7. Schematy, zadania, test Główne schematy księgowań Schemat 1. Księgowanie aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego aktywa kompetencyjne kapitał intelektualny 1 2 Objaśnienia: 1. Powstanie aktywów kompetencyjnych (nawiązanie stosunku pracy z pracownikiem wiedzy lub aktywowanie kosztów ponoszonych na szkolenie pracowników) 2. Wyksięgowanie aktywów kompetencyjnych (rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem wiedzy) 81
Rachunkowość wiedzy Schemat 2. Księgowanie kosztów wiedzy i rozrachunków z tytułu pozyskania wiedzy rozrachunki z tytułu pozyskania wiedzy koszt użytkowania wiedzy 1 2 Objaśnienia: 1. Zarachowanie okresowych kosztów wiedzy 2. Ewentualna korekta zarachowanych kosztów wiedzy Schemat 3. Księgowanie projektów badawczych oraz odpisów aktualizujących ich wartość projekty badawcze kapitał intelektualny 1 odpisy aktualizujące projekty bdawcze 2 Objaśnienia: 1. Aktywowanie kosztów projektu badawczego 2. Objęcie części lub całości projektu badawczego odpisem aktualizującym jego wartość 82
Schematy, zadania, test Schemat 4. Księgowanie aktywów marketingowych i kapitału relacji z otoczeniem aktywa marketingowe kapitał relacji z otoczeniem 1 Objaśnienia: 1. Powstanie aktywów marketingowych (reklama w środkach masowego przekazu, przyznanie opustów cenowych i premii, przekazanie gadżetów, sponsoring sportu i kultury itd.) Zadania rachunkowe Zadanie 1 Jednostka edukacyjna prowadzi komercyjne szkolenia z zakresu prawa pracy. Koszty zmienne organizacji jednego cyklu szkoleń dla 10 kursantów obejmującego 30 godzin wykładów przedstawia poniższe zestawienie: lp. pozycja kosztów wartość 1. Honorarium wykładowcy (trenera) 3.000 2. Wynajęcie sali wykładowej 1.000 3. Książki dla kursantów 200 4. Materiały piśmiennicze dla kursantów 200 5. Poczęstunek (kawa, herbata, krakersy) 100 Jednostka dolicza do kosztów zmiennych marżę w wysokości 50% na pokrycie kosztów stałych oraz zysk. Oferta jest konkurencyjna cenowo i znajduje nabywców. Ustalić wartość aktywów kompetencyjnych ujmowanych w nocie księgowej do bilansu wiedzy osobistej, wystawianej przez jednostkę edukacyjną dla każdego uczestnika kursu. 83
Rachunkowość wiedzy Rozwiązanie: koszty zmienne = 4.500 zł koszty zmienne + marża (50%) = 6.750 zł ilość kursantów = 10 osób Wartość wytworzonych aktywów kompetencyjnych przypadających na jednego pracownika wiedzy wykazywana w nocie księgowej do bilansu wiedzy osobistej: 6.750 zł aktywa kompetencyjne = = 675 zł 10 osób Zadanie 2 Młody inżynier ukończył studia na wydziale elektroniki. Zgodnie z notą księgową do bilansu wiedzy osobistej, wystawianej przez uczelnię, ich wartość księgowa wynosi 20.000 zł. Następnie inżynier odbył kurs zawodowy z zakresu projektowania układów scalonych, na który otrzymał pełne dofinansowanie z instytucji publicznej w wysokości 3.500 zł. Po ukończeniu kursu znalazł pracę w przedsiębiorstwie zaawansowanych technologii i został wysłany przez pracodawcę na dodatkowe szkolenie podnoszącego jego kwalifikacje zawodowe o wartości 5.750 zł. Przygotować bilans wiedzy osobistej inżyniera elektronika. Rozwiązanie: Inżynier elektronik BILANS WIEDZY OSOBISTEJ Aktywa Pasywa Kompetencje wiedza (studia inżynierskie) umiejętności (kursy i szkolenia) 29.250 20.000 9.250 Źródła finansowania kompetencji kapitał intelektualny własny kapitał intelektualny obcy 29.250 23.500 5.750 Suma aktywów 29.250 Suma pasywów 29.250 84
Schematy, zadania, test Zadanie 3 Przedsiębiorstwo produkcji farmaceutycznej Farmax zatrudnia: 10 techników farmacji, 4 magistrów farmacji, księgowego i zawodowego menedżera. Wartość godziwą kompetencji pracowniczych przedstawia poniższe zestawienie: lp. zawód wartość godziwa kompetencji zawodowych 1. Technik farmacji 12.000 2. Magister farmacji 25.000 3. Księgowy 20.000 4. Menedżer 30.000 Ponadto Farmax, na dzień bilansowy, posiada następujące zasoby oraz źródła ich pochodzenia: lp. aktywa/pasywa wartość bilansowa 1. Budynek 920.000 2. Urządzenia techniczne 600.000 3. Produkty gotowe 370.000 4. Środki pieniężne 120.000 5. Zobowiązania handlowe 190.000 Na podstawie powyższych danych przygotować bilans tradycyjny oraz bilans oparty na wiedzy. Rozwiązanie: Ustalenie wartości kapitału własnego: kapitał własny = suma aktywów kapitały obce kapitał własny = 2.010.000 190.000 = 1.820.000 85
Rachunkowość wiedzy Farmax BILANS (01.01.20X1) Aktywa A. Aktywa trwałe budynki urządzenia techniczne 1.520.000 920.000 600.000 Pasywa A. Kapitał własny 1.820.000 B. Aktywa obrotowe produkty gotowe środki pieniężne 490.000 370.000 120.000 B. Rezerwy i zobowiązania zobowiązania krótkoterminowe 190.000 190.000 Suma aktywów 2.010.000 Suma pasywów 2.010.000 Ustalenie wartości aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego: kompetencje farmaceutyczne = = 10 techników * 12.000 + 4 magistrów * 25.000 = 220.000 kompetencje administracyjne = = 1 księgowy * 20.000 + 1 menedżer * 30.000 = 50.000 aktywa kompetencyjne = 220.000 + 50.000 = 270.000 aktywa kompetencyjne = kapitał intelektualny kapitał intelektualny = 270.000 86
Schematy, zadania, test Farmax BILANS OPARTY NA WIEDZY (01.01.20X1) Aktywa α. Aktywa kompetencyjne kompetencje farmaceutyczne kompetencje administracyjne A. Aktywa trwałe budynki urządzenia techniczne 270.000 220.000 50.000 1.520.000 920.000 600.000 Pasywa α. Kapitał intelektualny 270.000 A. Kapitał własny 1.820.000 B. Aktywa obrotowe produkty gotowe środki pieniężne 490.000 370.000 120.000 B. Rezerwy i zobowiązania zobowiązania krótkoterminowe 190.000 190.000 Suma aktywów 2.280.000 Suma pasywów 2.280.000 Zadanie 4 Producent szybowców zakupił linię technologiczną do produkcji ultralekkich kadłubów. Cena nabycia linii technologicznej to 450.000 zł. Przedsiębiorstwo poniosło dodatkowy koszt związany z zainstalowaniem linii technologicznej w wysokości 30.000 zł oraz specjalistycznym przeszkoleniem trzech pracowników w zakresie obsługi nowej technologii w wysokości 25.000 zł. Zaksięgować operacje uwzględniając zasady rachunkowości wiedzy. 87
Rachunkowość wiedzy Rozwiązanie: rozrachunki środki trwałe w budowie środki trwałe 450.000 (1) 30.000 (2) 25.000 (3a) (1) (2) 450.000 30.000 480.000 (4) (4) 480.000 koszty aktywa kompetencyjne umiejętności kapitał intelektualny wytworzony (3a) 25.000 (3b) 25.000 25.000 (3b) ~ Dziennik przedsiębiorstwa ~ nr treść kwota Debet Credit 1 nabycie linii 450.000 środki trwałe rozrachunki technologicznej w budowie 2 instalacja linii technologicznej 30.000 środki trwałe w budowie rozrachunki 3 szkolenie pracowników: a) ujęcie kosztów 25.000 koszty rozrachunki b) ujęcie aktywów kompetencyjnych 25.000 aktywa kompetencyjne umiejętności kapitał intelektualny wytworzony 4 przyjęcie środka trwałego do użytkowania 480.000 środki trwałe środki trwałe w budowie Zadanie 5 Pan Abacki, doświadczony i ceniony architekt, założył z dniem 01.01.20X1 roku spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, która będzie działać pod firmą Abacki Architektura Sp. z o.o.. Specjalnością spółki ma być projektowanie dużych obiektów użyteczności publicznej. Kapitał zakładowy spółki wynosi 20.000 zł i został pokryty w całości wkładem gotówkowym. 88
Schematy, zadania, test a) Przygotować bilans oparty na wiedzy dla Abacki Architektura Sp. z o.o., uwzględniając poniższy bilans wiedzy osobistej wspólnika: Architekt Abacki BILANS WIEDZY OSOBISTEJ Aktywa Pasywa Kompetencje wiedza (studia magisterskie) doświadczenie zawodowe (15 lat) 47.250 27.000 20.250 Źródła finansowania kompetencji kapitał intelektualny własny aktualizacja z tyt. doświadczenia 47.250 27.000 20.250 Suma aktywów 47.250 Suma pasywów 47.250 b) Z dniem 10.01.20X1 roku spółka zatrudnia architekta Babackiego, który jest ubiegłorocznym absolwentem architektury bez żadnego doświadczenia zawodowego: Architekt Babacki BILANS WIEDZY OSOBISTEJ Aktywa Pasywa Kompetencje wiedza (studia magisterskie) doświadczenie zawodowe (0 lat) 28.000 28.000 Źródła finansowania kompetencji kapitał intelektualny własny aktualizacja z tyt. 28.000 28.000 doświadczenia Suma aktywów 28.000 Suma pasywów 28.000 Otworzyć konta księgowe spółki oraz zarejestrować operację zatrudnienia pracownika wiedzy. c) Po zawarciu umowy o pracę spółka wysyła architekta Babackiego na szkolenie z zakresu komputerowej fotorealistycznej wizualizacji modeli architektonicznych o wartości 600 zł. Zaksięgować operację powstania aktywów kompetencyjnych w spółce. 89
Rachunkowość wiedzy Rozwiązanie: Abacki Architektura Sp. z o.o. BILANS OPARTY NA WIEDZY (01.01.20X1) Aktywa Pasywa α. Aktywa kompetencyjne wiedza doświadczenie 47.250 27.000 20.250 α. Kapitał intelektualny kapitał intelektualny przyjęty aktualizacja z tyt. doświadczenia 47.250 27.000 20.250 A. Aktywa trwałe A. Kapitał własny kapitał zakładowy 20.000 20.000 B. Aktywa obrotowe środki pieniężne 20.000 20.000 B. Rezerwy i zobowiązania Suma aktywów 67.250 Suma pasywów 67.250 aktywa kompetencyjne wiedza kapitał intelektualny przyjęty kasa Sp (1) 27.000 28.000 27.000 28.000 Sp (1) Sp 20.000 600 (2a) aktywa kompetencyjne doświadczenie kapitał intelektualny aktual. z tyt. doświadczenia kapitał zakładowy Sp 20.250 20.250 Sp 20.000 Sp aktywa kompetencyjne umiejętności kapitał intelektualny wytworzony koszty (2b) 600 600 (2b) (2a) 600 90
Schematy, zadania, test ~ Dziennik przedsiębiorstwa ~ nr treść kwota Debet Credit 1 zatrudnienie architekta 28.000 aktywa kompetencyjne kapitał intelektualny Babackiego wiedza przyjęty 2 szkolenie architekta Babackiego: a) ujęcie kosztów b) ujęcie aktywów kompetencyjnych 600 600 koszty aktywa kompetencyjne umiejętności rozrachunki kapitał intelektualny wytworzony Zadanie 6 Przedsiębiorstwo Bio-tech od 3 lat finansuje projekt badawczy w zakresie biotechnologii. Łączne nakłady na projekt badawczy w tym okresie wyniosły 120.000 zł. Na posiedzeniu zarządu lider kierujący projektem stwierdził, że w obszarze części prowadzonych badań około 60% od dłuższego czasu brak jakichkolwiek postępów, a zespół jest wyraźnie zniechęcony. W obszarze pozostałej części badań około 40% zespół ma nowe pomysły i duży zapał do dalszej pracy. Zaksięgować odpis aktualizujący wartość projektu badawczego oraz ustalić wartość bilansową projektu. Rozwiązanie: projekty badawcze odpisy aktualizujące projekty badawcze kapitał intelektualny Sp 120.000 72.000 (1) (1) 72.000 120.000 Sp ~ Dziennik przedsiębiorstwa ~ nr treść kwota Debet Credit 1 objęcie części projektu badawczego odpisem aktualizującym jego wartość (120.000 * 60%) 72.000 kapitał intelektualny odpisy aktualizujące projekty badawcze 91
Rachunkowość wiedzy Wartość bilansowa projektu badawczego (wartość netto) = = 120.000 72.000 = 48.000 Zadanie 7 Budżet promocyjny przedsiębiorstwa Avalanche na 20X1 rok wynosi 1.000.000 zł. Dyrektor ds. marketingu zaproponował, aby 60% budżetu przeznaczyć na reklamę internetową, 30% na prezenty małej wartości dla kontrahentów, a 10% na sponsoring kultury. Zarząd zaakceptował podział budżetu i w 20X1 roku poniesiono koszty na promocję zgodnie z ustaloną proporcją. Zaksięgować operacje związane z wydatkowaniem budżetu promocyjnego oraz przygotować fragment bilansu pełnego odzwierciedlający powstanie relacji przedsiębiorstwa z otoczeniem. Rozwiązanie: rozrachunki koszty kapitał relacji z otoczeniem 600.000 (1a) 300.000 (2a) 100.000 (3a) (1a) (2a) (3a) 600.000 300.000 100.000 600.000 300.000 100.000 (1b) (2b) (3b) aktywa marketingowe reklama masowa aktywa marketingowe przekazane prezenty aktywa marketingowe sponsoring sportu i kultury (1b) 600.000 (2b) 300.000 (3b) 100.000 92
Schematy, zadania, test ~ Dziennik przedsiębiorstwa ~ nr treść kwota Debet Credit 1 2 faktura za reklamę internetową: a) ujęcie kosztów b) powstanie aktywów marketingowych zakup i przekazanie prezentów: a) ujęcie kosztów b) ujęcie aktywów marketingowych 600.000 600.000 300.000 300.000 koszty aktywa marketingowe reklama masowa koszty aktywa marketingowe przekazane prezenty rozrachunki kapitał relacji z otoczeniem rozrachunki kapitał relacji z otoczeniem 3 sponsoring kultury: a) ujęcie kosztów b) ujęcie aktywów marketingowych 100.000 100.000 koszty aktywa marketingowe sponsoring sportu i kultury rozrachunki kapitał relacji z otoczeniem Avalanche BILANS PEŁNY (31.12.20X1) fragment, część β Aktywa Pasywa β. Aktywa marketingowe 1.000.000 β. Kapitał relacji z otoczeniem 1.000.000 wartość udzielonych premii i rabatów kapitał relacji z klientami kapitał relacji pozostałych 1.000.000 przekazane prezenty małej wartości 300.000 kapitał relacji przejęty w drodze wykupu reklama masowa 600.000 sponsoring sportu i kultury 100.000 działalność prospołeczna 93
Rachunkowość wiedzy Zadanie 8 Spółka świadczy usługi audytorskie pod globalną marką międzynarodowej korporacji. Zarząd korporacji postanowił o włączeniu do jej strategii elementów wzmacniających orientację na wartości etyczne decyzję podjęto po skandalu finansowym z udziałem firm Arthur Andersen i Enron. Opracowano kodeks zasad etycznych dla pracowników spółki oraz sfinansowano szkolenia z zakresu etyki ogólnej i zawodowej. Zaproponować dekretację księgową związaną z objęciem pracowników spółki programem szkolenia. Rozwiązanie: Księgowanie powinno mieć podwójny dekret, tj. dotyczący kręgu kosztów oraz utworzenia odpowiednich aktywów kompetencyjnych. W analityce aktywów kompetencyjnych należy utworzyć nową kategorię wartości etyczne. Dekretacja: (1a) Dt konto koszty = Ct konto rozrachunki (1b) Dt konto aktywa kompetencyjne wartości etyczne = = Ct konto kapitał intelektualny wytworzony 94
Schematy, zadania, test Test jednokrotnego wyboru 1. W obszarze rachunkowości wiedzy zasada zapisu dwustronnego na kontach księgowych (aksjomat Dt = Ct ): a. nie znajduje zastosowania, ponieważ w rachunkowości wiedzy nie stosuje się kont, b. znajduje pełnoprawne zastosowanie, c. nie znajduje zastosowania, gdyż obowiązuje zasada zapisu jednostronnego. 2. Zasoby ekonomiczne niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej to: a. wiedza, praca, kapitał, b. ziemia, praca, kapitał, c. tylko praca i kapitał. 3. W teorii rachunkowości pojęcie kapitału intelektualnego oznacza: a. wiedzę, kompetencje, technologię oraz relacje z klientami, b. IT, czyli technologie informatyczne, c. źródło finansowania aktywów kompetencyjnych. 4. Uregulowania prawne dotyczące wartości niematerialnych i prawnych (wartości niematerialnych wg MSR): a. regulują całość zagadnień z zakresu rachunkowości wiedzy, b. regulują niewielką część zagadnień z zakresu rachunkowości wiedzy, c. nie regulują kwestii rachunkowości wiedzy. 5. Obowiązek prezentowania pełnej informacji o kontrolowanych zasobach wiedzy w sprawozdaniu finansowym jednostki wynika z: a. ustawy o rachunkowości, b. Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, c. zasad rachunkowości (prawdziwego i rzetelnego obrazu, kompletności, istotności oraz przewagi treści nad formą). 95
Rachunkowość wiedzy 6. Rachunkowość wiedzy dotyczy: a. tylko przedsiębiorstw państwowych i spółdzielni, ze względu na ich społeczny charakter, b. jednostek samorządu terytorialnego, c. przedsiębiorstw, banków i ubezpieczycieli. 7. Wdrożenie w jednostce zasad rachunkowości wiedzy ma następujący skutek: a. kierownictwo przedsiębiorstwo nie musi zważać na rentowność, ponieważ efektywność ekonomiczna przestaje mieć znaczenie, b. sprawozdanie finansowe jednostki przedstawia pełniejszy obraz kontrolowanych zasobów, warunkujących osiąganą rentowność, c. przedsiębiorstwo nie musi pozyskiwać kapitału, ponieważ zastępuje go kapitał intelektualny. 8. Bilans oparty na wiedzy sporządzony dla jednostki gospodarczej pozwala przedstawiać jej: a. aktywa kompetencyjne i kapitał intelektualny, b. aktywa kompetencyjne, kapitał intelektualny, aktywa trwałe, aktywa obrotowe, kapitał własny, rezerwy i zobowiązania, c. aktywa technologiczne, wartości materialne, aktywa trwałe, aktywa obrotowe, kapitał obcy, rezerwy na zobowiązania. 9. Bilans wiedzy osobistej jest narzędziem prezentowania: a. kompetencji pracownika wiedzy oraz źródeł ich finansowania, b. zasobów kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa, c. planowanej ścieżki rozwoju zawodowego pracownika umysłowego. 10. W przypadku bankructwa jednostki gospodarczej jej kapitał intelektualny wykazany w pasywach bilansowych: a. podlega natychmiastowej spłacie, b. podlega spłacie po zakończeniu procesu upadłości, c. nie podlega spłacie. 96
Schematy, zadania, test 11. Podstawowa dekretacja służąca do ewidencji kosztów wiedzy ma postać: a. Dt konto wynagrodzenia = Ct konto rozrachunki z pracownikami, b. Dt konto koszt użytkowania wiedzy = Ct konto rozrachunki z tytułu pozyskania wiedzy, c. Dt konto koszt użytkowania wiedzy = Ct konto rozrachunki z dostawcami. 12. Bilans pełny składa się z następujących elementów: a. tradycyjnego bilansu uzupełnionego o część dotyczącą zasobów wiedzy, b. tradycyjnego bilansu uzupełnionego o część dotyczącą zasobów wiedzy oraz część dotyczącą relacji z otoczeniem, c. tradycyjnego bilansu uzupełnionego o część dotyczącą relacji z otoczeniem. 13. Według zasad rachunkowości wiedzy realizowane projekty badawcze: a. stanowią pozycję aktywów bilansu opartego na wiedzy, b. wpływają na wysokość kosztów okresu i nie przyczyniają się do powstania aktywów bilansowych, c. stanowią jeden z elementów wartości niematerialnych i prawnych. 14. Kapitał relacji z otoczeniem jest: a. elementem kapitału obcego, b. elementem kapitału własnego, c. samodzielnym elementem pasywów bilansu pełnego. 15. Wdrożenie rachunkowości wiedzy w przedsiębiorstwie wymaga: a. całkowitego zastąpienia tradycyjnych ksiąg rachunkowych ewidencją księgową zasobów wiedzy, b. utworzenia oddzielnego systemu ewidencyjnego, prowadzonego równolegle do tradycyjnych ksiąg rachunkowych, c. rozbudowy tradycyjnego Zakładowego Planu Kont o nowe konta. 97
Rachunkowość wiedzy Klucz: 1b, 2a, 3c, 4b, 5c, 6c, 7b, 8b, 9a, 10c, 11b, 12b, 13a, 14c, 15c 98