Nowoczesne metody zarządzania oświetleniem awaryjnym usprawniającym ewakuację ludzi z budynków w oparciu o aktualne przepisy i normy Wacław Cholewa rzeczoznawca SITP o specjalności oświetlenie awaryjne Zarząd Główny SITP. Damian Cholewa rzeczoznawca SITP o specjalności oświetlenie awaryjne
1. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r o ochronie przeciwpożarowej 2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z p. zm.) zmiana w Dz.U. z 2009 r. Nr 56 poz. 461 3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109 poz. 719) 4. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 85 poz. 553) 5. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 16 maja 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (Dziennik Ustaw z dnia 29 maja 2012 r. pod pozycją 608. 6. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 17 czerwca 2011 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane metra i ich usytuowanie ( Dz. U. Nr 144, poz. 859) 7. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI z dnia 12 maja 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze amoniakalnych instalacji chłodniczych w zakładach przetwórstwa rolno- spożywczego (Dz.U.03.98.902) 8. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego (Dz. U. 2010.2.6) 9. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI z dnia 17 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe. (Dz.U.02.96.858 z p. zm.)
Grupa norm związanych z parametrami technicznymi opraw i urządzeń zasilających do oświetlenia awaryjnego - PN EN 1838: 2013-11 Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne - PN EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego - PN-EN 62034:2012 Systemy automatycznego testowania awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego zasilanego z akumulatorów - PN-EN 60598-2-22:2015-1 Oprawy oświetleniowe- Część 2-22: Wymagania szczegółowe- Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego - HD 384/HD 60364 PN-IEC 60364:2009 (norma wieloczęściowa) Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych, w tym: PN-HD 60364-5-56:2013 Instalacje elektryczne niskiego napięcia - Część 5-56: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego - Instalacje bezpieczeństwa - PN-EN 13032-1:2005 Światło i oświetlenie. Pomiar i prezentacja danych fotometrycznych lamp i opraw oświetleniowych. Część 1: Pomiar i format pliku - PN-EN 13032-2:2005 Światło i oświetlenie. Pomiar i prezentacja danych fotometrycznych lamp i opraw oświetleniowych. Część 2: Prezentacja danych dla miejsc pracy wewnątrz i na zewnątrz budynku - PN-EN 12464-1:2004 Światło i oświetlenie- Oświetlenie miejsc pracy- Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach - PN-EN 50171:2007 : Centralne układy zasilania - PN-EN 50272-2:2007 : Wymagania bezpieczeństwa i instalowania baterii wtórnych- Część 2: Baterie stacjonarne - PN-EN 61347-2-11:2005: Urządzenia do lamp -- Część 2-11: Wymagania szczegółowe dotyczące różnorodnych układów elektronicznych stosowanych w oprawach oświetleniowych - PN-EN 60529:2003 Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (Kod IP) - PN-EN 61347-2-8:2003 Urządzenia do lamp - Część 2-8: Wyodrębnione wymagania dotyczące stateczników do świetlówek - PN-EN 61347-2-7:2012 Urządzenia do lamp - Część 2-7: Wymagania szczegółowe dotyczące urządzeń elektronicznych zasilanych z akumulatorów, do oświetlenia awaryjnego (z własnym zasilaniem)
Grupa norm związanych z oznakowaniem i symbolami bezpieczeństwa: - PN-EN 60617-11:2004 Symbole graficzne stosowane w schematach- Część 11: Architektoniczne i topograficzne plany i schematy instalacji elektrycznych - PN-N-01256-02:1992 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja (uchylona bez zastąpienia) - PN-N-01256-04:1997 Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciwpożarowe - PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych - PN-ISO 3864-1:2013 Symbole graficzne. Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa. Część 1: Zasady projektowania znaków bezpieczeństwa stosowanych w miejscach pracy i w obszarach użyteczności publicznej. (Zastąpiła normę PN-N- 01255:1992 Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa). - PN-EN ISO 7010; 2012 Symbole graficzne- Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa- Zarejestrowane znaki bezpieczeństwa. (Zastąpiła normę PN-N-01256-01:1992P Znaki bezpieczeństwa -- Ochrona przeciwpożarowa.) - PN EN 378-1:2012 Instalacje ziębnicze i pompy ciepła. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska Część 1: Wymagania podstawowe, definicje, klasyfikacja i kryteria wyboru - Wytyczne projektowania oświetlenia awaryjnego SITP WP-01:2006
Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z p. zm.) zmiana w Dz.U. z 2009 r. Nr 56 poz. 461 WYKAZ POLSKICH NORM POWOŁANYCH W ROZPORZĄDZENIU Do 180 PN-N-01256-02:1992 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja (uchylona bez zastąpienia) Do 181 ust. 7 PN-EN 1838:2013-11 Zastosowania oświetlenia - Oświetlenie awaryjne PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego PN-IEC 60364-5-56:2013 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego -Instalacje bezpieczeństwa PN-EN ISO 7010; 2012 Symbole graficzne- Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa- Zarejestrowane znaki bezpieczeństwa. Do 287 ust. 4 PN-N-01256-02:1992 Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja (uchylona bez zastąpienia) PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych PN-EN ISO 7010; 2012 Symbole graficzne- Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa- Zarejestrowane znaki bezpieczeństwa.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 85 poz. 553) WYKAZ POLSKICH NORM POWOŁANYCH W ROZPORZĄDZENIU - PN-N-01256-4:1997 Znaki bezpieczeństwa - Techniczne środki przeciwpożarowe - PN-EN 60598-2-22:2015-1 Oprawy oświetleniowe- Część 2-22: Wymagania szczegółowe- Oprawy oświetleniowe do oświetlenia awaryjnego - PN-EN ISO 7010; 2012 Symbole graficzne- Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa- Zarejestrowane znaki bezpieczeństwa.
Schemat nr 1 Rodzaje oświetlenia awaryjnego wg PN EN 1838 Oświetlenie awaryjne Oświetlenie ewakuacyjne (1h) Oświetlenie rezerwowe Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka (10% min. 15lx) Oświetlenie strefy otwartej (min. 0,5lx) Oświetlenie drogi ewakuacyjnej (min. 1lx) Znaki ewakuacyjne
Zmieniono podział oraz sposób rozmieszczania opraw oświetlenia ewakuacyjnego na drogach ewakuacyjnych i powierzchniach otwartych. Wprowadzono podświetlane znaki kierunku ewakuacji do grupy opraw oświetlania drogi ewakuacyjnej. Poprzez tę regulację oprawy oświetlające wewnętrznie muszą spełniać założenia punktu 4 normy i posiadać czas podtrzymania funkcjonowania nie krótszy niż 1 godzinę oraz czasy zadziałania przewidziane dla strefy dróg ewakuacyjnych. Przywołana w punkcie 3.9 definicja znaku bezpieczeństwa jasno określa, że ma on być zgodny co do kolorów oraz kształtów geometrycznych, tak aby dawał szczegółową, ale i jasną informację dla ewakuowanych w zakresie bezpieczeństwa. Zostało usunięte stwierdzenie o tekście na znaku ewakuacyjnym służącym informowaniu ewakuowanych, co świadczyć ma o wprowadzeniu jednolitego oznaczenia symbolem zrozumiałego dla różnych narodowości zamiast np. Wyjście ewakuacyjne, Exit, itp. Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć niejasności oznaczeń dla obcokrajowców na terenie obiektów, takich jak lotniska, muzea itp. W punkcie 4.1.2 zostały wymienione lokalizacje rozmieszczenia opraw
Zmiany w PN EN 1838 Oprawy powinny być umieszczane w następujących miejscach a) b) W pobliżu każdych drzwi wyjściowych przeznaczonych do użycia w przypadku zagrożenia, w pobliżu (patrz uwaga) schodów, tak aby każdy stopień był oświetlony bezpośrednio
c) d) w pobliżu (patrz uwaga) każdej zmiany poziomu drogi ewakuacyjnej, Każdy znak ewakuacyjny lub znak bezpieczeństwa powinien być oświetlony, zgodnie z założeniami dla oświetlenia awaryjnego
e) g) f) przy każdej zmianie kierunku drogi ewakuacyjnej, przy każdym skrzyżowaniu korytarzy, w taki sposób, by oświetlać wszystkie kierunki na zewnątrz i w pobliżu każdego wyjścia końcowego, a także w obszarze miejsc zbiórki ludzi
h, j) ** i, k) ** w pobliżu (patrz uwaga) każdego punktu pierwszej pomocy, sprzętu pomocnego w ewakuacji ludzi niepełnosprawnych, w pobliżu (patrz uwaga) każdego urządzenia przeciwpożarowego i ręcznego przycisku alarmowego, a Także bezpiecznych miejsc dla osób niepełnosprawnych i punktów alarmowych. Zalicza się również do tych miejsc toalety dla osób niepełnosprawnych z punktami alarmowymi w systemie dwukierunkowej komunikacji Miejsca h), i), j), k) muszą mieć na poziomie posadzki w ich pobliżu natężenie oświetlenia co najmniej 5 lx W pobliżu oznacza odległość nie większą niż 2m mierzoną horyzontalnie
PN EN 7010 Jak widać na poniższym rysunku, znaki te mogą być składane z piktogramu podstawowego oraz strzałki dodatkowej, która może być obracana we wszystkich kierunkach o 45. Jest to bardzo duże ułatwienie w wyznaczaniu kierunku drogi ewakuacyjnej.
PN EN 60598-2-22 Oprawy oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego powinny w sposób zadowalający działać w trybie awaryjnym nawet w temperaturze 70 st. C przez co najmniej połowę czasu znamionowego działania. Baterie w oprawie żelowo kwasowe powinny działać w następujących warunkach: 1. Temperatura minimalna otoczenia baterii w oprawie powinna wynosić 5 st. C (okazjonalnie zmniejszona do 0 st. C) 2. Podczas ładowania powyżej 30 st. C ładowanie z kompensatą temperaturową, w przedziale od 3mV/cela/st. C do 4mV/cela/st. C 3. Podczas ładowania poniżej 25 st. C bez kompensaty temperaturowej, a w temperaturze 25st. C ładowanie powinno być w zakresie od 2,22V/ celę do 2,4V/ celę
Baterie w oprawie nikolowo kadmowe powinny działać w następujących warunkach: 1. Temperatura minimalna otoczenia baterii w oprawie powinna wynosić 5 st. C (okazjonalnie zmniejszona do 0 st. C) 2. Temperatura maksymalna otoczenia baterii powinna wynosić 40 st. C dla baterii o budowie celi typu T 3. Temperatura maksymalna otoczenia baterii powinna wynosić 50 st. C dla baterii o budowie celi typu U Baterie w oprawach oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego nie są elementami eksploatacyjnymi, więc powinny być wymieniane wyłącznie przez osoby kompetentne. Wartości maksymalnych temperatur w otoczeniu baterii powinny być mierzone po 48 godzina od momentu rozpoczęcia ładowania.
PN EN 62034 Czas trwania testu funkcyjnego musi być wystarczający do sprawdzenia świecenia lampy i nie powinien być dłuższy niż 10% znamionowego czasu trwania pracy awaryjnej. W przypadku akumulatorów litowo- kadmonwych uszczelnionych i innych akumulatorów wykazujących utratę pojemności podczas powtarzalnych krótkotrwałych wyładować całkowity czas trwania tych testów nie powinien przekroczyć 10% znamionowego czasu trwania pracy awaryjnej.
W oprawach oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego z własną baterią awarie powinny być sygnalizowane zarówno w oprawie, jak i na wyświetlaczu centrali testującej. Oprawy oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego muszą być zasilane z jednego punktu, by maksymalnie przyśpieszyć i ułatwić przeprowadzenie testów. Testy działania opraw oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego nie mogą w sposób znaczący wpływać na bezpieczeństwo obiektu, toteż zaleca się ich wykonywanie podczas przerw w funkcjonowaniu obiektu.
Definicje Dynamiczne oświetlenie awaryjne ewakuacyjne, to taki rodzaj oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego, które umożliwia zmianę oznaczenia kierunku lub sposobu ewakuacji na drodze ewakuacyjnej nawet w jej trakcie. Oprawa dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego, to taka oprawa oświetlenia awaryjnego, która składa się z: 1. Przynajmniej 1 piktogramu zgodnego z normę PN-EN ISO 7010:2012E 2. Matrycy diodowej wyświetlającej białą strzałkę na zielonym tle lub/ i czerwony X na białym tle, wg normy PN-EN ISO 7010:2012E posiada możliwość wyświetlenia przynajmniej 4 informacji dotyczących kierunku ewakuacji oraz umożliwia wyświetlenie zakazu wejścia (poprzez czerwony X, wtedy piktogram nie może być podświetlany). Ponadto oprawa musi mieć możliwość ustalenia intensywności świecenia wg normy PN-ISO 3864-1. System dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego, to taki rodzaj systemu, który zasila i steruje oprawy dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego, a także identyfikuje rodzaj zagrożenia pożarowego dobierając do niego algorytm zachowania dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego i spełnia wszystkie normy związane z systemami oświetlenia awaryjnego, w tym ewakuacyjnego. Instalacja dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego, to taki rodzaj instalacji oświetlenia awaryjnego, która służy zasileniu i sterowaniu opraw dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego i spełnia wszystkie normy związane z instalacją oświetlenia awaryjnego, w tym ewakuacyjnego.
Przykłady opraw dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego.
Projektowanie dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego Uzyskać od inwestora projekt budowlany z zaznaczonymi drogami ewakuacyjnymi, wraz z uzgodnionymi z rzeczoznawcą ds. ppoż. scenariuszami pożarowymi. Rozmieścić oprawy oświetlenia awaryjnego w tym dynamicznego wg wszystkich polskich przepisów Dobrać urządzenia zasilające i sterujące do oświetlenia awaryjnego, w tym dynamicznego Stworzyć algorytm sterowań opraw dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego Zaprojektować instalację oświetlenia awaryjnego, w tym dynamicznego
Przykład instalacji dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego
Przykłady algorytmów dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego
Przykład macierzy sterowań opraw dynamicznego oświetlenia awaryjnego ewakuacyjnego
Przykład opisu scenariuszy działania systemu dynamicznego oświetlenia awaryjnego dynamicznego Strefa pożarowa SIV Wystąpienie alarmu pożarowego 2 stopnia w obszarze zaznaczonym jako LSM4K6(G) zablokowanie dojścia do klatki schodowej K4 powoduje zadziałanie scenariusza numer 30 sterowania dynamicznego oświetlenia zapasowego. Wystąpienie alarmu pożarowego 2 stopnia w innych obszarach strefy pożarowej SIV nie ma wpływu na system dynamicznego oświetlenia zapasowego.