Sekcja Pemetreksed i karboplatyna Data publikacji: czerwiec 2017 r. Następna zaplanowana edycja tekstu (30 miesięcy po dacie publikacji) STRESZCZENIE Pemetreksed i karboplatyna są stosowane w leczeniu międzybłoniaka i niedrobnokomórkowego raka płuc. TREŚĆ ARTYKUŁU Chemioterapię skojarzoną z wykorzystaniem pemetreksedu i karboplatyny stosuje się w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuc i międzybłoniaka. Podane tutaj informacje najlepiej czytać w połączeniu z ogólnymi informacjami o chemioterapii i rodzaju nowotworu, na jaki cierpi dana osoba. Pemetreksed i karboplatynę podaje się dożylnie. Zazwyczaj odbywa się to w trybie ambulatoryjnym. Onkolog lub pielęgniarka informują pacjenta o tym, jak często podawane będzie leki. Leki stosowane w chemioterapii mogą powodować skutki uboczne. Niektóre skutki uboczne mogą być poważne, należy więc uważnie zapoznać się ze szczegółowymi informacjami przedstawionymi poniżej. Zespół opieki medycznej może udzielić porady, jak postępować w przypadku wystąpienia skutków ubocznych. Należy natychmiast poinformować lekarza lub pielęgniarkę w następujących sytuacjach: podniosła się temperatura ciała pogorszyło się samopoczucie wystąpiły poważne skutki uboczne, w tym skutki tutaj niewymienione. W rzadkich przypadkach skutki uboczne mogą być zagrożeniem dla życia. Onkolog lub pielęgniarka mogą wyjaśnić ryzyko wystąpienia takich skutków ubocznych u danego pacjenta. Jeśli wystąpi potrzeba uzyskania pomocy lekarskiej z powodów niezwiązanych z nowotworem, należy zawsze poinformować personel medyczny, że jest się objętym tym leczeniem. PEŁNA WERSJA ARTYKUŁU Co to jest pemetreksed i karboplatyna? Pemetreksed i karboplatyna są stosowane w leczeniu niedrobnokomórkowego raka płuc i międzybłoniaka. Podane tutaj informacje najlepiej czytać w połączeniu z ogólnymi informacjami o chemioterapii i rodzaju nowotworu, na jaki cierpi dana osoba.
Jak podaje się pemetreksed i karboplatynę Pemetreksed i karboplatynę podaje się w ambulatoryjnym oddziale chemioterapii. Leki podaje pielęgniarka specjalizująca się w chemioterapii. Podczas leczenia pacjent zazwyczaj odbywa wizyty u onkologa, pielęgniarki specjalizującej się w chemioterapii lub pielęgniarki specjalisty. W niniejszej ulotce to właśnie te osoby określamy mianem lekarza lub pielęgniarki. W przededniu lub w dniu podania leku pielęgniarka lub pracownik laboratorium pobiera od pacjenta próbkę krwi. Robi się to, aby sprawdzić, czy liczba jego komórek krwi jest na tyle bezpieczna, że może on otrzymać chemioterapię. Jego stan kontroluje również lekarz lub pielęgniarka. Pytają oni pacjenta o samopoczucie. Jeśli wyniki badania krwi są prawidłowe, farmaceuta przygotowuje leki chemioterapeutyczne. Pielęgniarka informuje pacjenta, kiedy leki będą gotowe. Zazwyczaj przed chemioterapią pielęgniarka podaje pacjentowi leki przeciwwymiotne. Leki chemioterapeutyczne mogą być podawane: poprzez cienką rurkę wprowadzoną do żyły w ramieniu lub dłoni (kaniulę), poprzez cienką rurkę wprowadzoną podskórnie do żyły w klatce piersiowej (cewnik centralny), poprzez cienką rurkę poprowadzoną od żyły w ramieniu do żyły w klatce piersiowej (cewnik typu PICC). Pielęgniarka podaje leki w postaci kroplówki (wlewu). Podanie pemetreksedu trwa zazwyczaj około 10 minut, a karboplatyny około godziny. Schemat chemioterapii Zazwyczaj chemioterapia jest podawana w serii kilku cykli leczenia przez okres kilku miesięcy. Lekarz lub pielęgniarka omawia z chorym plan leczenia. Każdy cykl trwa 21 dni (trzy tygodnie). Pemetreksed i karboplatynę podaje się w pierwszym dniu cyklu. Potem następuje okres przerwy bez chemioterapii przez 20 dni. Po 21 dniach rozpoczyna się drugi cykl leczenia. Lekarz lub pielęgniarka informuje pacjenta o prawdopodobnej liczbie cykli. Skutki uboczne
Opisujemy tutaj najczęściej występujące skutki uboczne leczenia. W ulotce wspomniane zostały również niektóre rzadziej występujące skutki uboczne. U pacjenta mogą wystąpić niektóre z opisanych tutaj skutków ubocznych, jednak mało prawdopodobne jest, że wystąpią u niego wszystkie. Można także doświadczyć skutków ubocznych, które nie są tutaj wymienione. Należy zawsze poinformować lekarza, pielęgniarkę lub farmaceutę o zaobserwowanych skutkach ubocznych. Lekarz może przepisać leki, które pomagają ograniczać niektóre ze skutków ubocznych. Należy przyjmować leki ściśle według zaleceń pielęgniarki lub farmaceuty. Dzięki temu istnieje wyższe prawdopodobieństwo ich skuteczności. Informacji na temat łagodzenia skutków ubocznych udziela pielęgniarka. Większość skutków ubocznych zaczyna ustępować po zakończeniu leczenia. Poważne i zagrażające życiu skutki uboczne Niektóre metody leczenia nowotworów mogą mieć poważne skutki uboczne. W rzadkich przypadkach mogą być one zagrożeniem dla życia. Onkolog lub pielęgniarka mogą wyjaśnić ryzyko wystąpienia takich skutków ubocznych u danego pacjenta. Kontakt ze szpitalem Pacjent otrzyma od pielęgniarki numery telefonów do szpitala. Jeśli poczuje się źle lub będzie potrzebować porady, może zadzwonić pod podane numery o dowolnej porze przez całą dobę. Należy zapisać te numery w telefonie lub trzymać je w bezpiecznym miejscu. Więcej informacji Nie możemy wymienić wszystkich możliwych skutków ubocznych tego leczenia. Istnieją pewne rzadko występujące skutki uboczne, które nie zostały tutaj przedstawione. Na stronie elektronicznego kompendium leków (electronic Medicines Compendium, emc) można pobrać ulotkę informacyjną dla pacjentów (Patient Information Leaflet, PIL) na temat opisanych tutaj leków. Ulotka ta wymienia wszystkie znane skutki uboczne. Zanim pacjent zacznie przyjmować pemetreksed i karboplatynę Przed podaniem pacjentowi pemetreksedu i karboplatyny otrzyma on leki, które pomogą ograniczyć skutki uboczne. Leki te obejmują: zastrzyki z witaminą B12 tabletki z kwasem foliowym sterydy w tabletkach.
Witamina B12 W tygodniu poprzedzającym pierwszy cykl pemetreksedu pielęgniarka podaje pacjentowi zastrzyk z witaminą B12. Następnie co trzy cykle leczenia pemetreksedem (mniej więcej co 9 tygodni) otrzymuje on zastrzyk z witaminą B12. Kwas foliowy Pacjent powinien przyjmować tabletkę kwasu foliowego codziennie. Zazwyczaj zaczyna przyjmować kwas foliowy pięć dni przed pierwszym podaniem pemetreksedu, a kończy trzy tygodnie po ostatnim podaniu leku. Podczas terapii pemetreksedem nie należy przyjmować suplementów z kwasem foliowym innych niż przepisane przez specjalistę od nowotworów. Niektóre multiwitaminy i suplementy diety zawierają kwas foliowy. Zanim pacjent zacznie je przyjmować, powinien zawsze skonsultować się z farmaceutą. Leki sterydowe (sterydy) W celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia reakcji skórnych takich jak swędząca wysypka pacjent otrzymuje sterydy w tabletkach. Sterydy przyjmuje się przez trzy dni podczas każdego cyklu, zaczynając w dniu przed podaniem pemetreksedu. Należy zawsze przyjmować tabletki ściśle według zaleceń pielęgniarki lub farmaceuty. Skutki uboczne w trakcie leczenia Niektóre osoby mogą doświadczać skutków ubocznych w trakcie chemioterapii lub krótko po jej zakończeniu. Reakcja alergiczna Niektórzy wykazują w trakcie leczenia reakcję alergiczną na lek. Niektóre z możliwych objawów reakcji alergicznej: uczucie gorąca lub rozpalenie widoczne na twarzy wysypka na skórze świąd dreszcze zawroty głowy ból głowy brak tchu obrzęk twarzy lub ust ból pleców, brzucha lub w klatce piersiowej.
W trakcie leczenia pielęgniarka kontroluje stan pacjenta pod kątem ewentualnych oznak reakcji alergicznej. Jeśli pacjent poczuje się źle lub wystąpią u niego którekolwiek z powyższych objawów, należy niezwłocznie ją o tym poinformować. Jeśli reakcja alergiczna zostanie potwierdzona, pacjent zostanie natychmiast poddany leczeniu. Niekiedy reakcja alergiczna może wystąpić kilka godzin po zakończeniu leczenia. W przypadku wystąpienia powyższych objawów lub złego samopoczucia po przyjeździe do domu pacjent powinien natychmiast skontaktować się ze szpitalem. Częste skutki uboczne Ryzyko infekcji Chemioterapia może obniżać poziom białych krwinek. Komórki te zwalczają infekcje. Jeśli liczba białych krwinek jest niska, pacjent jest bardziej podatny na infekcje. Niski poziom białych krwinek to tzw. neutropenia. Jeśli pacjent ma infekcję, należy jak najszybciej przystąpić do jej leczenia. Należy natychmiast skontaktować się ze szpitalem, dzwoniąc pod otrzymany całodobowy numer telefonu, jeśli: temperatura ciała jest wyższa niż 37,5 C (99,5 F) lub 38 C (100,4 F), w zależności od zaleceń podanych przez zespół chemioterapeutyczny pacjent nagle poczuł się niedobrze, nawet mając normalną temperaturę wystąpiły objawy infekcji takie jak: o dreszcze o o o o ból gardła kaszel biegunka potrzeba częstego oddawania moczu. Poziom białych krwinek zazwyczaj wraca do normy przed kolejnym cyklem leczenia. Przed kontynuacją chemioterapii wykonuje się badanie krwi. Jeśli poziom białych krwinek jest niski, lekarz może nieznacznie opóźnić podanie leków. Anemia (niski poziom czerwonych krwinek) Chemioterapia może obniżyć poziom czerwonych krwinek. Komórki te transportują tlen w organizmie. Jeśli poziom czerwonych krwinek jest niski, pacjent może odczuwać zmęczenie lub mieć problemy z oddychaniem. Objawy takie należy zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. Jeśli pacjent czuje się bardzo osłabiony, może zaistnieć potrzeba podania mu kroplówki uzupełniającej poziom czerwonych krwinek. Jest to nazywane transfuzją krwi.
Sinienie i krwawienie Chemioterapia może obniżyć poziom płytek krwi. Płytki krwi to komórki, dzięki którym krew krzepnie. Należy skonsultować się z lekarzem, jeśli z nieznanej przyczyny wystąpiły siniaki lub krwawienie. To oznacza: krwawienia z nosa krwawienia z dziąseł niewielkie czerwone lub fioletowe plamki na skórze, które mogą przypominać wysypkę. U niektórych osób może być konieczna transfuzja płytek. Jest to nazywane transfuzją krwi. Nudności W ciągu kilku pierwszych dni po chemioterapii pacjent może odczuwać nudności. Lekarz przepisze leki przeciwwymiotne, aby zapobiec lub ograniczyć występowanie tych objawów. Leki te należy przyjmować ściśle według zaleceń pielęgniarki lub farmaceuty. Łatwiej jest zapobiegać nudnościom niż je leczyć. W przypadku nudności należy pić płyny małymi łykami i często jeść małe porcje jedzenia. Jeśli w dalszym ciągu pacjent odczuwa nudności lub wymiotuje częściej niż raz na 24 godziny, należy jak najszybciej skontaktować się ze szpitalem. Personel medyczny udzieli porady i może przepisać inny lek przeciwwymiotny, który będzie skuteczniejszy. Ból w jamie ustnej Pacjent może doświadczać bólu lub owrzodzeń jamy ustnej. Powoduje to zwiększoną podatność na infekcje jamy ustnej. Należy czyścić zęby lub protezy rano i wieczorem oraz po posiłkach za pomocą miękkiej szczoteczki. W przypadku bólu w jamie ustnej należy: powiedzieć o tym swojej pielęgniarce lub lekarzowi mogą oni zalecić płyn do płukania ust lub odpowiednie leki pić dużo płynów unikać alkoholu, tytoniu i pokarmów, które mogą podrażniać jamę ustną. Biegunka W przypadku biegunki należy poprosić personel szpitalny o poradę. Należy pić co najmniej dwa litry płynów dziennie (trzy i pół pinty). Pomocne może być unikanie alkoholu, kofeiny, produktów mlecznych, artykułów spożywczych o dużej zawartości tłuszczu lub błonnika.
Zaparcia Opisana tutaj metoda leczenia może wywoływać zaparcia. Oto kilka rad, które mogą pomóc: Należy pić co najmniej dwa litry płynów dziennie (trzy i pół pinty). Należy jeść produkty spożywcze zawierające błonnik, takie jak owoce, warzywa i pełnoziarnisty chleb. Należy regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne, takie jak krótkie spacery. W przypadku zaparć należy poprosić personel szpitalny o poradę. Aby pomóc, lekarz może przepisać środki przeczyszczające. Uczucie zmęczenia Uczucie zmęczenia jest powszechnie występującym skutkiem ubocznym. Często nasila się ono pod koniec leczenia i utrzymuje przez kilka tygodni po jego zakończeniu. Należy nie spieszyć się i zaplanować dzień tak, aby mieć czas na odpoczynek. Źródłem energii mogą być łagodne ćwiczenia fizyczne, takie jak krótkie spacery. Jeśli pacjent jest senny, nie powinien prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn. Utrata włosów Włosy na głowie mogą się przerzedzić, ale całkowita ich utrata jest mało prawdopodobna. Zazwyczaj stopniowa utrata włosów zaczyna się po pierwszym lub drugim cyklu leczenia. Niemalże zawsze jest tymczasowa i włosy zwykle odrastają po zakończeniu chemioterapii. Pielęgniarka może przedstawić sposoby radzenia sobie z utratą włosów. Zmiany skórne Opisane tutaj leczenie może mieć wpływ na skórę. Lekarz lub pielęgniarka poinformuje pacjenta, czego może się on spodziewać. Jeśli skóra jest wysuszona, warto używać codziennie bezzapachowego kremu nawilżającego. Pemetreksed może powodować swędzącą wysypkę. Wszelkie zmiany na skórze należy zawsze zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. Udzielą oni porady i mogą przepisać odpowiednie kremy lub leki. Wszelkie zmiany skórne są zazwyczaj tymczasowe i ustępują po zakończeniu leczenia. Zmiany w funkcjonowaniu nerek i wątroby Karboplatyna może wpłynąć na funkcjonowanie nerek i wątroby. Wpływ ten jest zazwyczaj łagodny i ustępuje po zakończeniu leczenia. W celu skontrolowania stanu nerek i wątroby u pacjenta przed chemioterapią i w jej trakcie wykonuje się badania krwi. Pielęgniarka poprosi pacjenta, aby przyjmował dużo płynów.
Rzadziej występujące skutki uboczne przyjmowania pemetreksedu i karboplatyny Zaburzenia słuchu Karboplatyna może mieć wpływ na zmysł słuchu, ale nie jest to częste. Podczas leczenia pacjent może doświadczać uczucia dzwonienia w uszach (szumów usznych) lub utracić zdolność słyszenia wysokich dźwięków. Szumy uszne ustępują zazwyczaj po zakończeniu leczenia. Niektóre zaburzenia słyszenia mogą być nieodwracalne. Jeśli pacjent zauważy u siebie jakiekolwiek zmiany w słyszeniu, powinien zgłosić je lekarzowi. Drętwienie lub mrowienie w rękach lub stopach (tzw. neuropatia obwodowa) Opisane tutaj leki mają wpływ na nerwy, co może prowadzić do drętwienia, mrowienia lub uczucia bólu w rękach lub stopach. Pacjent może mieć kłopoty przy zapinaniu guzików lub wykonywaniu innych czynności wymagających precyzji. W przypadku wystąpienia takich objawów należy poinformować o tym lekarza. Niekiedy w takiej sytuacji trzeba zmniejszyć dawkę leku lub nieco opóźnić kontynuację leczenia. Objawy te zwykle powoli ustępują po zakończeniu terapii, jednak u niektórych osób mogą być nieodwracalne. Jeśli pacjenta to niepokoi, powinien porozmawiać o tym z lekarzem. Problemy z oczami Pacjent może odczuwać ból oczu lub mogą być one zaczerwienione (zapalenie spojówek). Jeśli tak jest, należy poinformować o tym lekarza. Może on przepisać odpowiednie krople do oczu. Wpływ na funkcjonowanie serca Chemioterapia może wpłynąć na funkcjonowanie serca. Aby sprawdzić, jak działa serce pacjenta, może on zostać poddany badaniom. Takie badania mogą być przeprowadzane przed, podczas lub nawet po zakończeniu leczenia. Jeśli leczenie powoduje problemy z sercem, lekarz może zmienić stosowany rodzaj chemioterapii. Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli pacjent: odczuwa ból lub ucisk w klatce piersiowej odczuwa brak tchu lub zawroty głowy czuje, że jego serce bije zbyt szybko lub zbyt wolno. Takie objawy mogą być także wynikiem innych chorób, ale ważne jest, aby zgłosić się na badanie do lekarza.
Wpływ na funkcjonowanie płuc Pemetreksed może wywołać zmiany w płucach u osób, które są poddawane radioterapii klatki piersiowej. Należy zawsze zgłosić lekarzowi następujące objawy: świszczący oddech kaszel gorączka (wysoka temperatura) brak tchu. Również należy poinformować lekarza, jeśli nasiliły się wcześniej istniejące problemy z oddychaniem. Aby sprawdzić funkcjonowanie płuc pacjenta, może on zostać skierowany na odpowiednie badania. Inne informacje Ryzyko wystąpienia zakrzepu Rak i chemioterapia mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia zakrzepu. Objawy zakrzepu obejmują: ból, zaczerwienienie lub opuchliznę nogi lub ramienia brak tchu ból w klatce piersiowej. Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli wystąpią którekolwiek z tych objawów. Zakrzepy są groźne, jednak lekarz może zapisać leki rozrzedzające krew. Lekarz lub pielęgniarka mogą udzielić więcej informacji na ten temat. Inne leki Przyjmowanie innych leków podczas chemioterapii może osłabić działanie leków chemioterapeutycznych lub być wręcz szkodliwe. Dotyczy to również leków kupowanych bez recepty w sklepie lub aptece. Pemetreksed może wchodzić w interakcje z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ), takimi jak ibuprofen czy aspiryna. Chemioterapia może mieć także wpływ na działanie fenytoiny. Istnieją też inne leki, które mogą wchodzić w interakcje z opisanym tutaj leczeniem. Należy poinformować lekarza, jeśli przyjmuje się inne leki, w tym wydawane bez recepty, preparaty uzupełniające czy leki ziołowe. Szczepienia Podczas leczenia i przez jakiś czas po jego zakończeniu należy unikać przyjmowania szczepionek żywych. Przykładowe szczepionki żywe: BCG (gruźlica), żółta febra, odra, świnka, różyczka, dur brzuszny, ostre nagminne porażenie dziecięce (poliomyelitis), MMR (odra,
świnka, różyczka). W przypadku pytań na temat szczepień można porozmawiać ze swoim lekarzem. Antykoncepcja Lekarz zaleci, aby kobieta nie zachodziła w ciążę, a mężczyzna nie podejmował prób spłodzenia dziecka w trakcie leczenia ani przez jakiś czas po jego zakończeniu. Leki chemioterapeutyczne mogą uszkodzić rozwijający się płód. Podczas przyjmowania leków należy używać skutecznych środków antykoncepcyjnych. Karmienie piersią Podczas leczenia kobiety nie powinny karmić piersią. Jest to spowodowane faktem, iż leki mogą przedostać się do organizmu dziecka z mlekiem matki. Płodność Niektóre leki stosowane w chemioterapii mogą wpłynąć na zdolność do zajścia w ciążę lub spłodzenia dziecka. Jeśli pacjent czuje się tym zaniepokojony, powinien porozmawiać o tym z lekarzem przed rozpoczęciem chemioterapii. Współżycie płciowe Jeśli do zbliżenia seksualnego dojdzie w pierwszych dniach po podaniu leków chemioterapeutycznych, należy użyć prezerwatywy. Chroni ona partnera w przypadku przeniknięcia leków chemioterapeutycznych do nasienia lub wydzieliny z pochwy. Leczenie z przyczyn nienowotworowych i leczenie stomatologiczne Jeśli pacjent potrzebuje pomocy medycznej z innej przyczyny niż nowotwór, zawsze należy poinformować lekarzy i pielęgniarki, że przechodzi on chemioterapię. Należy podać dane kontaktowe onkologa prowadzącego, aby personel medyczny mógł się z nim skonsultować. Jeśli potrzebne jest leczenie dentystyczne, należy porozmawiać z lekarzem onkologiem lub pielęgniarką. Zawsze należy poinformować stomatologa o przyjmowanej chemioterapii.