Funkcje władzy publicznej Formy instytucjonalne związane stosowane dla realizacji celów publicznych Funkcjonalna systematyka organizacji Aleksander Noworól 2
Aktywacyjne: plany, strategie Regulacyjne: stanowienie prawa Dystrybucyjne: finansowanie zadań Policyjne: przestrzeganie prawa Zarządcze: gospodarowanie Usługowe: dostarczanie usług Aleksander Noworól 3
Jednostka budżetowa Samorządowy zakład budżetowy Samorządowa jednostka kultury Spółka skarbu organizacji terytorialnej Spółka publiczno prywatna Organizacje pożytku publicznego Prywatne osoby prawne lub fizyczne, których usługi i towary są pozyskiwane przy zastosowaniu ustawy o zamówieniach publicznych Aleksander Noworól 4
1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sady i trybunały; 2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki; 3) jednostki budżetowe; 4) samorządowe zakłady budżetowe; 5) agencje wykonawcze; 6) instytucje gospodarki budżetowej; 7) państwowe fundusze celowe; 8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; 9) Narodowy Fundusz Zdrowia; 10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej; 11) uczelnie publiczne; 12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne; 13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe; 14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, jednostek badawczo-rozwojowych, banków i spółek prawa handlowego. Aleksander Noworól 5
Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Celem działania JB nie wynik gospodarczy, ale cele jednostki macierzystej Działanie w dziedzinach, w których wydatki są niewspółmiernie wysokie w stosunku do uzyskiwanych dochodów (usługi nie adresowane i świadczone nieodpłatnie) Podstawa gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, zwany dalej planem finansowym jednostki budżetowej Słabości strukturalne: nie wydatkowane środki przepadają z upływem roku budżetowego brak samodzielności ekonomicznej brak zainteresowania zastosowaniem mechanizmów efektywnościowych Jednostki wykonawcze: urzędy państwowe i samorządowe, instytucje publiczne: wojsko, sfera oświaty, zdrowia Aleksander Noworól 6
obsługa organów jednostki samorządu terytorialnego, obsługa przepływu informacji między komórkami organizacyjnymi, wykonywanie czynności i wydawanie decyzji administracyjnych, przygotowywanie strategii i dokumentów o charakterze analityczno-planistycznym, koordynacja międzybranżowa i międzyinstytucjonalna, funkcje kompetencyjne organu wykonawczego w dziedzinach, dla których nie powołano w tym celu innych komórek organizacyjnych. Aleksander Noworól 7
Zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w zakresie: 1) gospodarki mieszkaniowej i gospodarowania lokalami użytkowymi, 2) dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) targowisk i hal targowych, 6) zieleni gminnej i zadrzewień, 7) kultury fizycznej i sportu, w tym utrzymywania terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 8) utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt, w tym w szczególności prowadzenia hodowli zwierząt zagrożonych wyginięciem, w celu ich ochrony poza miejscem naturalnego występowania, 9) cmentarzy mogą być wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe. Aleksander Noworól 8
Samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych Podstawa gospodarki finansowej samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego. Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu JST: 1) dotacje przedmiotowe; 2) dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków bezzwrotnych (np. UE) 3) dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztow realizacji inwestycji. Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową. Słabości strukturalne silne podporządkowanie władzom nie wyzwala przedsiębiorczości brak samodzielności finansowej ogranicza swobodę decyzji słaba motywacja do podnoszenia efektywności gospodarowania Aleksander Noworól 9
Art. 9. z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym. Prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jednostek samorządu terytorialnego o charakterze obowiązkowym. Instytucje kultury, dla których organizatorami są jednostki samorządu terytorialnego, mogą otrzymywać dotacje na zadania, objęte mecenatem państwa, w tym dotacje na wydatki inwestycyjne, z budżetu państwa w części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Aleksander Noworól 10
Instytucje kultury działają na podstawie aktu o ich utworzeniu oraz statutu nadanego przez organizatora. Statut zawiera: 1) nazwę, teren działania i siedzibę instytucji kultury, 2) zakres działalności, 3) organy zarządzające i doradcze oraz sposób ich powoływania, 4) sposób uzyskiwania środków finansowych, 5) zasady dokonywania zmian statutowych, 6) postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, jeżeli instytucja zamierza działalność taką prowadzić. Organizację wewnętrzną instytucji kultury określa regulamin organizacyjny nadawany przez dyrektora tej instytucji, po zasięgnięciu opinii organizatora oraz opinii działających w niej organizacji związkowych i stowarzyszeń twórców. Instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora. Aleksander Noworól 11
Organizator może powierzyć zarządzanie instytucją kultury osobie fizycznej lub prawnej. Powierzenie zarządzania następuje na podstawie umowy o zarządzaniu instytucją kultury zawartej między organizatorem a zarządcą na czas oznaczony nie krótszy niż trzy lata (kontrakt menedżerski). Jeżeli zarządcą jest osoba prawna, umowa powinna przewidywać, kto w jej imieniu będzie dokonywał czynności zarządu. Aleksander Noworól 12
Szkołę lub placówkę publiczną zakłada się na podstawie aktu założycielskiego, który określa jej typ, nazwę i siedzibę. Akt założycielski szkoły publicznej, w której jest realizowany obowiązek szkolny określa także jej zasięg terytorialny (obwód), w szczególności nazwy miejscowości (w miastach nazwy ulic lub ich części) należących do jej obwodu, a w przypadku szkoły podstawowej także podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne. Organ prowadzący szkoły różnych typów lub placówki może je połączyć w zespół. Połączenie nie narusza odrębności rad pedagogicznych, rad rodziców, rad szkół lub placówek i samorządów uczniowskich poszczególnych szkół lub placówek, o ile statut zespołu nie stanowi inaczej. Aleksander Noworól 13
Szkoła lub placówka publiczna prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego może zostać zlikwidowana po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Statut szkoły lub placówki publicznej powinien określać w szczególności: 1) nazwę i typ szkoły lub placówki oraz ich cele i zadania; 2) organ prowadzący szkołę lub placówkę; 3) organy szkoły lub placówki oraz ich kompetencje; 4) organizację szkoły lub placówki; 5) zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki; 6) zasady rekrutacji uczniów; 7) prawa i obowiązki uczniów, w tym przypadki, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły. Aleksander Noworól 14
Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach samorządowego zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego Jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzać wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, w drodze umowy na zasadach ogólnych z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych lub, odpowiednio, przepisów o partnerstwie publiczno-prywatnym, przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi, przepisów o zamówieniach publicznych i przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jeżeli do prowadzenia danego rodzaju działalności na podstawie innych ustaw jest wymagane uzyskanie zezwolenia, jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzyć wykonywanie zadań wyłącznie podmiotowi posiadającemu wymagane zezwolenie. Aleksander Noworól 15
JST mogą tworzyć spółki z o.o. lub spółki akcyjne, a także mogą przystępować do takich spółek Poza sferą użyteczności publicznej JST może tworzyć spółki i przystępować do nich, jeżeli łącznie są spełnione warunki: istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty bezrobocie wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty, a zastosowanie innych działań nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej Gmina może tworzyć spółki i przystępować do nich również wówczas, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego (wkład niepieniężny do spółki) spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową W spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego działa rada nadzorcza. Członków zarządu spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego powołuje i odwołuje rada nadzorcza Aleksander Noworól 16
Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może, w drodze uchwały, zdecydować o likwidacji samorządowego zakładu budżetowego w celu zawiązania spółki akcyjnej albo spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez wniesienie na pokrycie kapitału spółki wkładu w postaci mienia samorządowego zakładu budżetowego pozostałego po jego likwidacji. Mienie pozostałe po likwidacji samorządowego zakładu budżetowego może być także wniesione do zawiązanej przez jednostkę samorządu terytorialnego spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej, o których mowa w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym Czynności związane z likwidacją samorządowego zakładu budżetowego wykonuje organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego Aleksander Noworól 17
Formy: jednoosobowa spółka Skarbu Państwa (SP) lub skarbu JST, spółka z udziałem SP lub JST Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał w wys. min. 50 000 zł (gotówka lub aporty), dzielący się na udziały o wartości min. 500 złotych. Udziały imienne. Spółka z o.o. odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem. Władzami sp. z o.o. są: zgromadzenie wspólników, zarząd oraz rada nadzorcza (komisja rewizyjna) Spółka akcyjna - kapitał akcyjny w wys. min. 500 000 zł (gotówka bądź aporty), dzielący się na akcje o równej wartości nie niższej niż 1 zł (imienne, na okaziciela, zwykłe lub uprzywilejowane, co do prawa głosu, dywidendy bądź podziału majątku). Spółka S.A. odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem. Akcjonariusze osobiście nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Władzami S.A. są: zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd oraz rada nadzorcza i komisja rewizyjna. Nadzór nad działalnością S.A. należy to do rady nadzorczej i komisji rewizyjnej. Aleksander Noworól 18
W spółkach jednoosobowych, JST pozostaje właścicielem, ale przestaje bezpośrednio administrować, pozostawiając nadzór właścicielski radzie nadzorczej i zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy). Zgromadzenia te są tożsame z organami wykonawczymi JST. Wadą spółek kapitałowych JST jest to, że są one podatnikami podatku dochodowego, który zasila głównie budżet centralny. Spółki mogą być prowadzone przez kilka JST. Powoływanie spółek akcyjnych jest uzasadnione w przypadku perspektywy wejścia na giełdę (możliwe w przypadku przedsiębiorstw wod. kan., energetycznych) JST powinny zmniejszać swoje udziały w spółkach na rzecz pracowników i innych osób do poziomu zapewniającego realizację interesów publicznych. Interesy te winna gwarantować umowa spółki Aleksander Noworól 19
Uchwały zgromadzenia wspólników sp. z o.o. zapadają bezwzględną większością głosów. Jednakże uchwały dotyczące zmiany umowy spółki, jej rozwiązania lub zbycia przedsiębiorstwa zapadają większością 2/3 głosów. Uchwała dotycząca istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki wymaga większości ¾ głosów. Uchwały WZA S.A. zapadają bezwzględną większością głosów. Uchwała dotycząca emisji obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa objęcia akcji, zmiany statutu, umorzenia akcji, obniżenia kapitału zakładowego, zbycia przedsiębiorstwa i rozwiązania S.A. zapada większością ¾ głosów. Jeżeli na walnym zgromadzeniu jest reprezentowana co najmniej połowa kapitału zakładowego, do powzięcia uchwały o umorzeniu akcji wystarczy zwykła większość głosów. Do powzięcia uchwały o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki wymagana jest większość 2/3 głosów. Aleksander Noworól 20
Organizacja spoza sektora finansów publicznych, nie działająca w celu osiągnięcia zysku Fundacja, stowarzyszenie Wymagania m.in.: prowadzenie działalności statutowej na rzecz ogółu społeczności prowadzenie działalności pożytku publicznego przeznaczanie całego dochodu na działalność statutową posiadanie kolegialnych organów kontroli lub nadzoru Aleksander Noworól 21
Instytucja, której podstawą działalności jest majątek przekazany przez jej założyciela fundatora Cel fundacji nie mający charakteru działalności gospodarczej - określony jest w akcie fundacyjnym. Może to być cel dobroczynny, naukowy, oświatowy, promocyjny. Aleksander Noworól 22
To dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, program działania, strukturę organizacyjną; swoją działalność opiera na pracy społecznej członków. Posiada osobowość prawną Stowarzyszenie może założyć co najmniej 15 osób, albo 3 JST, które uchwalą statut i wybiorą komitet założycielski. Stowarzyszenie podlega rejestracji w krajowym rejestrze Sądowym Uproszczoną formą jest stowarzyszenie zwykłe, nie posiadające osobowości prawnej, którego założycielami mogą być 3 osoby, musi jednak ono utrzymywać się jedynie ze składek członkowskich. Wolność tworzenia działania stowarzyszeń to jedno z podstawowych praw wolności obywatelskich. Stanowi wyraz kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego. Centralną organizacją stowarzyszeń międzynarodowych jest Unia Międzynarodowych Stowarzyszeń założona w 1949 z siedzibą w Brukseli. Aleksander Noworól 23
Organizacyjna forma zrzeszania się podmiotów prowadzących działalność gosp., oparta na zasadzie dobrowolności SG powstał w celu reprezentowania interesów przedsiębiorców wobec władz oraz uczestniczenia w tworzeniu norm prawnych dotyczących wykonywania działalności gosp., a także dbania należytą jakość i rzetelność działalności prowadzonej przez zrzeszone w samorządzie gospodarczym osoby i podmioty gosp. Przykłady cechy, izby rzemieślnicze, izby gospodarcze spółdzielnie rzemieślnicze Zarówno izby gospodarcze jak i organizacje samorządu rzemieślniczego utraciły większość cech typowych samorządu, stając się dobrowolnymi zrzeszeniami wykonującymi funkcje administracji publicznej Aleksander Noworól 24
Organizacyjna forma zrzeszania się obywateli oparta na wspólnocie zawodowej, powstała celem reprezentowania ich interesów wobec instytucji państwa Samorząd zawodowy zajmuje się także prowadzeniem doskonalenia zawodowego oraz obejmuje ochroną socjalną swoich członków Samorząd zawodowy jest organizacją przymusową tzn., że warunkiem wykonywania danego zawodu jest przynależność do określonego samorządu. W Polsce istnieją samorządy zawodowe tzw. izby: prawnicze (adwokatów, komorników, notariuszy, radców prawnych), medyczne (lekarzy, lekarzy weterynarii, pielęgniarek i położnych), aptekarzy, biegłych rewidentów, rzeczników patentowych, architektów, inżynierów budownictwa, oraz urbanistów Aleksander Noworól 25
Organy stanowiące Organy wykonawcze Jednostki budżetowe Zakłady budżetowe Fundusze parabudżetowe Spółki z udziałem kapitału publicznego Organizacje pozarządowe Podmioty prywatne Funkcje aktywacyjne Strategie i programy Funkcje regulacyjne System prawny, planowanie przestrzenne Funkcje alokacyjne Uchwalanie budżetu Funkcje policyjne System prawny Funkcje zarządcze Gospodarowanie majątkiem Funkcje usługowe Reprezentacj a wspólnoty Zarządzanie we wszystkich obszarach administracji publicznej, akty wykonawcze i administracyjne (decyzje), Projekty i uszczegółowienia dokumentów Konsultacje strategii i programów Programy usług komunalnych i publicznych Konsultacje strategii i programów Konsultacje strategii i programów Aleksander Noworól Urzędy administracji publicznej Mieszkalnictwo, Ochrona zabytków, Ochrona środowiska Inwestycje własne w sferze usług komunalnych i publicznych Ekologia, kultura, sport, sprawy społeczne Inwestycje własne w sferze usług publicznych Wojsko, policja, nadzór budowlany Ochrona przyrody i dóbr kultury Zarządy w gospodarce komunalnej Zarządy w gospodarowaniu majątkiem Oświata, zdrowie Przedszkola, cmentarze, kultura, sport, Usługi komunalne: transport, gospod. wodnościekowa i cieplna, gospod. odpadami Usługi publiczne Ekologia, kultura, sport, sprawy społeczne Usługowa działalność gospodarcza na zlecenie podmiotów publicznych 26