Protokół z konferencji 23 września 2011r., Drei Eichen Przywitanie, poznanie gości, przedstawienie programu dnia i tematów. Przywitanie gości przez panią dr Charlottę Bergmann (Drei Eichen) i panią Andreę Eischenberg z Ministerstwa Ochrony Środowiska (MUGV). Nakreślony został cel i tematyka oraz przebieg spotkania. Za pomocą gry wprowadzającej, każdy z przybyłych mógł się krótko przedstawić pozostałym uczestnikom konferencji. Sprawozdania i przedstawienie regionalnych straregii i przeprowadzenie edukacji przyrodniczej. 1. Pani Ulrike Braun (Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zdrowia i Ochrony Praw Konsumenta) przedstawiła sposób funkcjonowania tej jednostki, jej możliwości, cele, współpracę z innymi wydziałami oraz jednostkami pozarządowymi oraz sposób finansowania. Koncepcja ta pokazuje połączenie edukacji na rzecz ochrony środowiska, ochrony przyrody i zrównoważonego rozwoju we współpracy z Ministerstwem Ochrony Środowiska, Zdrowia i Ochrony Praw Konsumenta z instytucjami i partnerami pozaszkolnej edukacji środowiskowej. Pani Braun przedstawiła znaczenie edukacji środowiskowej dla zrównoważonego rozwoju i pobudzania świadomości potrzeby ochrony przyrody. Następnie przedstawiono prezentację kartograficzną o definicji placówki edukacji środowiskowej, jej strukturze, infrastrukturze i inne przykłady merytoryczne. Pani Braun podkreśliła jak ważne jest tworzenie kooperacji i sieci pomiędzy różnymi instytucjami: państwowymi/gminnymi, stowarzyszeniami, fundacjami, spółkami użyteczności publicznej, osobami prywatnymi i innymi. Dzięki takiej współpracy jest większa możliwość pozyskiwania środków, wsparcia merytorycznego czy wymian doświadczeń. Wspólna praca służy polepszaniu jakości świadczonych usług i wykorzystywaniu dalszych źródeł finansowania. 2. Pani dr Charlotte Bergmann zaprezentowała Centrum Edukacji Przyrodniczej i Środowiskowej Drei Eichen i opowiedziała o realizowanych tutaj od roku 2004 metodach Szkoły Integralnej Edukacji Ekologicznej Dzika Wiedza (Wildnisswissen). Prezentacja fotograficzna pokazała położenie Centrum, jego oferty, możliwości i projekty. Centrum położone jest w lesie na terenie Parku Krajobrazowego Szwajcarii Marchijskiej. Jest ono wymarzonym miejscem do prowadzenia edukacji przyrodniczej. Najważniejszym celem edukacji dzikiej przyrody jest m.in. rozwój umysłu, kreatywności, wzbogacenie osobowości. Pani Bergmann opowiedziała jak doszło do powstania Niemiecko-Polskiej Sieci Edukacji w Dzikiej Przyrodzie. Dzięki realizacji polsko-niemieckich projektów współpraca z naszym polskim sąsiadem staje się coraz bardziej ścisła. Ponadto nawiązano nowe kontakty z polskimi i niemieckimi organizacjami i osobami prywatnymi, które zainteresowane są edukacją w dzikiej przyrodzie, współpracą i wymianą doświadczeń. 3. Pani Diana Czajkowska z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie przedstawiła wydziały, które zajmują się tematyką związaną z edukacją w dzikiej przyrodzie. Zaprezentowane zostały wydziały dla Spraw Terenowych nr I w Złocieńcu, Spraw Terenowych nr II w Gryfinie oraz Oddział Ośrodka Dydaktyczno-Muzealnego "Świdwie". Są one finansowane przez państwo. Pani Czajkowska opowiedziała jak doszło do powstania powyżej wymienionych jednostek, ich celach i tym w jaki sposób jest obecnie przez nie realizowana edukacja środowiskowa i ochrona środowiska oraz do kogo jest ona skierowana. Omówiła inne sposoby pozyskiwania funduszy, przedstawiła projeky realizowane przez jednostki oraz projekty partnerskie z instytucjami z terenu Niemiec. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska należy do Zachodniopomorskiej Sieci Ośrodków Edukacji Ekologicznej i Przyrodniczej. Działania prowadzone przez sieć to: konkursy wiedzy przyrodniczej i ekologicznej, konkursy fotograficzne, plastyczne, literackie, olimpiady, zajęcia
tematyczne, warsztaty edukacyjne, wykłady, prelekcje i pogadanki przyrodnicze, konferencje, seminaria i debaty edukacyjne, prezentacje i wystawy,"warsztaty ekologiczne" w formie kolonii oraz obozów itp. 4. Pan Jochen Elberskirch z Parku Krajobrazowego nad Zalewem Szczecińskim opowiedział zarówno o parku jego krajobrazie, strukturze, funkcjach, o współpracownikach, finansowaniu, zadaniach, jak i działaniach edukacyjnych oraz edukacji środowiskowej. Objaśnił metody przekazywania informacji i wiedzy dotyczącej parku krajobrazowego i ochrony środowiska, grup docelowych ofert edukacji oraz dostosowanie ofert do grup docelowych. Edukacja dotycząca ochrony środowiska realizowana jest zarówno na terenie parku jak i poza nim w ramach mobilnej Zielonej klasy w pobliżu szkoły lub przedszkola. Edukacja na terenie parku prowadzona jest np. w formie ekspedycji. Ich uczestnicy (różne grupy wiekowe) wyposażeni są w specjalne kamizelki badawcze. Z pomocami dydaktycznymi udają się na penetrację parku. Inną formą edukacyjną są międzynarodowe, młodzieżowe obozy i warszaty, organizowane we współpracy ze Stowarzyszeniem Młodych Ochotników. W parku kładzie się też nacisk na wzbudzanie potrzeby ochrony przyrody. Ważnym zadaniem parku krajobrazowego jest budzenie w społeczeństwie potrzeby ochrony przyrody. Referent zwrócił uwagę na to jak ważna jest współpraca z partnerskimi stowarzyszeniami, bo dzięki wzajemnemu wsparciu możliwe jest realizowanie wspólnych celów. 5. Pani dr Sabine Grube z organizacji ANU Meklemburgia Pomorze Przednie zaprezentowała organizację koordynatorów regionalnych i kształcenia na rzecz zrównoważonego rozwoju (BNE). Opowiedziała jak doszło do powstania organizacji, jakie są jej cele i czym zajmuje się ona obecnie. Uczestnicy dowiedzieli się o pracy biura, które jest partnerem dla edukatorów ze szkół i spoza szkół. Przedstawiła projekt Nauka przez całe życie koordynacja regionalna BNE w Meklemburgii Pomorze Przednie i jego cele (wspierane przez ministerstwo edukacji). Jedna osoba jako partner/mentor zajmuje się współpracą ze szkołami i placówkami pozaszkolnymi. Oferuje pomoc i wsparcie merytoryczne oraz praktyczne informacje dotyczące możliwości finansowania. Szczególny nacisk kładzie się tu na kształcenie w zakresie zrównoważonego rozwoju edukacji przyrodniczej jako kontynuację i rozszerzenie klasycznego kształcenia dotyczące ochrony środowiska. Publikacje na temat kształcenia w zakresie zrównoważonego rozwoju np. atlas kształcenia skierowany jest do szkół, nauczycieli, wychowawców. Praktycznie: edukacja w dzikiej przyrodzie aktywności pod gołym niebem Zostały przedstawione możliwości zastosowania metod edukacji w dzikiej przyrodzie w małych grupach. Jako wprowadzenie posłużyły metoda kręgu, rytuał odymiania i zadanie, które rozwiązano dzięki podziałowi na grupy. Potem nastąpiły praktyczne zajęcia nt. odczytywania śladów i znaków oraz odpowiedzi odnośnie wzniecania ognia i wiedzy o lasie jak również spostrzegania i ekologicznej różnorodności. Zajęcia te prowadzone zostały przez mentorów dzikiej przyrody w oparciu o metody szkoły dzikiej przyrody (Wildnisswissen). Przy tym praktycznie sprawdzono i wypróbowano w jaki sposób można rozbudzić i nakarmić ciekawość; jak działają inspirujące historie, ile pytań moża zadać odnośnie tego fenomenu; jak funkcjonuje praca zespołowa lub nie funkcjonuje, co oznacza połączenie człowieka z przyrodą itp. Dyskusja, podsumowanie W ostatniej części konferencji pani Bergmann i pani Janicka (Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Szczecin) podsumowały struktury organizacyjne i możliwości finansowania w poszczególnych krajach i przedstawiły porównanie.
Zachodniopomorskie(polska) W Polsce (woj. zachodniopomorskie) edukacja środowiskowa jest przeprowadzana w różnych placówkach/przez różne osoby: państwowe -szkoły - gminy - parki narodowe - jednostki leśnicze - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (RDOŚ) niepaństwowe:- NGO (non-governmental organizacja/niepaństwowa oraganizacja NRO) Edukacja środowiskowa z reguły tylko dla uczniów, w szkołach w ramach lekcji biologii/geografii itp. w parkach narodowych/placówkach leśniczych głównie dla uczniowskich wypraw naukowych/oprowadzeń, w centrach RDOŚ: dla mnożników - wykształcenie, dla uczniów ( pozaszkolne oferty edukacji w dzikiej przyrodzie, zawody itp.) Ci wymienieni uczestnicy bez hierarchii i osieciowania stoją obok siebie i podlegają państwu. Jak funkcjonuje w Polsce połączenie z narodowym Ministerstwem Ochrony Środowiska i z innymi narodowymi organizacjami względnie z gremiami roboczymi? Czy podobnie jak polsko-niemiecka grupa robocza edukacji środowiskowej podlegającej Radzie Ochrony Środowiska? Ta sprawa jest jeszcze nie wyjaśniona. Następujące środki stoją do dyspozycji: bardzo małe ilości z budżetu państwa dla wszystkich państwowych placówek środki wspierające, o które mogą starać się wszyscy, a także RDOS i NGO przy czym dla małych placówek NGO będzie trudniej; RDOŚ może tu zaoferować swoją pomoc. narodowo: NiWFOŚ (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) międzynarodowe UE: LIFE; LEADER+, INTERREG Przykład: 1. INERRREG środki na edukację środowiskową zawody skierowane do RDOŚ Brandenburgia W Brandenburgii pozaszkolna edukacja środowiskowa prowadzona jest głównie przez NGO, które organizuje też dokształcania i wspiera szkoły. Wiele placówek NGO, przedsiębiorcy prywatni i edukatorki pracujące w wolnym zawodzie zorganizowani są w Niemczech w organizacji dachowej Grupa Robocza dla Edukacji Przyrodniczej i Środowiskowej Brandenburgia (ANU). Organizacja ANU wspiera NGO przy wnoszeniu wniosków, wspiera poprzez dokształcania i dokwalifikowania, udziela doradztwa na temat edukacji środowiskowej wspólnie z państwowymi pracownikami, a w szczególności z MUGV. W Niemczech organizacja edukacji szkolnej leży w rękach krajów związkowych, w Brandenburgii
w rękach Ministerstwa Edukacji dla Spraw Młodzieży i Sportu (MBJS). Za pozaszkolną edukację środowiskową odpowiedzialne jest Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zdrowia i Ochrony Praw Konsumenta (MUGV) - dział Ochrona Przyrody. MUGV wspiera ponadgraniczne osieciowanie placówek zajmujących się edukacją środowiskową. Placówki edukacji leśnej są po części prowadzone przez związki lub podlegają Krajowemu Zakładowi Leśnictwa Brandenburgia, które podlega Ministerstwu dla Rozwoju Infrastruktury i Gospodarki Krajowej (MIL). Oferty edukacji środowiskowej przeprowadzane są także przez osoby prywatne. 11 parków przyrody, 3 rezerwaty biosfery i Narodowy Park Dolnej Doliny Odry należą do Narodowych Krajobrazów Naturalnych tj. zwiazku wszystkich niemieckich dużych obszarów chronionych. Państwowy Urząd Ochrony Środowiska, Zdrowia i Ochrony Praw Konsumenta (LUGV) opiekuje się, rozwija i zarządza tymi 15 narodowymi krajobrazami naturalnymi. Strażnica Przyrody jest najważniejszym partnerem dla dużych obszarów chronionych Brandenburgii. Jej celem jest pośrednictwo między człowiekiem a przyrodą. Fundacja Fundusz Ochrony Przyrody jest organizacją wiodącą Strażnicy Przyrody. Centra Spotkań i Informacji posiadają oferty przyrodnicze jak np. wystawy, pomieszczenia interakcyjne, wędrówki z przewodnikiem, dni projektu i programy edukacji środowiskowej. Centra Spotkań i Informacji znajdują się na czterech dużych obszarach chronionych i podlegają państwu. Pozostałe natomiast nie podlegają nikomu (np. związki wspierające). Wszyscy państwowi pracownicy są finansowani z budżetu krajowego. Wolni pracownicy (ANU, NGOS) mogą otrzymać środki wspierające z budżetu krajowego (jeżeli te są do dyzpozycji). Są to działania na rzecz edukacji środowiskowej jak np. akcja Zdrowe środowisko - naszą przyszłością w landzie Brandenburgia, Dobrowolny Rok Ekologiczny (FÖJ), Lokalna Agenda 21 w Brandenburgii, informacje nt. edukacji i wychowawnia środowiskowego, środki z lotta, międzynarodowa kooperacja, jak zarówno środki z programu wspierającego Unii Europejskiej (Zintegrowany Rozwój Wiejski ILE oraz INTERREG IVA). Przykład: - wspieranie modelowych projektów edukacji środowiskowej (rząd krajowy) - środki z dochodów koncesyjnych lotta (rząd krajowy) - wspieranie z projektów ochrony przyrody poprzez fundację Fundusz Ochrony Przyrody - INNERREG finansowanie projektu, międzynarodowe spotkania nt. edukacji środowiskowej Meklemburgia Pomorze Przednie W Mecklemburgii Pomorze Przednie edukacja środowiskowa przeprowadzana jest głównie poza szkołą przez NGO, które oferuje dokształcania i same je organizuje. Działają one w szkołach na zasadzie partnera kooperacyjnego. Wiele NGO, przedsiębiorstwa prywatne, mentorki edukacji przyrodniczej w wolnym zawodzie zorganizowane są w związku dachowym Grupa robocza dla edukacji ochrony przyrody i środowiska Meklemburgia Pomorze Przednie (ANU). Ta organizacja ANU jako organizacja dachowa reprezentuje interesy swoich członków na poziomie krajowym i szczeblu federalnym. Oferuje dokształcanie, doradztwo i posiedzenia, tworzy sieć i stwarza kontakty, wspiera indywidualne projekty zarządzania członków oraz wspiera wymianę między edukacją środowiskową a jej społecznym otoczeniem.
W Nieczech organizacja edukacji szkolnej jest w rękach krajów związkowych, w Meklemburgii Pomorze Przednie w Ministerstwie od Spraw Kształcenia, Kultury i Wiedzy. Trzy parki narodowe, trzy rezerwaty biosfery i siedem parków przyrody należą do narodowych krajobrazów naturalnych - związkowi wszystkich niemieckich dużych obszarów chronionych. Państwowy Urząd Krajowy ds. Środowiska, Ochrony Przyrody i Geologii (LUNG) opiekuje się i zarządza tymi 13 narodowymi krajobrazami naturalnymi. Wielom obszarom ochronnym pomagają publiczne działające związki wspierające, które są wolnymi organizacjami. Strażnica Przyrody jest najważniejszym partnerem dla dużych obszarów chronionych Meklemburgii Pomorze Przednie. Jej celem jest pośredniczenie między człowiekiem a przyrodą. Strażnica Przyrody również podlega pod LUNG. Placówki edukacji przyrodniczej podlegają leśnictwu krajowemu Meklemburgii Pomorze Przednie, a które z kolei podlegają Ministerstwu ds. Rolnictwa, Środowiska i Ochrony Praw Konsumenta (LU). Dla państwowych pracowników są przygotowane środki finansowe z budżetu krajowego. ANU, NGO i mentorkom w wolnym zawodzie stoją do dyspozycji środki z państwowych i regionalnych programów wspierających np. fundacji, LUNG, loteria środowiskowa BINGO, programy wspierające UE. Na terenie Brandenburgii odpowiednikiem są tu szczególnie programy z INTERREG dla ponadgranicznych działań edukacyjnych. Ogólnie biorąc programy wspierające dla pracowniczek pozaszkolnych są bardzo przejrzyste, a ANU wspiera samodzielnych członków w tym, aby dojść do egzystencji niezależnej od środków wspierających. Protokólanci: Ch. Bergmann/A. Gumbis