DZIENNIK USTAW Z 2007 R. NR 164 POZ. 1166 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO 1) z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki (Dz. U. z dnia 13 września 2007 r.) Na podstawie art. 9 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm. 2) ) zarządza się, co następuje: 1. 1. Określa się standardy kształcenia dla następujących kierunków studiów: 2. Standardy kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia są określone w załącznikach nr 1-118 do rozporządzenia. 2. Przepisu 1 ust. 1 pkt 85 nie stosuje się do studiów na kierunku prawo prowadzonych wspólnie przez Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytet Europejski VIADRINA we Frankfurcie nad Odrą. 3. 1. Uczelnia jest zobowiązana do zapewnienia wysokiej jakości kształcenia. W tym celu tworzy wewnętrzny system zapewnienia jakości. 2. Liczba godzin zajęć na studiach stacjonarnych nie może być mniejsza niż określona w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz poziomów kształcenia. 3. Liczba godzin zajęć na studiach niestacjonarnych nie może być mniejsza niż 60 % ogólnej liczby godzin zajęć określonych w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz poziomów kształcenia, przy pełnej realizacji minimalnej liczby godzin zajęć zorganizowanych określonych w standardach kształcenia. 4. Zakres treści kształcenia realizowanych na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych nie może być mniejszy niż określony w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia. 4. 1. Plan studiów i program nauczania realizowany na studiach niestacjonarnych zapewnia nabycie tej samej wiedzy i uzyskanie tych samych kwalifikacji co na studiach stacjonarnych na tym samym kierunku studiów i poziomie kształcenia. 2. Plan studiów i program nauczania powinien uwzględniać wymagania wynikające z implementacji do przepisów prawa polskiego dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz. Urz. UE L.05. 255.22, z późn. zm.). 3. Plan studiów i program nauczania, przy zagwarantowaniu pełnej realizacji treści kształcenia określonych w standardzie dla danego kierunku studiów i poziomu kształcenia, powinien umożliwiać studentowi wybór treści kształcenia w wymiarze nie mniejszym niż 30 % godzin zajęć, z zakresów i na zasadach ustalonych przez jednostkę prowadzącą kształcenie. Przepis ten nie dotyczy kierunków studiów, po ukończeniu których uznawalność kwalifikacji zawodowych uzależniona jest od wymiaru godzin kształcenia zawodowego. 4. Liczba semestrów oraz liczba punktów ECTS dla studiów stacjonarnych i niestacjonarnych nie może być mniejsza niż określona w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz poziomów kształcenia. 1
5. Nie więcej niż 10 % ogólnej liczby godzin zajęć określonych w planie studiów i programie nauczania może być realizowane bez bezpośredniego uczestnictwa nauczycieli akademickich. 5. 1. Makrokierunek studiów mogą prowadzić podstawowe jednostki organizacyjne uczelni, z których każda spełnia warunki do prowadzenia kierunku studiów wchodzącego w obszar makrokierunku studiów. 2. Przynajmniej jedna z jednostek, o których mowa w ust. 1, powinna mieć uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora w dyscyplinie odpowiadającej obszarowi kształcenia makrokierunku studiów. 3. Program nauczania dla makrokierunku studiów powinien uwzględniać standardy kształcenia kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów według następujących zasad: 1) liczba godzin zajęć powinna być największa z określonych w standardach kształcenia kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów; 2) okres trwania studiów powinien zawierać najwyższą liczbę semestrów z określonych w standardach kształcenia kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów; 3) liczba punktów ECTS powinna być największa z określonych w standardach kształcenia kierunków wchodzących w obszar makrokierunku studiów; 4) kwalifikacje absolwenta powinny uwzględniać kwalifikacje absolwenta określone w standardach kształcenia kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów; 5) treści kształcenia powinny uwzględniać ramowe treści kształcenia określone w standardach kształcenia kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów; 6) wymiar praktyk powinien być największy z określonych w standardach kształcenia kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów; 7) uwzględniać inne wymagania i zalecenia wynikające ze standardów kształcenia kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów. 6. 1. Minimum kadrowe dla makrokierunku studiów nie może być mniejsze niż najwyższe minimum kadrowe określone dla kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów. 2. Minimum kadrowe makrokierunku studiów stanowią nauczyciele akademiccy niewliczani do minimum kadrowego kierunków studiów wchodzących w obszar makrokierunku studiów. 7. Nazwa makrokierunku studiów powinna odpowiadać obszarowi kształcenia objętego makrokierunkiem studiów. 8. 1. Studia międzykierunkowe mogą prowadzić podstawowe jednostki organizacyjne jednej lub kilku uczelni, z których każda spełnia warunki do prowadzenia kształcenia na danym kierunku studiów i określonym poziomie kształcenia. 2. Program nauczania studiów międzykierunkowych powinien umożliwić studentowi zrealizowanie standardu kształcenia wybranego kierunku studiów, wchodzącego w zakres studiów międzykierunkowych, oraz co najmniej 30 % minimalnej liczby godzin zajęć zorganizowanych określonych w standardach dla poszczególnych kierunków studiów wchodzących w zakres tych studiów. 3. Minimum kadrowe studiów międzykierunkowych tworzą łącznie nauczyciele akademiccy stanowiący minimum kadrowe kierunków studiów wchodzących w zakres studiów międzykierunkowych. 9. 1. Makrokierunek studiów lub studia międzykierunkowe prowadzone są jako studia dwustopniowe, jeżeli kierunki studiów wchodzące w obszar makrokierunku studiów lub studiów międzykierunkowych realizowane są jako studia dwustopniowe. 2
2. Makrokierunek studiów lub studia międzykierunkowe prowadzone są jako jednolite studia magisterskie, jeżeli kierunki studiów wchodzące w obszar makrokierunku studiów lub studiów międzykierunkowych realizowane są wyłącznie jako jednolite studia magisterskie. 10. Studia niestacjonarne prowadzone w ramach makrokierunku lub studiów międzykierunkowych prowadzone są zgodnie z przepisami 3 i 4. 11. 1. Studia kończące się nadaniem tytułu zawodowego inżyniera, prowadzone w ramach kierunku studiów, makrokierunku studiów lub studiów międzykierunkowych, trwają siedem lub osiem semestrów. 2. Programy nauczania na studiach inżynierskich powinny zawierać przedmioty techniczne, rolnicze lub leśne, stanowiące nie mniej niż 50 % ogólnej liczby godzin zajęć. 3. Przynajmniej 50 % zajęć na studiach inżynierskich powinny stanowić ćwiczenia audytoryjne, laboratoryjne, projektowe lub terenowe. 12. Ukończenie studiów pierwszego stopnia umożliwia kontynuację kształcenia na studiach drugiego stopnia na tym samym lub innym kierunku studiów, na makrokierunku studiów lub na studiach międzykierunkowych, zgodnie z zasadami określonymi przez uczelnię przyjmującą. 13. 1. Szczegółowe zasady i formy odbywania praktyk określa uczelnia, uwzględniając odrębne przepisy dla poszczególnych uprawnień zawodowych. 2. Praktyki, w wymiarze określonym w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz poziomów kształcenia, mogą być odbywane w jednostkach gospodarczych, instytucjach publicznych, instytucjach naukowo-badawczych, instytucjach oświatowych, placówkach kultury lub w ramach zorganizowanej przez uczelnie działalności pozwalającej osiągnąć cele praktyki. 3. Praktyki zrealizowane w okresie nie krótszym niż czas praktyki określony w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz poziomów kształcenia można uznać za zaliczone, jeżeli student udokumentuje doświadczenie zawodowe lub prowadzenie działalności, która odpowiada programowi praktyki. 14. Zajęcia z wychowania fizycznego są nieobowiązkowe na studiach niestacjonarnych. 15. 1. Student posiadający zaświadczenia o znajomości języka obcego na poziomie określonym w standardach kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia może być zwolniony z obowiązku udziału w zajęciach z tego zakresu. 2. Student posiadający Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, zwany dawniej Europejskim Komputerowym Prawem Jazdy (European Computer Driving Licence), może być zwolniony z obowiązku udziału w zajęciach z zakresu technologii informacyjnej. 16. 1. Przepisy rozporządzenia, w zakresie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, mają zastosowanie od dnia 1 października 2007 r., w odniesieniu do pierwszego roku studiów. Do kształcenia na wyższych latach studiów stosuje się przepisy dotychczasowe. 2. Rada podstawowej jednostki organizacyjnej uczelni prowadzącej dany kierunek studiów może dostosować plany studiów i programy nauczania realizowane na wyższych latach studiów, do standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków studiów oraz poziomów kształcenia określonych w niniejszym rozporządzeniu. 17. Traci moc rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia (Dz. 3
U. Nr 116, poz. 1004, z 2003 r. Nr 144, poz. 1401 i Nr 210, poz. 2040, z 2004 r. Nr 194, poz. 1985 oraz z 2005 r. Nr 98, poz. 824 i Nr 166, poz. 1388). 18. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 października 2007 r. 1) Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego kieruje działem administracji rządowej - szkolnictwo wyższe, na podstawie 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Dz. U. Nr 131, poz. 912). 2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2006 r. Nr 46, poz. 328, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 144, poz. 1043 i Nr 227, poz. 1658 oraz z 2007 r. Nr 80, poz. 542 i Nr 120, poz. 818. (Załączniki do niniejszego rozporządzenia stanowią oddzielny załącznik do niniejszego numeru) 4
ZAŁĄCZNIK Nr 69 I. WYMAGANIA OGÓLNE Standardy kształcenia dla kierunku studiów: Nauki o rodzinie A. STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA Studia pierwszego stopnia trwają nie krócej niż 6 semestrów. Liczba godzin zajęć nie powinna być mniejsza niż 1.800. Liczba punktów ECTS (European Credit Transfer System) nie powinna być mniejsza niż 180. II. KWALIFIKACJE ABSOLWENTA Absolwent powinien posiadać wiedzę interdyscyplinarną obejmującą zagadnienia małżeństwa i rodziny oraz wiedzę z obszaru nauk: psychologiczno-pedagogicznych, socjologiczno-prawnych, biomedycznych i filozoficzno-teologicznych. Absolwent powinien umieć refleksyjnie spojrzeć na swoje predyspozycje do wykonywania zawodu. Powinien znać język obcy na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy oraz umieć posługiwać się słownictwem specjalistycznym z zakresu nauk o rodzinie. Absolwent powinien być przygotowany do pracy w charakterze: specjalisty do spraw rodziny; pracownika socjalnego; pracownika poradni małżeńskich i rodzinnych (doradcy, konsultanta); pracownika wymiaru sprawiedliwości oraz nauczyciela (w szkolnictwie) w zakresie przygotowania dzieci i młodzieży do życia małżeńskiego i rodzinnego (po ukończeniu specjalności nauczycielskiej - zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela). Absolwent powinien być przygotowany do pracy w: placówkach oświatowo-wychowawczych, rodzinnych poradniach specjalistycznych, placówkach opiekuńczo-rehabilitacyjnych, agendach służb socjalnych, placówkach pomocy społecznej, placówkach służby zdrowia, agendach samorządowych oraz instytucjach profilaktyki społecznej. Powinien być przygotowany do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym, a także przewlekle i nieuleczalnie chorym oraz członkom ich rodzin. Absolwent powinien być przygotowany do podjęcia studiów drugiego stopnia. III. RAMOWE TREŚCI KSZTAŁCENIA 1. GRUPY TREŚCI KSZTAŁCENIA, MINIMALNA LICZBA GODZIN ZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZ MINIMALNA LICZBA PUNKTÓW ECTS Godziny ECTS A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH 150 20 B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH 360 49 Razem 510 69 2. SKŁADNIKI TREŚCI KSZTAŁCENIA W GRUPACH, MINIMALNA LICZBA GODZIN ZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZ MINIMALNA LICZBA PUNKTÓW ECTS Godziny ECTS A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH 150 20 5
Treści kształcenia w zakresie: 1. Filozofii i etyki 60 2. Psychologii 30 3. Socjologii 30 2. Pedagogiki 30 B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH Treści kształcenia w zakresie: 360 49 1. Wiedzy o rodzinie w kontekście naukowym 2. Wiedzy o rodzinie w kontekście praktyki społecznej 3. TREŚCI I EFEKTY KSZTAŁCENIA A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH 1. Kształcenie w zakresie filozofii i etyki Treści kształcenia: Podstawowe pojęcia i zagadnienia filozofii. Główne kierunki i orientacje filozoficzne na przestrzeni dziejów. Istota poznania, sposoby interpretacji rzeczywistości. Zagadnienie prawdy. Filozoficzne i teologiczne rozumienie świata, człowieka i Boga. Struktura, właściwości, przyczyny, analogie i normatywny wymiar bytu. Kultura jako specyficzny sposób wyrażania się ludzkiej natury. Filozoficzne ujęcie nauczania i wychowania. Elementy filozofii przyrody ożywionej. Etyka a inne nauki o moralności. Personalistyczna norma moralności. Źródła moralności czynu ludzkiego. Zagadnienia prawa naturalnego i sumienia. Godność i integralność osoby ludzkiej. Moralny wymiar płciowości człowieka. Podstawowe zasady i normy bioetyczne. Zjawiska kulturowe wobec rozwoju człowieka i rodziny. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia podstawowych pojęć filozoficznych; krytycznej interpretacji rzeczywistości; rozumienia człowieka jako bytu osobowego; filozoficznego pojmowania nauczania i wychowania; określania norm postępowania; oceny zjawisk kulturowych; identyfikowania, analizowania i rozwiązywania dylematów moralnych. 2. Kształcenie w zakresie psychologii Treści kształcenia: Psychologia jako nauka o człowieku. Główne nurty w psychologii. Biologiczne podstawy psychiki człowieka. Pojęcie procesów psychicznych. Procesy poznawcze w kategoriach odbioru i przetwarzania informacji. Percepcja, myślenie i rozwiązywanie problemów. Pamięć. Uczenie się - elementarne i złożone formy uczenia się. Emocje. Motywacje. Osobowość - podstawowe koncepcje, struktura osobowości. Różnice indywidualne - inteligencja, temperament, styl poznawczy. Poznawanie innych i samego siebie. Psychologiczne i biologiczne ujęcie rozwoju człowieka. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia różnych nurtów psychologii i koncepcji człowieka; studiowania i analizowania literatury psychologicznej; identyfikowania procesów psychicznych i mechanizmów funkcjonowania człowieka; wykorzystywania wiedzy z zakresu psychologii w edukacji; posługiwania się metodami poznawania nauczanych; samopoznania i samodoskonalenia; określania różnic indywidualnych i wynikających z nich implikacji dla wychowania i kształcenia. 3. Kształcenie w zakresie socjologii Treści kształcenia: Geneza, istota i rozwój socjologii. Teorie socjologiczne. Teorie wpływu społecznego. Elementy oraz rodzaje struktur społecznych - ich znaczenie w życiu społecznym 6
jednostek. Środowisko społeczne - kręgi społeczne, wspólnoty, społeczności lokalne. Grupy społeczne, grupy przynależności i grupy odniesienia - struktura grup, układ ról. Teoria roli społecznej. Interakcje społeczne - symboliczna natura ludzkich interakcji, klasyfikacja podczas interakcji, interakcje z grupami odniesienia i nieobecnymi. Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: dostrzegania, analizowania i interpretowania różnych zjawisk społecznych; wykorzystywania wiedzy socjologicznej oraz procedur badawczych do diagnozowania i wyjaśniania problemów pedagogicznych. 4. Kształcenie w zakresie pedagogiki Treści kształcenia: Wychowanie a życie społeczne. Geneza wychowania. Wychowanie w różnych kulturach i w różnych organizacjach (porządkach) życia społecznego. Wychowanie a rozwój. Funkcje wychowania. Problematyczność wychowania - konsekwencje. Wychowanie jako czynność techniczna, jako działanie komunikacyjne oraz jako element kulturowy. Instytucje edukacyjne. Relacje między sposobem uprawiania pedagogiki a rozumieniem wychowania. Geneza i struktura wiedzy pedagogicznej. Społeczno-kulturowe uwarunkowania wiedzy pedagogicznej. Związki pedagogiki z innymi dziedzinami wiedzy. Różnice między pedagogiką rozumianą jako nauka i jako filozofia wychowania. Typowe pytania pedagogiczne. Struktura i style myślenia pedagogicznego. Aporie pedagogiczne - przymus i swoboda w wychowaniu, wychowanie jako urabianie i jako wspomaganie rozwoju, wychowanie adaptacyjne i emancypacyjne, wychowanie a manipulacja. Dziecko jako podmiot wychowania. Problemy wychowania, błędy wychowania, skuteczność wychowania, niepowodzenia wychowawcze. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia istoty nauki o wychowaniu; rozumienia problemów współczesnej pedagogiki; rozumienia podstawowych kategorii używanych w badaniach nad edukacją i wychowaniem; analizy odmiennych koncepcji wychowania; rekonstruowania założeń oraz koncepcji wychowawczych; rozróżniania potocznej wiedzy o wychowaniu od wiedzy naukowej; identyfikowania możliwości i ograniczeń procesów edukacji i wychowania; posługiwania się różnymi koncepcjami wychowania w analizie i opisie rzeczywistości społecznej. B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH 1. Kształcenie w zakresie wiedzy o rodzinie w kontekście naukowym Treści kształcenia: Teorie osobowości. Postawy, potrzeby, motywacje, uczucia, inteligencja człowieka. Mechanizmy obronne człowieka. Charakterystyka rozwoju fizycznego, poznawczego, emocjonalnego, społecznego i moralnego w poszczególnych okresach życia. Psychologia umierania i żałoby. Problematyka więzi i relacji w rodzinie - psychospołeczne uwarunkowania. Psychologiczna problematyka wyboru partnera do małżeństwa. Obraz siebie i obraz partnera do małżeństwa. Znaczenie miłości i pożycia seksualnego w związku małżeńskim. Małżeństwo i rodzina w aspekcie systemowym. Fazy cyklu życia małżeńskiego i rodzinnego. Psychologiczne teorie rodziny. Atrakcyjność interpersonalna. Psychologiczne aspekty przygotowania do małżeństwa. Metody badań psychologicznych - zastosowania w naukach o rodzinie. Rodzina jako podstawowe środowisko życia człowieka. Funkcje rodziny. Role w rodzinie. Więzi między pokoleniami w rodzinie. Modele rodziny i ich uwarunkowania. Sytuacja rodzin w okresie przemian społeczno-gospodarczych i politycznych. Uwarunkowania wychowania i socjalizacji. Przemiany współczesnych środowisk i instytucji wychowawczych. Demograficzne aspekty funkcjonowania rodziny - struktura rodziny, proces jej powstania, rozwoju (prokreacja), rozpadu i rekonstrukcji. Polityka społeczna państwa wobec rodziny. Relacje między rodziną, społeczeństwem, państwem i Kościołem. Metody badań społecznych - zastosowania w naukach o rodzinie. Analiza struktury i procesu wychowania w rodzinie - rodzina jako środowisko wychowawcze, postawy rodzicielskie, 7
style wychowania, atmosfera wychowawcza w rodzinie, świadomość i kultura wychowawcza rodziców, kultura duchowa i materialna rodziny. Instytucje wychowania i ich współpraca z rodziną. Państwo, Kościół i instytucje pozarządowe wobec rodziny. Metodologiczne aspekty badań nad procesami wychowania i kształcenia. Etapy rozwoju biologicznego człowieka - specyfika w różnych okresach ontogenezy. Rozwój, funkcje i zaburzenia organizmu człowieka. Płodność i odpowiedzialne rodzicielstwo. Fizjologia uzależnień. Higiena, profilaktyka i promocja zdrowia. Określenie i źródła prawa rodzinnego - cywilnego i kanonicznego. Normy dotyczące przygotowania do małżeństwa. Przesłanki zawarcia małżeństwa świeckiego, warunki zawarcia małżeństwa kanonicznego. Ustanie małżeństwa - separacja, rozwód. Małżeńskie ustroje majątkowe. Stosunki prawne między rodzicami i dziećmi. Pojęcie, rodzaje i przesłanki przysposobienia. Opieka i kuratela. Prawne aspekty opieki i pomocy rodzinie. Małżeństwo i rodzina w różnych religiach - szczególnie w tradycji judeochrześcijańskiej. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia biologicznych, psychologicznopedagogicznych, socjologiczno-społecznych, prawnych i religijnych uwarunkowań rozwoju, wychowania i funkcjonowania człowieka w małżeństwie i rodzinie; rozumienia wiedzy o funkcjonowaniu małżeństwa i rodziny; rozpoznawania płodności; rozumienia procesu przygotowania do życia w małżeństwie i w rodzinie; rozpoznawania zagrożeń, zaburzeń i kryzysów w rozwoju człowieka; dostosowania działań opiekuńczych, wychowawczych, profilaktycznych i resocjalizacyjnych do zróżnicowanych potrzeb człowieka; stosowania form instytucjonalnej pomocy małżeństwu i rodzinie; rozumienia i stosowania prawa w zakresie opieki i pomocy rodzinie; diagnozowania, ewaluacji oraz opracowywania programów i projektów działalności edukacyjnej, opiekuńczej i wychowawczej. 2. Kształcenie w zakresie wiedzy o rodzinie w kontekście praktyki społecznej Treści kształcenia: Charakterystyka rodziny prawidłowo funkcjonującej i dysfunkcyjnej. Warunki powodzenia życia rodzinnego. Przygotowanie do życia w rodzinie. Charakterystyka systemów rodzinnych. Analiza zagrożeń patologią w poszczególnych fazach rozwojowych rodziny. Oddziaływania rodzicielskie a kryzysy życia rodzinnego. Rodzina wobec problemu - uzależnień, niepełnosprawności, bezrobocia, bezdomności, migracji, ubóstwa, przemocy. Funkcjonowanie rodziny z chorym psychicznie. Rodziny niepełne i zrekonstruowane. Rola rodziców, rodziny, grup rówieśniczych, grup wsparcia i organizacji społecznych w osiąganiu przystosowania i rozwoju. Komunikacja w rodzinie. Zasady komunikacji. Rola komunikacji w rozwiązywaniu konfliktów. Pojęcie, źródła, rodzaje i etapy konfliktów. Strategie i metody rozwiązywania konfliktów. Zasady komunikacji w poradnictwie małżeńskim i rodzinnym. Budowanie kontaktu interpersonalnego. Warunki pracy poradni. Pomoc małżeństwu i rodzinie w infrastrukturach świeckich i eklezjalnych. Definicja, pojęcie, cele i metody pracy socjalnej. Problemy etyczne i zawodowe pracownika socjalnego. Instytucjonalne formy pomocy społecznej. Ewaluacja pracy socjalnej. Rodzinny kontekst zdrowia i choroby. Psychospołeczny wymiar zdrowia w rodzinie. Rozwiązywanie problemów osób chorych i z niepełnosprawnością - pacjent jako osoba, wartość życia i sens troski o zdrowie, znaczenie cierpienia i śmierci. Zadania rodziny, społeczeństwa i instytucji wobec chorych i z niepełnosprawnością. Formy opieki nad chorymi w stanie terminalnym. Ruch hospicyjny w Polsce i na świecie. Wolontariat hospicyjny. Infrastruktury opieki paliatywnej i hospicyjnej. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: analizy struktury i funkcji rodziny; rozpoznawania kryzysów w rodzinie; wspierania rodziny w sytuacjach trudnych; rozumienia przyczyn i skutków psychopatologii w życiu rodzinnym; diagnozowania życia rodzinnego; identyfikowania systemów wsparcia rodziny; diagnozowania i doradztwa w sprawach stosowania ośrodków terapeutycznych; posługiwania się komunikatami werbalnymi i niewerbalnymi w relacji interpersonalnej; identyfikowania sytuacji konfliktowych i ich źródeł; rozwiązywania konfliktów; przyjmowania i udzielania informacji zwrotnych; korzystania z metod pracy socjalnej; stawiania diagnozy społecznej i socjalnej; opracowywania i oceny programów naprawczych; identyfikowania placówek pomocy społecznej; identyfikowania problemów psychiczno-duchowych osób z 8
niepełnosprawnością oraz chorych i ich rodzin; analizy studium przypadków ludzi chorych; prowadzenia rozmów z terminalnie chorymi i ich rodzinami; nawiązywania kontaktu z instytucjami pomocy społecznej; udzielania wsparcia i aktywizowania osób społecznie marginalizowanych i osób z niepełnosprawnością. IV. PRAKTYKI Praktyki powinny trwać nie krócej niż 4 tygodnie. Zasady i formę odbywania praktyk ustala jednostka uczelni prowadząca kształcenie. V. INNE WYMAGANIA 1. Programy nauczania powinny przewidywać zajęcia z zakresu wychowania fizycznego - w wymiarze 60 godzin, którym można przypisać do 2 punktów ECTS; języków obcych - w wymiarze 120 godzin, którym należy przypisać 5 punktów ECTS; technologii informacyjnej - w wymiarze 30 godzin, którym należy przypisać 2 punkty ECTS. Treści kształcenia w zakresie technologii informacyjnej: podstawy technik informatycznych, przetwarzanie tekstów, arkusze kalkulacyjne, bazy danych, grafika menedżerska i/lub prezentacyjna, usługi w sieciach informatycznych, pozyskiwanie i przetwarzanie informacji - powinny stanowić co najmniej odpowiednio dobrany podzbiór informacji zawartych w modułach wymaganych do uzyskania Europejskiego Certyfikatu Umiejętności Komputerowych (ECDL - European Computer Driving Licence). 2. Programy nauczania powinny obejmować treści poszerzające wiedzę ogólną w wymiarze nie mniejszym niż 60 godzin, którym należy przypisać nie mniej niż 3 punkty ECTS. 3. Programy nauczania powinny zawierać treści z zakresu ochrony własności intelektualnej. 4. Przynajmniej 40 % zajęć powinny stanowić seminaria, konwersatoria, ćwiczenia lub warsztaty. 5. Za przygotowanie do egzaminu dyplomowego (w tym za przygotowanie pracy dyplomowej, jeśli przewiduje ją program nauczania) student otrzymuje 10 punktów ECTS. 9
I. WYMAGANIA OGÓLNE B. STUDIA DRUGIEGO STOPNIA Studia drugiego stopnia trwają nie krócej niż 4 semestry. Liczba godzin zajęć nie powinna być mniejsza niż 800. Liczba punktów ECTS nie powinna być mniejsza niż 120. II. KWALIFIKACJE ABSOLWENTA Absolwent powinien dysponować zaawansowanym - w stosunku do studiów pierwszego stopnia - przygotowaniem w zakresie nauk o rodzinie. Absolwent powinien posiadać umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów w zakresie pomocy rodzinie. Absolwent powinien móc samodzielnie wykonywać zadania jako wykwalifikowany pracownik poradni małżeńskich i rodzinnych (doradca), jako pracownik wymiaru sprawiedliwości (kurator społeczny i rodzinny, mediator), specjalista do spraw rodziny (familiolog), animator środowiska rodzinnego oraz pracownik socjalny. Absolwent powinien być przygotowany do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym, osobom przewlekle i nieuleczalnie chorym oraz ich rodzinom. Absolwent powinien być przygotowany do pracy w szkolnictwie (w zakresie przygotowania dzieci i młodzieży do życia małżeńskiego i rodzinnego) - po ukończeniu specjalności nauczycielskiej (zgodnie ze standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela). Absolwent powinien być przygotowany do pracy w: placówkach oświatowo-wychowawczych, rodzinnych poradniach specjalistycznych, placówkach opiekuńczo-rehabilitacyjnych, agendach służb socjalnych, placówkach pomocy społecznej, placówkach służby zdrowia i resocjalizacyjnych, agendach samorządowych, instytucjach profilaktyki społecznej oraz instytucjach wymiaru sprawiedliwości. Absolwent powinien być przygotowany do podejmowania wyzwań badawczych oraz podjęcia studiów trzeciego stopnia (doktoranckich). III. RAMOWE TREŚCI KSZTAŁCENIA 1. GRUPY TREŚCI KSZTAŁCENIA, MINIMALNA LICZBA GODZIN ZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZ MINIMALNA LICZBA PUNKTÓW ECTS Godziny ECTS A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH 120 16 B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH 210 28 Razem 330 44 2. SKŁADNIKI TREŚCI KSZTAŁCENIA W GRUPACH, MINIMALNA LICZBA GODZIN ZAJĘĆ ZORGANIZOWANYCH ORAZ MINIMALNA LICZBA PUNKTÓW ECTS Godziny ECTS A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH Treści kształcenia w zakresie: 120 16 1. Logiki i metodologii badań nad rodziną 30 2. Antropologii 30 3. Bioetyki 60 B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH Treści kształcenia w zakresie: 210 28 10
1. Pomocy małżeństwu i rodzinie 2. Historyczno-kulturowych uwarunkowań życia małżeńskorodzinnego 3. Uwarunkowań prokreacji i zdrowia rodziny 3. TREŚCI I EFEKTY KSZTAŁCENIA A. GRUPA TREŚCI PODSTAWOWYCH 1. Kształcenie w zakresie logiki i metodologii badań nad rodziną Treści kształcenia: Język jako narzędzie poznania i komunikacji. Definiowanie, klasyfikacja i podział logiczny języka. Logika klasyczna. Rozmaitość i jedność nauk - unifikacja a fragmentaryzacja, klasyfikacja nauk. Cechy poznania naukowego. Badania ilościowe i jakościowe. Organizacja i etapy badań. Metody badawcze. Opracowanie i interpretacja wyników badań. Metodologiczna specyfika badań nad małżeństwem i rodziną (system nauk o rodzinie). Różnorodne podejścia metodologiczne badań nad rodziną. Narzędzia, techniki, metody i procedury badań. Strategie ilościowe i jakościowe. Opracowywanie wyników badań. Wnioskowanie i formułowanie wniosków. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: wyrażania myśli i wykonywania czynności badawczych; wykorzystywania warsztatu badawczego; dokonywania oceny poprawności metodologicznej badań; organizowania i realizowania badań nad małżeństwem i rodziną; konstruowania i stosowania narzędzi badawczych w zależności od potrzeb i celów; opracowywania materiału ilościowego i jakościowego oraz formułowania zaleceń praktycznych. 2. Kształcenie w zakresie antropologii Treści kształcenia: Przedmiot, nurty, cele i metody antropologii. Źródła antropologii filozoficznej i teologicznej. Geneza człowieka. Struktura bytowa człowieka i sens jego egzystencji. Człowiek i jego działanie. Człowiek wobec dobra i zła moralnego. Wolność i rozumność osoby ludzkiej. Człowiek w relacji do drugiej osoby, świata i Boga. Rozwój osobowy poprzez miłość i odpowiedzialność. Człowiek w rodzinie, narodzie, społeczeństwie i kulturze. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: krytycznej oceny koncepcji antropologicznych; identyfikowania założeń antropologicznych w różnych teoriach i koncepcjach występujących w naukach społecznych. 3. Kształcenie w zakresie bioetyki Treści kształcenia: Istota i wartość życia. Zagadnienia bioetyczne związane z początkiem i końcem życia - eksperymenty medyczne, ingerencje genetyczne, klonowanie człowieka, zapłodnienie in vitro, aborcja, samobójstwo, eutanazja, kara śmierci, poświęcenie życia. Ingerencje medyczne ukierunkowane na podtrzymanie zdrowia i życia oraz w celach innych niż ratowanie życia i zdrowia. Elementy ekologii. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: wykorzystywania wiedzy antropologicznej w bioetyce; rozpoznawania, analizowania i argumentowania w sprawach dylematów moralnych dotyczących ingerencji biomedycznych w życie i zdrowie człowieka. B. GRUPA TREŚCI KIERUNKOWYCH 1. Kształcenie w zakresie pomocy małżeństwu i rodzinie 11
Treści kształcenia: Koncepcje zdrowia psychicznego. Geneza zaburzeń rozwoju i funkcjonowania człowieka. Norma i patologia w zachowaniu ludzkim. Systemy klasyfikacji zaburzeń psychicznych. Reakcje nerwicowe, zespoły psychosomatyczne, zaburzenia zachowania, zaburzenia psychotyczne. Zaburzenia emocjonalne, uzależnienia, samobójstwa, agresja, przemoc. Pojęcie, zadania i założenia poradnictwa oraz terapii małżeńskiej i rodzinnej. Antropologiczne podstawy poradnictwa. Główne kierunki poradnictwa i terapii. Poradnictwo oraz terapia małżeńska i rodzinna. Poradnictwo integralne, poradnictwo na poszczególnych etapach życia małżeństwa i rodziny. Wybrane obszary polityki społecznej - związki z sytuacją małżeństwa i rodziny. Polityka zdrowotna i edukacyjna. Etyczne aspekty polityki społecznej. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia aspektów psychologii klinicznej i psychiatrii umożliwiających porozumienie i współpracę z psychologiem i lekarzem; orientowania się w różnych koncepcjach dotyczących genezy i terapii zaburzeń psychicznych; prowadzenia rozmów z osobami potrzebującymi wsparcia; przygotowywania diagnozy i prognozy w procesie terapeutycznym; rozpoznawania konfliktów i kryzysów; opracowywania strategii rozwiązywania kryzysów; organizowania poradnictwa małżeńsko-rodzinnego; wskazywania właściwych form prywatnej i publicznej pomocy instytucjonalnej małżeństwu i rodzinie. 2. Kształcenie w zakresie historyczno-kulturowych uwarunkowań życia małżeńskorodzinnego Treści kształcenia: Struktura i funkcje rodziny w wymiarze historycznym. Małżeństwo i rodzina w tradycji judeochrześcijańskiej. Teologiczne i filozoficzne podstawy godności osoby ludzkiej. Zasady miłości w relacjach międzyosobowych, w małżeństwie i w rodzinie. Pojęcie i funkcje obrzędowości rodzinnej. Skutki społeczne obrzędowości rodzinnej. Obrzędowość rodzinna w kontekście życia religijnego i narodowego. Elementy szczegółowej analizy demograficznej. Procesy demograficzne. Polityka ludnościowa - aspekty etyczne. Struktura społeczna a bezpieczeństwo socjalne. Doktryny społeczne a koncepcje polityki społecznej. Polityka prorodzinna. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia znaczenia wpływu czynników kulturowych na życie małżeńsko-rodzinne; rozumienia sakralnego wymiaru małżeństwa, godności osoby ludzkiej i miłości; diagnozowania współczesnych zagrożeń obrzędowości rodzinnej; promowania obrzędowości rodzinnej; rozumienia tendencji występujących w zmianach ludnościowych; analizy danych demograficznych; rozumienia procesów zachodzących w rodzinie na tle analizy danych demograficznych; identyfikowania problemów społecznych, ich przyczyn i konsekwencji dla rodziny; identyfikowania powiązań między doktrynami społecznymi a polityką prorodzinną. 3. Kształcenie w zakresie uwarunkowań prokreacji i zdrowia rodziny Treści kształcenia: Genetyczne i środowiskowe czynniki ontogenezy człowieka. Fizjologia aktu prokreacyjnego, początki życia ludzkiego, fazy rozwojowe dziecka w okresie prenatalnym, ciąża, poród, połóg, pielęgnacja noworodka. Psychologiczne uwarunkowania więzi między dzieckiem a rodzicami w okresie pre- i postnatalnym. Uwarunkowania postaw prokreacyjnych - kulturowe, rodzinne, psychologiczne, sytuacyjne, medyczne i etyczne. Ekologia i zagrożenia prokreacji. Psychospołeczne aspekty trudności w prokreacji. Psychospołeczne, etyczne i medyczne aspekty aborcji. Diagnostyka prenatalna, poradnictwo genetyczne, urodzenie dziecka chorego i martwego. Przyczyny, diagnozowanie i leczenie bezpłodności. Dojrzewanie psychoseksualne, menopauza, andropauza. Seksualność człowieka - zaburzenia i współczesne zagrożenia identyfikacji płciowej. Instytucje wspomagające rodzinę z problemami życia seksualnego. Fizjologia płodności. Charakterystyka, podział i rodzaje metod planowania rodziny. Psychologiczne i etyczne aspekty różnych metod planowania poczęcia. Odpowiedzialne rodzicielstwo. Diagnozowanie płodności 12
kobiety. Technologie wspomagające rozpoznawanie płodności. Metodyka naturalnego planowania rodziny (NPR). Instytucjonalne formy nauczania metod planowania rodziny. Szkoła rodzenia. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje: rozumienia biologicznych praw kierujących prokreacją; rozpoznawania czynników warunkujących płodność mężczyzny i kobiety; określania przyczyn trudności z poczęciem dziecka oraz wskazywania instytucji pomocy; rozumienia problemów osób w okresie dojrzewania, menopauzy lub andropauzy; rozpoznawania biomedycznych i psychospołecznych uwarunkowań zaburzeń seksualnych; rozumienia metod planowania rodziny; kształtowania prawidłowych postaw wobec prokreacji i życia człowieka; nauczania metody NPR; przygotowywania pomocy dydaktycznych do pracy z rodzinami. V. INNE WYMAGANIA Za przygotowanie pracy magisterskiej i przygotowanie do egzaminu dyplomowego student otrzymuje 20 punktów ECTS. 13