Wdrożenie postępu hodowlanego ziemniaka wyniknie z rozwiązania problemów nasiennictwa Ewa Zimnoch-Guzowska IHAR-PIB Oddział Młochów, Zakład Genetyki i Materiałów Wyjściowych Ziemniaka, 05-832 Młochów, Platanowa 19 Zakopane 2017
Znaczenie ziemniaka Ziemniak Solanum tuberosum L. jest czwartą najważniejszą rośliną uprawną globalnie. Stanowi podstawowe wyżywienie dla ponad 1 miliarda ludzi Ziemniak jest produkowany w > 150 krajach Dane dla 2014: (www.faostat3.fao.org) mln ha mln t Świat 19.2 385.1 Chiny 5.6 96 Rosja 2.1 31 Indie 2.0 46 Polska 0.276 7.7
Powierzchnia uprawy i zbiory ziemniaka w Polsce w latach 1995-2016 1,6 mln ha mln t 30 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 25 20 15 10 5 0 pow. uprawy w mln ha zbior w mln t
Liczba programów hodowli ziemniaka w świecie (ESA,2016) # krajów Prywatne Instytuty Łącznie % EU 28 28 150 21 171 71 Europa Wsch Ameryka Płn 3 0 4 4 2 2 12 14 Ameryka Pd 7 4 20 24 10 Afryka 1 0 1 1 Azja 4 0 33 33 13 Oceania 2 1 1 2 Łącznie 47 157 92 249 % 63 37 Koszt hodowli odmiany: w EU 1 mln Euro; w Polsce ok. 1 mln PLN
Liczba cech uwzględnianych w selekcji nowych odmian ziemniaka w latach 1980-2010 ( ESA, 2016) W 1980 r - selekcja dla 21 cech W 2010 r - selekcja dla 70 cech 80 70 60 50 40 30 20 6 12 30 10 10 20 12 0 5 1980 1990 2000 2010 jakości 6 10 11 20 agronomiczne 10 12 18 20 odporności 5 12 20 30 10 11 18 20 20 Koszt hodowli odmiany: w EU 1 mln Euro; w Polsce ok. 1 mln PLN
Schemat selekcji hodowlanej (HZ Zamarte) Rok Kategoria hodowlana 0 Krzyżówka Liczba form 200 komb. 1 Siewki 80000 x 2 Ramsze 60000 X 3 Linie ramszowe Rodzaj prowadzonych badao 1 2 3 4 5 6 7 8 9 5000 X X X 4 Nowe Rody 1200 X X X X X 5 Rody I 400 X X X X 6 Rody II 150 X X X X 7 Rody III 40 X X X X X 8 Rody IV 20 X X X X X 9 10 Doświadcz. Rejestrowe 1 Doświadcz. Rejestrowe 2 5-10 X X X X X X 3-5 X X X X X X X X Oznaczenia badao: wielkośd bulwy 1. ocena morfologii bulw-kształt, głębokośd oczek, wyrównanie, jakośd skórki 2. ocena wartości gospodarczej 3. ocena cech agrotechnicznych w doświadczeniach stacyjnych 4. ocena w doświadczeniach wstępnych 5. badanie rodów w doświadczeniach rejestrowych 6. ocena i badanie odporności na choroby wirusowe 7. ocena odporności na mątwika ziemniaczanego 8. Ocena odporności na raka ziemniaczanego 9. badanie przydatności do przerobu przemysłowego 11 Odmiana 1-2 X X X
120 Liczba odmian w rejestrze krajowym 2008-2016 100 80 60 40 20 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 jadalne skrobiowe krajowe zagraniczne Liniowy (jadalne ) Liniowy (skrobiowe)
LICZBA ODMIAN 12 Struktura wiekowa krajowego rejestru odmian ziemniaka 2016 10 8 6 4 2 0 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 LATA W REJESTRZE zarejestrowane w tym zagr
LICZBA ODMIAN 20 Analiza wieku odmian ziemniaka w rejestrze krajowym 15 10 5 162 odmian analizowane; średnia wieku 10,2 lat 0 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 LICZBA LAT wyrejestrowane w tym zagr
Czołowe odmiany ziemniaka o najdłuższym okresie rejestracji Jadalne Nazwa Wiek Irys 41 Bryza 40 Flisak 32 Uran 30 Irga 29 Ibis, Sokół 27 Sieglinde, Ruta 26 Mila 24 Tarpan, Frezja 23 Atol, Orlik 22 Kolia 21 Bila 20 Janka 20 Skrobiowe Nazwa Wiek Bzura 30 Harpun 23 Glada 22 Fregata 21 Hinga, Ikar 20 Czerwone obecne w doborze 2016
Informacje o rynku nasiennym w Polsce Wg Stypa, 2016, Agroserwis XXV/6: 16-19 Producenci l. odm. l. odm. rep pow. ha udział % Rejestr Hodowla polska 59 55 1637 29,4 Krajowy Hodowla zagraniczna 49 33 1914 34,4 Krajowy Hodowla zagraniczna - 125 2016 36,2 CCA Razem 213 5567 100,0
250 200 150 100 Liczba odmian w nasiennictwie i w rejestrze krajowym 2008-2016 178 178 178 164 170 149 138 133 138 137 136 129 202 122 212 208 114 112 Dwukrotna różnica 50 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 l.odm nasiennictwo l. odm. rejestr PL
Od 2008 roku wzrost średn. powierzchni plantacji nasiennej z 2,4 ha do 2,7 ha w 2016 roku
Struktura odmianowa reprodukcji nasiennej wg powierzchni 2016 Powierzchnia w ha Liczba odmian < 5 80 bez znaczenia na rynku 5-10 39 bez znaczenia na rynku Uwagi 10-40 53 nabierają znaczenia na rynku 40-100 23 ważne na rynku 100-200 11 czołowe odmiany: Denar, Lord, Tajfun, Jasia, Zuzanna, Glada, Albatros, Hermes, L.Rosette, L.Clair, >400 2 niedościgli liderzy: Vineta, Innovator ważny rynek nasienny to tylko 35 odmian
Płatnośd bezpośrednia dla rolnika wynosi ok. 400 Euro do 1 ha uprawy odmiany skrobiowej
Lata Zdrowotnośd sadzeniaków w latach 2008-2015 % zdyskalifikowanych ha upraw nasiennych ( wg GIORIN) Dyskwalifi polowa Dyskwalifik. w ocenie lab. Uwagi 2008 1,2 28,5 Głównie PVY, częściowo PVM, 2009 3,1 9,8 2010 1,9 7,8 2011 2,0 8,7 2012 0,7 18,8 PVY, Późny nalot mszyc; 2,6% Cms 2013 2,1 5,8 2014 0,7 2,1 2015 1,3 15,5 Głównie PVY(12%), PVS (7%), PVM
Problem bakteriozy pierścieniowej Bakterioza pierścieniowa od ponad 12 lat silnie ogranicza rozwój branży ziemniaczanej w Polsce. Szereg postulatów sektora nasiennego prowadzących do radykalnego rozwiązania problemu bakteriozy pierścieniowej jest od lat przedstawiany władzom resortu rolnictwa
Porażenie przez Cms (%) sadzeniaków oraz ziemniaków produkcyjnych w latach 2004-2015 (wg. DG SANTE Nr 2014-7204-MR i GIORIN) 25 20 15 10 23,6 17 19,3 17,2 14,2 14,3 13,9 12,1 12,17 10,76 8,6 10,1 10,33 10,2 9,1 9,46 10,1 8,8 %sadzeniaki %produkcja % ogółem 5 6,3 5,9 6,3 6,23 6,08 4,93 0
Propozycje dotyczące zmian w programie zwalczania Cms w Polsce Porażone bulwy mateczne są głównym źródłem rozprzestrzeniania się choroby. o Zwiększenia obsadzania pól zdrowym materiałem kwalifikowanym o Dopłaty do zakupu sadzeniaków o Wprowadzenia, na wniosek producentów, bezpłatnych badao pod kątem obecności chorób kwarantannowych w FSS. o analiza jakie materiały i w jakiej skali testowad w PIORiN na obecnośd patogenów kwarantannowych Cms i Ralstonii
Udział (%) kwalifikowanych materiałów nasiennych w nasadzeniach w Polsce 2009-2015 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 % 18,2 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 W innych krajach UE wymiana materiału nasiennego odbywa się przeciętnie co dwa lata, lub częściej : Francja 80%, WB 60%, Dania 60%
Propozycje dotyczące zmian w programie zwalczania Cms w Polsce c.d. Działanie programu utylizacji materiałów porażonych i wprowadzenie odszkodowao dla producentów. o Ustanowienie ogólnokrajowego systemu utylizacji materiałów porażonych lub prawdopodobnie porażonych obejmującego sied gorzelni, krochmalni i biogazowni o Wprowadzenie dostępnych dotacji przedmiotowych dla rolników od szkód powodowanych przez wystąpienie Cms o Ustanowienie przepisów pozwalających na to, aby odszkodowaniem mogły byd również objęte dwie strategiczne, krajowe Spółki zajmujące się hodowlą i nasiennictwem ziemniaka.
Dziękuję za uwagę