Gromadzenie miejscowych populacji roślin użytkowych, ich dzikich krewniaków i roślin towarzyszących uprawom na drodze ekspedycji terenowych oraz charakterystyka, monitoring występowania rzadkich gatunków chwastów i dzikich pokrewnych roślin uprawnych Zadanie 1.2. Symbol tematu: 3 1 02 0-12 Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych Denise F. Dostatny, Grzegorz Kloc, Iwona Połeć, Ewa Kwaśniak
Ad2. Gromadzenie obiektów roślin rolniczych, przyprawowych, zielarskich, energetycznych i rekultywacyjnych, innych roślin użytkowych i ich dzikich krewniaków oraz roślin towarzyszących uprawom i innych roślin: W trakcie dwóch ekspedycji krajowych również zebrano 124 obiekty. Materiały zebrano na terenie Polski południowej oraz północno-zachodnia. Podczas ekspedycji pod akronimem POLBUM17 zebrano 29 obiektów, podczas ekspedycji pod akronimem POLSOK zebrano 95 obiektów. Ekspedycja planowana na wschodnią część Polski nie odbyła się.
Ekspedycja POLBUM17 została przeprowadzona w południowej części Polski, w okolicach Suchej Beskidzkiej oraz Buska-Zdroju w terminie od 06 do 14 lipca 2017. Uczestniczyły w niej dwie osoby (z Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych oraz z Ogrodu Botanicznego w Powsinie) podczas której zebrano 29 obiektów pokrewnych roślin uprawnych.
Zaplanowano zbiór nasion od rolników, którzy mieszkają w Suchej Beskidzkiej i Stryszowie. Rolnicy podali dane adresowe oraz nazwy nasion, jakimi chętnie się wymienią w opracowaniu z 2009 roku: TRADYCYJNE NASIONA NASZE DZIEDZICTWO I SKARB NARODOWY Tradycyjne i ekologiczne rolnictwo zamiast GMO Adresy te zostały wykorzystane do planowanej ekspedycji. Odwiedzono 17 gospodarstw wymienionych w tekście, ale obecnie nikt nic nie posiada.
Marianna Lenik, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: zbóż, niektórych warzyw Marianna Jończyk, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: zbóż i niektórych warzyw Władysława Tondyra, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: pszenicy, żyta oraz ziemniaki Cecylia Polak, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: wszystkiego co uprawia Krystyna Ciuź, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: zbóż oraz ziemniaki Tadeusz Lenik, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: zbóż oraz ziemniaki Józefa Kachnic, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: wszystkie, jakie uprawia Anna Klimowska i teściowa, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona: zbóż oraz ziemniaki Anna Lenik, Bieńkówka Sucha Beskidzka do wymiany nasiona zbóż oraz ziemniaki Stanisława Szczepaniak, Bieńkówka 34-212 Sucha Beskidzka do wymiany nasiona zbóż oraz ziemniaki Paweł, Grażyna i Julia Kobielus, Wieprz, Biała Droga do wymiany nasiona: zbóż, pomidorów, papryki, bazylii, rukoli Lesława Gębala, Stryszów do wymiany to co uprawia Kazimiera Łypik, Stryszów do wymiany nasiona tych roślin, których nasiona pozyskuje Barbara Wójcik, Stryszów do wymiany nasiona wszystkie, które produkują Marian Zaremba, Stryszów do wymiany nasiona: ogórków, kapusty kamiennej głowy, cukinii Państwo Pindel i Pani Chmielarz, Stryszów do wymiany w miarę możliwości to co się uprawia Mirosław Biłko, Stryszów do wymiany nasiona: pszenicy, owsa oraz ziemniaki
Tradycyjne, dawne oraz regionalne gatunki i odmiany w okolicach Buska-Zdroju Secale cereale Onobrychis viciifolia
Panicum milliaceum Nigella sativa
Camelina sativa
Obiekty gatunków roślin towarzyszących oraz dzikie pokrewne roślin uprawnych
Ekspedycja POLSOK17 została przeprowadzona w północnowschodniej części Polski, od Włodawy, wzdłuż granicy z Białorusią oraz Litwą. Ekspedycja odbyła się w terminie od 02 do 06 października 2017. Uczestniczyły w niej cztery osoby (dwie z Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych, jedna ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz jedna z Ogrodu Botanicznego w Powsinie). Zebrano 95 obiektów, głównie roślin warzywnych, a także zrazy drzew owocowych
Zebrane obiekty
Zebrane obiekty
Zebrane obiekty
Erozja genetyczna Podczas ekspedycji w woj. podlaskim również znaleziono pojedyncze plantacje z lnicznikiem siewnym. Nie odnotowano reszty roślin z pakietu 6 PROW 2014-2020. Z poprzednich ekspedycji (w przeciągu 20 lat) zebrano tylko soczewicę oraz lnicznik, więc trudno powiedzieć o erozji genetycznej w tym regionie. W celu rzeczywistej oceny erozji genetycznej tych gatunków roślin uprawnych w poszczególnych regionach Polski należy sięgnąć do literatury, ponieważ dane zebrane podczas poprzednich (20 lat) ekspedycji są niewystarczające.
Przekazanie zebranych materiałów Dane paszportowe obiektów zostały wprowadzone do bazy danych EGISET i przekazane do przechowalni długoterminowej; po nadaniu numerów introdukcyjnych częściowo zostały już rozesłane do poszczególnych kuratorów kolekcji w celu rozmnożenia i ewaluacji. Zrazy drzew owocowych zostały zabrane przez uczestnika reprezentującego Ogród Botaniczny - PAN w Powsinie.
Kolekcja dzikich gatunków pokrewnych roślin uprawnym oraz gatunki roślin towarzyszących uprawom Crataegus monogyna Kolekcja dzikich gatunków pokrewnych roślin uprawnych zwiększyła się o 124 obiekty, uzyskanych między innymi od botaników, którzy pracują nad krajową listą dzikich gatunków pokrewnych roślin uprawnych. Obecnie w Polsce nie ma żadnej krajowej listy obejmującej te gatunki, tak więc w celu stworzenia kolekcji niezbędne jest przygotowanie listy z właściwymi gatunkami tej grupy roślin w Polsce. W tym celu powstała grupa wybitnych botaników, pracujących nad stworzeniem oficjalnej listy, która będzie wkrótce sporządzona.
Monitoring w Polsce W ramach tego tematu przeprowadzono również monitoring roślin towarzyszących uprawom (występowania in situ) ze względu na dynamikę występowania poszczególnych gatunków. W tym celu wykonano łącznie 105 zdjęć fitosocjologicznych na terenie województw: małopolskiego, świętokrzyskiego, śląskiego oraz dolnośląskiego. Zdjęcia fitosocjologiczne powinny być przygotowywane do umieszczenia w bazie danych Roślin towarzyszących w Systemie EGISET, ale część tego materiału, który nie został jeszcze digitalizowany, został zniszczone podczas zalania, które miało miejsce w dniu 9 września 2017r. Uzyskany materiał będzie umieszczony w bazie danych roślin segetalnych w systemie informacyjnym EGISET. Przeprowadzony monitoring pozwolił nam stwierdzić, że zarówno na terenie województwa śląskiego jak i dolnośląskiego obserwowane są wszystkie główne typy zagrożeń dla agrofitocenoz. Są to przede wszystkim: intensyfikacja produkcji rolnej, zaniechanie użytkowania, przeznaczanie gruntów rolniczych na inne cele np. zabudowę czy zalesiane.
Ad3. Charakterystyka i ocena zebranych i przechowywanych materiałów Dzikie pokrewne roślin uprawnych posiadają różne okresy spoczynku. W celu dokładnej waloryzacji obiektów przekazywanych do przechowalni długoterminowej należy prowadzić specyficzne badania nad ich kiełkowaniem. W celu charakterystyki obiektów kolekcji dzikich gatunków pokrewnych roślin uprawnych oraz roślin towarzyszących uprawom, przygotowano doświadczenie nad kiełkowaniem 4 gatunków tych grup roślin, tj.: Amaranthus retroflexus, Echinochloa crus-galli, Agrostemma githago oraz Bupleurum rotundifolium. Nastawiono 50 nasion w 3 powtórzeniach, w 10 temperaturach w termostatach (szalki 9 cm., 5 ml H2O). Sprawdzano codzienne przez pierwsze 2 tygodnie, później 2 razy w tygodniu doświadczenie trwa. Te gatunki zostały wysiane na poletkach podczas sezonu wegetacyjnego i nasiona ponownie poddano kiełkowaniu od razu po dojrzewaniu. Po zakończenie tego doświadczenia będziemy w stanie podać zakres temperatur oraz optymalne temperatury do kiełkowania tych gatunków, co pozwoli nam zaplanować najlepszy okres do zbioru ich nasion - okres spoczynku.
Ad5. Rozmnożenie materiałów Wysiew 8 gatunków (20 obiektów), zebranych w roku poprzednim podczas ekspedycji w celu przekazania materiału do kolekcji: Avena strigosa, Lactuca serriola, Daucus carrota, Amaranthus retroflexus, Echinochloa crus-galli, Agrostemma githago oraz Bupleurum rotundifolium. Rozmnożone nasiona powyższych obiektów zostały przekazane do przechowalni długoterminowej. Scandix pecten-veneris
Agrostemma githago
Amaranthus retroflexus
Avena strigosa
Avena strigosa
Ad6. Przekazanie materiałów do długoterminowej przechowalni oraz herbarium W drugim półroczu zebrano i przekazano do Herbarium 246 zielników 66 gatunków dziko pokrewnych roślin uprawnych oraz gatunków towarzyszących uprawom. Przekazano 124 obiektów gatunków dzikich pokrewnych roślin uprawnych. Ad7. Udostępnianie zasobów genowych W tym roku nie przekazano żadnego materiału, mimo tego, że było chętnych.
Ad8. Współpraca z krajowymi użytkownikami zasobów genowych, zagranicznymi bankami genów i międzynarodowymi organizacjami Współpraca z jednostkami krajowymi i zagranicznymi: 11 ( 10 krajowych, 1 zagraniczna) Współpraca z następującymi osobami poszczególnych Instytutów: prof. Nigel Maxted: przewodniczący ECPGR Wild Species Conservation in Genetic Reserves Working Group. Grupa robocza Crop Wild Relatives (ECPGR), dr Anna Bomanowska, dr Dorota Michalska-Hejduk: Uniwersytet Łódzki, dr hab. Arkadiusz Nowak: Uniwersytet Opolski, mgr. Marcin Beza: Leśny Bank Genów Kostrzyca, dr Teresa Nowak: Uniwersytet Śląski, dr Wiesław Podyma, dr Wiesław Gawryś: PAN Ogród Botaniczny Powsin, dr Zygmunt Dajdok: Uniwersytet Wrocławski, dr Joanna Zalewska-Gałosz: Uniwersytet Jagielloński, dr Katarzyna Bączek: SGGW, dr Wojciech Szymański: Park Krajobrazowy Kielce inż. Adolf Szymański: Nadleśnictwo Pińczów dr Elżbieta Małuszyńska: Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa
Ad.10. Systematyczne przekazywanie informacji 1. Spotkanie robocze dot. przygotowania listy dzikich gatunków pokrewnych roślin uprawnych oraz listy działań priorytetowych, 20.04.2017r.
Ad.10. Systematyczne przekazywanie informacji 2. W dniach 25-26 maja 2017 r. w Royal Kew Garden w Londynie miało miejsce drugie międzynarodowe sympozjum na temat roślin na świecie. Spotkanie to miało na celu zapoznanie się z aktualną wiedzą na temat występowania, rozmieszczenia, zagrożenia oraz użytkowania roślin na świecie. W trakcie tego wydarzenia została przedstawiona praca pt. The occurrence and importance of Crop Wild Relatives Plants in Poland and in the World
Ad.10. Systematyczne przekazywanie informacji 3. XLI Konferencja Naukowa z cyklu Rejonizacja chwastów segetalnych w Polsce 03-04.07.2017r. Zaprezentowano pracę pt. Konspekt cyfrowej bazy danych zbiorowisk roślin segetalnych w Polsce, związaną z bazą danych roślin segetalnych systemu EGISET. 4. W celu podnoszenia świadomości społeczeństwa w zakresie znaczenia roślinnych zasobów genowych, podczas szkolenia Poszerzanie różnorodności gatunków i odmian roślin rolniczych oraz utrzymanie równowagi w systemach rolniczych w dniu 06.12.2017 w Boguchwale wygłoszony zostanie referat Znaczenie dzikich pokrewnych gatunków roślin uprawnych w miejscach ich występowanie oraz w banku genów.
Ad.10. Systematyczne przekazywanie informacji 5. Sporządzono ulotkę informacyjną
Mierniki dla zadania uzyskane w 2017 roku: Cel Zabezpieczenia przed utratą zasobów genowych roślin rolniczych i innych użytkowych (z wyłączeniem roślin ogrodniczych), ich dzikich krewniaków i roślin towarzyszących uprawom polowym poprzez ich zbiór, utrzymywania w stanie żywym w warunkach ex situ, charakterystyki i oceny dla obecnego i przyszłego wykorzystania w hodowli nowych odmian, prac badawczych i działalności szkoleniowej na rzecz wyżywienia i zrównoważonego rolnictwa oraz rozwoju terenów wiejskich. Nazwa miernika liczba ekspedycji kolekcyjnych (nie podajemy wyjazdów terenowych krótkoterminowych i lustracyjnych) liczba obiektów rozmnożonych, scharakteryzowanych i ocenionych liczba działań służących podnoszeniu świadomości społeczeństwa liczba publikacji, opinii i raportów: Wartość docelowa (planowana) / wartość uzyskana (osiągnięta) miernika w 2017r. (dotyczy wyłącznie 2017 roku) /2 /8 / 5 /..
Wymierne rezultaty -2017r. Przeprowadzono 2 ekspedycje Zebrano 124 obiekty Podczas przeprowadzonych ekspedycji znaleziono pojedyncze plantacje z lnicznikiem siewnym oraz gryką. W celu rzeczywistej oceny erozji genetycznej tych gatunków roślin uprawnych w poszczególnych regionach Polski należy sięgnąć do literatury. Zwiększono kolekcję gatunków pokrewnych roślin uprawnych oraz gatunków towarzyszących uprawom o 124 obiekty. Wykonano 105 zdjęć fitosocjologicznych monitoring Przekazano 246 okazów zielnikowych do Herbarium Prowadzono badania nad kiełkowaniem 4 gatunków z kolekcji charakterystyki Systematyczne przekazywanie informacji promocja: 5
Ad9. Podsumowanie 2015-2017 Ad2.1 Ekspedycje gromadzenie Zorganizowano 8 ekspedycji. Największe zbiory przeprowadzono podczas ekspedycji w krajach ościennych (Estonia, Łotwa), tj. 381 obiektów. Łącznie od 2015 do 2017r. zebrano 624 obiektów. W 2015 oraz 2016 r. nie znaleziono terenie Polski żadnych obiektów roślin zbożowych za wyjątkiem kilku prób miejscowych populacji żyta. Ad.2.2. Monitoring pól uprawnych Baza Danych Roślin Segetalnych Wykonano 153 zdjęcia fitosocjologiczne w celu monitorowania rzadkich gatunków roślin towarzyszących uprawom w różnych uprawach na terenie Polski. Dodatkowo zdigitalizowano 180 zdjęć fitosocjologicznych, które będą wprowadzone do Bazy Danych Roślin Segetalnych w systemie EGISET.
Ad9. Podsumowanie 2015-2017 3. Kolekcja roślin towarzyszących uprawom oraz gatunków dziko pokrewnych roślin uprawnych. Od 2016 trwają prace nad przygotowaniem krajowej listy dzikich gatunków pokrewnych roślin uprawnych, która rozpoczęła się stworzeniem grupy zajmującej się tym tematem. Po ustaleniu końcowej wersji krajowej listy dzikich gatunków pokrewnych roślin uprawnych praca nad zbiorem nasion tej grupy będzie ułatwiona, jak również ich ochrona in situ i ex situ. Wprowadzono do kolekcji 232 obiekty roślin towarzyszących uprawom oraz gatunków dziko pokrewnych roślin uprawnych.
Ad9. Podsumowanie 2015-2017 Ad. 3. Liczba obiektów scharakteryzowanych w I etapie PW: identyfikacja botaniczna (30), charakterystyka morfologiczna (3). Liczba obiektów wstępnie wytypowanych, potencjalnych duplikatów w I etapie PW (42) Ad. 4. Liczba opracowanych oraz przekazanych danych paszportowych (232) i waloryzacyjnych (3) Ad. 5. Liczba zregenerowanych ( ) i rozmnażanych (14) obiektów Ad. 6. Liczba przekazanych prób nasion obiektów kolekcyjnych do długoterminowej przechowalni w I etapie PW (232) Liczba zielników przekazanych do Herbarium w I etapie PW: (383) Ad. 7. Liczba udostępnionych zasobów genowych w I etapie PW: (10) Ad. 8. Współpraca z krajowymi użytkownikami zasobów genowych (10), zagranicznymi bankami genów (3) i międzynarodowymi organizacjami (1) w I etapie PW: łączna liczba współpracujących jednostek (15)
Ad9. Podsumowanie 2015-2017 Ad. 10. Liczba przekazanych informacji na stronę internetową PW o podjętych działaniach służących podnoszeniu świadomości społeczeństwa: (11) 1 i 2. Umieszczono ogłoszenie na temat ekspedycji w 2016 oraz 2017 r. (pw.ihar.edu.pl). 3 i 4. Wygłoszono 2 referaty na temat roślin towarzyszących uprawom w szkoleniu dla pracowników PIORIN (Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa). 5 i 6. Wygłoszono 2 referaty oraz przygotowano 2 sprawozdania zawierające streszczenie referatów przedstawionych w trakcie uczestnictwa w: VII International Weed Science Congress, który odbył się w Pradze (Czechy) oraz ze spotkania grupy roboczej EWRS Weeds and biodiversity 7 i 8. Krajowa Konferencja Naukowa z cyklu Rejonizacja chwastów segetalnych w Polsce w 2016 oraz 2017r. (2 referaty) 9. W 2017 r. w Royal Kew Garden w Londynie miało miejsce drugie międzynarodowe sympozjum na temat roślin na świecie (1 referat).
Ad9. Podsumowanie 2015-2017 10. Została sporządzona ulotka informacyjna dotycząca wartości dzikich pokrewnych roślin uprawnych. 11. Szkolenie Poszerzanie różnorodności gatunków i odmian roślin rolniczych oraz utrzymanie równowagi w systemach rolniczych w dniu 06.12.2017 w Boguchwale (1 referat). 12. Wyjazd kolekcyjny oraz monitoring pól uprawnych: wywiady z rolnikami, ocena erozji genetycznej roślin uprawnych. - Liczba publikacji, opinii i raportów przekazana w formie plików PDF na stronę internetową PW w I etapie PW: (2). Dostatny D.F., Kordulasińska I., Małuszyńska E., 2015. Germination of seeds of Avena fatua L. under different storage conditions. Acta Agrobot 68(3):241â 246 DOI: 10.5586/aa.2015. 026 Received: 2015-02-16 Accepted: 2015-08-29 Published electronically: 2015-10-21 Dostatny D. F., 2015. Weeds an important part of agricultural landscape building education from scratch. Monographs of Botanical Gardens. Biological diversity in Poland the challenges and tasks for botanical gardens and gene banks until 2020; vol.2:121-128.
"Pamiętam stary zielnik rodzinny. Strzegło go kilka pokoleń - prababka, babcia i moja matka. Suszyły i wklejały do niego rośliny. W moim zielniku gromadzono nie tylko suszone rośliny. Były również rozmaite wiadomości o nich. Kiedy przeglądałem go, poznałem, że miłość do roślin wyraża się również w nazwach, np. miłek, gęsia cebulka, pierwiosnek, jaskółcze ziele, wabik, zajęcza łapka, wilgotka, niezapominajka, mioduńka. Z jaką serdecznością nazywamy rośliny. "O zielniku Ks. Jan Twardowski Dziękuję za uwagę