Znaczenie ekspedycji w gromadzeniu zasobów genowych

Transkrypt

1 Znaczenie ekspedycji w gromadzeniu zasobów genowych Dostatny D. F. 1, Podyma W. 1,2, Hodun G. 3 1 Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - Państwowy Instytut Badawczy, Radzików, Błonie 2 Pracownia Genetyki i Zasobów Genowych Roślin Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej - Polska Akademia Nauk Ogród Botaniczny, ul. Prawdziwka 2, Warszawa 3 Zakład Zasobów Genowych Roślin Ogrodniczych - Instytut Ogrodnictwa ul. Konstytucji 3 Maja 1/3, Skierniewice

2 Wstęp W harmonii z ustaleniami Konwencji o Różnorodności Biologicznej kraje członkowskie FAO opracowały i przyjęły w roku 2011 Drugi Światowy Plan Działań dla Ochrony i Zrównoważonego Wykorzystania Roślinnych Zasobów Genetycznych dla Wyżywienia i Rolnictwa, który jest kontynuacją Planu Działań z roku Plan ten przewiduje, między innymi, zbieranie zasobów genetycznych w terenie.

3 Wszystkie banki genów mają obowiązek zidentyfikowania priorytetów dla ukierunkowanego gromadzenia pod kątem brakującej różnorodności o potencjalnej przydatności i z zagrożonych stanowisk; Bezpieczne rozmnażanie i przechowywanie próbek; unikanie niezamierzonej utraty materiału genetycznego (np. przez brak izolacji lub wymieszanie próbek materiału siewnego, co pozwala na ich zapylanie na polu) lub stosowanie technik, które pozwalają na zachowanie tylko części różnorodności genetycznej obiektu.

4 Procedura postępowania w czasie ekspedycji i po zbiorze Prowadzenie zbioru obiektów i danych przez wykwalifikowany i przeszkolony personel Ujednolicanie zakresu zbieranych danych poprzez stosowanie formularzy zbioru i udostępnianie danych Zbieranie okazów zielnikowych w postaci całych roślin lub kłosów do herbarium (kolekcja referencyjna) Pozyskiwanie ważnych informacji na temat odmiany/obiektu od dawcy próbki Zwiększanie wykorzystania kolekcji poprzez charakterystykę, ewaluację i ocenę obiektów

5 Czyszczenie materiału

6 Wyniki

7 EKSPEDYCJE PRZEPROWADZONE PRZEZ KCRZG W LATACH ) , ,2010,2011x ,1998x2 1999, ,2004, , , ,1998x2 2005,2006x2 2009, ,2004, ,2009, ,2014, , , , , ,1999, ,2006,2009,2012,2013,2014

8 Rok Udział poszczególnych grup roślin w zbiorach Warzywa, przyprawowe, pastewne Zboża* Drzewa, krzewy owocowe Ozdobne Inne** SUMA % 41% % % 5% 19% 1% 27% * % 2% 29% 2% 42%

9 UDZIAŁ WARZYW W ZBIORACH (KCRZG) Warzywa, przyprawowe, pastewne

10 UDZIAŁ ZBÓŻ W ZBIORACH (KCRZG) Zboża*

11 UDZIAŁ DRZEW W ZBIORACH (KCRZG) Drzewa, krzewy owocowe

12 UDZIAŁ ROŚLIN OZDOBNYCH W ZBIORACH (KCRZG) Ozdobne

13 UDZIAŁ INNYCH ROŚLIN W ZBIORACH (KCRZG) Inne**

14 Udział poszczególnych grup roślin w zbiorach Stare odmiany oraz odmiany miejscowe roślin zbożowych wykazują wyraźny spadek co jest związane z ich mniejszym plonem. Zachowywane są tylko odmiany o określnych walorach spożywczych lub gospodarczych Wśród warzyw największy spadek liczby odmian miejscowych obserwuje się w grupie gatunków dwuletnich Drzewa owocowe ze względu na ich trwałość w mniejszym stopniu podlegają erozji.

15 Jaki materiał ekspedycyjny trafia do przechowalni długoterminowej? Zwrot materiałów zebranych w czasie ekspedycji po rozmnożeniu przez kuratorów kolekcji wynosi około 80%. Jednakże procent scharakteryzowanych materiałów jest wyraźnie mniejszy.

16 Dlaczego warto dalej kontynuować zbiory? Orkisz w Jasieniu W Jasieniu (Ziemia Świętokrzyska) uprawiano orkisz od niepamiętnych czasów. Sama miejscowość nazywana była niegdyś Czerkiesami, co miało podobno związek z osiadłym tu kaukaskim ludem. Już wówczas z populacji miejscowej orkiszu wytwarzano w tej okolicy doskonałą mąkę orkiszową, nazywaną potocznie siciakiem. W 2008 roku Czerkieska mąka orkiszowa została wpisana na Listę Produktów Tradycyjnych (woj. świętokrzyskie) w kategorii Warzywa i owoce. Jeżeli jest możliwe udokumentowanie, że historia populacji orkiszu w Jasieni sięga lat 40-stych ubiegłego wieku forma ta może zostać zarejestrowana jako odmiana regionalna.

17 Orkisz z Jasienia

18 Siciak : Ma smak lekko słodki, orzechowy. Stanowi podstawę zdrowej diety, jest głównym składnikiem pieczywa ciemnego, ale doskonale nadaje się także na makaron czy zakwas do barszczu. Chleb z orkiszu

19 Lnianka z Pińczowa...a następnie kliknij symbole zastępcze w celu dodania własnych zdjęć i podpisów.

20 Sprzęt do wytłaczania oleju

21 Wnioski Spadek występowania lokalnych odmian, przede wszystkim zbożowych, w ostatnich 30 latach pokazuje nam, że ekspedycje były istotnym elementem gromadzenia zasobów genetycznych roślin na terenie kraju. Nieliczne lokalne przykłady zachowywania tradycyjnych odmian wskazują na potrzebę kontynuacji poszukiwań. Inne grupy roślin takich jak warzywa czy drzewa owocowe zachowały się w kilku enklawach na terenie Polski. Zarówno warzywa, jak i drzewa owocowe chętnie są zachowywane ze względu na przywiązanie do ich walorów smakowych.

22 Jak dotrzeć do odpowiednich regionów i do właściwych gospodarzy? Apel CDR, ODR Targi Dożynki Szkolenia dla rolników

23 Województwo opolskie, świętokrzyskie

24 2006 Województwo lubelskie

25 2007 Województwo świętokrzyskie

26 Województwo małopolskie

27 2010 Województwo wielkopolskie, lubelskie, podkarpackie

28 Województwa: małopolskie, łódzkie, opolskie, świętokrzyskie, mazowieckie, wielkopolskie, śląskie, podkarpackie, lubelskie

29 Województwa: małopolskie, mazowieckie świętokrzyskie, dolnośląskie,

30 Województwa: świętokrzyskie, mazowieckie, podkarpackie

31 Podsumowanie Zgromadzone w banku genów na przestrzeni wielu lat próbki miejscowych form roślin uprawnych stanowią prawdziwą skarbnicę różnorodności biologicznej. Erozja genetyczna roślin uprawnych jest wynikiem przemian gospodarczych we współczesnym rolnictwie. Lokalne odmiany roślin nie tylko posiadają użytkowe cechy produkcyjne, a także spełniają funkcje przyrodnicze oraz kulturowe.

32 Dziękuję za uwagę