Katedra i Oddział Kliniczny Ortopedii Ś. A. M w Katowicach WSS nr 5 im. Św. Barbary w Sosnowcu Podstawowe wiadomości z zakresu leczenia urazowych uszkodzeń narządu ruchu
Definicje Uraz: działanie czynnika zewnętrznego wywołującego w organizmie zmiany anatomiczne i czynnościowe (czynniki fizyczne, chemiczne, mieszane); Urazy bezpośrednie i pośrednie; Uszkodzenie: wynik działania urazu na organizm;
Definicje Podział uszkodzeń: uszkodzenia tkanek miękkich (zamknięte, otwarte); skręcenia; zwichnięcia; złamania; uszkodzenia naczyń i nerwów;
Uszkodzenia tkanek miękkich Stłuczenia: uraz bezpośredni; skóra, tkanka podskórna, mięśnie, kości, stawy, naczynia, nerwy; bolesność samoistna, uciskowa, podczas wykonywania ruchów czynnych i biernych, obrzęk, krwiak, wzmożone ucieplenie okolicy;
Uszkodzenia tkanek miękkich Stłuczenia: zimne okłady, miejscowe oziębienie tkanek; leki p-zapalne, p-bólowe (ogólnie i miejscowo), p-obrzękowe; czasem konieczność usunięcia krwiaka tkanek miękkich; czasem konieczność unieruchomienia uszkodzonej okolicy;
Uszkodzenia tkanek miękkich Uszkodzenia mięśni i ścięgien: naciągnięcie mięśnia (I ); naderwanie mięśnia (II ); przerwanie mięśnia (III ); przepuklina mięśniowa; uszkodzenie ścięgien (w tym złamania awulsyjne);
Uszkodzenia tkanek miękkich Naciągnięcie: nieznaczna bolesność, brak ograniczenia siły mięśniowej i zakresu ruchomości; zimne okłady, miejscowe oziębienie tkanek; leki p-zapalne, p-bólowe (ogólnie i miejscowo), p-obrzękowe;
Uszkodzenia tkanek miękkich Naderwanie: wyraźne upośledzenie sprawności i siły kończyny, żywa bolesność palpacyjna, wzmożone ucieplenie tkanek, brak wyczuwalnego przerwania ciągłości mięśnia; zimne okłady, miejscowe oziębienie tkanek; leki p-zapalne, p-bólowe (ogólnie i miejscowo), p- obrzękowe; czasem konieczność unieruchomienia uszkodzonej okolicy;
Uszkodzenia tkanek miękkich Przerwanie: wyraźne upośledzenie sprawności i siły kończyny, żywa bolesność palpacyjna, wzmożone ucieplenie tkanek, krwiak, wyczuwalne przerwanie ciągłości mięśnia, obkurczenie mięśnia; w przypadku niektórych mięśni wymagane jest ich zszycie;
Uszkodzenia tkanek miękkich Przepuklina mięśniowa: nagły ból, obrzęk, guz powiększający się i twardniejący podczas skurczu mięśnia; przepuklina rzekoma rozerwanie powięzi wraz z mięśniem) nie powiększa się podczas skurczu mięśnia; operacyjne zamknięcie szwem lub wykonanie plastyki przeszczepem;
Uszkodzenia tkanek miękkich Przerwanie ścięgien: całkowite upośledzenie funkcji zależnej od danego ścięgna; w większości przypadków wymaga wczesnego zaopatrzenia operacyjnego; w przypadku uszkodzeń zastarzałych operacyjne leczenie rekonstrukcyjne;
Uszkodzenia tkanek miękkich Rany: uszkodzenie otwarte ciągłości tkanek miękkich; rozległość uszkodzenia tkanek, stopień zanieczyszczenia bakteryjnego, mechanicznego, chemicznego; ocena rany ze względu na jej penetrację do kości lub stawu; każda rana jest pierwotnie zakażona;
Uszkodzenia tkanek miękkich Rany: zaopatrzenie chirurgiczne w warunkach aseptyki; ocena i rewizja rany z usunięciem krwiaka, ciał obcych, zanieczyszczeń itp.; wycięcie tkanek miękkich martwiczych, zamknięcie zachyłków rany; drenaż ssący; profilaktyka p-tężcowa, antybiotykoterapia;
Uszkodzenia tkanek miękkich Rany: zaopatrzenie pierwotne pierwsza doba; zaopatrzenie odroczone druga doba; zaopatrzenie późne po 48 godzinach;
Uszkodzenia tkanek miękkich Rany: szew pierwotny; szew pierwotny odroczony; szew wtórny wczesny; szew wtórny późny;
Uszkodzenia tkanek miękkich Rany: Powikłania: gojenie opóźnione; rozległe blizny, przykurcze; infekcje miejscowe i ogólne; tężec; zgorzel gazowa;
Skręcenia Uszkodzenie stawu, gdy ruch w nim przekracza zakres fizjologiczny: I - naciągnięcie więzadeł i rozwłóknienie torebki; II - rozdarcie torebki stawowej; III - rozdarcie torebki i aparatu więzadłowego; IV - oderwanie więzadła z fragmentem kostnym;
Skręcenia bolesność stawu (torebka stawowa, więzadła, tkanki otaczające) nasilająca się przy palpacji i ruchach; krwiak śród- i okołostawowy; obrzęk; wzmożone ucieplenie okolicy; patologiczne zwiększenie zakresu ruchów w stawie;
Skręcenia usunięcie krwiaka śródstawowego; unieruchomienie (opaska elastyczna, gips); leczenie p-bólowe, p-zapalne, p-obrzękowe; czasem konieczne leczenie operacyjne: odtworzenie ciągłości więzadeł; skręcenia nawracające;
Zwichnięcia Uszkodzenie stawu z całkowitą oraz trwałą lub chwilową utratą kontaktu przez jego powierzchnie. Komponentą uszkodzenia są całkowite rozerwanie torebki stawowej, więzadeł, chrząstki stawowej. Często towarzyszą uszkodzenia naczyń i nerwów.
Zwichnięcia przymusowe ustawienie kończyny; zniekształcenie stawu; bardzo nasilona bolesność samoistna, palpacyjna, ruchomość ograniczona lub zniesiona; sprężysty opór podczas ruchów; krwiak śród- i okołostawowy; obrzęk, wzmożone ucieplenie okolicy;
Zwichnięcia repozycja zachowawcza lub operacyjna; znieczulenie ze zwiotczeniem mięśni; usunięcie krwiaka; kontrola unaczynienia i unerwienia kończyny; unieruchomienie stawu; często wymagana rekonstrukcja więzadłowa w trybie pilnym lub odroczonym;
Zwichnięcia Powikłania: wczesne: uszkodzenia tkanek miękkich, powierzchni stawowych, naczyń, nerwów; późne: zwichnięcia nawracające, nawykowe, przykurcze i zesztywnienia stawów, martwica jałowa, wtórne zmiany zwyrodnieniowozniekształcające;
Złamania przerwanie ciągłości tkanki kostnej; ból, krwiak, obrzęk, zniekształcenie, tarcie odłamów, ruchomość patologiczna, ubytek funkcji; rtg;
Złamania rozpoznanie wstępne; pierwsza pomoc; transport do ośrodka specjalistycznego; rozpoznanie ostatecznego; plan leczenia ostatecznego i jego wykonanie; wczesne usprawnienie pacjenta;
Złamania Pierwsza pomoc: Uszkodzenia kończyn: unieruchomienie tymczasowe zasady Potta; szyny Kramera, Thomasa, pneumatyczne i inne; unieruchomienie dodatkowe: tułów, przeciwległa kończyna dolna itp.; kontrola unaczynienia i unerwienia kończyny;
Złamania Pierwsza pomoc: Uszkodzenia kręgosłupa: pozycja pośrednia; twarde podłoże z możliwością przywiązania chorego; unieruchomienie kręgosłupa szyjnego (woreczki z piaskiem, kołnierze, wyciąg ręczny itd.); zasada: jedne nosze; szybki transport do ośrodka specjalistycznego;
Złamania Pierwsza pomoc: Złamania otwarte: pierwotne zaopatrzenie rany: jałowy opatrunek + bandaż (krwotok: opatrunek uciskowy); diagnostyka obrazowa bez usuwania opatrunku;
Złamania Transport: przeciwdziałanie przemieszczeniu odłamów i wstrząsowi; odpowiednie unieruchomienie i środek lokomocji; uszkodzenia wielonarządowe: zespół medyczny karetek R lub W;
Złamania Postępowanie ostateczne: Leczenie zachowawcze: klasyczne; czynnościowe; Leczenie operacyjne: osteosynteza wewnętrzna; osteosynteza zewnętrzna;
Złamania Leczenie zachowawcze klasyczne: repozycja anatomiczna; unieruchomienie odłamów kostnych, do uzyskania zrostu kostnego; wczesne uruchamianie kończyny;
Złamania Leczenie zachowawcze klasyczne: Zasady repozycji: wyciąg osiowy (przezwyciężenie napięcia mięśni i innych tkanek miękkich); zasada Kulenkampfa; zniesienie przemieszczenia na długość, kątowego, rotacyjnego;
Złamania Leczenie zachowawcze klasyczne: Zasady repozycji: jednoczasowa lub w dłuższym czasie; znieczulenie; stoły, aparaty wyciągowe, pomoc asystentów, wyciągi pośrednie i bezpośrednie itp.;
Złamania Leczenie zachowawcze klasyczne: unieruchomienie gipsowe; kontrola rtg wtórne przemieszczenie odłamów (działanie sił mięśniowych, zmniejszenie obrzęku pourazowego, wchłonięcie krwiaka, zanik masy mięśniowej);
Złamania Leczenie zachowawcze czynnościowe: złamania śródstawowe i wieloodłamowe kości długich; zasady: 1. wyciąg szkieletowy (odciążenie chrząstki stawowej, repozycja osiowa odłamów); 2. wczesne ruchy bierne, ćwiczenia izometryczne mięśni; 3. ruchy czynne;
Złamania Leczenie operacyjne: Wskazania bezwzględne: złamania otwarte; niepowodzenie repozycji zachowawczej; towarzyszące uszkodzenia naczyń i nerwów;
Złamania Leczenie operacyjne: Wskazania względne: złamania śródstawowe (repozycja pow. stawowych i wczesne uruchamianie stawu); złamania niestabilne; politrauma;
Złamania Filozofia osteosyntezy stabilnej AO: anatomiczna repozycja odłamów; zespolenie wykluczające wzajemną ruchomość odłamów; przenoszenie obciążeń statycznych i dynamicznych przez kość a nie przez elementy zespalajace; utrzymanie zespolenia do uzyskania zrostu kostnego;
Złamania Osteosynteza stabilna wewnętrzna: wkręty; płytki; zespolenia śródszpikowe; Osteosynteza stabilna zewnętrzna: jedno-, dwu-, wielopłaszczyznowe;
Uszkodzenia nerwów towarzyszą stłuczeniom, ranom, skręceniom, zwichnięciom, załamaniom; mogą być następstwem gojenia ww. uszkodzeń (bliznowacenie, nieprawidłowe ustawienie odłamów itp.); często trudne w rozpoznaniu (rozległe obrażenia, nasilona bolesność);
Uszkodzenia nerwów neuropraxis: zaburzenie przewodnictwa nerwów przy zachowanej ich ciągłości, objawy ustępują po kilku dniach lub tygodniach, bez wtórnych następstw; axonotmesis: całkowite przerwanie aksonów przy zachowaniu ciągłości osłonki łącznotkankowej, funkcja powraca po wielu miesiącach lub latach, czasem trwałe upośledzenie funkcji; neurotmesis: uszkodzenie wszystkich składowych nerwu z całkowitym zniesieniem funkcji;
Uszkodzenia nerwów Leczenie: zachowawcze: leczenie danego uszkodzenia i rehabilitacja; operacyjne: pierwotne, wtórne; szycie, przeszczep nerwu;
Uszkodzenia naczyń towarzyszą złamaniom i zwichnięciom; obrzęk, krwiak tętniący, niedokrwienie kończyny; często trudne w rozpoznaniu (rozległe obrażenia, nasilona bolesność);
Uszkodzenia naczyń Leczenie: na miejscu wypadku: zatamowanie krwawienia (ucisk palcami, opatrunek uciskowy); transport specjalistyczny (zagrożenie wstrząsem); ostateczne: chirurg naczyniowy;
Zespół zmiażdżenia postępujące zatrucie produktami rozpadu tkanek z wtórnym uszkodzeniem innych narządów (nerki); początkowo stan ogólny dobry po kilku godzinach pogorszenie; intensywna terapia;