Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań. Metoda dedukcji i indukcji w naukach społecznych: Metoda dedukcji: 1. Hipoteza 2. Obserwacja 3. Przyjęcie lub odrzucenie hipotezy Metoda indukcji: 1. Obserwacja 2. Szukanie wzorca 3. Wstępny wniosek - hipoteza
Główne współczesne stanowiska metodologiczne: 1. Falsyfikacjonizm (Karl Popper) teorii nie można uznać za prawdziwą w wyniku wnioskowania indukcyjnego pierwszy etap to formułowanie teorii o charakterze hipotez tymczasowych drugi etap to rygorystyczne testowanie ukierunkowane nie na potwierdzenie lecz na falsyfikację odrzucenie hipotezy sfalsyfikowanej stanowi bodziec do dalszego rozwoju nauki hipoteza nie sfalsyfikowana ulega umocnieniu, im więcej pozytywnych testów, tym wyższy poziom umocnienia
Falsyfikacjonizm Poppera a problem Duhema-Quine a (Pierre Duhem; Willard Van Orman Quine) Czy potrafimy jednak falsyfikować teorie? czy negatywne wyniki eksperymentów mają rozstrzygające znaczenie? W fil. nauki istnieje tzw. teza Duhema-Quine a, która mówi, że nie można sfalsyfikować żadnej pojedynczej hipotezy naukowej w sposób niepodważalny. Dlaczego? Bowiem testowi poddaje się zawsze w praktyce nie tylko samą konkretną hipotezę, ale także powiązane z nią twierdzenia pomocnicze.
Problem Duhema-Quine a: przykład Główna hipoteza teoretyczna (H1): Wzrost wydatków państwa powoduje wzrost tempa wzrostu gospodarczego Załóżmy, że test empiryczny wypada negatywnie H1 jest niby sfalsyfikowana i należałoby ją odrzucić Ale, jeżeli nam na niej zależy, to możemy oszukać i zamiast H1 odrzucić, którąś z ukrytych hipotez pomocniczych: H2: postać funkcyjna modelu ekonometrycznego jest poprawna H3: dane są dobrej jakości H4: użyta metoda estymacji modelu jest poprawna Wniosek: nie można ustalić czy H1 jest sfalsyfikowana; falsyfikacjonizmu nie da się stosować do oceny teorii
2. Koncepcja rewolucji naukowych (Thomas Kuhn) 1962, Struktura rewolucji naukowych zgodnie z koncepcją rewolucji naukowych rozwój nauki można podzielić na okresy normalnego rozwoju i okresy rewolucyjnych zmian w okresach normalnego rozwoju badania są prowadzone zgodnie z powszechnie obowiązującym paradygmatem paradygmat obejmuje: podstawowy światopogląd, cechy dobrej teorii, teoretyczne ramy analizowania problemów, techniki i narzędzia empirycznego testowania prognoz i hipotez narastanie wątpliwości co do podstawowych założeń dominującego paradygmatu prowadzi do sytuacji kryzysowych, konstruowania hipotez na bazie założeń nie wynikających z obowiązującego paradygmatu, czyli do zmian rewolucyjnych, których efektem jest odrzucenie starego paradygmatu i przyjęcie nowego nie ma gwarancji, że nowy paradygmat jest lepszy od starego, decyduje wola większości
Paradygmaty Kuhna w ekonomii W ekonomii zdaje się współegzystować wiele paradygmatów naraz (np. nowa makroekonomia keynesowska, nowa makroekonomia klasyczna, szkoła realnego cyklu koniunkturalnego). Wg Kuhna to niemożliwe. Stąd normalną naukę i rewolucje w ekonomii trudno opisać językiem Kuhnowskim
3. Koncepcja naukowych programów badawczych (Imre Lakatos) stanowi próbę wypełnienia luki między falsyfikacjonizmem a koncepcją rewolucji naukowych badacze uprawiają naukę nie niezależnie ale w ramach pewnych programów badawczych w każdym programie są dwie grupy założeń i zaleceń pierwsza grupa stanowi tzw. twardy rdzeń; hipotezy składające się na twarde jądro nie podlegają falsyfikacji tak długo, jak długo obowiązuje dany program, druga grupa to tzw. pas ochronny, który może podlega modyfikacji pod wpływem pojawiania się faktów, które nie są możliwe do wyjaśnienia w ramach starych hipotez programy badawcze są postępowe i podlegające degeneracji program jest postępowy gdy: 1.każda nowa teoria jest w stanie wyjaśnić także sukcesy swej poprzedniczki (utrzymanie testowalnych i nie odrzuconych hipotez poprzedniczki), 2.każda nowa teoria ma więcej testowalnych hipotez czy prognoz niż poprzednia, 3.dodatkowe hipotezy sformułowane w ramach nowej teorii znajdują potwierdzenie w testach empirycznych
Przykład twardego rdzenia w ujęciu I. Lakatosa We współczesnej teorii równowagi ogólnej twardy rdzeń składałby się z następujących założeń: istnieją podmioty ekonomiczne (gospodarstwa i firmy) gospodarstwa domowe mają preferencje w odniesieniu do koszyków dóbr podmioty dokonują wyborów rynkowych podmioty mają pełną informację o rynkach wyniki działań podmiotów analizowane są w kategoriach stanów równowagi Przykładowo w teorii równowagi ogólnej pas ochronny mógłby wyglądać następująco: konstruuj teorie w których podmioty optymalizują działanie konstruuj teorie, które dają predykcje co do stanów równowagi nie konstruuj teorii w których zachowania nieracjonalne odgrywają jakąkolwiek rolę nie testuje założeń zawartych w twardym rdzeniu
Imre Lakatos o ocenie teorii naukowych Przykłady naukowego programu badawczego (NPB) z ekonomii (np. neoklasyczny, austriacki, marksistowski, instytucjonalny itp.) Lakatos uważał, że teorie lub programy badawcze należy oceniać wyłącznie komparatywnie, a nie oceniać daną pojedynczą teorię w świetle jej testów empirycznych
Lakatosa kryteria postępu naukowego (NPB- naukowy program badawczy) NPB2 jest postępowy teoretycznie jeżeli zawiera nadwyżkę treści empirycznej nad innym NPB1 czyli jeżeli NPB2 wyjaśnia: 1. wszystko co wyjaśniał NPB1oraz 2. dodatkowo jakiś nowy fakt, dotąd nieprzewidziany przez NPB1 Co to jest nowy fakt? fakt, który był nieznany, albo znany, lecz niewyjaśniony NPB jest postępowy empirycznie jeżeli przynajmniej jeden nowy fakt przewidziany przez niego zostanie potwierdzony empirycznie Gdy oba warunki są spełnione, to NPB jest postępowy Ocenę tą dokonuje się w dłuższym okresie
4. Instrumentalizm Problem rozstrzygania o prawdziwości czy fałszywości hipotez nie jest w ogóle brany pod uwagę. Jedynym celem teorii jest konstruowanie prognoz. Jeśli prognozy okażą się trafne, czyli znajdą potwierdzenie w testach empirycznych, to oznaczać to będzie tylko tyle, że teoria okazała się użytecznym instrumentem przy ich formułowaniu (dość popularne w naukach ekonomicznych). 5. Retoryka Zdolność do przekonaniawiększości do słuszności pewnych poglądów, koncepcji.