Dla życia, nie dla szkoły się uczymy... (łac.) Scenariusz spotkania dla uczniów szkół gimnazjalnych na temat profilaktyki zdrowia Lepiej zapobiegać niż leczyć. Zdrowotne programy profilaktyczne już znamy, więc mamę, tatę, ciocię, babcię do skorzystania z nich zachęcamy. Autorka : Grażyna Modrzewska
TEMAT : Łatwiej zapobiegać niż leczyć. Zdrowotne programy profilaktyczne już znamy, więc mamę, tatę, ciocię, babcię do skorzystania z nich zachęcamy. POZIOM: gimnazjum CEL GŁÓWNY: Wskazanie młodzieży możliwości zapobiegania chorobom i rodziny dzięki korzystaniu z bezpłatnych programów profilaktyki zdrowia. swoim CELE OPERACYJNE: po zajęciach uczeń : rozumie, co kryje się pod pojęciem profilaktyki zdrowotnej wskazuje bezpłatne profilaktyczne programy zdrowotne realizowane przez NFZ wymienia kryteria kwalifikujące do skorzystania ze zdrowotnych programów profilaktycznych przekazuje informacje o programach profilaktycznych swoim bliskim i znajomym pracuje w grupie METODY PRACY : pogadanka, doświadczenie, dyskusja, metody aktywne : układanka sylabowa, rebusy, FORMY PRACY: grupowa ŚRODKI DYDAKTYCZNE: obrazki do podziału na grupy, układana sylabowa, kilka kamieni o wielkości jajka, piasek, woda, przezroczysty pojemnik około 3-5l, rebus dla każdej grupy, napisy z nazwami programów profilaktycznymi do powieszenia na tablicy, magnesy do tablicy, ulotki informujące o realizowanych programach profilaktycznych, maskotka BIBLIOGRAFIA: www.nfz-olsztyn.pl www.wikipedia.pl www.dzienzycia.pl www.nfz.gov.pl
WPROWADZENIE 1. Po przywitaniu przez nauczyciela, uczniowie wyciągają z pudełka karteczki z różnymi obrazkami karta pracy nr 1. Osoby, które wylosowały taki sam obrazek, dobierają się w grupy i zajmują miejsce przy jednym stoliku. Powstaje sześć grup. Nauczyciel zaczyna rozmowę na temat wylosowanych obrazków - co one mogą przedstawiać? Prosi grupy o wymyślenie dla siebie nazwy związanej ze swoim obrazkiem. Uczniowie swobodnie wypowiadają się i podają swoje nazwy, np. popiołki, serca, komory, matki, kobietki, płucole (nazwa, która uzyskuje akceptację wszystkich, otrzymuje punkt). Grupa, która zbierze najwięcej punktów w ciągu lekcji otrzyma nagrodę. 2. Nauczyciel informuje, że po wykonaniu kolejnego zadania, którym jest rebus, dowiedzą jaka jest tematyka zajęć - karta pracy nr 2. Uczniowie rozwiązują zadanie. Grupa, która pierwsza rozwiąże rebusy, podaje hasło profilaktyka zdrowotna (otrzymują punkty). FAZA REALIZACYJNA 3. Nauczyciel zapisuje na tablicy profilaktyka zdrowotna i pyta uczniów, czy wiedzą, co się kryje pod tym pojęciem. Grupy podają swoje skojarzenia, po kolei zapisując je na tablicy (za każde właściwe skojarzenie grupa otrzymuje punkt). Głośno odczytują powstałą mapę myśli. Podsumowaniem zadania jest rozwiązanie rozsypanki sylabowej - karty pracy nr 3. Grupa, która pierwsza zgłosi rozwiązanie - profilaktyka zdrowotna to wszelkie działania, mające na celu zapobieganie chorobom poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie - otrzymuje punkty. 4. Nauczyciel pyta, jakie to mogą być działania, które mają zapobiegać chorobom? Uczniowie udzielają odpowiedzi: badania, wizyty u lekarzy i in. (otrzymują punkty). Następuje wyjaśnienie, co kolejne grupy mają na swoich obrazkach: piersi, kobietę w ciąży, papierosy, płuca, narządy rodne kobiety, serce. Grupy szukają związku, jaki może mieć profilaktyka z obrazkami, które wylosowali. 5. Nauczyciel pyta, czy znają jakieś programy profilaktyczne, które związane są z tematyką ich obrazków. Uczniowie podają programy, które znają (głównie profilaktyka raka piersi, szyjki macicy). Prowadzący przyznaje grupom punkty za trafne odpowiedzi. Informuje, że obecnie w naszym kraju realizowanych jest 6 programów profilaktycznych, w ramach których badania finansowane są przez Narodowy Fundusz Zdrowia: Program profilaktyki raka piersi, Program profilaktyki raka szyjki macicy, Program badań prenatalnych, Program profilaktyki chorób układu krążenia, Program profilaktyki chorób odtytoniowych (w POCHP), Program profilaktyki gruźlicy. Nazwy programów wiesza na tablicy karta praca nr 4. Następnie kolejne grupy odczytują głośno nazwy związane z ich obrazkami. 6. Nauczyciel zaznacza, że celem wszystkich programów profilaktycznych jest podjęcie szybkich i skutecznych działań przywracających zdrowie. Mają one również na celu zahamowanie postępu lub powikłań już istniejącej choroby. Dzięki temu prowadzą do
ograniczenia niesprawności i inwalidztwa. Bardzo ważne jest, żeby znać te programy i wiedzieć do kogo są adresowane, czyli kto i w jaki sposób może z nich korzystać. Prosi uczniów o zapoznanie się z kartą pracy nr 5, na której drukarz pomieszał tekst w tabeli. Każda grupa powinna znaleźć w tabeli po trzy komórki, w których opisany jest ich program profilaktyczny i stworzyć z rozsypanych urywków pełną informację 7. Po kilku minutach grupy prezentują efekty swojej pracy. Wszyscy pozostali uczniowie słuchają i ewentualnie proponują inne odpowiedzi. Nauczyciel koryguje odpowiedzi podawane przez grupy i przyznaje punkty. Po prezentacji grup podsumowuje informacje, powtarzając, do kogo program jest adresowany, w jaki sposób można z niego skorzystać. 8. Nauczyciel pyta uczniów, do jakich grup wiekowych adresowane są programy profilaktyczne. Uczniowie odpowiadają, że 18 lat i więcej. Nauczyciel zauważa, że w zasadzie nie do nich, bo mają dopiero 14-15 lat. Dlaczego więc na dzisiejszym spotkaniu mówimy o tych programach? Uczniowie spontanicznie wypowiadają się. Nauczyciel punktuje właściwe odpowiedzi grup: dorosną, to będą wiedzieli o takich programach oraz profilaktyce zdrowotnej; mają rodziny, którym powiedzą o programach i zachęcą do udziału w nich. Nauczyciel proponuje uczniom wysłuchanie listu karta pracy nr 6. Pyta uczniów, co czują po poznaniu jego treści, jak potoczyłoby się życie autorki, gdyby regularnie korzystała z proponowanych badań profilaktycznych od 50 roku życia. Uczniowie wypowiadają się spontanicznie. 9. Nauczyciel zauważa, że właśnie oni, jako dzieci, które kochają swoich rodziców i dziadków oraz są przez nich bezgranicznie kochani, mogą wpływać na swoje mamy, babcie, ciocie, ojców, dziadków i zachęcić ich do udziału w profilaktycznych badaniach. Nauczyciel prosi uczniów o odpowiedź na zadawane pytania poprzez podnoszenie ręki: Czy ktoś z twoich bliskich robił badania w ramach programu profilaktyki raka piersi?, Czy ktoś z twoich bliskich robił badania w ramach programu profilaktyki chorób układu krążenia?, itd. kolejne programy. Okazuje się, że bardzo mało osób korzysta z programów profilaktycznych. Nauczyciel dodaje, że po dzisiejszych zajęciach mają ważną misję do spełnienia: muszą zapoznać swoich najbliższych z programami profilaktycznymi i poprosić ich o wykonanie odpowiednich badań. Dzięki temu można szybko wykryć choroby i skutecznie je wyleczyć, a nawet uratować życie. PODSUMOWANIE 10. Nauczyciel przeprowadza doświadczenie, dzięki któremu pokazuje uczniom ważną prawdę życiową o priorytetach w życiu każdego człowieka. DOŚWIADCZENIE Nauczyciel bierze wcześniej przygotowany przezroczysty pojemnik i zapełnia go kamieniami wielkości jabłek. Zadaje młodzieży pytanie, czy naczynie jest pełne. Młodzież odpowiada, że tak. Wówczas nauczyciel jeszcze raz pyta, czy na pewno naczynie jest pełne. Na ogół otrzymuje potwierdzenie odpowiedzi. Następnie wsypuje do naczynia piasek, delikatnie potrząsając, aby zapełnić wszystkie szpary. Ponownie zadaje młodzieży pytanie, czy pojemnik jest pełny. Tym razem uczniowie prawdopodobnie
odpowiedzą: nie. Wtedy nauczyciel pokazuje im, że można jeszcze naczynie dopełnić wodą. Dodaje, że nie można by było włożyć wszystkich tych rzeczy w odwrotnej kolejności: woda, piasek, kamienie, bo wszystkie by nie weszły. Mogą takie doświadczenie sami zrobić w domu. Następnie patrząc na klasę zadaje pytanie: jaką prawdę o życiu pokazuje doświadczenie? Uczniowie zastanawiają się i odpowiadają, że ciągle można spotkać nowe sytuacje, że wydaje się, że coś jest pewne, a znajdują się inne rozwiązania, itp. Grupa, która będzie aktywnie podawać przykłady otrzymuje punkty. Nauczyciel wskazuje uczniom odpowiedź: JEŚLI NIE WŁOŻYMY DO POJEMNIKA KAMIENI JAKO PIERWSZYCH, PÓŹNIEJ NIE BĘDZIE TO MOŻLIWE. To samo dotyczy życia, jeśli zadbamy w nim o najważniejsze rzeczy, później możemy zajmować się mniej ważnymi. Uczniowie zastanawiają się nad tą prawdą. Nauczyciel pyta, co stanowi kamienie w naszym życiu, czyli to, czym musimy je wypełnić w pierwszej kolejności. Czy są to pieniądze, zabawy, wycieczki zagraniczne, ładne ubrania, kosztowne wyposażenie domu? Uczniowie wypowiadają się. Nauczyciel zaznacza, że doświadczenie wskazało nam, że najważniejsze to włożyć jako pierwsze do pojemnika, czyli naszego życia kamienie. Tymi kamieniami na pewno jest zdrowie własne i bliskich nam osób. W następnej kolejności możemy uzupełniać nasz pojemnik życia piaskiem i wodą, czyli sprawami mniej ważnymi. Uczniowie podają, jakie to sprawy mogą być otrzymują punkty. 11. Na zakończenie zajęć nauczyciel proponuje zabawę ewaluacyjną rundkę z maskotą. Uczestnicy siadają w kręgu i rzucają do siebie maskotką. Osoba, która trzyma maskotkę ma głos. Wypowiada głośno zdanie, uzupełniając je swoimi słowami: Powiem mojej/mojemu, żeby skorzystał/a z programu profilaktycznego., bo.. 12. Wszyscy uczniowie otrzymują ulotki z informacjami o zdrowotnych programach profilaktycznych do przekazania swoim rodzinom. 13. Następuje podziękowanie młodzieży za uczestnictwo w zajęciach. Nauczyciel prosi grupy o podliczenie uzyskanych punktów. Drużyna, która najefektywniej pracowała otrzymuje brawa i upominki (mogą to być lizaki, serduszka, pochwały, itp.).
ZAŁĄCZNIKI KARTA PRACY NR 1 W zależności od liczebności klasy po 3-4 egzemplarze każdego obrazka. grupa 1 grupa2 grupa 3 grupa 4 grupa 5 grupa 6 KARTA PRACY NR 2 Rozwiążcie rebusy. KARTA PRACY NR 3 Z rozsypanych sylab ułóżcie zdanie. Każdy wyraz napisany jest inną czcionką. LA KTY FI PRO WO TNA ZDRO DZIA LU TO ją BIE KIE WSZEL ŁA NIA ce ma NA CE ZA GA NIE PO BOM CHO RO PRZE Z NE WCZES CIE nie le cze PO KRY WY I ICH
Rozwiązanie dla prowadzącego: Profilaktyka zdrowotna to wszelkie działania mające na celu zapobieganie chorobom poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie. KARTA PRACY NR 4 PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA PIERSI PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY PROGRAM BADAŃ PRENATALNYCH PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA PROGRAM PROFILAKTYKI CHORÓB ODTYTONIOWYCH PROGRAM PROFILAKTYKI GRUŹLICY KARTA PRACY NR 5 W drukarni nastąpiła awaria: pomieszano tekst w kolejnych rubrykach. Odnajdźcie w tabeli informacje właściwe dla programu profilaktycznego waszej grupy. Do kogo i w jakim wieku Wskazanie (kiedy przysługuje udział w programie) Kto pomoże w badaniach A 1 2 3 Z programu mogą skorzystać osoby powyżej 18 roku życia, w szczególności kobiety i mężczyźni pomiędzy 40 a 65 Osoby, które są obciążone czynnikami ryzyka (płeć męska, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze krwi, niska aktywność ruchowa, nadwaga i otyłość, upośledzona tolerancja glukozy, nadmierny stres, nieracjonalne Badanie mammograficzne jest bezpłatne, nie wymaga skierowania. Kobieta może się zgłosić na nie sama lub po otrzymaniu zaproszenia
rokiem życia. B Kobiety w wieku 25-59 lat. C Kobiety w wieku 50-69 lat. odżywianie się, wiek), ale u których nie została dotychczas rozpoznana choroba układu krążenia. Kobiety, które nie miały robionej mammografii w ciągu ostatnich 2 lat. Występują u czynniki ryzyka: rak piersi wśród członków rodziny (u matki, siostry lub córki). Kobiety, które w późnym wieku zaszły w ciążę, w czasie ciąży stwierdza się nieprawidłowy wynik badania USG, w poprzednich ciążach występowały nieprawidłowości. do mammobusa lub poradni specjalistycznej. Wymagane jest skierowanie wystawione przez ginekologa prowadzącego ciążę z opisem nieprawidłowości. Pierwsza wizyta wskazana jest w 12 tygodniu ciąży. Świadczenia w ramach programu udzielane są bez skierowania przez lekarza rodzinnego. Lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem oraz kieruje go na badania pozwalające określić kategorię ryzyka choroby układu krążenia. D Osoby, które w tym roku kalendarzowym mają 35, 40, 45, 50, 55 lat. Kobiety, które nie wykonały badania cytologicznego w ciągu ostatnich 3 lat. Do ginekologa nie jest wymagane skierowanie. Ponadto często do kobiet wysyłane są zaproszenia na badania cytologiczne w najbliższej poradni ginekologicznej. E Kobiety powyżej 35 roku życia. Osoby, u których nie rozpoznano jeszcze gruźlicy, ale które miały bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą, lub u których stwierdza się przynajmniej jedną z następujących okoliczności: bezrobotny, niepełnosprawny, obciążony długotrwałą chorobą, obciążony problemem alkoholowym i/lub narkomanią, bezdomny. W przychodniach POZ realizujących Program profilaktyki chorób odtytoniowych" można wykonać badania lekarskie i diagnostyczne, tj. pomiar masy ciała, wzrostu, ciśnienia tętniczego krwi. Pozwolą wstępnie określić stan zdrowia i ryzyko zachorowania na choroby odtytoniowe. F Osoby dorosłe Palacze, u których nie zdiagnozowano wcześniej, przewlekłej choroby płuc (lub przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy). Program realizują pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej wobec osób zadeklarowanych na ich listę ze względu na złe warunki życia. Osoby takie mogą także same zgłosić się do gabinetu pielęgniarki POZ.
Właściwe odpowiedzi dla prowadzącego: Program profilaktyki raka piersi (1C+2B+3A) Program profilaktyki raka szyjki macicy (1B+2D+3D) Program badań prenatalnych (1E+2C+3B) Program profilaktyki chorób układu krążenia (1D+2A+3C) Program profilaktyki chorób odtytoniowych (1A+2F+3E) Program profilaktyki gruźlicy (1F+2E+3F) KARTA PRACY NR 6 Drogie dzieci! Piszę do Was, bo jestem bardzo chora. Czuję się okropnie, bo wiem, że zmarnowałam swoją szansę na zdrowe życie. Wiele lat temu, gdy skończyłam 50 lat, otrzymałam zaproszenie z poradni specjalistycznej na wykonanie mammografii, czyli badania piersi w kierunku zmian nowotworowych. Jakoś nigdy nie mogłam znaleźć czasu i zebrać się, żeby skorzystać z tego, i późniejszych zaproszeń. Kilka miesięcy temu, zauważyłam, że jedna pierś wygląda inaczej niż druga. Palcami wyczułam w tym miejscu spory guz. Przestraszyłam się i poszłam do lekarza. Natychmiast usunięto mi pierś, poddano wielu bolesnym zabiegom. Niestety, lekarze nie dają mi szans na wyzdrowienie, bo nowotwór zaatakował inne organy. Teraz bardzo żałuję, że nie skorzystałam z zaproszenia 10 lat temu, bo guz nie urósłby do takich wielkich rozmiarów i nowotwór nie zagrażałby mojemu życiu. Nie wiem, ile mam jeszcze czasu przed sobą. Proszę was nie popełniajcie mojego błędu i badajcie się profilaktycznie. To nie boli, nic nie kosztuje, a ratuje życie. Kochająca mama i babcia Zdjęcia ilustrujące doświadczenie 1.Napełniamy pojemnik kamieniami. Czy jest pełny? 2. Mimo, że był pełny, można jeszcze dosypać piasek.
3.Potrząsamy pojemnikiem, aż piasek uzupełni wolne miejsca między kamieniami. Czy jest pełny? 4. Czy można jeszcze czymś uzupełnić pojemnik? Dolewamy wodę.