne działu programowego Materiałoznawstwo oraz części maszyn i urządzeń powinny być prowadzone w pracowni mechanicznej, wyposażonej w stanowiska materiałoznawstwa (jedno stanowisko dla czterech uczniów), wyposażone w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z projektorem multimedialnym, próbki materiałów konstrukcyjnych, modele połączeń, atlas mikrostruktur materiałów, normy dotyczące właściwości materiałów oraz w stanowiska maszynoznawstwa (jedno stanowisko dla czterech uczniów), wyposażone w: stanowisko komputerowe dokumentacje techniczne, instrukcje, modele i eksponaty pomp, sprężarek, silników spalinowych stosowanych w górnictwie otworowym, w której jest dostęp do środków dydaktycznych audiowizualnych, norm, dokumentacji maszyn i urządzeń oraz modeli przykładowych elementów mechanicznych. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, dokumentacje maszyn i urządzeń, czasopisma branżowe, modele elementów części maszyn oraz zdjęcia, filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę pokazu elementów części maszyn gdyż uczeń w łatwy sposób zrozumie jego budowę. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje wykonanie szczegółowej dokumentacji prostego urządzenia mechanicznego w której należy zastosować poznane rodzaje części maszyn z uwzględnieniem ich właściwości mechanicznych. Wykonany projekt należy omówić na zasadzie burzy mózgów i wyeliminować jego słabe punkty. Formy indywidualizacji pracy uczniów uwzględniające: dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do potrzeb ucznia, dostosowanie warunków, środków, metod i form kształcenia do możliwości ucznia. 2.3. Maszyny i urządzenia górnicze Uszczegółowione efekty kształcenia Uczeń po zrealizowaniu zajęć potrafi: oziom wymagań programowych ( lub ) Kategoria taksonomiczna Materiał kształcenia M.9.1(4)1. rozróżnić rodzaje maszyn i urządzeń stosowanych w odwiertach eksploatacyjnych; A Schematy układów pneumatycznych i hydraulicznych. M.9.1(4)2. wyjaśnić zasadę pracy maszyn i urządzeń stosowanych w odwiertach Napędów hydrauliczne i pneumatyczne eksploatacyjnych; ompy, sprężarki, wentylatory i dmuchawy. M.9.1(10)1. korzystać z przyrządów kontrolno-pomiarowych; udowa i działanie rurociągów.. M.9.1(10)1.prowadzić rejestrację wskazań przyrządów kontrolno-pomiarowych; Napędów elektryczne maszyn górniczych. M.9.2(4)1. rozróżnić rodzaje maszyn i urządzeń stosowanych w odwiertach A Maszyny i urządzenia stosowanych w eksploatacyjnych; rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 23
M.9.2(4)2. wyjaśnić zasadę pracy maszyn i urządzeń stosowanych w odwiertach eksploatacyjnych; M.9.2(4)3.korzystać z dokumentacji maszyn i urządzeń stosowanych do magazynowania i transportu kopalin; M.9.3(5)1. stosować zasady obsługi zgodnie z instrukcjami maszyn i urządzeń do transportu kopalin; M.9.3(5)2. wyjaśniać zasady obsługi zbiorników magazynowych na podstawie instrukcji; M.9.1(4)1. rozróżnić rodzaje maszyn i urządzeń stosowanych w odwiertach eksploatacyjnych; A odwiertach eksploatacyjnych Konstrukcje maszyn i urządzeń górniczych. rzyrządy kontrolno-pomiarowych, Maszyny i urządzenia stosowane do magazynowania i transportu kopalin; harakteryzowanie elementów składowych rurociągów i metod łączenia rur oraz A podstawowe obliczenia montażowe; Armatura stosowana w budowie rurociągów; harakterystyki elementów maszyn i urządzeń na podstawie dokumentacji technicznej (rysunki złożeniowe i zespołowe) oraz określanie ich działania. lanowane zadania Zadaniem uczniów będzie wykonanie opisu maszyny lub urządzenia stosowanego w systemie otworowej eksploatacji złóż. Na podstawie otrzymanego rysunku, zdjęcia, folderu, filmu rozpoznaj i opisz poszczególne elementy maszyny (urządzenia). Opisany przykładowy rysunek należy porównać z maszyną (urządzeniem) przedstawionym wizualnie i dokonać samooceny prawidłowości wykonania zadania Warunki osiągania efektów kształcenia w tym środki dydaktyczne, metody, formy organizacyjne Zajęcia edukacyjne działu programowego Maszyny i urządzenia górnicze powinny być prowadzone w pracowni mechanicznej, wyposażonej w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela z dostępem do Internetu, z projektorem multimedialnym, stanowiska maszynoznawstwa (jedno stanowisko dla czterech uczniów), wyposażone w dokumentacje techniczne, instrukcje, modele i eksponaty pomp, sprężarek, silników spalinowych stosowanych w górnictwie otworowym, w której jest dostęp do środków dydaktycznych audiowizualnych, norm, dokumentacji maszyn i urządzeń oraz modeli przykładowych elementów mechanicznych. Środki dydaktyczne Zestawy ćwiczeń, dokumentacje maszyn i urządzeń, czasopisma branżowe, zdjęcia, katalogi oraz filmy i prezentacje multimedialne. Komputer i urządzenie multimedialne. Zalecane metody dydaktyczne Zaleca się metodę opisu i pokazu maszyn i urządzeń z zastosowaniem filmów i zdjęć, prezentacji multimedialnych, gdyż uczeń w łatwy sposób zrozumie zasadę pracy i budowę danej maszyny górniczej. Formy organizacyjne Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem zróżnicowanych form: indywidualnie oraz grupowo. Grupy maksymalnie 15 osobowe. ropozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania efektów kształcenia Do oceny osiągnięć edukacyjnych uczących się proponuje się przeprowadzenie testu w którym uczeń otrzyma rysunek (zdjęcie) maszyny, na którym powinien ją rozpoznać wraz z poszczególnymi podzespołami. rojekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 24