Barwna opowieść o zwiedzaniu Afryki

Barwna opowieść o zwiedzaniu Afryki Afrykarium-Oceanarium we wrocławskim ZOO Opracowanie: Beata Stobiecka Zdjęcia: Jarosław Ceborski archiwum ArC2 Rysunki: archiwum ArC2 W CZASIE KONKURSU DYREKTOR ZOO WYMYŚLIŁ BAJKĘ, W JAKI SPOSÓB ZWIEDZAMY AFRYKĘ, A MY TĘ BARWNĄ OPOWIEŚĆ UBRALIŚMY W JĘZYK ARCHITEKTURY. NIGDY NIE BYLIŚMY NA CZARNYM LĄDZIE, ALE TO NIE BYŁO PROBLEMEM WSZYSTKO DZIAŁO SIĘ W NASZEJ WYOBRAŹNI MÓWI DOROTA SZLACHCIC, WSPÓLNICZKA PRACOWNI ARC2 FABRYKA PROJEKTOWA, AUTORKA, RAZEM Z MARIUSZEM SZLACHCICEM, PIERWSZEGO TEGO TYPU OCEANARIUM W EUROPIE. 8 9

P R O J E K T Z O K Ł A D K I Afrykarium z lotu ptaka, w głębi, na osi północ-południe, Hala Stulecia Maksa Berga Czarny corian na elewacji to symbol Czarnego Lądu otoczonego wodami oceanów Ogrodu. Kierunek północ-południe z nanizanym dodatkowo na oś głównym wejściem do ZOO jest ważnym elementem kompozycji urbanistycznej. POMYSŁ I JĘZYK ARCHITEKTURY ArC2 Fabryka Projektowa Biuro powstało w 1990 r. jako spółka, której udziałowcy (Mariusz Szlachcic, Dorota Szlachcic i Renata Gajer) tworzą stabilny i doświadczony zespół, chętnie poszukujący oryginalnych i inspirujących rozwiązań projektowych. Pracownia dwukrotnie otrzymała Grand Prix Prezydenta Wrocławia, zdobyła główne nagrody w międzynarodowych konkursach (np. centrum kongresowo-hotelowe we Wrocławiu), wyróżniono ją też za inne realizacje w stolicy Dolnego Śląska (osiedle Pod Skrzydłami, Park Ołtaszyn i Wall Street House). Od ponad dziesięciu lat ArC2 prowadzi również z powodzeniem działalność deweloperską. Do tej pory pod skrzydłami Fabryki Projektowej zakończyło się z sukcesem siedem zadań inwestycyjnych. Na zdjęciu: Dorota Szlachcic Wrocławskie ZOO to jeden z największych ogrodów zoologicznych w Europie. Podczas projektowania na tym obszernym terenie nowego obiektu bardzo ważny był kontekst urbanistyczny. Lokalizację wybrały władze ZOO, natomiast sam sposób ustawienia budynku zależał od nas. Oceanarium znajduje się w miejscu, w którym Max Berg w 1911 r. zaplanował jeden z pawilonów terenów wystawowych. Przy nieistniejącej jeszcze wtedy Hali Stulecia, dopiero naszkicowanej, utworzył dwie prostopadle ustawione osie widokowe starał się wyeksponować sylwetę monumentalnej hali. W projekcie na rozbudowę Ogrodu Zoologicznego Berg podkreślał oś północ-południe, stawiając fontanny i prostopadłościenny budynek na terenie Fot. Maciej Lulko archiwum ArC2 Oceanarium to była idée fixe prezesa zarządu spółki ZOO Wrocław, Radosława Ratajszczaka, który od początku projektu do końca realizacji pomagał nam we wszystkim. Zorganizował tę inwestycję i był jej pomysłodawcą. Zrealizowaliśmy jego marzenie, które okazało się też naszym. To barwna opowieść o zwiedzaniu Afryki prezes Ratajszczak wymyślił bajkę, w jaki sposób zwiedzamy Czarny Ląd, a my tę opowieść ubraliśmy w język architektury. Nigdy nie byliśmy w Afryce, ale to nie było problemem. Wszystko działo się w naszej wyobraźni. Co jest inne, nowe w tym oceanarium? To, że jesteśmy tutaj tylko podglądaczami, nie gramy głównej roli, ale mamy wtopić się w krainę, w której domownikami są zwierzęta. Nie bierzemy udziału w ich życiu, tylko je obserwujemy, często z ukrycia, z góry, na linii wody, pod wodą. Skały otaczające wybiegi odgrywają rolę kryjówek, zakrywając nas, żeby zwierzęta cały czas nie widziały zwiedzających. Dodaliśmy do programu konkursu wielki hol z wewnętrznymi budynkami zatopionymi jak skały w wodzie, w afrykańskim bagnie. Wokół holu wszystko się dzieje wchodząc do budynku widać stąd zalążek tego, co nas czeka, widać też frag- Główni projektanci na tle szklanej mozaiki w podcieniu wejściowym od lewej: architekci Mariusz i Dorota Szlachcicowie oraz konstruktor Maciej Yan Minch ment statku, którym opływamy wody Afryki. Cały czas chodzimy po halach biotopów, dookoła tej dużej przestrzeni centralnej i co jakiś czas do niej wracamy. To miejsce służące orientacji, a także umożliwiające odpoczynek w czasie podróży. Dookoła są ulokowane budynki edukacyjne i sala konferencyjna. FORMA I KONSTRUKCJA wejść do budynku, dokładnie na osi Hali Stulecia trzeba było skonstruować podcień, który ma 72 m długości i 13 m rozpiętości bez podpór. Nad tym podcieniem znajduje się wentylatornia, pod nim umieszczone są zbiorniki buforowe wód basenowych, a pod całym Oceanarium jest wielka fabryka oczyszczania i filtrownia wody. Oceanarium wykonały firmy Rzut poziomu 0 Afrykarium ma długość 162 m (tyle dokładnie wynosi przekątna Hali Stulecia), szerokość 53 m. Te liczby obrazują, jak duży jest to obiekt i jakie problemy sprawiała jego konstrukcja konieczna do uzyskania jednej wielkiej przestrzeni bez żadnych słupów. Aby cd. na str. 14 10 11

R E A L I Z A C J E W P O L S C E Wypowiedź eksperta dr hab. inż. Roman Stopa dyrektor CCI sp. z o.o. Elewacja budynku Afrykarium-Oceanarium we Wrocławiu wykonana przez firmę CCI ma pod każdym względem charakter innowacyjny i nowatorski. Wynika to zarówno z wykorzystania po raz pierwszy na tak dużą skalę paneli o imponującej powierzchni (ok. 6000 m 2 ), wykonanych z materiału okładzinowego CORIAN w kolorze czarnym, o nazwie Nocturne, jak i formy zastosowanej przez architektów. Projektanci z Fabryki Projektowej ArC2 zaproponowali panele o wymiarach z trudem mieszczących się w górnych granicach dopuszczanych przez firmę DuPont, producenta materiału CO- RIAN, gdyż średnio wynosiły one 3000 5000 mm. Dodatkową trudność stanowił również ich kształt. Elewację tworzą różnorodne trapezy o niepowtarzających się wymiarach, obejmujących całą powierzchnię okładzin, natomiast wynikające z nich nieregularne dylatacje także zakryto materiałem CORIAN. Na szczególną uwagę zasługuje północna ściana budynku (ok. 2000 m 2 ), gdzie zgodnie z projektem panele zostały pofalowane, łagodnie przechodząc w strefę dachu. Aby osiągnąć taki efekt, konieczne okazało się termoformowanie materiału CORIAN oraz uszczelnienie dylatacji. Nie bez znaczenia był również termin zakończenia tej fazy realizacji, który został narzucony przez generalnego wykonawcę. Firma CCI, mając świadomość skali trudności projektu, podjęła się wykonania tego trudnego i wymagającego przedsięwzięcia, które zostało zakończone sukcesem. Obecnie obserwujemy znaczne zwiększenie zainteresowania architektów stosowaniem materiału CORIAN jako innowacyjnego rozwiązania dla nietypowych elewacji. Firma CCI jest otwarta na współpracę zarówno z projektantami, jak i firmami montażowymi oraz producentami podkonstrukcji. 12 13

Kadłub statku, którym opływamy wody Afryki, wynurza się z głównego korpusu budynku. Dookoła woda, skały i afrykańska roślinność z całego świata, przy pełnym zaangażowaniu podwykonawców polskich. Dźwigary główne dachowe w całym obiekcie są z klejonego drewna świerkowego wyprodukowanego w Austrii. Stalowa jest wyłącznie konstrukcja dachu przesuwanego. Cały dach przepuszcza światło i promienie UV, jest zrobiony z poduszek z folii ETFE. Systemową konstrukcję dachu z folii ETFE wykonała angielska firma Vector Foiltec. Jest to w Polsce element pionierski nie ma innego obiektu o tej skali, w którym byłby zastosowany. Widzimy to w Allianz Arenie w Monachium czy w obiektach olimpijskich w Pekinie. Pod transparentnym dachem zamontowane są lamele, które mają łamać światło. W słoneczny dzień wnętrze jest poszatkowane świetlnymi promieniami. Daje to wrażenie, że jesteśmy w afrykańskiej chacie, gdzie wszystko rozgrywa się wokół światła i cienia. Szyby akrylowe i tunel wykonali Japończycy na Okinawie i sami zamontowali w Afrykarium. Zieleń biotopów przyjechała z Holandii. TECHNOLOGIA Nad Oceanarium pochyliło się wielu projektantów różnych specjalności. Spędziliśmy dwa lata pracy nad samym projektem, potem na budowie zostało uruchomione drugie biuro. Projekt technologiczny został wykonany przez specjalistów z niemieckiego Lipska, ponieważ w Polsce nie ma firmy technologicznej, która robiłaby tego typu obiekt na tak wielką skalę. W budynku jest 17 mln litrów wody. W żadnym polskim ZOO nie ma np. hipopotamów pływających w tak olbrzymich basenach czy rekinów w zbiorni- Afrykarium ma długość 162 m, a szerokość 53 m te liczby obrazują, jak duży jest to obiekt i jakie problemy sprawiała jego konstrukcja konieczna do uzyskania jednej wielkiej przestrzeni bez żadnych słupów 14 15

Zwiedzając Afrykarium, cały czas chodzimy po halach biotopów, skały i roślinność otaczająca wybiegi odgrywają też rolę kryjówek, ukrywając nas przed zwierzętami ku o pojemności 3100 m3 wody, nie ma też nigdzie indziej pingwinów i manatów. To były wyzwania technologiczne. Na budowie technolodzy niemieccy i polscy robili projekty montażowe, ponieważ szybko okazało się, że niemiecki projekt wykonawczy nie spełniał wymagań projektu wykonawczego w polskiej nomenklaturze. Wszystko trzeba było uszczegółowić. To był ogrom pracy proces projektowy wciąż trwa i cały czas jest poprawiany. Np. gdy zaczęła się filtracja, okazało się, że jest zbyt duża ilość pęcherzyków powietrza w słonej wodzie basenu rekinów, co szkodzi zwierzętom. To są problemy, których może nie widzą zwiedzający, nie widzą nawet architekci, ale biolodzy już tak. SCENOGRAFIA Aranżację wnętrz zrobiła firma hiszpańska zajmująca się scenografią. Przemierzyli oni biotopy afrykańskie, które występują w naszym oceanarium, zbierali odciski skał oraz skamielin roślin, które później znalazły się jako dekoracje w zbiornikach. Hiszpański rzeźbiarz, który robił elementy wnętrz, wzbudził w nas zachwyt, sza- Przekrój poprzeczny przez główną halę i statek 16 17

R E A L I Z A C J E W P O L S C E W budynku jest 17 mln litrów wody. W żadnym polskim ZOO nie ma np. hipopotamów pływających w tak olbrzymich basenach czy rekinów w zbiorniku o pojemności 3100 m 3 wody, nie ma też nigdzie indziej pingwinów i manatów Lokalizacja/adres Wrocław, ul. Wróblewskiego 1-5 Pracownia projektowa Architekt prowadzący ArC2 Fabryka Projektowa (Wrocław) Dorota Szlachcic Architekci Mariusz Szlachcic, Dorota Szlachcic Konstrukcja Technologia biotopów Maciej Yan Minch J. Döhler Data opracowania 2008-2010 Data realizacji 2012-2014 Inwestor Powierzchnia całkowita 19 500 m 2 Powierzchnia zabudowy 8375 m 2 Pojemność basenów Powierzchnia plaż, basenów zewnętrznych ZOO Wrocław sp. z o.o. 16 mln litrów wody 7400 m 2 Kubatura brutto 184 000 m 3 Generalny wykonawca Panele elewacyjne wykonane z materiału okładzinowego CORIAN w kolorze czarnym o nazwie Nocturne firmy DuPont PB Inter-System SA CCI sp. z o.o. cunek każdy biotop miał swój mock-up, tysiące różnych próbek i przede wszystkim bogaty research krajobrazu krain geograficznych. Cała scenografia wykonana jest z betonu, ale z odciskami naturalnych skał lub roślin. To nie są wymyślone detale, ale wzory czerpane z afrykańskiej natury. Hiszpańska firma miała tu, na miejscu, pracownię, w której robione były cały czas próbki i wyciski. Razem sprawdzaliśmy, czy będzie to dobrze wyglądać. To samo dotyczyło podłóg, ścian, zbiorników położone na nich płyty są jakby skałami z Maroka, a naprawdę zostały zrobio- ne z betonu towarowego barwionego w masie, który co widać jest niewykończony. Nie pozwalałam go szlifować, to wszystko miało być szorstkie, surowe, pierwotne. Gatunki zieleni dobrali biolodzy. Sposób ich nawadniania i nawożenia jest sterowany to są całe zielone ściany, pełne tropikalnych roślin. Jako architekci zdajemy sobie sprawę, że scenografia balansuje gdzieś na granicy kiczu, ale tak naprawdę trzeba nieco przymknąć oko i poczuć się w Afrykarium jeszcze raz dzieckiem. Wypowiedź eksperta Andrzej Palczak Wiceprezesem ds. realizacji w PB Inter-System S.A. Od ilu lat są Państwo obecni na rynku budowlanym i jaki jest zasięg Państwa działalności? W jakim zakresie realizują Państwo zlecenia? P.B. Inter-System S.A. działa na rynku blisko 25 lat. Realizujemy inwestycje w naszym regionie, jednak w niedalekiej przyszłościchcemy wyjść poza jego granice. Zdobyte doświadczenie i szereg realizowanych inwestycji o dużej skali złożoności pozwala nam skutecznie konkurować o prestiżowe zamówienia na rynku ponadlokalnym. Afrykarium we wrocławskim ZOO to jeden z najnowocześniejszych obiektów tego typu w Europie. Jakie były dla Państwa największe wyzwania związane z tą realizacją? AFRYKARIUM to unikatowy na skalę europejską obiekt i cieszymy się, że to właśnie nam udało się go wybudować. Niewątpliwie największym wyzwaniem było wykonanie i uruchomienie systemu LSS, a więc systemów podtrzymania ży- cia dla zwierząt. Warto wspomnieć o pierwszej w tej skali w Europie elewacji z płyt Corian, o innowacyjnych izolacjach zbiorników wodnych, dachu rozsuwanym, sztucznych skałach, podcieniu o wym. 11 70 metrów oraz wyzwaniach logistycznych jak transport austriackich dźwigarów z drewna klejonego czy dostawa japońskich szyb akrylowych. Jakie kolejne inwestycje mają Państwo w planach na rok 2015? Obecnie naszym priorytetem jest zakończenienarodowego Forum Muzyki oraz Dolnośląskiego Centrum Materiałów i Biomateriałów dla EIT+. Rozpoczynamy również m.in.przebudowę Stadionu Olimpijskiego we Wrocławiu, który posłuży sportowcom w trakcie Igrzysk Sportów Nieolimpijskich w 2017 r. oraz budowę Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu. Rozmawiał Paweł Cząskiewicz Więcej informacji: www.inter-system.com.pl 18 19