INSTRUKCJA BEZPIECZEŃSTWA POŻAROWEGO dla budynku Wydział Fizyki (CeNT II) Uniwersytetu Warszawskiego ul. Pasteura 5, Warszawa

INSTRUKCJA BEZPIECZEŃSTWA POŻAROWEGO dla budynku Wydział Fizyki (CeNT II) Uniwersytetu Warszawskiego ul. Pasteura 5, Warszawa Zatwierdził: Opracował zespół pod kierownictwem: Warszawa, grudzień 2013 SPIS TREŚCI

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 2 PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA INSTRUKCJI BEZPIECZEŃSTWA POŻAROWEGO 3 CHAREKTERYSTYKA BUDYNKU 5 ZAŁOŻENIA OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ 17 PRZYCZYNY POWSTANIA POŻARU I MOŻLIWOŚCI JEGO ROZWOJU W OBIEKCIE 25 OBOWIĄZKI PRACOWNIKÓW W ZAKRESIE POSTANOWIEŃ PRZEPISÓW OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ 28 PROWADZENIE PRAC NIEBEZPIECZNYCH POŻAROWO 37 ALARMOWANIE STRAŻY POŻARNEJ 43 AKCJA RATOWNICZO - GAŚNICZA 44 ZASADY BEZPIECZNEJ EWAKUACJI 45 ZABEZPIECZENIE POGORZELISKA 57 SZKOLENIE PRZECIWPOŻAROWE PRACOWNIKÓW 58

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 3 PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA INSTRUKCJI BEZPIECZEŃSTWA POŻAROWEGO Na podstawie art. 3,4,6 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej właściciel, zarządca budynku, zobowiązana jest zabezpieczyć obiekt przed zagrożeniem pożarowym i innym miejscowym zagrożeniem. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych. Zobowiązani są oni do zapewnienia ochrony przeciwpożarowej przez: 1) przestrzeganie przeciwpożarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych. 2) wyposażenie budynku w sprzęt pożarniczy. 3) zapewnienie osobom przebywającym na terenie budynku bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji w przypadku zagrożenia pożarowego i innego miejscowego. 4) przygotowanie obiektu do prowadzenia akcji ratowniczej. 5) ustalenie sposobów postępowania na wypadek pożaru. 6) zaznajomienie pracowników firm użytkujących obiekt z przepisami przeciwpożarowymi. Podstawowym warunkiem bezpieczeństwa pożarowego jest przestrzeganie obowiązujących przepisów i instrukcji, zapewnienie pełnej sprawności technicznej urządzeń a także zachowanie ładu, porządku i czystości. Zgodnie z 6.1 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 07.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109 poz. 719). Właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich, opracowują instrukcje bezpieczeństwa pożarowego zawierające 1) warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia obiektu, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego i jego warunków technicznych, w tym zagrożenia wybuchem; 2) sposób poddawania przeglądom technicznym i czynnościom konserwacyjnym stosowanych w obiekcie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic; 3) sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia; 4) sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli takie prace są przewidywane;

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 4 5) sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi; 6) sposoby zaznajamiania użytkowników obiektów z treścią przedmiotowej instrukcji oraz z przepisami przeciwpożarowymi; 2. Dopuszcza się, by instrukcja, o której mowa w ust. 1 stanowiła w obiektach produkcyjnych i magazynowych część instrukcji technologiczno ruchowej. 3. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna być poddawana okresowej aktualizacji, co najmniej raz na dwa lata, a także po takich zmianach sposobu użytkowania obiektu lub procesu technologicznego, które wpływają na zmianę warunków ochrony przeciwpożarowej. Do zapoznania się z Instrukcją i przestrzegania jej ustaleń zobowiązani są wszyscy pracownicy, bez względu na rodzaj wykonywanej pracy i zajmowane stanowisko. Przyjęcie do wiadomości postanowień Instrukcji pracownicy potwierdzają własnoręcznie podpisanym oświadczeniem, które powinno być włączone do akt osobowych pracownika.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 5 Charakterystyka budynku Budynek Wydziału Fizyki CeNT II zlokalizowany przy ul. Pasteura 5 w Warszawie z uwagi na wysokość budynek zaliczany do grupy budynków średniowysokich. 1. KLASYFIKACJA POŻAROWA W części nadziemnej budynku zlokalizowano strefy pożarowe zakwalifikowane do kategorii zagrożenia ludzi ZL III. Pomieszczenia, w których może przebywać ponad 50 osób są przeznaczone tylko dla stałych użytkowników obiektu. W części podziemnej oprócz części zakwalifikowanej do kategorii ZL III, występują strefy pożarowe zawierające: garaż, pomieszczenia techniczne i magazyny zakwalifikowane do kategorii PM. Na kondygnacji podziemnej występuje część przeznaczona na laboratoria zakwalifikowane do kategorii zagrożenia ludzi ZL III. Gęstość obciążenia ogniowego w pomieszczeniach technicznych i garażu nie przekracza 500 MJ/m 2. Gęstość obciążenia ogniowego w magazynach na kondygnacjach podziemnych wynosi do 1000 MJ/m 2. W laboratoriach wydziału będą stosowane gazy i ciecze palne. Z uwagi na zastosowane zabezpieczenia nie przewiduje się pomieszczeń zagrożonych wybuchem. 2. USYTUOWANIE BUDYNKÓW ZE WZGLĘDU NA WYMAGANIA OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ Zgodnie z wymaganiami przepisów techniczno-budowlanych wymagana odległość miedzy projektowanym obiektem i budynkami sąsiednimi wynosi co najmniej 8 m. lub zostanie wykonana ściana oddzielenia przeciwpożarowego w klasie REI 120. Od strony sąsiedniego budynku, gdzie odległość jest mniejsza niż 8 m została przewidziana ściana oddzielenia ppoż. w klasie REI 120. W pozostałej części budynek został zlokalizowany znacznie dalej niż 8 m od budynków sąsiednich. 3. DROGI POŻAROWE Drogę pożarową do budynku stanowi ul. Pasteura. Drogi pożarowe spełniają następujące wymagania: odległość wewnętrznej krawędzi drogi od ścian budynku - nie mniejsza niż 5 i nie większa niż 15 m, pomiędzy drogą pożarową i budynkiem nie będą się znajdować stałe elementy zagospodarowania terenu (np. drzewa) o wysokości ponad 3 m.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 6 4. PRZECIWPOŻAROWE WYMAGANIA BUDOWLANE 4.1 Projektowana klasa odporności pożarowej Ze względu na wysokość i przeznaczenie budynek został wykonany w klasie B odporności pożarowej. Klasę odporności ogniowej elementów budynku przedstawia tabela 1. Tabela 1. Projektowana klasa odporności pożarowej elementów budowlanych Klasa odporności Klasa odporności ogniowej elementów budynku pożarowej budynku główna konstrukcj a nośna konstrukcj a dachu strop Ściana zewnętrzna Ściana przekrycie wewnętrzna dachu B R120 R30 REI 60 EI60 EI 30 RE30 1) dotyczy pasa międzykondygnacyjnego o minimalnej szerokości 0,8 m 2) strop nad kondygnacją podziemną REI 120 1) Klasa odporności ogniowej schodów 60 min (R 60), 2) Klasa odporności ogniowej ścian stanowiących oddzielenia przeciwpożarowe-120min (REI 120). 3) Klasa odporności ogniowej drzwi w ścianach oddzieleń przeciwpożarowych - 60 min (EI 60). 4) Klasa odporności ogniowej drzwi do wind na poziomie -1 60 min (EI 60) 5) Klasa odporności ogniowej pionowych pasów o szerokości min. 2 m rozdzielających strefy pożarowe 60 min (EI 60) 6) Klasa odporności ogniowej obudowy szachtów instalacyjnych 60 min. (EI 60) 7) Klasa odporności ogniowej obudowy klatek schodowych w 60 min (REI 60) 8) Klasa odporności ogniowej drzwi do klatek schodowych i przedsionków przeciwpożarowych 30 min (EI 30), 9) Klasa odporności ogniowej bram przeciwpożarowych oddzielających strefy pożarowe w garażu 60 min. (EI 60) 10) Klasa odporności ogniowej kurtyny wydzielającej szatnię na parterze w holu głównym 30 min. (EI 30) 11) Klasa odporności ogniowej ścian działowych stanowiących obudowę poziomych dróg ewakuacyjnych 30 min (EI 30)

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 7 Kładka łącząca budynki nie stanowi drogi ewakuacyjnej i w związku z tym będzie wykonana bez klasy odporności ogniowej. Drzwi w ścianach zewnętrznych budynku prowadzących do kładki dymoszczelne. Elementy budynku nie będą rozprzestrzeniać ognia. 4.2 Strefy pożarowe. Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej w budynku średniowysokim zakwalifikowanym do kategorii zagrożenia ludzi ZL III wynosi 5000 m 2. podział budynku na strefy pożarowe. Garaż podzielony został na 4 strefy pożarowe (2 strefy w ramach I etapu i 2 strefy w drugim etapie). Odrębne strefy pożarowe stanowi część kondygnacji przeznaczonej na laboratoria, pomieszczenia techniczne i magazyny. Sale wykładowe (aule należą do strefy pożarowej parteru). Kondygnacja parteru stanowi wydzieloną strefę pożarową. Powyżej parteru budynek został podzielony na strefy pożarowe w pionie i w poziomie. Ponadto w części nadziemnej zostaną wydzielone pod względem pożarowym ścianami i stropami w klasie EI 60 i drzwiami EI 30. 1) pomieszczenia ruchu elektrycznego 2) serwerownie 3) pomieszczenie alarmowe na parterze Strefy pożarowe będą oddzielone ścianami i stropami oddzieleń przeciwpożarowych. Uwaga: 1) Zamknięcia otworów (drzwi) w ścianach oddzielenia przeciwpożarowego mają połowę odporności ogniowej oddzielenia przeciwpożarowego. 2) Przewody instalacyjne prowadzone przez oddzielenia przeciwpożarowe wykonano w przepustach instalacyjnych o takiej samej klasie odporności ogniowej. 5. ZAOPATRZENIE WODNE DO ZEWNĘTRZNEGO GASZENIA POŻARU Wymagane zapotrzebowanie wody do zewnętrznego gaszenia pożaru według przepisów zależy od przeznaczenia lub gęstości obciążenia ogniowego oraz powierzchni strefy pożarowej. Wymaganą ilość wody do zewnętrznego gaszenia pożaru dla projektowanego obiektu wynosi 20 l/s. Do zewnętrznego gaszenia pożaru przewiduje się pobór wody z hydrantów DN 80 usytuowanych przy drogach pożarowych. Odległość hydrantów od budynku nie będzie mniejsza niż 5 m i nie większa niż 75 m od budynku. Lokalizacja hydrantów zewnętrznych zgodnie z planem sytuacyjnym.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 8 6. URZĄDZENIA PRZECIWPOŻAROWE 6.1 Wewnętrzna instalacja przeciwpożarowa 1) Hydranty wewnętrzne 25 Na wszystkich kondygnacjach nadziemnych i kondygnacji podziemnej w części zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL występują hydranty 25 Zawory hydrantowe umieszczone w szafkach, wyposażonych w 1 odcinek węża o średnicy 25 mm o długości 30 m i prądownicę. Zasięg jednego hydrantu wynosi 33 m. Nominalna wydajność z jednego hydrantu 25 wynosi 1 l/s. Szafki hydrantowe są zlokalizowane przy klatkach schodowych i w pobliżu wyjść ewakuacyjnych. Instalacja wykonana z rur stalowych. 2) Hydranty 52 Na kondygnacjach garaży i przy magazynach przewidziano hydranty 52 wyposażone w prądownicę i wąż o długości 20 m. Zasięg jednego hydrantu wynosi 30 m. Nominalna wydajność jednego hydrantu wynosi 2,5 dm 3 /s. Zakłada się jednoczesne działanie 4 hydrantów. Szafki hydrantowe będą zlokalizowane przy klatkach schodowych i w pobliżu wyjść ewakuacyjnych. Instalacja będzie wykonana z rur stalowych. 3) Zasilanie w wodę Pompa zasilająca powinna zapewniać wymagane ciśnienie w najwyżej lub najbardziej niekorzystnie położonych hydrantach, przy największym poborze wody. Pompa posiada wyposażanie w układ pomiarowy składający się z ciśnieniomierza, przepływomierza i zaworu regulacyjnego, umożliwiający okresową kontrolę ich parametrów pracy. Zasilanie pompy z sieci elektroenergetycznej zapewnione obwodem niezależnym od wszystkich innych obwodów w obiekcie, spełniającym wymagania dla instalacji bezpieczeństwa, określone w Polskiej Normie dotyczącej instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych. 4) Doprowadzenie wody do przewodów zasilających Zostanie zapewnione doprowadzenie wody do przewodów zasilających instalacji wodociągowej przeciwpożarowej z dwóch stron. Zapewniona możliwość odcinania zasuwami lub zaworami tych części przewodów zasilających instalację wodociągową przeciwpożarową, które znajdują się pomiędzy doprowadzeniami wody. Założono jednoczesny pobór wody z 4 zaworów hydrantowych. Nominalny pobór wody z jednego hydrantu 52 wynosi 2,5 dm 3 /s. Ciśnienie na hydrancie 52, położonym najniekorzystniej ze względu na wysokość i opory hydrauliczne, dla wydajności

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 9 nominalnej, nie powinno być mniejsze niż 0,2 MPa. Maksymalne ciśnienie robocze w instalacji wodociągowej przeciwpożarowej nie powinno przekraczać 0,7 MPa. 6.2 Gazowe urządzenia gaśnicze Pomieszczenia wybrane przez użytkownika obiektu chronione gazową instalacją gaśniczą. Podstawowe wymagania dla stałych urządzeń gaśniczych (SUG) W szczególności gazowe SUG spełnia następujące wymagania: a) gaz gaśniczy gazy obojętne, mieszaniny gazów obojętnych lub chlorowcopochodne węglowodorów, b) bezpieczeństwo dla ludzi przebywających w pomieszczeniu chronionym, Wymagania dla rurociągów Rurociągi SUG wykonane z rur stalowych zabezpieczonych przed korozją (np. z rur ocynkowanych) pewnie zamocowane do konstrukcji obiektu. Zabezpieczenie przed nadmiernym wzrostem ciśnienia Jeżeli będzie to konieczne, w strefie gaśniczej zostanie przewidziane wykonanie zastosowanie powierzchni odciążających zabezpieczających pomieszczenia przed nadmiernym wzrostem ciśnienia. Otwory odciążające powinny być otwierane automatycznie przed uruchomieniem zaworów zbiorników z środkiem gaśniczym. Po wyładowaniu środka gaśniczego otwory odciążające powinny zostać automatycznie zamknięte. System sterowania gaszeniem Do sterowania gaszeniem zastosowany system umożliwia automatyczne i ręczne uruchomienie procesu gaszenia. Podstawowe zadania i funkcje realizowane przez system sterowania gaszeniem: zasilanie i przyjmowanie sygnałów czujek dymowych połączonych w koincydencji dwuliniowej lub dwuczujkowej, zasilanie i przyjmowanie sygnałów od przycisków uruchamiających proces gaszenia START i przycisków umożliwiających zatrzymanie procesu gaszenia STOP, sterowania instalacją klimatyzacyjną (włączanie w czasie pożaru), zamknięcie przeciwpożarowych klap odcinających,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 10 sterowanie powierzchnią odciążającą (otwarcie zamknięć otworów odciążających przed wyzwoleniem środka gaśniczego i zamknięcie ich po jego wypływie), sterowania sygnalizatorami akustycznymi i optycznymi umieszczonymi wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń, potwierdzenie wypływu gazu do pomieszczenia, transmisja alarmów (o wykryciu pożaru przez jedną czujkę - alarm I stopnia, wykrycie pożaru przez dwie czujki w koincydencji dwuczujkowej lub dwuliniowej umieszczonych na różnych liniach dozorowych - alarm II stopnia, potwierdzenie wypływu środka gaśniczego i uszkodzenia systemu sterowania gaszeniem do miejsca stałego dozoru. Centrala sytemu sterowania gaszeniem zasilana z wydzielonego obwodu i rezerwowego źródła zapewniają działanie systemu po zaniku zasilania podstawowego przez 72 godziny i znajduje się w pobliżu strefy gaszenia. Do automatycznego wykrywania pożaru w pomieszczeniach chronionych zastosowano czujki dymu umożliwiające wykrywanie pożarów płomieniowych i bezpłomieniowych połączonych w koincydencji dwuczujkowej lub dwuliniowej. Powierzchnia dozorowania jednej czujki zgodnie z wytycznymi nie przekracza 20 m 2. Przy rozmieszczaniu czujek uwzględniono prędkość i kierunek nawiewu powietrza. Przyciski START i STOP umieszczono przy każdym wejściu do na zewnątrz i wewnątrz chronionego pomieszczenia. Nad wejściem do pomieszczenia chronionego przewidziano sygnalizator optyczny i akustyczny. Wewnątrz pomieszczenia chronionego przewidziano sygnalizator akustyczny i sygnalizator optyczny. Działanie sygnalizatorów modulowane w zależności od fazy procesu gaszenia. Ręczne uruchomienie gaszenia (również przy mechanicznym otwarciu zaworu butli) powoduje uruchamianie całego procesu alarmowania. Kable wraz z mocowaniami stosowane w systemie sterowania gaszeniem spełniają wymagania 30 min odporności ogniowej. Centrale sterujące gaszeniem są monitorowane przez system sygnalizacji pożarowej. W pomieszczeniach chronionych gazową instalacją gaśniczą są przewidziane wentylatory umożliwiające usunięcie powietrza na zewnątrz obiektu po akcji gaśniczej.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 11 6.3 Instalacja sygnalizacji pożarowej W obiekcie przewiduje się wykonanie instalacji sygnalizacji pożarowej. Wymagania, które będzie spełniać instalacja sygnalizacji pożarowej: a) zakres dozorowania - ochrona całkowita, b) lokalizacja centrali sygnalizacji pożaru ( CSP ) na lokalizację centrali sygnalizacji pożarowej przewidziano pomieszczenie alarmowe (dyspozytornia) ze stałą obsługą zlokalizowane na parterze budynku od strony łącznika, c) podstawowe parametry systemu sygnalizacji pożarowej: - adresowalność elementów wykrywczych ( czujek pożarowych i ręcznych ostrzegaczy pożarowych), - realizowane funkcje: automatyczne wykrywanie pożaru w całym obiekcie, sterowanie sygnalizatorami akustycznymi, sterowanie drzwiami przesuwnymi i dymoszczelnymi normalnie otwartymi na drogach ewakuacyjnych, sterowanie klapami przeciwpożarowymi w przewodach wentylacyjnych, sterowanie grawitacyjną wentylacją oddymiającą na drogach ewakuacyjnych i wentylacją w klatkach schodowych (nadciśnienie), sterowanie kontrolą dostępu na drogach ewakuacyjnych, sterowanie dźwigami osobowymi, d) do wykrywania pożaru zostały przyjęto czujki dymu ( w pomieszczeniach wykluczających zastosowanie czujki dymu zastosowano czujki ciepła ), e) na drogach ewakuacyjnych ( korytarzach i przy wejściu do klatek schodowych ) są zastosowane ręczne ostrzegacze pożaru, f) instalacja sygnalizacji pożarowej podłączono do jednostki Straży Pożarnej ( do monitoringu pożarowego). 6.4 Współdziałanie sygnalizacji pożarowej z systemem kontroli dostępu W razie ewakuacji ludzi z budynku drzwi prowadzące na poziome (korytarze i hole) i pionowe drogi ewakuacyjne objęte kontrolą dostępu mogą stanowić istotną przeszkodę w szybkim opuszczeniu zagrożonej strefy. W celu ograniczenie ryzyka związanego z utrudnieniem ewakuacji osób przebywających w zagrożonej strefie, niezbędne jest zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń technicznych. Podstawową zasadą jest automatyczne otwarcie zamknięć drzwi na drogach ewakuacyjnych prowadzących od wyjścia z zagrożonego pożarem pomieszczenia do innej strefy pożarowej lub na zewnątrz budynku (nie ma konieczności automatycznego otwierania

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 12 wszystkich drzwi w budynku objętych kontrolą dostępu). Dodatkowo, każde drzwi objęte kontrolą dostępu są wyposażone w specjalny przycisk ewakuacyjny (w kolorze zielonym) zamontowany przed drzwiami ewakuacyjnymi umożliwiające ręczne zdjęcie blokady bez konieczności posiadania klucza, karty lub znajomości szyfru. Elektrozamki montowane w drzwiach ewakuacyjnych powinny się odblokowywać po zaniku napięcia zasilającego.) 6.5 Instalacje oddymiające 1) Ewakuacyjne klatki schodowe Ewakuacyjne klatki schodowe posiadają indywidualne wentylatory nawiewne, nadciśnieniowe. W klatkach w warunkach pożaru utrzymywane jest nadciśnienie na poziomie 50 Pa. W górnej części klatek schodowych zainstalowano klapy upustowe zapewniające nie przekroczenie górnej granicy nadciśnienia, w celu uniknięcia nadmiernych oporów związanych z otwarciem drzwi do klatek schodowych. Wydajność powietrza nawiewanego została przyjęta przy uwzględnieniu otwartych drzwi do klatki schodowej jednocześnie na obydwóch kondygnacjach (drzwi do klatki na kondygnacji zagrożonej i drzwi na parterze). Prędkość przepływu powietrza przez otwarte otwory drzwiowe wynosi nie mniej niż 0,75 m/s. Uruchomienie systemów zapobiegania zadymieniu klatek schodowych realizowane jest samoczynnie z systemu sygnalizacji pożaru. Do awaryjnego oddymiania klatek schodowych w budynku przyjęto wentylację grawitacyjną. W dachu nad klatkami schodowymi zostaną zamontowane klapy dymowe o powierzchni czynnej nie mniejszej niż 5 % powierzchni rzutu poziomego klatek schodowych lecz (nie mniej niż 1 m 2 ). Otwarcie klap dymowych jest możliwe wyłącznie z pomieszczenia alarmowego na parterze budynku. 2) Oddymianie poziomych dróg ewakuacyjnych Ponadstandardowym rozwiązaniem umożliwiającym podniesienie poziomu bezpieczeństwa pożarowego w zakresie warunków ewakuacji jest wyposażenie w grawitacyjną instalację oddymiającą poziomych dróg ewakuacyjnych w strefie pożarowej obejmującej kondygnacje połączone otworami w stropach. Do oddymiania tych dróg przewidziano zastosowanie klap dymowych usytuowanych w stropie nad ostatnią kondygnacją. Czynna powierzchnia oddymiania okien wynosi 3% powierzchni największego rzutu poziomej drogi ewakuacyjnej (w granicach strefy dymowej). Napływ powietrza będą zapewniać okna umieszczone w najniżej części ściany zewnętrznej. Powierzchnia napływu powietrza będzie o 30 % większa od powierzchni w górnej części ściany zewnętrznej. Otwarcie okien oddymiających będzie następowało automatycznie w przypadku wykrycia dymu na drogach ewakuacyjnych (korytarzach) przez czujki dymu. Do ręcznego (zdalnego) otwarcia klapy dymowej przewidziano przyciski umieszczone na parterze i ostatniej kondygnacji. Do zasilania i sterowania

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 13 oknami oddymiającymi przewiduje się centrale sterujące zmontowane w wydzielonych pożarowo pomieszczeniach. 6.6 Współdziałanie systemu sygnalizacji pożaru z innymi systemami w czasie pożaru 1) Wykrycie zjawisk pożarowych przez czujki pożarowe w wywołuje: sygnalizację wewnętrznego alarmu I stopnia ( zagrożenie - tak zwany alarm cichy ) przeznaczony dla obsługi bez transmisji do jednostki straży pożarnej), inspekcję i rozpoznanie zagrożenia pożarowego przez obsługę w czasie nie dłuższym niż 4 min. od potwierdzenia przyjęcia alarmu I stopnia, przyśpieszenie alarmu II stopnia ( pożar ) realizowane jest przez wciśnięcie ręcznego ostrzegacza pożarowego w razie stwierdzenia przez obsługę faktycznego wystąpienia pożaru, 2) Alarm II stopnia (następuje automatycznie w przypadku braku potwierdzenia przez obsługę przyjęcia alarmu I stopnia lub po upływie czasu przeznaczonego na rozpoznanie oraz wciśnięciu przycisku pożarowego) W czasie alarmu pożarowego I stopnia następuje w zagrożonej strefie pożarowej: Uruchomienie nadciśnienia w ewakuacyjnych klatkach schodowych, Sygnalizację alarmową w pomieszczeniu alarmowym na parterze projektowanego budynku W czasie alarmu pożarowego II stopnia następuje w zagrożonej strefie pożarowej: automatyczne uruchomienie sygnalizatorów akustycznych w strefie pożarowej, w której został wykryty pożar, sprowadzenie dźwigów osobowych na poziom parteru, odblokowanie drzwi objętych kontrolą dostępu usytuowanych na drodze ewakuacyjnej, otwarcie przesuwanych drzwi na drogach ewakuacyjnych wyłączenie wentylacji bytowej w zagrożonej strefie pożarowej, zamknięcie klap odcinających w przewodach wentylacyjnych, otwarcie klap dymowych (tylko w przypadku wykrycia dymu na korytarzach połączonymi otworami w stropach), transmisja informacji o pożarze do jednostki straży pożarnej.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 14 7. WARUNKI EWAKUACJI. Do ewakuacji z poszczególnych kondygnacji budynku są przeznaczone obudowane pożarowo klatki schodowe w klasie REI 60 i zamykane drzwiami w klasie EI 30. Najmniejsza szerokość biegów ewakuacyjnych klatek schodowych będzie nie mniejsza niż 1,2 m, a spoczników 1,5 m. Szerokość drzwi do klatek schodowych i drzwi stanowiących wyjścia końcowe z klatek schodowych na parterze jest nie mniejsza niż szerokość biegów klatek schodowych. Korytarze i hol główny na parterze stanowiące poziome dróg ewakuacyjne będą obudowane ścianami w klasie EI 30. Wymagana sumaryczna szerokość wyjść ewakuacyjnych z każdej kondygnacji prowadzących do ewakuacyjnych klatek schodowych i strefy sąsiedniej, została zapewniona. Zaprojektowana sumaryczna szerokość wyjść ewakuacyjnych prowadzących do ewakuacyjnych klatek schodowych, do innych stref pożarowych lub bezpośrednio na zewnątrz budynku przy uwzględnieniu wskaźnika 100 osób/mb wyjścia ewakuacyjnego na poszczególnych kondygnacjach budynku pozwala na spełnienie wymagań przepisów techniczno-budowlanych w tym zakresie. Długość dojścia ewakuacyjnego z pomieszczeń ZL III przy jednym kierunku ewakuacji nie przekroczy 30 m, a przy wielu kierunkach ewakuacji 60 m. Z pomieszczeń o powierzchni większej niż 300 m 2 lub pomieszczeń, w których może przebywać ponad 50 osób jednocześnie przewidziano nie mniej niż dwa wyjścia ewakuacyjne oddalone od siebie co najmniej 5m. Korytarze ewakuacyjne zostaną podzielone na odcinki nie dłuższe niż 50 drzwiami dymoszczelnymi, które zostaną automatycznie zamknięte w przypadku wykrycia pożaru przez system sygnalizacji pożarowej. Długość przejścia ewakuacyjnego w garażach nie przekroczy 40 m. Drzwi stanowiące wyjścia ewakuacyjne z sal wykładowych, w których po połączeniu może przebywać ponad 300 osób oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej prowadzącej na zewnątrz budynku są wyposażone w zamknięcia przeciwpaniczne. 7.1 Oznakowanie ewakuacyjne. Drogi ewakuacyjne, wyjścia ewakuacyjne z garaży i pomieszczeń, w których może przebywać ponad 50 osób, są oznakowane podświetlanymi znakami ewakuacyjnym zgodnie z Polskimi Normami. 7.2 Oświetlenie awaryjne. W obiekcie przewidziano oświetlenie awaryjne. Oświetlenie awaryjne (ewakuacyjne) będzie zapewniać czas działania, co najmniej przez 2 godziny po zaniku zasilania podstawowego. W pomieszczeniach: wentylatorni, pomieszczeniach ruchu elektrycznego i pomieszczeniu alarmowym będzie zastosowane oświetlenie bezpieczeństwa.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 15 8. ZABEZPIECZENIE PRZECIWPOŻAROWE INSTALACJI UŻYTKOWYCH. Przewody kanalizacyjne i wodociągowe mogą stanowić drogę rozprzestrzeniania się pożaru miedzy strefami pożarowymi Szczególnie dotyczy to przewodów wykonanych z materiałów palnych. Z uwagi na to zagrożenie, przy prowadzeniu instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych zapewniono odpowiednie wykonane zabezpieczenia przeciwpożarowe. Instalacja wodno-kanalizacyjna Przewody kanalizacyjne i wodociągowe mogą stanowić drogę rozprzestrzeniania się pożaru miedzy strefami pożarowymi Szczególnie dotyczy to przewodów wykonanych z materiałów palnych. Z uwagi na to zagrożenie, przy prowadzeniu instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych zapewniono odpowiednio wykonane zabezpieczenia przeciwpożarowe. Otwory w oddzieleniach przeciwpożarowych, przez, które prowadzone są przewody instalacyjne wykonane z materiałów niepalnych (stalowe, żeliwne) lub przewody palne o średnicy nie przekraczającej 40 mm są uszczelnione ogniochronnymi masami zgodnie z odpowiednimi Aprobatami Technicznymi. Przewody z rur palnych średnicy większej niż DN 40 zostały wyposażone w odpowiednie pierścienie przeciwpożarowe. Instalacja wentylacyjna. Urządzenia i przewody wentylacyjne wykonane z zachowaniem następujących warunków: - palne izolacje termiczne i akustyczne oraz inne palne okładziny są stosowane tylko na zewnętrznej ich powierzchni, - drzwiczki rewizyjne stosowane w kanałach i przewodach wykonana z materiałów niepalnych, - przewody przechodzące pomiędzy strefami i pomieszczeniami wydzielonymi pożarowo wyposażono w zamykające się automatycznie klapy odcinające o klasie odporności ogniowej EI jak wymagana odporność ogniowa dla oddzielania przeciwpożarowego. Klapy przeciwpożarowe są sterowane przez system sygnalizacji pożarowej. Instalacja elektryczna. Główne, pionowe ciągi instalacji elektrycznej będą prowadzone poza pomieszczeniami użytkowymi, w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych, odpowiadających wymaganiom Polskich Norm. Obudowa szybów kablowych wykonano w klasie EI 60, a zamknięcia (drzwi) w klasie EI 60. Zabezpieczenie przeciwpożarowe instalacji elektroenergetycznych i teletechnicznych Przejście kabli przez ściany stanowiące oddzielenia przeciwpożarowe są wykonane w przepustach o odporności ogniowej EI jak wymagana odporność ogniowa dla oddzielania przeciwpożarowego.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 16 Zasilanie instalacji i urządzeń bezpieczeństwa Do instalacji i urządzeń zapewniających bezpieczeństwo w razie pożaru zalicza się: instalacje oświetlenia ewakuacyjnego system sygnalizacji pożarowej instalacje nadciśnieniowe zapobiegające zadymieniu klatek schodowych grawitacyjne instalacje oddymiające w korytarzach Wymagania dotyczące instalacji bezpieczeństwa: - Obwody instalacji bezpieczeństwa są niezależne od innych obwodów. - Urządzenia zabezpieczające i sterownicze oznaczone i zgrupowane w przestrzeniach dostępnych dla uprawnionego personelu. - Instalacje bezpieczeństwa zasilane kablami ognioodpornymi PH 90 prowadzonych na systemach nośnych o takiej samej odporności ogniowej. - Instalacje bezpieczeństwa zasilane z automatycznie przełączanych dwóch źródeł energii elektrycznej. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu W budynku przeciwpożarowy wyłącznik prądu, umożliwia odłączanie wszystkich obwodów elektrycznych oprócz obwodów zasilających instalacje i urządzenia, które powinny działać w czasie pożaru (wszystkie instalacje bezpieczeństwa) Przyciski sterujące przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu zlokalizowane w pomieszczeniu alarmowym na parterze budynku. Przyciski odpowiednio oznakowane. Ochrona odgromowa. Budynek posiada instalację odgromową zgodnie z Polskimi Normami. 9. WYPOSAŻENIE OBIEKTU W PODRĘCZNY SPRZĘT GAŚNICZY Projektowany wyposażony w gaśnice proszkowe (o minimalnej masie jednostki 6 kg) do gaszenia pożarów grup ABC. Do gaszenia pożarów w kuchni zostanie zastosowana gaśnica do gaszenia pożarów typu F. Gaśnice rozmieszczone według następujących zasad: - nie przekraczania powierzchni 300 m 2 na jedną jednostkę - długość dojścia do sprzętu nie może przekraczać 30 m, - do sprzętu powinien być zapewniony dostęp o szerokości 1 m,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 17 - oznakowanie sprzętu zgodne z Polskimi Normami. Do gaszenia pożaru w pomieszczeniach technicznych zastosowano gaśnice na dwutlenek węgla o masie 5 kg środka gaśniczego. 10. ELEMENTY WYKOŃCZENIA I WYSTROJU WNĘTRZ W salach wykładowych (aulach) miejsca do siedzenia ustawione w rzędach, spełniają następujące wymagania: 1) fotele i inne siedzenia trudno zapalne odpowiadające wymaganiom Polskiej Normy dotyczącej oceny zapalności mebli tapicerowanych oraz niewydzielające produktów rozkładu i spalania, określonych jako bardzo toksyczne, zgodnie z Polską Normą dotyczącą badań wydzielania produktów toksycznych, 2) szerokość przejść pomiędzy rzędami siedzeń nie mniejszą niż 0,45 m, przy czym odległość tę należy ustalać, biorąc pod uwagę odstęp między stałymi elementami siedzeń, 3) liczbę siedzeń w rzędzie nie większą niż 16 pomiędzy przejściami oraz 8 w rzędzie przyściennym, przy czym dopuszcza się zwiększenie liczby miejsc w rzędach odpowiednio do 40 i 20 pod warunkiem zwiększenia odstępu między rzędami siedzeń o 1 cm na każde dodatkowe siedzenie odpowiednio powyżej 16 lub 8, 4) szerokość przejść komunikacyjnych nie mniejszą niż 1,2 m przy liczbie osób do 150, a przy większej ich liczbie szerokość tę należy zwiększyć proporcjonalnie o 0,6 m na 100 osób, 5) rzędy siedzeń lub ławek trwale umocowane do podłogi albo siedzenia sztywno łączone ze sobą w rzędy oraz między rzędami. Elementy wykończenia i wystroju wnętrz spełniają następujące warunki: - na drogach komunikacji ogólnej wykładziny podłogowe powinny być co najmniej z materiałów trudno zapalnych, - przegrody i ścianki działowe i wykładziny podłogowe należy stosować z materiałów co najmniej trudno zapalnych, - sufity podwieszone zostaną wykonane z materiałów niepalnych lub niezapalnych nie kapiących i nie odpadających pod wpływem ognia.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 18 Charakterystyka wodoru. zagrożeń wynikających z prowadzonych prac laboratoryjnych z użyciem Opracowane zagrożenia nie obejmują uszkodzeń katastrofalnych np. rozerwania instalacji i zdarzeń, których nie można przewidzieć. Zgodnie Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 07.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109 poz. 719): materiały niebezpieczne pożarowo ( gazy palne ) ocena zagrożenia wybuchem pomieszczeń oraz przestrzeni zewnętrznych obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, a także wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref zagrożenia wybuchem, wymiary stref zagrożenia wybuchem - określa Polska Norma PN-EN 60079 10 Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Część 10: Klasyfikacja przestrzeni zagrożonych wybuchem za dokonanie oceny są odpowiedzialni: jednostka projektowania lub użytkownik decydujący o procesie technologicznym. Określenie rodzaju i wielkości stref zagrożenia wybuchem służy do określenia właściwego zabezpieczenia pomieszczeń, doboru instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, mechanicznych, grzewczych, wentylacyjnych oraz wyposażenia w techniczne środki zabezpieczające. Rozstrzygnięcia zawarte w niniejszej ocenie odnoszą się do warunków normalnych, za które uważa się ciśnienie od 0.8 do1,1. 10 5 Pa oraz temperatury od 20 do +60 o C. Definicje ( w zakresie niniejszej oceny) 1. Mieszanina wybuchowa: jest to mieszanina gazów, par lub mgieł palnych cieczy z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi, o stężeniu substancji palnej zawartym między dolną i górną granicą wybuchowości, w której po zaistnieniu zapłonu reakcja przebiega dalej samorzutnie.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 19 2. Strefa zagrożenia wybuchem: jest to przestrzeń, w której może występować mieszanina wybuchowa. Strefy zagrożenia wybuchem klasyfikuje się następująco: strefa O w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgieł występuje stale lub długotrwale w normalnych warunkach pracy, strefa 1 - w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgieł może występować w normalnych warunkach pracy, strefa 2 - w której istnieje niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia mieszaniny wybuchowej gazów, par lub mgieł, przy czym mieszanina wybuchowa może występować jedynie krótkotrwale. 3. Żródło emisji; punkt lub miejsce, z którego mogą się uwalniac do atmosfery palne media, tak, że może się wytworzyć mieszanina wybuchowa ( gazowa atmosfera wybuchowa ). 4. Stopień emisji: - emisja ciągła, emisja, która występuje ciągle, lub której występowania można spodziewać się w długim okresie czasu, - emisja pierwotna : emisja, której występowania podczas normalnej pracy można spodziewać się okresowo lub okazjonalnie, - emisja wtórna: emisja, której występowania w warunkach normalnej pracy nie można spodziewać się, a jeżeli pojawia się to rzadko i na krótki okres. 5. Stopnie wentylacji: wentylacja wysoka jest w stanie zredukować stężenie palnych par i gazów przy źródle emisji, dając w wyniku stężenie poniżej dolnej granicy wybuchowości, w rezultacie otrzymuje się strefę zagrożenia wybuchem o małym a nawet pomijalnym zasięgu,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 20 wentylacja średnia jest w stanie wpływać na stężenie palnych par i gazów, poza wyznaczoną strefą zagrożenia wybuchem stężenia utrzymywane są poniżej wartości dolnej granicy wybuchowości. Zasięg i rodzaj strefy ograniczone są parametrami konstrukcyjnymi, wentylacja niska nie jest w stanie wpływać na stężenie palnych par i gazów i nie może zabezpieczyć przed zaleganiem atmosfery palnej po zakończeniu emisji. 6. Dyspozycyjność wentylacji: dobra: wentylacja zawsze działająca zgodnie z zadanymi parametrami, dość dobra: wentylacja działająca w czasie normalnej pracy, przerwy mogą wystąpić rzadko i w krótkich okresach, słaba: wentylacja, która nie spełnia parametrów wentylacji dobrej i dość dobrej, jednak nie dopuszcza się przerw w jej działaniu w długich okresach czasu. Wentylacja. która nie spełnia nawet dyspozycyjności słabej nie może być brana pod uwagę jako wentylacja przestrzeni. Prawdopodobieństwo występowania gazowej atmosfery wybuchowej i stąd rodzaj strefy zależą głównie od stopnia emisji i wentylacji. Stopień emisji jest w funkcji prężności par. Ocena zagrożenia wybuchem-problematyka ogólna Przystępując do oceny zagrożenia wybuchem pomieszczeń i przestrzeni zewnętrznych, w których prowadzi się technologie z użyciem łatwo zapalnych cieczy ustalono, że: 1) występowanie w pomieszczeniach gazów palnych,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 21 2) ilość mieszaniny wybuchowej (w sytuacji awaryjnej) może stwarzać zagrożenie dla eksploatacji obiektu, wobec czego istnieje warunek konieczny stosowania odpowiednich środków zabezpieczających. Środki zabezpieczające można podzielić na trzy grupy: środki zabezpieczające przed powstaniem mieszaniny wybuchowej tzw. podstawowe zabezpieczenia przeciwwybuchowe, środki zabezpieczające przed zapłonem mieszaniny wybuchowej, środki zabezpieczające przed skutkami wybuchu. Dla uzyskania oceny stopnia zagrożenia wybuchem należy określić: czy może pojawić się mieszanina wybuchowa, jaka ilość mieszaniny wybuchowej może wystąpić. W zamkniętych pomieszczeniach już 10 litrów mieszaniny wybuchowej niezależnie od wielkości pomieszczenia i rodzaju mieszaniny uważana jest za ilość niebezpieczną. Niniejsze opracowanie określa występujące zagrożenie w analizowanym pomieszczeniu z określeniem niezbędnych zabezpieczeń bez szczegółowych rozwiązań. Przyczyny wywołujące wybuchy. być : Przyczyn wybuchów może być wiele. Na potrzeby niniejszej opinii przyczyną wybuchu może wydostawanie się gazu palnego poza urządzenia technologiczne i gromadzenie się ich w wydzielonym pomieszczeniu wskutek nieszczelności aparatury, przewodów przesyłowych lub otwartej powierzchni parowania, niewłaściwa wentylacja i hermetyzacja lub ich brak. Zdolność do zapalenia mieszaniny wybuchowej zależy między innymi od energii źródła zapłonu oraz właściwości mieszaniny wybuchowej. Przy ocenie zagrożenia wybuchem należy oprzeć się na założeniu, że zapłon mieszaniny wybuchowej jest zawsze możliwy.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 22 Ocena jest niezależna od odpowiedzi na pytanie, czy istnieją źródła zapłonu. Parametry stopnia zabezpieczenia przeciwwybuchowego z reguły dotyczą tylko istnienia mieszaniny wybuchowej. Środki zabezpieczające. 1. Środki zabezpieczające przed powstaniem mieszaniny wybuchowej. Środki zabezpieczające przed powstaniem mieszaniny wybuchowej to podstawowe zabezpieczenie przeciwwybuchowe. Środki te obejmują: uniemożliwienie albo ograniczenie tworzenia się mieszaniny wybuchowej w niebezpiecznej ilości podczas wypływu substancji palnych z otworów poprzez nieszczelności, w otoczeniu aparatów i instalacji przesyłowych, kontrolę stężeń poprzez montaż specjalnych detektorów stężeń. Uniemożliwienie lub ograniczenie tworzenia się mieszaniny wybuchowej osiąga się poprzez: hermetyzację procesów, wentylację pomieszczeń. Przewody kominowe do wentylacji grawitacyjnej powinny mieć powierzchnię przekroju co najmniej 0,016 m 2 oraz najmniejszy wymiar przekroju co najmniej 0,11 m, a do wentylacji mechanicznej wymiary przekroju wynikające z obliczeń przepływów powietrza. Zgodnie z Zasadami wyznaczania stref zagrożonych wybuchem, opracowanymi na wytycznych zabezpieczeń przeciwwybuchowych RFN, w pomieszczeniach znajdujących się powyżej poziomu ziemi i nie posiadających specjalnych otworów wentylacyjnych, warunki budowlane zapewniają pod działaniem wpływów atmosferycznych naturalną wymianę powietrza, co najmniej jednokrotną w ciągu godziny.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 23 Przez zastosowanie otworów do wprowadzania i wyprowadzania powietrza można podane wyżej wartości wskaźnika liczbowego wymian powietrza zwiększyć dwukrotnie. Z reguły otwory dają najlepsze wyniki wtedy, kiedy umieszczone są naprzeciwko siebie po przekątnej pomieszczeń. 2. Środki zabezpieczające przed zapłonem mieszaniny wybuchowej. Źródłem zapłonu może być: gorąca powierzchnia, otwarty ogień, iskry mechaniczne, urządzenia elektryczne, elektryczność statyczna. W niniejszej analizie istotne znaczenie mają wszystkie ww. źródła, które jednak występować mogą sporadycznie za wyjątkiem elektryczności statycznej. Groźba wyładowania elektrostatycznego uzależniona jest od przekroczenia pewnej, właściwej dla danej cieczy szybkości przepływu. Metoda zapobiegania gromadzeniu się ładunków elektryczności statycznej polega na beziskrowym neutralizowaniu powstałych ładunków, bądź odprowadzania ich do ziemi w momencie ich pojawienia się, co osiąga się np. poprzez uziemienie. Uziemieniu podlegają wszystkie te elementy przewodzące prąd, na których mogą zgromadzić się ładunki elektryczności statycznej w niebezpiecznej ilości.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 24 ZAŁOŻENIA OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ Zespół czynników mających wpływ na powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru w obiekcie, co za tym idzie na bezpieczeństwo życia ludzi i mienia w nim przebywających, stanowi o zagrożeniu pożarowym. Stopień zagrożenia pożarowego w obiektach i na terenach technologicznych, produkcyjnych oraz magazynowych wynika z rodzaju i własności fizyko-chemicznych przerabianych bądź składowanych materiałów, istoty procesów produkcyjnych oraz towarzyszących im parametrów otoczenia. Stopień zagrożenia pożarowego w obiektach użyteczności publicznej zależy przede wszystkim od przeznaczenia obiektu, liczby osób mogących przebywać w obiekcie i pomieszczeniach ( klasyfikacja obiektu do kategorii zagrożenia ludzi ZL I ZL V ) oraz wysokości obiektu. Zadaniem ochrony przeciwpożarowej jest ograniczenie zagrożenia pożarowego, a tym samym podniesienie bezpieczeństwa ludzi w oparciu o całokształt działań zmierzających do minimalizacji ryzyka powstania pożaru, jego rozprzestrzeniania się w obiekcie i na tereny przyległe oraz ograniczenia skutków ewentualnych zdarzeń, w tym strat materialnych. Celem nadrzędnym ochrony przeciwpożarowej jest ochrona zdrowia i życia ludzi przebywających w obiekcie, narażonych na niebezpieczeństwo w tym pożarowe i wybuchowe. Realizacja postanowień ochrony przeciwpożarowej w obiektach przeznaczonych na pobyt ludzi odbywa się na wielu płaszczyznach, związanych m.in. uwarunkowaniami budowlanymi, instalacyjnymi oraz organizacyjnymi w trakcie eksploatacji obiektu.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 25 PRZYCZYNY POWSTANIA POŻARU I MOŻLIWOŚCI JEGO ROZWOJU W OBIEKCIE Powstanie pożaru w pomieszczeniach budynku dydaktycznym z salami przeznaczonymi na laboratoria warunkują m.in. następujące czynniki: 1/ uszkodzenia instalacji i urządzeń elektrycznych w wyniku ich nieprawidłowej eksploatacji / zły stan techniczny instalacji i odbiorników prądu, nieprawidłowe obchodzenie się z odbiornikami energii elektrycznej niezgodnie z warunkami określonymi przez producenta prowadzące do uszkodzeń, naprawa instalacji niezgodna z zasadami- w efekcie dochodzi do powstawania zwarć, przeciążeń, nadmiernego nagrzewania się przewodów, uszkodzeń izolacji, - przypadku urządzeń mikroprocesorowych dot. głównie ich układów zasilania dysponujących częstokroć dużą energią zasilania. 2/ obchodzenie się z ogniem otwartym /np. prace niebezpieczne pożarowo, prace przy użyciu ognia otwartego itp./ 3/ czynnikami zewnętrznymi / przerzut ognia z sąsiednich obiektów, stref i pomieszczeń, uderzenie pioruna, katastrofa komunikacyjna w bezpośrednim sąsiedztwie obiektu /, 4/ zaprószeniem ognia / celowe podpalenie, pozostawianie niedopałków papierosa, palenie w miejscach do tego nie przeznaczonych/, 5/ nie przestrzeganiem zasad prawidłowego składowania materiałów zgodnie z przeznaczeniem i funkcjonalnym podziałem budynku / dot. wszelkich materiałów palnych składowanych w nadmiernych ilościach w pomieszczeniach niespełniających wymogów pod kątem zwiększenia wartości gęstości obciążenia ogniowego. Należy pamiętać, iż wraz ze zwiększającą się ilością składowanych materiałów palnych zwiększa się ryzyko powstania pożaru oraz potęgują się rozmiary ewentualnego pożaru, jego intensywności jak również ilości dymu i toksycznych produktów spalania silnie trujących dla organizmu człowieka /,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 26 6/ nieostrożnością - użytkowanie lub przechowywanie materiałów palnych, w sposób niezgodny z zaleceniami producenta. Rozerwaniem opakowania jednostkowego produktu magazynowanego bez zabezpieczenia miejsca zdarzenia w sposób zalecany przez producenta. 7/ nie przestrzeganiem prawidłowych zasad użytkowania urządzeń wentylacyjnych, elektrycznych,oświetleniowych oraz ogrzewczych przenośnych. Rozwój i rozprzestrzenianie się pożaru w pomieszczeniach budynku w częściach laboratoryjnych może być warunkowane m.in.: składowaniem materiałów niezgodnie z zaleceniami producenta wynikającym z klasy materiału, brakiem uwzględnienia właściwości fizyko chemicznych materiału, składowaniem razem substancji mogących wchodzić w reakcje chemiczne, a tym samym powodować powstanie pożaru lub spotęgować jego rozwój, niezapełnieniem wymaganej czystości dróg komunikacyjnych pomiędzy regałami, a tym samym występuje możliwość szybkiego przedostania się ognia na sąsiedni regał, składowaniem materiałów powyżej zalecanych wysokości składowania przez producenta, składowaniem w pomieszczeniach laboratoryjnych materiałów palnych i gazów wybuchowych ( wodór) w ilościach przekraczających dopuszczalne ilości dobowe wynikające z prowadzonego procesu, brakiem umiejętności użycia podręcznego sprzętu i urządzeń gaśniczych. nie zapewnieniem właściwej ilości gaśnic z właściwym środkiem gaśniczym, niesprawnym sprzętem gaśniczym lub niemożliwością dotarcia do tego sprzętu, brakiem dostępu do ppoż. wyłącznika prądu elektrycznego, brakiem dostępu do wyłącznika prądu zlokalizowanego w pomieszczeniu laboratorium,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 27 użyciem wody do gaszenia pożaru materiałów, których kontakt z woda jest zabroniony Rozwój i rozprzestrzenianie się pożaru w pomieszczeniach budynku dydaktycznym może być warunkowane m.in.: nie spełnieniem wymaganych warunków budowlanych wynikających z przepisów / brak oddzieleń ppoż.,brak oddymiania klatki schodowej, nieprawidłowe elementy budowlane, nieprawidłowe łatwozapalne materiały wykorzystane do wystroju wnętrz /, składowaniem dużej ilości materiałów w szczególności na drogach komunikacyjnych, palnych ( w tym meble, urządzenia biurowe), wysokim składowania wszelkich materiałów w podręcznych magazynkach i laboratoriach, palnym wystrojem wnętrz pomieszczeń i korytarzy / wykładziny podłogowe, meble, dekoracja, nie zapewnieniem wymaganej czystości pomieszczeń oraz dróg komunikacyjnych, nie zapewnieniem właściwej ilości gaśnic z właściwym środkiem gaśniczym, niesprawnym sprzętem gaśniczym lub niemożliwością dotarcia do tego sprzętu, brakiem dostępu do ppoż. wyłącznika prądu elektrycznego, brakiem ogólnego porządku oraz czystości, brakiem należytego przygotowania personelu do działalności prewencyjnej i interwencyjnej w przypadku powstania pożaru, brakiem środków alarmowania oraz nieumiejętnością alarmowania osób przebywających w pomieszczeniach oraz jednostek straży pożarnej. brakiem umiejętności użycia gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych ( hydrantów wewnętrznych ).

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 28 OBOWIĄZKI PRACOWNIKÓW W ZAKRESIE POSTANOWIEŃ PRZEPISÓW OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ Zgodnie z Ustawą z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpożarowej /Dz.U. Dz 2002 r Nr 147,poz.1229 z późniejszymi zmianami/: Art.3 : 1. Osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem. 2. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, a także podmioty, o których mowa w ust. 1, ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych, w trybie i na zasadach określonych w innych przepisach. Art.4: 1.Właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany: 1) przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych, 2) wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice, 3) zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie, 4) zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji, 5) przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej, 6) zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi, 7) ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia. 1a. Odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w ust. 1, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje - w całości lub w części - ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem. W związku z powyższym zarządzający i użytkownicy obiektu sprawują bezpośredni nadzór i ponoszą odpowiedzialność za jego prawidłowe zabezpieczenie przeciwpożarowe gwarantujące bezpieczeństwo mienia, a przede wszystkim ludzi przebywających w obiekcie.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 29 Do zadań zarządzającego obiektem należy w szczególności: 1. zapewnienie przestrzegania przeciwpożarowych wymagań budowlanych oraz bezpiecznej eksploatacji instalacji i urządzeń stanowiących wyposażenie zajmowanego budynku i pomieszczeń, 2. wyposażenie budynku w gaśnice oraz zapewnienie systematycznej konserwacji i przeglądów nie rzadziej niż raz w roku, 3. zapewnienie osobom przebywających w obiekcie warunków bezpieczeństwa oraz możliwość bezpiecznej ewakuacji w przypadku pożaru lub innego zagrożenia, 4. zapoznania pracowników z przepisami i zasadami ochrony przeciwpożarowej., 5. przygotowanie części budynku i zajmowanych pomieszczeń do prowadzenia akcji ratowniczo - gaśniczej w przypadku powstania pożaru, 6. ustalenie sposobów postępowania na wypadek pożaru lub innego miejscowego zagrożenia, 7. umieszczenie w widocznych miejscach wykazu telefonów alarmowych oraz instrukcji postępowania na wypadek pożaru, 8. oznakowania zgodnie z Polskimi Normami: dróg, wyjść i kierunków ewakuacji, miejsc usytuowania gaśnic oraz urządzeń przeciwpożarowych, lokalizacji przeciwpożarowych wyłączników prądu, 9. nadzorowanie przestrzegania przez pracowników postanowień przepisów ochrony przeciwpożarowej, 10. stosowanie odpowiednich sankcji karnych w stosunku do pracowników którzy przyczyniają się do zaniedbań stwarzających bezpośrednie zagrożenie pożarowe, 11. podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę istniejącego stanu bezpieczeństwa pożarowego obiektu, 12. bieżącej oceny stanu bezpieczeństwa pożarowego poprzez dokonanie niezbędnych analiz, konsultacji oraz uzupełniania wiadomości w tym zakresie, 13. nadzór nad zapewnienie sprawności technicznej instalacji i urządzeń poprzez okresowe konserwacje: instalacji elektrycznej Na podstawie art. 62.1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r Prawo budowlane ( jednolity tekst Dz. U. z 2000 nr 106 z poz. 1126 z póź. zm.) co najmniej raz na 5 lat należy poddawać okresowym przeglądom polegającym na sprawdzeniu stanu sprawności technicznej i wartości całego obiektu budowlanego,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 30 estetyki obiektu oraz jego otoczenia; kontrolą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej w zakresie oporności izolacji przewodów. Dokumentację w przypadku instalacji elektrycznej stanowią protokóły sprawdzeń. instalacji odgromowej Na podstawie art. 62 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r Prawo budowlane ( jednolity tekst Dz. U. z 2003 nr 207 z poz. 2016 z póź. zm.) co najmniej raz na 5 lat należy poddawać okresowym przeglądom polegającym na sprawdzeniu stanu sprawności technicznej i wartości całego obiektu budowlanego, estetyki obiektu oraz jego otoczenia; kontrolą powinno być objęte również badanie instalacji odgromowa w zakresie oporności uziemień. Dokumentację w przypadku instalacji odgromowej stanowią protokóły sprawdzeń. Instalacja wentylacji grawitacyjnej Usuwanie zanieczyszczeń z przewodów wentylacyjnych, co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika z warunków użytkowania. Dokumentacja ze sprawdzenia stanowi opinia kominiarska. Gaśnice Zapewnić min. 2 kg środka gaśniczego na 100 m 2 zgodnie z wymaganiami określonymi w obecnie obowiązujących przepisach. Zgodnie z przepisami należy poddawać gaśnice okresowej kontroli nie rzadziej niż raz do roku z uwzględnieniem wymagań określonych przez producenta w instrukcji użytkowania (możliwość sprawdzenia częściej z uwagi na zalecenia producenta). Podlegają sprawdzeni przez Urząd Dozoru Technicznego z uwagi na parametry szczelności zbiornika. - gaśnice proszkowe 6 kg co 5 lat, - gaśnice śniegowe co 10 lat. Urządzenia przeciwpożarowe W świetle obowiązujących przepisów jako urządzenie przeciwpożarowe rozumie się między innymi hydranty wewnętrzne, a tym samym należy poddawać je okresowym sprawdzeniom zgodnie z instrukcją producenta i w myśl zasad określonych w Polskich Normach nie rzadziej niż raz do roku.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 31 Ponadto węże stanowiące wyposażenie hydrantów wewnętrznych powinny być raz na 5 lat poddawane próbie ciśnieniowej na maksymalne ciśnienie robocze, zgodnie z Polską Normą dotyczącą konserwacji hydrantów wewnętrznych. W pomieszczeniu występują następujące instalacje i urządzenia przeciwpożarowe: System sygnalizacji pożarowej System sygnalizacji pożarowej powinien być konserwowany zgodnie z instrukcją kontroli (przeglądów) i obsługi technicznej. Celem konserwacji jest zapewnienie zgodnego z przeznaczeniem funkcjonowania instalacji w normalnych warunkach eksploatacji. Obsługa codzienna Obsługa centrali SSP sprawdzona: a) czy CSP wskazuje stan dozorowania, b) każde odchylenie od stanu dozorowania jest odnotowane w książce eksploatacji, i zawiadomiony konserwator o występującej nieprawidłowości, c) administrator obiektu sprawdza czy po każdym alarmie zarejestrowanym poprzedniego dnia podjęto odpowiednie działania; d) administrator obiektu sprawdza czy, jeżeli instalacja była wyłączana, przeglądana lub miała wykasowaną sygnalizację, to została przywrócona do stanu dozorowania. Każda zauważona nieprawidłowość powinna być odnotowana w książce eksploatacji i możliwie szybko usunięta w celu przywrócenia pełnej sprawności sytemu wykrywania pożaru. Obsługa miesięczna Należy zapewnić, aby co najmniej raz w miesiącu: a) przeprowadzono próbny rozruch każdego awaryjnego zespołu prądotwórczego oraz sprawdzono zapas paliwa i w razie potrzeby uzupełniono go; b) zagwarantowano wystarczający zapas papieru, tuszu lub taśmy dla każdej drukarki; c) przeprowadzono test wskaźników optycznych w centrali (wg PN-EN 54-2:2002 p.12.11), a każdy fakt niesprawności jakiegoś wskaźnika został odnotowany w książce eksploatacji. Każda zauważona nieprawidłowość powinna być odnotowana w książce eksploatacji i możliwie szybko usunięta.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 32 Obsługa kwartalna Należy zapewnić, aby co najmniej jeden raz na każde trzy miesiące, osoba kompetentna (konserwator): a) sprawdziła wszystkie zapisy w książce eksploatacji i podjęła niezbędne działania, aby doprowadzić do prawidłowej pracy instalacji; b) spowodowała zadziałanie, co najmniej jednej czujki lub ręcznego ostrzegacza pożarowego w każdej strefie, w celu sprawdzenia czy CSP prawidłowo odbiera i wyświetla określone sygnały, emituje alarm akustyczny oraz uruchamia wszystkie inne urządzenia alarmowe i pomocnicze; c) sprawdziła, czy nadzorowanie uszkodzeń CSP funkcjonuje prawidłowo; d) sprawdziła zdatność CSP do uaktywnienia wszystkich trzymaczy i zwalniaczy drzwi; e) tam, gdzie jest to możliwe, spowodowała zadziałanie każdego łącza do straży pożarnej lub do zdalnego centrum alarmowego; f) przeprowadziła wszystkie inne próby, określone przez instalatora, dostawcę lub producenta; g) dokonała rozpoznania, czy nastąpiły jakieś zmiany budowlane w budynku lub jego przeznaczeniu, które mogły mieć wpływ na poprawność rozmieszczenia czujek i ręcznych ostrzegaczy pożarowych oraz urządzeń alarmowych. Każda zauważona nieprawidłowość powinna być odnotowana w książce eksploatacji i możliwie szybko usunięta. Obsługa roczna Użytkownik i/lub właściciel powinien zapewnić, aby co najmniej raz w roku, specjalista: a) przeprowadził próby zalecane dla obsługi codziennej, miesięcznej i kwartalnej; b) sprawdził każdą czujkę na poprawność działania zgodnie z zaleceniami producenta; UWAGA: Każda czujka powinna być sprawdzona raz w roku, dopuszcza się sprawdzanie kolejnych 25 % czujek przy kolejnej kontroli kwartalnej. c) sprawdził zdatność CSP do uaktywniania wszystkich wyjść funkcji pomocniczych; UWAGA: Należy zastosować takie metody, które zapobiegną niepożądanym sytuacjom. d) sprawdził wzrokowo, czy wszystkie połączenia kablowe i aparatura są sprawne, nieuszkodzone i odpowiednio zabezpieczone; e) dokonał oględzin, w celu ustalenia, czy nastąpiły jakieś zmiany budowlane w budynku lub jego przeznaczeniu, które mogły wpłynąć na poprawność rozmieszczenia czujek

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 33 i ręcznych ostrzegaczy pożarowych oraz urządzeń alarmowych; sprawdzi także, czy pod każdą czujką jest utrzymana wolna przestrzeń co najmniej 0,5 m we wszystkich kierunkach i czy wszystkie ręczne ostrzegacze pożarowe są dostępne i widoczne. Stałe urządzenie gaśnicze winno być konserwowany zgodnie z dokumentacja techniczno ruchową. System wykrywania pożaru i sterowania gaszeniem należy poddawać przeglądom tak samo jak system sygnalizacji pożarowej Instalacje gaśniczą należy serwisować zgodnie z instrukcją przeglądów dostarczoną przez dostawcę. Wyniki kontroli należy wpisywać do książki eksploatacji. Drzwi przeciwpożarowe wraz z urządzeniami do samozamykania - poddawane okresowemu sprawdzenie zgodnie z DTR, ale nie rzadziej niż raz do roku. Oświetlenie awaryjne winno być konserwowany zgodnie z dokumentacja techniczno ruchową jednak sprawdzane nie rzadziej niż raz do roku w zakresie czasu działania, czasu zadziałania i natężenia oświetlenia. Wyniki kontroli należy przedstawić w formie protokółu potwierdzającego sprawność. Instalację oddymiania - poddawana okresowemu sprawdzeniu zgodnie z DTR, ale nie rzadziej niż raz do roku. system wykrywania stężeń niebezpiecznych ( wybuchowych) - poddawana okresowemu sprawdzeniu zgodnie z DTR, ale nie rzadziej niż raz do roku.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 34 Wszyscy pracownicy i użytkownicy budynku zobowiązani są do przestrzegania zaleceń mających wpływ na bezpieczeństwo pożarowe, a w szczególności: znać podstawowe przepisy ppoż. oraz wytyczne niniejszej instrukcji, znać proces technologiczny i zagrożenia wynikające z niego, zapoznać studentów z zagrożeniami wynikającymi z przeprowadzanego ćwiczenia, przestrzegać zasad bezpieczeństwa określonych w instrukcjach stanowiskowych danego ćwiczenia, znać zasady obchodzenia się z gazami palnymi ( np. wodorem), na stanowisku laboratoryjnym stosować gazy palne w ilościach przewidzianych w danym procesie, składować zapasowe ilości gazów palnych w magazynie gazów palnych, znać rozmieszczenie gaśnic oraz urządzeń przeciwpożarowych i głównego wyłącznika prądu, znać zasady obsługi gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych będących na, wyposażeniu obiektu, znać kierunki i drogi ewakuacyjne, usytuowanie wyjść ewakuacyjnych oraz zasady bezpiecznej ewakuacji osób i mienia, znać zasady alarmowania / w razie powstania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia / jednostek Państwowej Straży Pożarnej, brać udział w szkoleniach z zakresu ochrony ppoż., powiadamiać zarządzającego obiektem o stwierdzonych nieprawidłowościach wpływających na stan bezpieczeństwa pożarowego, realizować wybrane zagadnienia z zakresu bezpiecznego użytkowania m.in. elektrycznych urządzeń grzejnych, składowania materiałów palnych oraz zagadnień ewakuacji, brać udział w akcji ratowniczo - gaśniczej do momentu przyjazdu jednostek Państwowej Straży Pożarnej, podporządkowując się decyzjom kierownika akcji ratowniczo - gaśniczej. W związku z powyższym ustala się zakres nakazów prewencyjnych mających na celu ograniczenie lub likwidację zagrożenia pożarowego:

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 35 Zalecenia prewencyjne obejmują : 1. dopilnowanie utrzymywania porządku i czystości na terenie budynku, 2. dopilnowanie, aby nie gromadzono na korytarzach, oraz wyjściach jakichkolwiek materiałów palnych oraz przedmiotów utrudniających ewakuację, 3. przestrzeganie zakazu instalowania i użytkowania przenośnych elektrycznych i gazowych urządzeń grzewczych, 4. dbanie o prawidłowy stan bezpieczeństwa pożarowego na swoim stanowisku pracy, 5. zapewnienie porządku i czystość w pomieszczeniach laboratoryjnych, 6. nie pozostawianie bez nadzoru jakichkolwiek urządzeń grzejnych i elektrycznych nie przewidzianych do pracy ciągłej, 7. nie dopuszczenie do zastawienia lub zablokowania wyjść z pomieszczeń, w których mogą przebywać ludzie, 8. przestrzeganie zakazu palenia w całym obiekcie chyba że zostaną wydzielone miejsca w tym celu właściwie zabezpieczone i przygotowane, 9. znajomość zasad bezpiecznej ewakuacji ludzi z obiektu, 10. prowadzenie bieżącej oceny stanu bezpieczeństwa pożarowego na terenie budynku, 11. nie wystawiania towarów i artykułów poza wyznaczone miejsca składowania, szczególnie w obrębie dróg komunikacyjnych, 12. usuwanie uszkodzonych opakowań z magazynu z uwzględnieniem ich oddziaływania na otoczenie, 13. stosowanie absorbentów zalecanych przez producenta do usuwania materiałów stwarzających zagrożenie pożarowe i dla ochrony środowiska, 14. segregowanie produktów zgodnie z klasami ADR i znajomość szczególnych wymagań dla produktów o wysokiej toksyczności czy też mogących stworzyć zagrożenie pożarowe lub wybuchem, 15. powiadamiać kierownika laboratorium o przypadkach uszkodzeń opakowań i postępować zgodnie z wytycznymi ADR w przypadku usuwania, 16. nie otwierać opakowań indywidualnych w przypadku ostrzeżenia o konieczności używania przy włączonej wentylacji,( przemywanie elementów acetonem), 17. nie używać wody do usuwania produktów wchodzących w reakcję z wodą w sposób mogący stworzyć zagrożenie pożarowe.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 36 Realizacja postanowień ochrony ppoż. powinna uwzględniać przestrzeganie następujących zaleceń: 1. dokonywać okresowych badań stanu instalacji elektrycznej i wentylacyjnej znajdujących się w obiekcie, 2. prowadzić kontrolę użytkowania elektrycznych urządzeń grzejnych, 3. unikać tymczasowych połączeń instalacji i urządzeń elektrycznych, 4. przestrzegać zakazu palenia tytoniu w miejscach nie wyznaczonych do tego celu w/g odrębnych założeń, 5. przestrzegać zasad prawidłowego składowania materiałów, 6. przestrzegać zasad związanych ze składowaniem w pomieszczeniach materiałów palnych 7. zapewnić bezpieczną odległość materiałów palnych od elementów, których zewnętrzne powierzchnie mogą nagrzewać się do temp. ponad 100 0 C, nie mniejszą niż 0,5 m, 8. użytkować urządzenia elektryczne zgodnie ze wskazaniami producenta, 9. nie stosować elektrycznych opraw świetlnych oraz osprzętu instalacji elektrycznej / wyłączniki, gniazda, przełączniki/ umieszczonych bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem, 10. usuwać na bieżąco zbędne materiały i przedmioty stanowiące materiał palny, 11. nie użytkować elektrycznych urządzeń grzejnych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta, 12. nie zakładać prowizorycznych instalacji, 13. nie włączać do jednego gniazda sieci elektrycznej dużej liczby odbiorników, 14. nie pozostawiać włączonych urządzeń nie przewidzianych do pracy ciągłej, 15. nie pozostawiać procesów technologicznych bez dozoru., chyba że instrukcje stanowiskowe nie zabraniają, 16. nie składować materiałów palnych na drogach ewakuacyjnych, 17. zapewnić bezpośredni dostęp do gaśnic i głównego wyłącznika prądu, 18. zapewniać prawidłowy pod względem pożarowych wystrój dróg służących celom ewakuacji / okładziny ścian i podłóg conajmniej trudnozapalne, sufity podwieszane niepalne, niezapalne, niekapiące i nieodpadajace pod wpływem ognia /, 19. prowadzić prace remontowe zgodnie z warunkami zapewniającymi bezpieczeństwo pożarowe w trakcie i po ich przebiegu.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 37 PROWADZENIE PRAC NIEBEZPIECZNYCH POŻAROWO Prace niebezpieczne pożarowo prowadzone poza wyznaczonym na stałe miejscem, oraz wszelkie prace budowlano - remontowe nie przewidziane normalnym tokiem eksploatacji obiektu należy prowadzić w sposób uniemożliwiający powstanie pożaru lub wybuchu zachowując całkowitą ostrożność i spełniając wymogi bezpieczeństwa pożarowego. Do prac niebezpiecznych pożarowo należą m.in.: * prace spawalnicze ( spawanie, cięcie elektryczne, gazowe ), * prace lakiernicze ( stosowanie palnych komponentów ), * prace malarskie ( stosowanie palnych komponentów ), * podgrzewanie urządzeń i instalacji, * podgrzewanie lepiku, smoły, itp. * używanie materiałów pirotechnicznych Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pożarowo zleceniodawca oraz wykonawca prac powinni: ocenić zagrożenie pożarowe w miejscu ich prowadzenia oraz na terenie do niego przylegającym, ustalić metody i sposoby zapobiegania ewentualnym zagrożeniom ( pożar, wybuch ) wynikającym z prowadzonych prac, wyznaczyć osoby odpowiedzialne za zabezpieczenie miejsca przez rozpoczęciem prac, w trakcie i po ich zakończeniu, zapoznać wyznaczone osoby z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac, zapewnić sprawny technicznie podręczny sprzęt gaśniczy z uwzględnieniem grup pożarów do jakich miałby być wykorzystany.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 38 P O N A D T O : 1. Rozpoczęcie prac może nastąpić po uzyskaniu przez wykonawcę pisemnego zezwolenia na ich prowadzenie przez zarządzającego obiektem. 2. Prace powinny się odbyć podczas nieobecności pracowników i studentów - czasowe wyłączenie z użytkowania pomieszczeń. 3. Po zakończeniu prac należy poddać kontroli miejsce prowadzenia prac oraz teren przyległy ( sąsiednie pomieszczenia). 4. Prace niebezpieczne pożarowo mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby do tego uprawnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje. 5. Całkowitą odpowiedzialność za bezpieczne pod względem pożarowym prowadzenie prac ponosi ich wykonawca, o czym należy poinformować wykonawcę. 6. Wzór zezwolenia na prowadzenie prac pożarowo - niebezpiecznych oraz protokołu zabezpieczenia prac znajduje się w niniejszej instrukcji. Wszelkie prace związane ze spawaniem oraz cięciem metali, zwłaszcza wykonywane doraźnie, w ramach remontów, wymiany instalacji, elementów instalacyjno konstrukcyjnych powodują duże zagrożenie pożarowe Należy zatem wykonywać prace spawalnicze lub cięcie metali w sposób zgodny z przepisami, z należytym zabezpieczeniem, nie pozostawiać czynnego palnika oraz niezabezpieczonych odprysków metali, nie dopuścić do przenikania iskier i odprysków do innych pomieszczeń i w okolice materiałów palnych poprzez liczne otwory i luki. Spawanie w sąsiedztwie instalacji i urządzeń gazowych jest zabronione. Prowadząc prace lakierniczo - malarskie należy zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenie czynności podczas których istnieje możliwość wydzielania się par rozpuszczalników i substancji mogących przy kontakcie z iskrami i ogniem spowodować pożar lub wybuch. Nie należy prowadzić prac niebezpiecznych pożarowo w pomieszczeniach, w których wcześniej prowadzono czynności z użyciem substancji łatwozapalnych.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 39 Ponadto podczas prac remontowych zabronione jest m.in. : * używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących inicjować zapłon występujących materiałów palnych, * rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły lub innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska, parkingu lub placu składowego z materiałami palnymi, * spalanie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych, * składowanie stałych materiałów palnych ( w tym materiałów niebezpiecznych pożarowo ) pod ścianami obiektu oraz w pomieszczeniach obiektu nie przewidzianych do tego celu. U W A G A Po zakończeniu prac pożarowo - niebezpiecznych w pomieszczeniu i pomieszczeniach sąsiednich należy przeprowadzić dokładną kontrolę miejsca prowadzenia prac w celu stwierdzenia nie występowania jakichkolwiek czynników mogących zainicjować pożar lub wybuch, sposobu zabezpieczenia miejsca oraz sprawdzenia czy przeprowadzono demontaż używanego do prac sprzętu, np. urządzenia spawalniczego. Kontrolę należy ponowić po upływie określonego w protokole zabezpieczenia prac czasu.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 40 W Z Ó R PROTOKÓŁ zabezpieczenia przeciwpożarowego prac niebezpiecznych pożarowo 1.Pomieszczenia (miejsce, stanowisko ) objęte pracami: 2.Charakterystyka prac niebezpiecznych pożarowo: 3. Charakterystyka zagrożenia pożarowego i wybuchowego prac: 4. Sposób zabezpieczenia przeciwpożarowego prac: w miejscu ich prowadzenia: w pomieszczeniach przyległych: 5. Ilość i rodzaj podręcznego sprzętu gaśniczego zabezpieczającego prace 8. Osoby odpowiedzialne za zabezpieczenie prac : 9. Osoby odpowiedzialne za nadzór przeciwpożarowy: w trakcie wykonywania prac: po zakończeniu prac: 10. Odpowiedzialni za kontrole rejonu prac po ich zakończeniu (określenie ilości i częstotliwości kontroli) Podpisy...

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 41 W Z Ó R ZEZWOLENIE NA PRZEPROWADZENIE PRAC POŻAROWO NIEBEZPIECZNYCH 1.Czas i miejsce prac. Dzień Od godz. Do godz. Miejsce 2. Charakter pracy. Przewidywane zagrożenie pożarowe ( wybuchowe ) 3. Sposób zabezpieczenia ppoż. prac : 5. Kontrola po zakończeniu prac: 6. Odpowiedzialni za: a) przygotowanie miejsca pracy, środków zabezpieczających i zabezpieczenie prac niebezpiecznych pożarowo:... nazwisko osoby oraz własnoręczny podpis c) dokonanie analizy zagrożenia pożarowego ( wybuchowego )... nazwisko osoby oraz własnoręczny podpis d) nadzór nad prowadzeniem prac:... nazwisko osoby oraz własnoręczny podpis e) nadzór pod kątem ppoż. po zakończeniu prac... nazwisko osoby oraz własnoręczny podpis podpisy Zezwalam na rozpoczęcie prac pożarowo niebezpiecznych...

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 42 ALARMOWANIE I INTERWENCJA W PRZYPADKU POWSTANIA POŻARU LUB INNEGO ZAGROŻENIA Proces, którego celem jest zlokalizowanie i likwidacja pożaru stanowi o konieczności uwzględnienia w procedurze następujących czynności: wykrywanie zjawisk pożarowych alarmowanie o niebezpieczeństwie przystąpienie do akcji ratowniczej i gaśniczej Wykrywanie System sygnalizacji pożaru ( czujki pożarowe ) człowiek ( zmysły ludzkie ) Alarmowanie alarm lokalny alarm ogólny Syrena alarmowa ( sygnał akustyczny) Człowiek ( głosem) Akcja ratownicza i gaśnicza lokalizacja pożaru likwidacja pożaru ewakuacja ludzi ewakuacja mienia człowiek EWAKUACJA, GASZENIE bierne i czynne zabezpieczenie ppoż. obiektu ( oddzielenia ppoż., klapy dymowe, klapy pożarowe, oświetlenie awaryjne itp.) Z uwagi na wyposażenie budynku w system sygnalizacji pożaru przewidziano czas na sprawdzenie prawidłowości zadziałania systemu na ok. 4 minut, co umożliwia ocenę sytuacji przez strażaka dyżurnego. Brak skasowania alarmu I stopnia w zakładanym czasie powoduje wzbudzenie systemu w II stopniu alarmu z jednoczesnym wysterowaniem urządzeń przeciwpożarowych i wygenerowaniem sygnału akustycznego alarmu pożaru. W przypadku stwierdzenia zagrożenia należy uruchomić ROP w celu wzbudzenia sytemu w II stopniu alarmu.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 43 ALARMOWANIE STRAŻY POŻARNEJ 1/ Każdy kto zauważył pożar lub uzyskał informację o pożarze zobowiązany jest zachować spokój i nie dopuszczając do paniki natychmiast zaalarmować: a) Państwową Straż Pożarną w Warszawie - tel. 998 b) osoby znajdujące się w sąsiedztwie pożaru i narażone na jego skutki, d) właściciela / administratora / budynku: 2/ Alarmowanie straży pożarnej należy przeprowadzić z najbliższego telefonu STRAŻ POŻARNA...tel. 998 3/ Po uzyskaniu połączenia ze strażą pożarną należy wyraźnie podać: a) gdzie się pali - dokładny adres obiektu i jego nazwę, b) co się pali / krótka charakterystyka miejsca pożaru /, c) czy istnieje zagrożenie życia ludzi, czy w rejonie pożaru lub bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się materiały łatwozapalne lub wybuchowe itp. d) imię i nazwisko osoby alarmującej, e) numer telefonu, z którego następuje alarmowanie, UWAGA: Po potwierdzeniu przyjęcia meldunku przez dyżurnego telefonistę należy odłożyć słuchawkę telefonu i odczekać na sprawdzenie i potwierdzenie, czy meldunek o pożarze nie jest fałszywy. 4/ W razie potrzeby powiadomić inne służby miejskie: * Straż Miejska - tel.986 * Pogotowie Ratunkowe - tel.999 * Policję - tel.997 * Wspólny telefon ratowniczy - tel.112 * Pogotowie Gazowe - tel.992

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 44 AKCJA RATOWNICZO - GAŚNICZA Do momentu przybycia jednostek ratowniczo-gaśniczych na miejsce pożaru Kierownikiem Akcji Ratowniczo - Gaśniczej (KAR) jest Dyrektor Administracyjny, a w przypadku jego nieobecności osoba zastępująca, której polecenia zobowiązani są wykonywać przebywający w budynku. W trakcie prowadzenia akcji ratowniczo - gaśniczej przy pomocy gaśnic należy pamiętać o zasadach korzystania z odpowiedniego rodzaju sprzętu, należy pamiętać o równoczesnej likwidacji innych zagrożeń mogących wystąpić w wyniku gaszenia pożaru. Należy pamiętać o odcięciu dopływu prądu elektrycznego do pomieszczeń oraz bieżącym informowaniu Kierownika Akcji Ratowniczo - Gaśniczej o przebiegu działań. Po przybyciu jednostek straży pożarnych Kierownik Akcji Ratowniczo Gaśniczej, bądź osoba wyznaczona przez niego ma obowiązek zdać krótką relację z prowadzonych działań i ich przebiegu oraz podporządkować się wytycznym kierującego akcją dowódcy jednostek PSP. Przybycie jednostek straży pożarnej nie zwalnia pracowników z prowadzenia działań związanych z gaszeniem oraz ewakuacją ludzi i mienia. Czynności należy wykonywać ściśle w myśl poleceń dowodzącego akcją funkcjonariusza straży pożarnej. i opanowania. W czasie trwania akcji wszyscy zobowiązani są do zachowania należytego spokoju

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 45 Zasady Bezpiecznej Ewakuacji Sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunków ewakuacji ludzi. W budynku Wydziału Fizyki przy ul. Pasteura 5 w Warszawie obowiązują następujące zasady prowadzenia ewakuacji i organizacji prowadzenia działań zwane dalej procedurami. PO ZAUWAŻENIU POŻARU OSOBA, KTÓRA ZAUWAŻYŁA POŻAR MA OBOWIĄZEK NATYCHMIAST ZAWIADOMIĆ OSOBY ZNAJDUJĄCE SIĘ W NAJBLIŻSZYM OTOCZENIU STRAŻAKA DYŻURNEGO. Z UWAGI NA WYPOSAŻENIE OBIEKTU W SYSTEM SYGNALIZACJI ALARMU POŻARU STRAŻAK DYŻURNY/OSOBA, KTÓRA ZAUWAŻYŁA POŻAR URUCHAMIA ALARM POPRZEZ WCIŚNIĘCIE RĘCZNEGO OSTRZEGACZA POŻARU, CO POWODUJE WYGENEROWANIE SYGNAŁU AKUSTYCZNEGO ALARMU POŻARU NA KONDYGNACJI NA KTÓREJ POWSTAŁ POŻAR. WYGENEROWANIE ALARMU II STOPNIA POWODUJE ZAŁĄCZENIE SYGNALIZACJI AKUSTYCZNEJ NA DANEJ KONDYGNACJI, CO RÓWNOZNACZNE JEST Z KONIECZNOŚCIĄ EWAKAUCJI OSÓB ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA ZAGROŻONEJ KONDYGNACJI STRAŻAK DYŻURNY Powiadamia DYREKTORA ADMINISTRACYJNEGO lub osobę wyznaczoną o zdarzeniu DYREKTOR ADMINISTRACYJNY podejmując decyzję o ewakuacji powiadamia: Rektora Uniwersytetu Warszawskiego o podjętej ewakuacji, Ogłoszenie alarmu przez STRAŻAKA DYŻURNEGO na wyraźne polecenie DYREKTORA ADMINISTRACYJNEGO lub osoby go zastępującej : zapowiedź słowna: UWAGA! UWAGA! OGŁASZAM EWAKUACJĘ!!!

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 46 Wytyczne prowadzenia ewakuacji w trakcie ogłoszenia alarmu o ewakuacji. 1. Przerwać natychmiast pracę i opuścić sale wykładowe i pomieszczenia laboratoryjne. 2. Opuszczając pomieszczenia laboratoryjne wyłączyć prąd lokalnym wyłącznikiem prądu. 3. W przypadku prowadzania doświadczeń wymagających zasilania z uwagi na możliwość powstania pożaru w wyniku gwałtownego przerwania zachodzących reakcji, należy powiadomić Dowódcę akcji o tym fakcie i wyłączyć prąd na polecenie Kierującego akcją gaśniczą. 4. Przed wyjściem sprawdzić stan dróg ewakuacyjnych, a tym samym określić możliwość bezpiecznej ewakuacji zgodnie ze wskazaniami tablic i oznakowań kierunków ewakuacji ( oznakowanie zgodnie Planem oznakowania obiektu znakami ewakuacji ). 5. Ewakuacja powinna przebiegać możliwie szybko z uwzględnieniem sprawności fizycznej osób ewakuowanych. 6. Udać się w rejon koncentracji wyznaczony na planie ewakuacji i sprawdzić stan osobowy ludzi w danym dniu przebywających w czasie zajęć i ustalić możliwość przebywania osób z zewnątrz na terenie budynku. 7. Wykładowcy, prowadzący zajęcia dydaktyczne, laboratoryjne lub ćwiczenia powiadamiają Dyrektora Administracyjnego o stanie osobowym z ewentualnym wskazaniem przebywania osób, które nie zostały ewakuowane z budynku. Uwaga: W przypadku braku możliwości wyjścia klatką schodową należy: 1. zamknąć się w pomieszczeniu uszczelnić szpary w drzwiach np. zasłonami lub częściami garderoby w przypadku przenikania dymu, 2. w miarę możliwości drzwi polewać wodą w sytuacji nagrzewania się, 3. uchylić okna i wzywać pomocy, 4. przemieścić się w miejsce bezpieczne w danej sytuacji np. przy oknie. Prowadzenie ewakuacji należy uzależnić od warunków zaistniałych w wyniku pożaru. W przypadku przedmiotowego obiektu ewakuacja odbywa się na zewnątrz budynku z uwagi na brak możliwości określenia strefy bezpiecznej. Ewakuacja odbywa się pod kierownictwem Dyrektora Administracyjnego lub osoby wyznaczonej, a po przybyciu jednostek Straży Pożarnej poinformować dowódcę akcji o sytuacji w obiekcie i ewentualnych osobach wewnątrz budynku.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 47 Należy w szczególności poinformować o: 1. fakcie pozastawiana ludzi w obiekcie, 2. zagrożeniach wynikających z występowania gazów palnych w pomieszczeniach laboratoryjnych czy też magazynowych, 3. zagrożeniach wynikających z występowania materiałów palnych i substancji chemicznych w laboratoriach, 4. o nie wyłączeniu prądu i o prowadzaniu w pomieszczeniu laboratoryjnym doświadczeń mogącego stworzyć zagrożenie wybuchem czy też pożarem. Odwołanie alarmu: Strażak Dyżurny na wyraźne polecenie Dyrektora Administracyjnego zapowiedź słowna: Odwołuję Alarm Z uwagi na : Alarm fałszywy można wrócić do pomieszczeń, Zlokalizowano pożar i jest możliwość powrotu do pracy nie występuje zagrożenie, Alarm ćwiczebny w celu sprawdzenia prawidłowości prowadzenie bezpiecznej ewakuacji. Warunki prowadzenia ewakuacji ujęte w przedmiotowej Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego obowiązują wszystkich pracowników i studentów Uniwersytetu Warszawskiego, jak również pracowników firm wynajmujących powierzchnie użytkowe na terenie przedmiotowego budynku. W celu sprawdzenia przyjętych procedur ewakuacji w myśl obowiązujących przepisów należy: Właściciel lub zarządca obiektu zawierającego strefę pożarową przeznaczoną dla ponad 50 osób będących jej stałymi użytkownikami, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzić praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji. Właściciel lub zarządca obiektu powinien powiadomić właściwego miejscowo komendanta miejskiego Państwowej Straży Pożarnej o terminie prowadzenia sprawdzenia praktycznej ewakuacji nie później niż na tydzień przed jej prowadzeniem.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 48 Oznakowanie obiektu pożarniczymi tablicami informacyjnymi. PN-92/N-01256-01 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa. Nr Znak Znaczenie (nazwa) Zastosowanie bezp. znaku bezpieczeństwa 1 Uruchamianie ręczne Stosowany do wskazania przycisku pożarowego lub ręcznego sterowania urządzeń gaśniczych. 2 Alarmowy sygnalizator akustyczny Może być stosowany samodzielnie lub łącznie ze znakiem nr 1, 3 Telefon do użycia w stanie zagrożenia Znak wskazujący usytuowanie dostępnego telefonu przeznaczonego dla ostrzeżenia w przypadku zagrożenia pożarowego. 4 Zestaw sprzętu pożarniczego Znak ten jest stosowany dla podawania zestawu indywidualnych znaków określających sprzęt pożarniczy. 5 Gaśnica Znak ten jest stosowany do oznaczenia gaśnic. 6 Hydrant wewnętrzny Znak ten jest stosowany na drzwiach szafki hydrantowej. 7 Drabina pożarowa Znak ten jest stosowany do oznaczenia drabiny trwale związanej z obiektem. 8 Niebezpieczeństwo pożaru -Materiały łatwo zapalne 9 Niebezpieczeństwo pożaru -Materiały utleniające 10 Niebezpieczeństwo wybuchu -Materiały wybuchowe Do wskazania obecności materiałów łatwo zapalnych. Do wskazania obecności materiałów utleniających Stosowany do wskazania możliwości występowania atmosfery wybuchowej, gazów palnych lub materiałów wybuchowych. 11 Zakaz gaszenia wodą Do stosowania we wszystkich przypadkach, kiedy użycie wody do gaszenia pożaru jest zabronione. 12 Palenie tytoniu zabronione Do stosowania w miejscach, gdzie palenie tytoniu może być przyczyną zagrożenia pożarowego. 13 Zakaz używania otwartego ognia - Palenie tytoniu zabronione 14 Kierunek do miejsca rozmieszczenia sprzętu pożarniczego lub urządzenia ostrzegającego Do stosowania w miejscach, gdzie palenie tytoniu lub otwarty ogień mogą być przyczyną zagrożenia pożarem lub wybuchem. Do stosowania tylko łącznie ze znakami nr 1 do 3 i nr 10 do 13, dla wskazania kierunku do miejsca rozmieszczenia sprzętu pożarniczego lub urządzenia ostrzegającego. 15 Nie zastawiać Znak do stosowania w przypadkach, gdy ewentualna przeszkoda stanowiłaby szczególne niebezpieczeństwo (na drodze ewakuacyjnej/,

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 49 PN-92/ N-01256-02 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja. Nr Znak ewakuacyjny Znaczenie (nazwa) znaku ewakuacyjnego 1 Kierunek drogi ewakuacyjnej 2 Wyjście ewakuacyjne 3 Drzwi ewakuacyjne 4 Przesunąć w celu otwarcia Znaczenie Znak wskazuje kierunek do wyjścia, które może być wykorzystane w przypadku zagrożenia. Strzałki krótkie - do stosowania z innymi znakami. Strzałka długa do samodzielnego stosowania. Znak stosowany do oznakowania wyjść używanych w przypadku zagrożenia Znak stosowany nad drzwiami skrzydłowymi, które są wyjściami ewakuacyjnymi (drzwi lewe lub prawe). Znak stosowany łącznie ze znakiem nr 3 na przesuwnych drzwiach wyjścia ewakuacyjnego, jeśli są one dozwolone 5 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej Znak wskazuje kierunek drogi ewakuacyjnej do wyjścia może kierować w lewo lub w prawo. 6 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół. 7 Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w górę 8 Pchać aby otworzyć. 9 Ciągnąć aby otworzyć. 10 Stłuc aby uzyskać dostęp. Znak wskazuje kierunek drogi ewakuacyjnej schodami w dół na lewo lub prawo. Znak wskazuje kierunek drogi ewakuacyjnej schodami w górę na lewo lub prawo. Znak jest umieszczany na drzwiach dla wskazania kierunku otwierania. Znak jest umieszczany na drzwiach dla wskazania kierunku otwierania. Znak ten może być stosowany: a) w miejscu, gdzie jest niezbędne stłuczenie szyby dla uzyskania dostępu do klucza lub systemu otwarcia, b) gdy jest niezbędne rozbicie przegrody dla uzyskania wyjścia.

Instrukcja Bezpieczeństwa Pożarowego 50 Istota gaszenia pożarów Do prowadzenia skutecznej działalności w zapobieganiu pożarów i ich zwalczaniu niezbędne jest posiadanie wiedzy o procesie spalania, w celu właściwej oceny elementów składających się na zjawisko pożaru. Spalanie się czegokolwiek jest procesem chemicznym, w czasie którego występuje łączenie się materiału palnego z utleniaczem (najczęściej tlenem), podczas którego wydziela się światło, ciepło i inne często toksyczne produkty spalania. Aby powstał, a następnie rozwijał się proces spalania konieczne jest istnienie odpowiedniej proporcji substancji palnej, utleniacza i źródła zapalenia - bodźca energetycznego ). Te trzy czynniki umożliwiają w efekcie zaistnienie ognia, który w niekontrolowanych warunkach może przeistoczyć się w pożar. Wynika z tego jednoznacznie, że do przerwania istniejącego już procesu spalania konieczne jest wyeliminowanie co najmniej jednego z wymienionych składników tzw. " trójkąta pożaru ", tj.: usunięcie materiału palnego lub uczynienie go (w różny sposób) niepalnym, usunięcie bądź znaczne ograniczenie wpływu bodźca termicznego podtrzymującego proces spalania (np. chłodzenie układu palnego), odcięcie dostępu utleniacza do miejsca pożaru (izolacja materiału palnego, usunięcie utleniacza) Działanie gaśnic polega zatem na ingerencji w składniki "trójkąta pożaru" polegającej m.in. na chłodzeniu materiału palnego, izolacji przed dostępem tlenu - bądź też oba czynniki występują równocześnie.