LLU-4101-04-04/2012 P/12/149 Lublin, dnia 10 września 2012 r. Pan Stanisław Podymski Dyrektor Europejskiego Centrum Kształcenia i Wychowania w Roskoszy WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli 1, (dalej: ustawa o NIK ), Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Lublinie przeprowadziła w Europejskim Centrum Kształcenia i Wychowania w Roskoszy (dalej: Centrum lub ECKiW ) kontrolę realizacji zadań Ochotniczych Hufców Pracy (dalej OHP) w zakresie kształcenia i wychowania młodzieży w latach 2009-2012 (I kwartał). W związku z kontrolą, której wyniki przedstawiono w protokole kontroli podpisanym 10.07.2012 r., Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK w brzmieniu obowiązującym do 1 czerwca 2012 r. w związku z art. 2 ustawy z dnia 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli 2, przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie skontrolowaną działalność Centrum, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. Pozytywną ocenę uzasadniają w szczególności: przygotowanie Centrum do realizacji zadań OHP przewidzianych w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 3, zapewnienie uczestnikom OHP możliwości uzupełnienia wykształcenia oraz uzyskania kwalifikacji zawodowych, 1 Dz. U. z 2012 r., poz. 82 ze zm. 2 Dz. U. Nr 227, poz. 1482 ze zm., zwana dalej Ustawą nowelizującą. 3 Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.
podejmowane wobec uczestników OHP działań opiekuńczo-wychowawczych, profilaktycznych i resocjalizacyjnych, zapewnienie młodzieży pochodzącej z najbiedniejszych rodzin, w tym rodzin niepełnych i dysfunkcyjnych, całotygodniowego bezpłatnego pobytu wraz z wyżywieniem w internacie ECKiW. Stwierdzone nieprawidłowości polegały na: braku skutecznych działań w celu poprawy wskaźnika zdawalności egzaminów kwalifikacyjnych przed okręgową komisją egzaminacyjną przez absolwentów szkół zawodowych, organizowaniu dla uczestników OHP nauki i kształcenia w zawodach: sprzedawca i stolarz zaliczonych przez Powiatowy Urząd Pracy w Białej Podlaskiej do zawodów nadwyżkowych, co zmniejszało szanse znalezienia zatrudnienia przez absolwentów OHP lub rozpoczęcia pracy na własny rachunek, prowadzeniu rekrutacji z naruszeniem obowiązujących procedur w tym zakresie, nieprzeprowadzeniu praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji w budynku internatu. 1. Europejskie Centrum Kształcenia i Wychowania było przygotowane do realizacji zadań nałożonych ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie tej ustawy. Stworzono niebudzące zastrzeżeń warunki lokalowe i socjalne dla uczestników OHP. Zatrudniono niezbędną kadrę opiekuńczo-wychowawczą. Zapewniono bezpieczeństwo uczestnikom na terenie Centrum poprzez całodobowe dyżury wychowawców. Młodzież zakwaterowana w internacie zlokalizowanym w Białej Podlaskiej pochodząca z najbiedniejszych rodzin w tym rodzin niepełnych i dysfunkcyjnych miała zapewniony całotygodniowy bezpłatny pobyt wraz z wyżywieniem. Pomieszczenia internatu wyposażono w salę konferencyjno-komputerową, wykładową do szkolenia z zakresu małej gastronomii, warsztaty szkoleniowo-produkcyjne. Ponadto uczestnicy OHP mieli do dyspozycji pracownię muzyczną i salę treningową. W okresie objętym kontrolą w roku szkolnym 2008/2009 przebywało 377 uczestników (w tym 24 stacjonarnych), 2009/2010 379 (w tym 25 stacjonarnych), 2010/2011 387 (w tym 29 stacjonarnych) oraz 2011/2012 (I kwartał) 339 uczestników (w tym 30 stacjonarnych). Kierownik ECiKW nie dopełnił jednak obowiązku, wynikającego z 17 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów 4, ponieważ nie dokonał praktycznego sprawdzenia organizacji i warunków ewakuacji z budynków, w których przebywają uczestnicy OHP. W okresie objętym kontrolą NIK w budynku internatu ECKiW w Białej Podlaskiej przy ul. Sikorskiego przebywało ponad 50 wychowanków OHP i zgodnie z wymogami ww. rozporządzenia, należało raz na 2 lata przeprowadzić praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji. 2. Rekrutację młodzieży do ECKiW prowadzono na podstawie wytycznych Komendanta Głównego OHP zawartych w zarządzeniach: nr 15/BOA z dnia 9 maja 2008 r., 9/BOA z dnia 28 kwietnia 2009 r., 12/BOA z dnia 4 Dz. U. Nr 109, poz. 719 ze zm. 2
22 kwietnia 2010 r. i 10/BOA z dnia 14 marca 2011 r. Kwalifikowaniem kandydatów na uczestników OHP oraz przyznawaniem miejsc z zakwaterowaniem w internacie zajmowała się komisja rekrutacyjna, powoływana corocznie przez Dyrektora ECKiW. Do składu komisji powoływano każdorazowo pracowników jednostki opiekuńczo-wychowawczej (Centrum), przedstawicieli trzech szkół prowadzących szkolenie teoretyczne dla uczestników ECKiW, tj. Zakładu Doskonalenia Zawodowego, Cechu Rzemiosł oraz Zasadniczej Szkoły Zawodowej. Ponadto w skład komisji wchodził Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie oraz psycholog lub pedagog. Każda decyzja komisji, dotycząca zakwaterowania w internacie, była poprzedzona rozpoznaniem środowiskowym dokonywanym przez członków komisji lub wychowawców. Dodatkowo od kandydatów ubiegających się o zakwaterowanie w internacie, wymagane były oświadczenia bądź zaświadczenia o sytuacji materialnej rodziny. NIK zwraca uwagę, że w składzie żadnej z komisji rekrutacyjnych powołanych przez Dyrektora ECKiW, do przeprowadzenia naboru na lata szkolne: 2008/2009, 2009/2010, 2010/2011 oraz 2011/2012, nie było przedstawicieli pracodawców oraz doradcy zawodowego. Naruszało to zarządzenia Komendanta Głównego OHP 5. Do zadań doradcy zawodowego powołanego na członka komisji rekrutacyjnej, należało badanie predyspozycji i preferencji zawodowych rekrutowanej młodzieży. Brak doradcy zawodowego w komisji rekrutacyjnej mógł utrudniać, zdaniem NIK, prawidłowe rozpoznanie preferencji uczestników, o których mowa w 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. 6. Przepis ten stanowi, że kształcenie uczestników OHP winno odbywać się z uwzględnieniem respektowania indywidualnych potrzeb i możliwości, a dobór formy kierunku i poziomu kształcenia z uwzględnieniem cech psychofizycznych i zainteresowań uczestników OHP. 3. W celu współdziałania na rzecz kształcenia młodzieży Dyrektor ECKiW podpisał: 31 sierpnia 2009 r. z Dyrektorem Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Białej Podlaskiej umowę o praktyczną naukę zawodu, w zawodzie kucharz małej gastronomii; 1 września 2006 r. z Dyrektorem Zespołu Szkół Zawodowych w Białej Podlaskiej, porozumienie w sprawie odbywania zajęć przysposobienia do pracy; 1 września 2008 r. z Cechem Rzemieślników i Przedsiębiorców w Białej Podlaskiej porozumienie o współpracy, polegającej na podejmowaniu wspólnych przedsięwzięć na rzecz wyrównywania szans życiowych młodzieży w celu zapewnienia kwalifikacji zawodowych w rzemiośle, ułatwiających znalezienie zatrudnienia. 4. W latach szkolnych 2008/2009, 2009/2010 oraz 2010/2011 384 absolwentów ZSZ ukończyło naukę w zawodach: kucharz małej gastronomii (122 osoby), sprzedawca (5 osób), ogrodnik (5 osób), fryzjer (36 osób), murarz (39 osób), monter instalacji sanitarnych (15 osób), blacharz samochodowy (13 osób), ślusarz (7 osób), mechanik pojazdów (79 osób), elektryk (2 osoby), elektromechanik (4 osoby), cukiernik (11 osób), piekarz (21 osób), rzeźnik (1 osoba), stolarz (10 osób), monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych (3 osoby), 5 W zarządzeniach: Nr 15/BOA z dnia 9 maja 2008 r., Nr 9 BOA z dnia 28 kwietnia 2009 r. oraz Nr 12 BOA z dnia 22 kwietnia 2010 r. W zarządzeniu Nr 10 BOA z dnia 14 marca 2011 r. Komendant Główny OHP w sposób fakultatywny proponuje skład komisji, do której może wchodzić m. in. doradca zawodowy. 6 Rozporządzenie w sprawie sposobu organizacji uzupełnienia wykształcenia ogólnego młodzieży w Ochotniczych Hufcach Pracy oraz zdobywania przez nią kwalifikacji zawodowych (Dz. U. Nr 262, poz. 2604). 3
elektromechanik pojazdów samochodowych (11 osób). Ponadto 84 uczestników OHP ukończyło Gimnazjum Rzemieślnicze (odpowiednio: 36 w roku szkolnym 2009/2010 i 48 w roku szkolnym 2010/2011, w roku szkolnym 2008/2009 nie prowadzono naboru do Gimnazjum). W latach 2009 2011 naukę w zasadniczych szkołach zawodowych zakończyło łącznie 384 absolwentów OHP. Do egzaminów na tytuł kwalifikacyjny przystąpiło 350 absolwentów (91,1%). Przed okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi do egzaminów kwalifikacyjnych przystąpiło 191 osób, a zdało 140 (73,3%). Najmniej absolwentów (65,6%) zdało egzaminy przed okręgową komisją egzaminacyjną w roku szkolnym 2009/2010. Egzamin na tytuł kwalifikacyjny przed komisją Izby Rzemieślniczej zdali wszyscy uczestnicy (159 uczniów), którzy w latach 2009-2011 ukończyli naukę. 5. W oparciu o informacje uzyskane z Powiatowego Urzędu Pracy w Białej Podlaskiej stwierdzono, że spośród 468 absolwentów (ZSZ i gimnazjum) z lat 2009-2011, w zawodach zaliczonych do nadwyżkowych w powiecie bialskim (sprzedawca i stolarz) kształciło się 39 osób tj. 8,3%, Pozostałe zawody, w których kształcili się uczestnicy Centrum zaliczały się do grupy zawodów zrównoważonych. 6. Na poszczególne lata szkolne objęte kontrolą, ECKiW opracowywało plany pracy pedagogicznej, profilaktycznej i resocjalizacyjnej oraz plany działań opiekuńczo-wychowawczych wobec uczestników OHP. W planach tych nie określono mierników wykonania zadań (np. ilościowych lub jakościowych). Opracowane plany (programy) pracy były zatwierdzane przez Dyrektora ECKiW. W ramach realizacji programów profilaktycznych, wychowawczych i resocjalizacyjnych, wychowawcy rozpoznawali indywidualne potrzeby uczniów, analizowali niepowodzenia szkolne, prowadzili działania profilaktyczne zapobiegające demoralizacji i niedostosowaniu społecznemu oraz zajęcia edukacyjne w zakresie tolerancji i szacunku wobec innych. Wizytowano też domy rodzinne wychowanków w celu sprawdzenia warunków mieszkaniowych oraz sytuacji rodzinnej. W ramach Klubu Absolwenta gromadzono informacje o losach wychowanków 7 z lat szkolnych 2009-2011. Pomimo, że w tym okresie ukończyło naukę 468 8 wychowanków z okresu 2009-2011, zgromadzone zostały przez wychowawców oraz zapisane w dzienniku prowadzonym na tę okoliczność dane obejmowały losy tylko 50 z nich (10,7% absolwentów ogółem), w tym 21 z roku szkolnego 2008/2009, 16 z roku 2009/2019 oraz 13 z roku 2010/2011. Wyniki ankiety skierowanej przez NIK do wybranych losowo 120 absolwentów, na którą odpowiedziało 31 (25,8 %) osób wskazały, że w 19 (61,3%) przypadkach jednostka macierzysta nie interesowała się ich losami. 7. Sposób diagnozowania potrzeb w zakresie objęcia działaniami opiekuńczo-wychowawczymi młodzieży zaniedbanej wychowawczo i wymagającej szczególnej troski, niedostosowanej społecznie, opóźnionej w cyklu 7 Wymóg badania efektywności działań opiekuńczo-wychowawczych wobec uczestników OHP, w szczególności przez zbieranie informacji o losach wychowanków OHP obowiązywał od 2005 r. i wynikał z 1 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zadań i organizacji Ochotniczych Hufców Pracy (Dz. U. z 2005 r. nr 6, poz. 41 ze zm.) obowiązującego w okresie od 27.01.2005 r. do 01.08.2011 r. oraz z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowych zadań i organizacji Ochotniczych Hufców Pracy (Dz. U. nr 155 poz. 920). 8 Łącznie absolwenci Zasadniczej Szkoły Zawodowej oraz gimnazjum. 4
kształcenia lub nierealizującej obowiązku szkolnego, uregulowano w zarządzeniach Komendanta Głównego OHP: Nr 15/BOA z dnia 9 maja 2008 r., Nr 9 BOA z dnia 28 kwietnia 2009 r., Nr 12 BOA z dnia 22 kwietnia 2010 r. oraz Nr 10 BOA z dnia 14 marca 2011 r. Zdefiniowanie potrzeb w tym zakresie powinno wynikać z informacji uzyskanych ze szkół, poradni psychologiczno-pedagogicznej, ośrodków pomocy społecznej oraz sądów. Kontrola wykazała, że informacje w ww. zakresie pozyskiwali wychowawcy Centrum, którzy brali udział także w wyjazdach do okolicznych szkół gimnazjalnych na terenie powiatu bialskiego. Przedstawiając powyższe oceny i uwagi, Najwyższa Izba Kontroli wnosi o: 1) powoływanie składu komisji rekrutacyjnej zgodnego z obowiązującymi procedurami w tym zakresie, 2) podjęcie skutecznych działań w celu poprawy wskaźnika zdawalności egzaminów kwalifikacyjnych przed okręgową komisją egzaminacyjną, przez absolwentów szkół zawodowych, 3) badanie efektywności działań opiekuńczo-wychowawczych wobec uczestników Centrum poprzez zbieranie informacji o losach wszystkich wychowanków, 4) przeprowadzenie praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji w budynku internatu. Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK w brzmieniu obowiązującym do 1 czerwca 2012 r. w związku z art. 2 Ustawy nowelizującej, oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora, w terminie 14 dni od dnia otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK w brzmieniu obowiązującym do 1 czerwca 2012 r. w związku z art. 2 Ustawy nowelizującej, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Lublinie umotywowanych zastrzeżeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK w brzmieniu obowiązującym do 1 czerwca 2012 r. w związku z art. 2 Ustawy nowelizującej, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyżej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 5