Podstawy systemu prawa miêdzynarodowego

Ewelina Ca³a-Wacinkiewicz Podstawy systemu prawa miêdzynarodowego pytania testy kazusy tablice 2. wydanie REPETYTORIA C H BECK

REPETYTORIA C. H. BECK Podstawy systemu prawa miêdzynarodowego

W sprzeda y: A. azowski, A. Zawidzka PRAWO MIÊDZYNARODOWE PUBLICZNE Podrêczniki Prawnicze J. Go³aczyñski PRAWO PRYWATNE MIÊDZYNARODOWE Podrêczniki Prawnicze B. KuŸniak, M. Marcinko ORGANIZACJE MIÊDZYNARODOWE, wyd. 3 Skrypty Becka P. aski (red.) PRAWO PRYWATNE MIÊDZYNARODOWE. PYTANIA EGZAMINACYJNE. TESTY. KAZUSY. TABLICE Repetytoria C. H. Beck B. KuŸniak ORGANIZACJE MIÊDZYNARODOWE. PYTANIA. TABLICE Æwiczenia Becka J. Barcik, T. Srogosz PRAWO MIÊDZYNARODOWE PUBLICZNE Akademia Prawa www.sklep.beck.pl

Podstawy systemu prawa miêdzynarodowego pytania testy kazusy tablice 2. wydanie rozszerzone i zmienione dr Ewelina Ca³a-Wacinkiewicz Uniwersytet Szczeciñski Wy sza Szko³a Zawodowa w Gorzowie Wielkopolskim

Redakcja: Ksenia Rzepka Wydawnictwo C. H. Beck 2009 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Studio Spartan, Gdynia ISBN 978-83-255-0362-8

Przedmowa Z przyjemnością oddaję do Państwa rąk poprawione i uzupełnione drugie wydanie repetytorium z prawa międzynarodowego publicznego, mogące stanowić pomoc dydaktyczną zarówno dla studentów, aplikantów, jak i tych wszystkich, którym przyszło zgłębiać tematykę prawnomiędzynarodową. Repetytorium w zaproponowanym kształcie stanowi wynik kilkuletnich doświadczeń dydaktycznych. Z założenia nie wyczerpuje jednak całości zakresu materiału, co wynika po pierwsze, z rozległości tematycznej przedmiotu prawo międzynarodowe publiczne, po drugie zaś z chęci pozostawienia niektórych zagadnień do realizacji na wykładach. Z założenia także w niniejszym repetytorium potrzeba osiągnięcia celów dydaktycznych zmusiła autorkę do wyjścia poza tradycyjne ramy prawa międzynarodowego publicznego. Nie wymaga to głębszego uzasadnienia, jeśli weźmie się pod uwagę, że do posługiwania się tradycyjnymi pojęciami prawa międzynarodowego potrzebne jest niekiedy subsydiarne wykorzystanie konstrukcji pojęciowych właściwych choćby nauce o stosunkach międzynarodowych. Repetytorium, którego głównym zadaniem jest służyć pomocą w przyswojeniu, a także utrwaleniu i usystematyzowaniu wiedzy z zakresu prawa międzynarodowego publicznego, składa się z czterech części. Pierwsza przyjmując formę pytań (zagadnień) egzaminacyjnych i odpowiedzi ma za zadanie merytorycznie przybliżyć omawiane zagadnienia. Druga zawierająca testy (zarówno jednokrotnego, jak i wielokrotnego wyboru) ma ułatwić weryfikację zdobytej wiedzy, co stanowi doskonałą powtórkę materiału np. przed egzaminem. Trzecia o którą wzbogacono drugie wydanie zawiera kazusy umożliwiające zgłębienie omawianej tematyki poprzez możliwość analizowania stanów faktycznych, a zatem posiada walor praktyczny. Czwarta zaś w formie tablic graficznie prezentuje treści zawarte w części pierwszej. Drugie wydanie repetytorium, nie tylko uzupełniono o kazusy z zakresu tematyki międzynarodowej, ale wzbogacono także o przykłady i stanowisko doktryny ukazujące istotę omawianej problematyki. Ponadto, poszerzono katalog charakteryzowanych organizacji międzynarodowych o NATO, a w deskrypcji Unii Europejskiej w analizie porównawczej odniesiono się do podpisanego 13.12.2007 r. Traktatu Lizbońskiego. Żywię nadzieję, że przyjęta konstrukcja, a także naniesione zmiany i uwzględnione nowe zagadnienia ułatwią Państwu korzystanie z niniejszego repetytorium, a spotkanie z prawem międzynarodowym publicznym zakończy się sukcesem w postaci zdanego egzaminu. Jednocześnie pragnę podziękować wszystkim osobom, które w trakcie pracy nad książką służyły mi swoją pomocą i udzielały cennych uwag i sugestii. Szczecin, styczeń 2009 r. Autorka

Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów Literatura V XII XV Część A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Zagadnienia ogólne 1 Pytania 1 23 Rozdział II. Źródła prawa międzynarodowego publicznego 24 Pytania 24 48 Rozdział III. Prawo traktatowe 45 I. Uwagi ogólne 45 Pytania 49 67 II. Zawieranie, obowiązywanie i stosowanie umów międzynarodowych 63 Pytania 68 95 Rozdział IV. Podmioty prawa międzynarodowego publicznego 89 I. Uwagi ogólne 89 Pytania 96 99 II. Państwo 92 Pytania 100 119 III. Organizacje międzynarodowe rozważania teoretyczne 111 Pytania 120 127 IV. Inne podmioty 118 Pytania 128 131 Rozdział V. Organizacje międzynarodowe wybrane zagadnienia w praktyce _ 123 I. Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) 123 Pytania 132 151 II. Rada Europy (RE) 139 Pytania 152 163 III. Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) 147 Pytania 164 175 IV. Unia Europejska (UE) 156 Pytania 176 221

VIII Spis treści Rozdział VI. Systemy ochrony praw człowieka 203 Pytania 222 247 Część B. Testy Rozdział I. Zagadnienia ogólne Test 1 227 Odpowiedzi do testu 1 314 Test 2 230 Odpowiedzi do testu 2 314 Test 3 232 Odpowiedzi do testu 3 314 Test 4 235 Odpowiedzi do testu 4 315 Rozdział II. Źródła prawa międzynarodowego publicznego Test 5 238 Odpowiedzi do testu 5 315 Test 6 240 Odpowiedzi do testu 6 315 Test 7 243 Odpowiedzi do testu 7 316 Rozdział III. Prawo traktatowe Test 8 245 Odpowiedzi do testu 8 316 Test 9 248 Odpowiedzi do testu 9 316 Test 10 250 Odpowiedzi do testu 10 317 Test 11 253 Odpowiedzi do testu 11 317 Test 12 255 Odpowiedzi do testu 12 317 Rozdział IV. Podmioty prawa międzynarodowego Test 13 258 Odpowiedzi do testu 13 318 Test 14 260 Odpowiedzi do testu 14 318 Test 15 263 Odpowiedzi do testu 15 318 Test 16 266 Odpowiedzi do testu 16 319 Test 17 268 Odpowiedzi do testu 17 319 Rozdział V. Organizacje międzynarodowe wybrane zagadnienia w praktyce Test 18 271 Odpowiedzi do testu 18 319 Test 19 273 Odpowiedzi do testu 19 320 Test 20 276 Odpowiedzi do testu 20 320 Test 21 278 Odpowiedzi do testu 21 320 Test 22 280 Odpowiedzi do testu 22 321 Rozdział VI. Systemy ochrony praw człowieka Test 23 283 Odpowiedzi do testu 23 321 Test 24 285 Odpowiedzi do testu 24 321 Test 25 288 Odpowiedzi do testu 25 322 Test 26 291 Odpowiedzi do testu 26 322 Test 27 293 Odpowiedzi do testu 27 322 Test 28 295 Odpowiedzi do testu 28 323 Test 29 297 Odpowiedzi do testu 29 323 Test 30 300 Odpowiedzi do testu 30 323 Test 31 302 Odpowiedzi do testu 31 324 Test 32 304 Odpowiedzi do testu 32 324 Test 33 306 Odpowiedzi do testu 33 324

Spis treści IX Test 34 309 Odpowiedzi do testu 34 325 Test 35 311 Odpowiedzi do testu 35 325 Część C. Kazusy Kazus 1. Przystąpienie do ONZ 327 Kazus 2. Opinie doradcze Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości 328 Kazus 3. Obywatelstwo Unii Europejskiej 330 Kazus 4. Dopuszczalność skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 331 Kazus 5. Zawieszenie stosowania postanowień Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych 332 Kazus 6. Ratyfikacja umowy międzynarodowej 335 Kazus 7. Tekst autentyczny umowy 336 Kazus 8. Stosowanie prawa Unii Europejskiej 338 Kazus 9. Prawo międzynarodowe prywatne a prawo międzynarodowe publiczne 339 Kazus 10. Głosowanie w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych 340 Kazus 11. Nieważność traktatu 341 Kazus 12. Moc wiążąca Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka 342 Kazus 13. Prawo Unii Europejskiej a dyskryminacja 343 Kazus 14. Prawa człowieka 344 Kazus 15. Podmiotowość a umowy międzynarodowe 345 Część D. Tablice Tabl. 1. Definicja pojęcia prawo międzynarodowe publiczne 347 Tabl. 2. Rodzaje stosunków prawnomiędzynarodowych 347 Tabl. 3. Prawo międzynarodowe publiczne a prawo międzynarodowe prywatne 348 Tabl. 4. Główne cechy charakteryzujące prawo międzynarodowe publiczne 348 Tabl. 5. Rodzaje sankcji prawa międzynarodowego 349 Tabl. 6. Relacje między prawem międzynarodowym, prawem europejskim a prawem Unii Europejskiej 350 Tabl. 7. Skuteczność prawa międzynarodowego w wewnętrznym porządku prawnym 351 Tabl. 8. Sposoby pojmowania społeczności międzynarodowej 351 Tabl. 9. Organy państwowe uprawnione do realizowania polityki zagranicznej państwa 352 Tabl. 10. Prawo międzynarodowe a prawo krajowe 353 Tabl. 11. Postanowienia art. 38 Statutu MTS 354 Tabl. 12. Źródła prawa międzynarodowego publicznego 354 Tabl. 13. Zwyczaj jako źródło prawa międzynarodowego 355 Tabl. 14. Katalog ogólnych zasad prawa sformułowany w Karcie Narodów Zjednoczonych 356 Tabl. 15. Katalog ogólnych zasad prawa sformułowany w Deklaracji zasad prawa międzynarodowego, dotyczącej przyjaznych stosunków i współdziałania państw zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych z 1970 r. 357

X Spis treści Tabl. 16. Rodzaje aktów jednostronnych państw 358 Tabl. 17. Charakterystyka Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów podpisanej 23.5.1969 r. 359 Tabl. 18. Ważniejsze rodzaje umów międzynarodowych 360 Tabl. 19. Umowy na korzyść państwa trzeciego 361 Tabl. 20. Umowy na niekorzyść państwa trzeciego 361 Tabl. 21. Budowa umowy międzynarodowej 362 Tabl. 22. Rodzaje ratyfikacji umowy międzynarodowej na podstawie Konstytucji RP 363 Tabl. 23. Wyłączenie możliwości składania zastrzeżeń do umowy międzynarodowej 364 Tabl. 24. Obowiązek publikacji aktów prawnych w polskim porządku prawnym 365 Tabl. 25. Funkcje depozytariusza umowy międzynarodowej 366 Tabl. 26. Przyczyny nieważności traktatu i przyczyny wygaśnięcia jego mocy obowiązywania 367 Tabl. 27. Trzy znaczenia pojęcia państwo 368 Tabl. 28. Sposoby definiowania pojęcia państwo 369 Tabl. 29. Sposoby nabywania obywatelstwa w Polsce 370 Tabl. 30. Główne atrybuty podmiotowości prawnomiędzynarodowej 370 Tabl. 31. Podstawowe rodzaje państw 371 Tabl. 32. Definicja organizacji międzynarodowych 372 Tabl. 33. Organy organizacji międzynarodowych 372 Tabl. 34. Organizacja Narodów Zjednoczonych główne cele i zasady działalności 373 Tabl. 35. System podstawowych instytucji Organizacji Narodów Zjednoczonych 374 Tabl. 36. Ważniejsze kompetencje Zgromadzenia Ogólnego ONZ 375 Tabl. 37. Sposoby głosowania w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ 376 Tabl. 38. Ważniejsze kompetencje Rady Bezpieczeństwa ONZ 377 Tabl. 39. System Narodów Zjednoczonych 378 Tabl. 40. Główne organy Rady Europy 379 Tabl. 41. Procedury podejmowania decyzji w Komitecie Ministrów Rady Europy 380 Tabl. 42. Sposoby głosowania w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy 381 Tabl. 43. Główne organy i struktura Unii Europejskiej w świetle TUE i TWE 382 Tabl. 44. Ważniejsze kompetencje Rady Europejskiej i Rady Unii Europejskiej w świetle TUE i TWE 383 Tabl. 45. Frakcje polityczne Parlamentu Europejskiego 384 Tabl. 46. Prawo Unii Europejskiej 385 Tabl. 47. Systemy ochrony praw człowieka 386 Tabl. 48. Warunki dopuszczalności skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 387 Tabl. 49. Siedziby międzynarodowych trybunałów 388 Tabl. 50. Pozaeuropejskie regionalne systemy ochrony praw człowieka 388 Załączniki 389 Indeks rzeczowy 411

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa i dokumenty EKPC Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Europejska Konwencja Praw Człowieka) (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284) KNZ Karta Narodów Zjednoczonych z 26.6.1945 r. (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.) KPC ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 255 ze zm.) KWPT Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z 23.5.1969 r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439) MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) n. TUE Traktat o Unii Europejskiej wersja skonsolidowana z 9.5.2008 r. uwzględniająca zmiany wprowadzone Traktatem z Lizbony (Dz.Urz. UE C 115/2008, s. 13) ObPolU ustawa z 15.2.1962 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 28, poz. 353 ze zm.) PDPCZ Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10.12.1948 r. TL Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r. zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (Dz.Urz. UE C 306/2007, s. 1) TofUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wersja skonsolidowana z 9.5.2008 r. (dawny Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej zmieniony Traktatem z Lizbony) (Dz.Urz. UE C 115/2008, s. 47) TUE Traktat o Unii Europejskiej z 7.2.1992 r. (Dz.Urz. UE C 191/1992, s. 1) TWE Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z 25.3.1957 r. (Dz.Urz. UE C 224/1999, s. 1) UmMU ustawa z 14.4.2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz.U. Nr 39, poz. 443 ze zm.)

XII Wykaz skrótów 2. Organizacje międzynarodowe i ich organy ETPC Europejski Trybunał Praw Człowieka ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości Euratom Europejska Wspólnota Energii Atomowej EWG Europejska Wspólnota Gospodarcza EWWiS Europejska Wspólnota Węgla i Stali KBWE Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie MTS (ICJ) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (International Court of Justice) NATO Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego OBWE Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych RE Rada Europy STSM (PCIJ) Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej (Permament Court of International Justice) UE Unia Europejska WE Wspólnota Europejska 3. Publikatory i czasopisma Dz.U. Dziennik Ustaw Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C.M.L.Rev. Common Market Law Review E.L.J. European Law Journal PiP Państwo i Prawo PPE Przegląd Prawa Europejskiego Pr. i Pod. UE Prawo i Podatki Unii Europejskiej PS Przegląd Sądowy RP Ruch Prawniczy RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SM Sprawy Międzynarodowe Zb. Orz. Zbiór Orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ZN Zeszyty Naukowe 4. Inne skróty art. artykuł cyt. cytowany (-a, -e) m.in. między innymi nast. następna (-e, -y) np. na przykład Nr numer pkt punkt post. postanowienie poz. pozycja

Wykaz skrótów XIII pyt. pytanie r. rok red. redakcja rozdz. rozdział s. strona (-y) t. tom tekst jedn. tekst jednolity tj. to jest ust. ustęp WPZIB Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa wyr. wyrok zd. zdanie ze sprost. ze sprostowaniem zm. zmiana (-y) v. versus

Wykaz ważniejszej literatury 1. Zbiory dokumentów Z. Brodecki (red.), Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Komentarz, Warszawa 2006 L. Gelberg, Wybór dokumentów, cz. II, Warszawa 1958 A. Górbiel, Prawo międzynarodowe. Źródła i materiały, t. I i II, Katowice 1970 B. Gronowska, T. Jasudowicz, C. Mik, Prawa człowieka. Dokumenty międzynarodowe, Toruń 2003 K. Kocot, K. Wolfke, Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego, Wrocław Warszawa 1978 B. Kuźniak, A. Capik, Traktat Nicejski. Komentarz, Warszawa 2002 P. Łaski, I. Gawłowicz, E. Cała, Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego publicznego, cz. I i II, Szczecin 2001 R. Podgórzańska, B. Szczepanik, Uregulowania traktatowe Polski w latach 1945 1998. Teksty wybranych dwustronnych umów politycznych zawartych przez Polskę z niektórymi krajami europejskimi, Koszalin 1999 A. Przyborowska-Klimczak, Prawo międzynarodowe publiczne. Wybór dokumentów, Lublin 2004 M. Sykulska, Prawo międzynarodowe publiczne, Sopot 1998 B. Wierzbicki, Prawo międzynarodowe. Materiały do studiów, Białystok 2000 2. Podręczniki, monografie, encyklopedie, artykuły L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 2008 L. Antonowicz, Pojęcie państwa w prawie międzynarodowym, Warszawa 1974 J. Barcik, T. Srogosz, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2007 J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2002 J. Białocerkiewicz, Organizacje europejskie i ich standardy prawne, Włocławek 2003 J. Białocerkiewicz, Prawo międzynarodowe publiczne. Zarys wykładu, Olsztyn 2003 R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004 Z. Brodecki, Prawo integracji z europejskiej perspektywy, Warszawa 2004 I. Brownlie, Principles of Public International Law, Oxford 1998 N. Buchowska, Uchwały organizacji międzynarodowych jako źródło prawa międzynarodowego, RPEiS 2001, z. 3

XVI Wykaz ważniejszej literatury E. Cała-Wacinkiewicz, Charakter pawny Unii Europejskiej w świetle prawa międzynarodowego, Warszawa 2007. E. Cała, D. Wacinkiewicz, Przyczynek do rozważań na temat europejskich relacji prawnych w kontekście współczesnego rozumienia suwerenności, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005 W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2004 P. Czubik, B. Kuźniak, Organizacje międzynarodowe, Warszawa 2008 S. Dudzik (red.), Konstytucja dla Europy. Przyszły fundament Unii Europejskiej, Kraków 2005 E. Dynia, Integracja europejska, Warszawa 2004 L. Ehrlich, Prawo międzynarodowe, Warszawa 1958 Encyclopedia of Public International Law, Holland 2000 M. Frankowska, Prawo traktatów, Warszawa 1997 T. Gadkowski, Odpowiedzialność międzynarodowa państwa za szkodę jądrową, Poznań 1990 L. Gelberg, Zarys prawa międzynarodowego, Warszawa 1979 J. Gilas, Prawo międzynarodowe, Toruń 1999 W. Góralczyk, S. Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 2007 M. Herdegen, Prawo europejskie, Warszawa 2006 T. Hillier, Principles of Public International Law, London Sydney 1999 M. Horspool, European Union Law, London 2003 F. Jasiński, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Warszawa 2003 M. Kenig-Witkowska (red.), Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej, Warszawa 2008 A. Klafkowski, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 1979 J. Kolasa, Unia Europejska na tle rozwoju prawa i społeczności międzynarodowej, [w:] Prawo międzynarodowe publiczne a prawo europejskie, red. J. Kolasa, A. Kozłowski, Wrocław 2003 A. Kosicki, Problem podmiotowości europejskich minipaństw w świetle prawa międzynarodowego, RPEiS 2002, z. 1 R. Kwiecień, Miejsce umów międzynarodowych w porządku prawnym państwa polskiego, Warszawa 2000 E. Latoszek, M. Proczek, Organizacje międzynarodowe. Założenia, cele, działalność, Warszawa 2001 P. Łaski, Suwerenność i współzależność we współczesnym prawie międzynarodowym, [w:] Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, red. I. Gawłowicz, I. Wierzchowiecka, Warszawa 2005 A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2008 T. Łoś-Nowak, Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota. Mechanizmy działania. Zasięg, Wrocław 1999 J. Makowski, Prawo międzynarodowe, cz. I, Warszawa 1930 P. Malanczuk, Modern Introduction to International Law, London New York 1997 M. Masternak-Kubiak, Umowa międzynarodowa w prawie konstytucyjnym, Warszawa 1997 J. Menkes, A. Wasilkowski, Organizacje międzynarodowe. Wprowadzenie do systemu, Warszawa 2004

Wykaz ważniejszej literatury XVII C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, t. I, Warszawa 2000 St. Nahlik, Wstęp do nauki prawa międzynarodowego, Warszawa 1967 M. Perkowski, Ewolucja podmiotowości prawnomiędzynarodowej Unii Europejskiej, [w:] Unia Europejska w dobie reform, red. C. Mik, Toruń 2004 J. Pieńkos, Prawo międzynarodowe publiczne, Kraków 2004 R. Podgórzańska, Główne problemy polityki zagranicznej Polski po wejściu do Unii Europejskiej, [w:] Wybrane zagadnienia polityki zagranicznej Polski po 1989 roku, red. R. Podgórzańska, Ł. Tomczak, Szczecin 2006 R. Podgórzańska, Główne problemy polskiej polityki zagranicznej na forum Sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych w latach 1989 2001, Szczecin 2006 M. Shaw, Prawo międzynarodowe, Warszawa 2000 R. Sonnenfeld, Odpowiedzialność państwa w prawie międzynarodowym, Warszawa 1980 J. Sozański, Współczesne prawo traktatów, Warszawa Poznań 2003 R. Streinz, Prawo europejskie, Warszawa 2002 J. Tyranowski, Spory graniczne i spory terytorialne a sukcesja, SM 1976, Nr 10 D. Wacinkiewicz, Współpraca samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi wybrane aspekty prawne, [w:] Samorząd terytorialny w zintegrowanej Europie, red. B. Filipiak, A. Szewczuk, Szczecin 2006

Część A. Pytania egzaminacyjne Rozdział I. Zagadnienia ogólne Pytanie 1. Zdefiniuj pojęcie prawa międzynarodowego publicznego. Prawo międzynarodowe publiczne (w skrócie prawo międzynarodowe) w doktrynie przedmiotu definiowane jest na wiele sposobów. I tak, L. Antonowicz przyjmuje, iż prawo międzynarodowe reguluje stosunki wzajemne państw tworzących społeczność międzynarodową 1. Z powyższej definicji jednoznacznie wynika, że to państwa są podstawowym elementem społeczności międzynarodowej, z czym trudno byłoby się nie zgodzić. Oparcie definicji prawa międzynarodowego o państwa, stanowi jednak wąskie ujęcie (sensu stricto) definiowanego zagadnienia. Współcześnie zaobserwować można bowiem proces permanentnego rozszerzania się katalogu podmiotów prawnomiędzynarodowych. Szersze rozumienie (sensu largo) pojęcia prawo międzynarodowe wynika natomiast z definicji zaproponowanej przez A. Łazowskiego i A. Zawidzką, zgodnie z którą prawo międzynarodowe publiczne to szczególnego rodzaju system prawny, tworzący zasady oraz mechanizmy współpracy państw, organizacji międzynarodowych oraz innych uznanych podmiotów tego systemu prawnego 2. Zbliżone stanowisko zajmują także W. Czapliński i A. Wyrozumska, wyraźnie podkreślając, iż normy prawnomiędzynarodowe regulują wzajemne stosunki między podmiotami tego prawa 3, nie zaś jedynie między państwami. Na podstawie powyższych definicji, uogólniając, stwierdzić należy, iż prawo międzynarodowe publiczne to: 1) zespół norm prawnych, 2) regulujących wzajemne stosunki, 3) pomiędzy podmiotami prawa międzynarodowego. 1 L. Antonowicz, Podręcznik prawa międzynarodowego, Warszawa 1994, s. 11. 2 A. Łazowski, A. Zawidzka, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2003, s. 2. 3 W. Czapliński, A. Wyrozumska, Prawo międzynarodowe publiczne. Zagadnienia systemowe, Warszawa 2004, s. 5. E. Cała-Wacinkiewicz, Podstawy systemu prawa międzynarodowego, wyd. 2 Pyt. 1