Transakcje w handlu zagranicznym

Transakcje w handlu zagranicznym Transakcje handlu zagranicznego Transakcją handlu zagranicznego jest kilka powiązanych ze sobą umów krajowych i zagranicznych, których celem jest realizacja postanowień kontraktu oraz sam kontrakt. Transakcja w handlu zagranicznym nie jest pojedynczą umową, ale zbiorem porozumień na które składa się kontrakt, czyli umowa główna zawarta między eksporterem a importerem oraz umowy dodatkowe, które umoŝliwiają jej realizację. 2

Transakcje handlu zagranicznego Transakcje handlu zagranicznego: umowa ze spedytorem (organizacja międzynarodowego przewozu towaru), umowa z przewoźnikiem, umowa z towarzystwem ubezpieczeniowym, umowa z agencją celną (odprawa celna towaru), umowa z bankiem finansowanie transakcji, umowa z pośrednikiem handlowym, umowa z wywiadownią handlową (sprawdzanie wiarygodności finansowej kontrahenta), umowa z niezaleŝnym rzeczoznawcą (kontrola towaru). 3 Transakcje handlu zagranicznego Cykl przebiegu transakcji dzieli się na trzy lub cztery fazy. Faza pierwsza obejmuje czynności związane z przygotowaniem transakcji. Faza ta kończy się podjęciem decyzji o wyborze partnera i zawarciem umowy. Druga faza rozpoczyna się od podpisania kontraktu z zagranicznym partnerem, następnie strony przystępują do realizacji transakcji. Obowiązkiem dostawcy jest przygotowanie towaru oraz dostarczenie go do miejsca ustalonego w kontrakcie. Importer odbiera towar i dokonuje zapłaty. Trzecia faza to zakończenie transakcji i dokonanie czynności kontrolnych. 4

Transakcje handlu zagranicznego 5 Transakcje handlu zagranicznego 6

Transakcje handlu zagranicznego Kontrakt jest to umowa główna transakcji zawarta między eksporterem a importerem, obejmująca prawa i obowiązki stron dotyczące konkretnego przedmiotu umowy. Kontrakt nie musi być sporządzony w formie pisemnej, choć jej brak moŝe być powaŝnym utrudnieniem. 7 Transakcje handlu zagranicznego MSP mogą zawierać kontrakty w kaŝdej formie: ustnie (np. telefonicznie), w drodze negocjacji, wskutek ogłoszenia przetargu, poprzez zakup towaru na giełdzie, przez wysłanie oferty i jej akceptację, poprzez wysłanie zamówienia i jego potwierdzenie, 8

Kontrakt Propozycja zawarcia umowy jest wystarczająco precyzyjna, jeśli wskazuje towary oraz w sposób wyraźny lub dorozumiany określa lub pozwala ustalić ich ilość i cenę. Te trzy elementy, zgodnie z art. 14 Konwencji Narodów Zjednoczonych, tworzą minimum ustaleń między stronami kontraktu. Umowa sprzedaŝy nie wymaga do jej zawarcia lub potwierdzenia formy pisemnej i nie podlega Ŝadnym innym wymogom codo formy. Umowa sprzedaŝy moŝe być udowodniona w jakikolwiek sposób, w tym równieŝ na podstawie zeznań świadków /art. 11 Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaŝy towarów, Dz. U. 1997, Nr 45, poz. 286/ 9 Kontrakt Prawa i obowiązki stron w kontrakcie za zawarte w ustaleniach Konwencji Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaŝy towarów (CISG, Convention on Contracts for the International Sale of Goods). Konwencja CISG została podpisana w Wiedniu 11 kwietnia 1980. Jest to wielostronna umowa międzynarodowa, która ujednolica zasady międzynarodowego prawa handlowego. Na mocy Konstytucji RP Konwencja stanowi źródło prawa bezpośrednio obowiązującego w polskim porządku prawnym i moŝe być stosowana bezpośrednio przez sądy do rozstrzygania sporów z materii objętej konwencją. 10

Kontrakt Do podstawowych obowiązków eksportera naleŝy: faktyczne wydanie towaru importerowi w umówionym miejscu (art. 31) i terminie (art. 33), przekazanie dokumentów dotyczących towaru (art. 34), niezwłoczne przeniesienie prawa własności na importera zgodnie z warunkami umowy i postanowieniami Konwencji, dostarczony towar powinien być zgodny z ustaleniami kontraktu i wolny od wad prawnych (art. 35), towar nie moŝe być obciąŝony prawami lub roszczeniami osób trzecich (art. 41). 11 Kontrakt Importer odpowiedzialny jest za: odbiór towaru zgodnie z umową (art. 60), zapłatę uzgodnionej ceny za towar (art. 54), zbadanie towaru pod kątem jakości i zgodności z ustaleniami kontraktu (art. 38), zawiadomienie eksportera o kaŝdym braku zgodności towaru z umową w terminie moŝliwie najszybszym od chwili ujawnienia braku (art. 39). 12

Kontrakt Prawem kupującego jest: Ŝądanie wykonania zobowiązań w naturze (art. 46), odstąpienia od umowy (art. 49), obniŝenia ceny w razie braku zgodności towaru z umową (art. 50), Ŝądanie odszkodowania od sprzedającego (art. 45). Sprzedającemu przysługuje prawo do: Ŝądania zapłacenia ceny, odbioru dostawy lub wykonania innych obowiązków od kupującego (art. 62), odstąpienia od umowy (art. 64), Ŝądania odszkodowania (art. 61). 13 Kontrakt Kontrakt zawiera typowe elementy zwane klauzulami. Ogół klauzul kontraktowych dzieli się na: klauzule o charakterze formalno-porządkowym, klauzule podstawowe (zasadnicze) i uzupełniające. 14

Kontrakt Klauzule formalno-porządkowe nie naleŝą do elementów podlegających negocjacjom, naleŝą do nich: nr ewidencyjny kontraktu (w Polsce składa się z dwuliterowego skrótu nazwy kraju PL, numeru identyfikacyjnego podmiotu nr REGON, roku zawarcia kontraktu dwie cyfry, czterech znaków określających numer kontraktu); podmioty, data, miejsce, osoby upowaŝnione, itp. 15 Kontrakt Klauzule podstawowe stanowią istotę umowy, określają elementy kluczowe i kaŝdorazowo podlegają ustaleniom. Precyzyjne określenie przedmiotu kontraktu, czyli towarów, usług, dóbr niematerialnych, umoŝliwia jego identyfikację. Zawierając kontrakt MSP określają: nazwę, ilość, jakość, rodzaj, gatunek, stan towaru. NaleŜy unikać stosowania nazw ogólnikowych i określeń mało precyzyjnych, które z powodu róŝnic kulturowych i norm jakościowych w innych krajach mogą być inaczej interpretowane. 16

Kontrakt Sprecyzowanie jakości przedmiotu kontraktu: urządzenia techniczne rysunki, specyfikacje techniczne, normy, atesty, itp. towary oznaczone co do gatunku stosowany jest standard towarowy, określenia typu: najlepsza jakość (fine, first, prime, best quality), wysoka jakość (superior quality), dobra jakość (good, fair quality), dobra przeciętna jakość (fair average quality FAQ, good middle quality), zwyczajna niŝsza jakość (ordinary, inferior quality), gorsza, zła jakość (bad quality, defective); przy towarach masowych, np. spoŝywczych i łatwo psujących się, podaje się takŝe kondycję towaru w określonym momencie procesu transportowego oraz w miejscu przeznaczenia (Tel quel taki jaki jest, Sound Delivered zdrowo dostarczony) 17 Kontrakt Ilość towaru jest wyraŝona w jednostkach wagi lub miary albo w sztukach. Z uwagi na stosowane w róŝnych krajach miary długości, objętości i cięŝaru, strony kontraktu muszą dokładnie uzgodnić, jaki przyjmują system. Do celów transportowych i celnych warto podawać wagę towaru netto i brutto. MoŜna stosować klauzule tolerancji ilościowej, która określa poziom dopuszczalnych zmian (more or less x%, circalabout x%). Kontroli jakości i ilości dokonują niezaleŝne firmy rzeczoznawczo-kontrolne. 18

Kontrakt Sprzedający ma obowiązek zapewnienia na własny koszt wymaganego opakowania, dlatego trzeba wziąć pod uwagę: rodzaj towaru i jego odporność na trudy transportu, podatność na kradzieŝe, uszkodzenia, itp. wartość towaru, rodzaj i czas trwania transportu, wymagania kupującego, przepisy sanitarne kraju importera/odbiorcy, wymogi przewoźników (przewozy lotnicze i pocztowe), zaleŝność kosztów transportu od rodzaju zastosowanego opakowania. 19 Kontrakt Oznakowanie musi być dokładne i umieszczone w sposób trwały. W celu ujednolicenia i uproszczenia międzynarodowej praktyki w zakresie znakowania przesyłek w transporcie międzynarodowym, pod auspicjami ONZ, opracowano odpowiednie zalecenia. Oznakowanie ma być rozmieszczone w 4 wierszach: 1. inicjały kupującego lub skrócona nazwa odbiorcy, 2. numer zamówienia lub kontraktu, 3. miejsce i kraj przeznaczenia, 4. numer danej jednostki opakowania. Niezbędne znaki ostrzegawcze. 20

Kontrakt Jedną z podstawowych klauzul kontraktu jest cena towaru. Wartość kontraktu stanowi iloczyn ceny i ilości towaru. W praktyce MSP mogą stosować kilka rodzajów upustów: rabaty, za spełnienie określonych warunków (rabat hurtowy, rabat obrotowy, rabat klientowski), skonto, czyli obniŝenie wartości kontraktu o określony procent w zamian za zapłatę gotówką lub przed terminem, bonifikatę, czyli upust z tytułu róŝnic w jakości towaru. 21 Kontrakt Sposoby określenia terminu dostawy: podanie konkretnej daty, do której ma nastąpić wysyłka/dostawa towaru, określenie tygodnia dostawy w danym roku, podanie okresu w miesiącu, w połowie lub do ostatniego dnia miesiąca, na początku miesiąca (1 do 10), w środku (11-20) lub w końcu miesiąca (16 a ostatni); dostawa natychmiastowa, czyli do 30 dni od momentu wejścia umowy w Ŝycie, uzaleŝnienie terminu dostawy od zaistnienia jakiegoś zdarzenia, np. uzyskania licencji eksportowej, dokumentacji technicznej. 22

Kontrakt Formuła handlowa - w praktyce handlu zagranicznego wzajemne zobowiązania sprzedającego i kupującego są ujmowane w skrótowe formuły (INCOTERMS 2010), z których wynika podział kosztów, obowiązków i ryzyka dostawy towaru między stronami zawierającymi kontrakt. Międzynarodowe formuły handlowe (INCOTERMS 2010) to zbiór terminów najczęściej stosowanych w handlu międzynarodowym. Cieszące się światową akceptacją reguły wprowadzają ład w róŝniących się znacząco systemach prawa gospodarczego róŝnych krajów. 23 INCOTERMS 2010 INCOTERMS 2010 zawierają wykładnię 11 formuł handlowych, podzielonych na dwie kategorie: 1. dla wszystkich środków i gałęzi transportu; 2. dla transportu morskiego i wodnego śródlądowego. KaŜda formuła oznaczona jest trzyliterowym skrótem (pierwsze litery ich nazw angielskich). Formuły uszeregowano w kaŝdej grupie wg kryterium zwiększających się obowiązków i ryzyk sprzedającego (od EXW do DDP i od FAS do CIF). 24

INCOTERMS 2010 REGUŁY DLA WSZYSTKICH ŚRODKÓW I GAŁĘZI TRANSPORTU EXW (Ex Works) z zakładu (wpisać oznaczone miejsce dostawy) Obowiązkiem sprzedającego jest postawienie towaru do dyspozycji kupującego w punkcie wydania (np. magazyn, zakład sprzedającego). Od tego miejsca kupujący ponosi ryzyko oraz wszystkie koszty i obowiązki, łącznie z załadunkiem towaru na środek transportu oraz dokonaniem formalności celnych w eksporcie. 25 INCOTERMS 2010 FCA (Free Carrier) dostarczony do przewoźnika (wpisać oznaczone miejsce dostawy) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru przewoźnikowi (lub innej osobie, np. spedytorowi) wyznaczonemu przez kupującego w zakładzie sprzedającego (wówczas ma obowiązek załadować towar na środek transportu) lub w innym, wyznaczonym miejscu (wówczas ma obowiązek dostarczyć towar, gotowy do wyładunku, na środku transportu), a takŝe dokonanie formalności celnych w eksporcie. Obowiązkiem kupującego jest przejęcie ryzyka oraz zawarcie umowy przewozu do wyznaczonego miejsca dostawy, a takŝe poinformowanie sprzedającego o nazwie przewoźnika, terminie załadunku oraz rodzaju środka transportu. 26

INCOTERMS 2010 CPT (Carriage Paid to) przewóz opłacony do (wpisać oznaczone miejsce przeznaczenia) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru przewoźnikowi (od tego miejsca ryzyko ponosi Kupujący) oraz zawarcie umowy przewozu do określonego miejsca przeznaczenia oraz opłacenie jego kosztów. Obowiązkiem kupującego jest poniesienie wszystkich kosztów związanych z towarem podczas jego przewozu do miejsca przeznaczenia, z wyjątkiem tych, które obciąŝyły sprzedającego na podstawie umowy o przewóz. 27 INCOTERMS 2010 CIP (Carriage and Insurance Paid to) przewóz i ubezpieczenie opłacone do (wpisać oznaczone miejsce przeznaczenia) W porównaniu do formuły CPT, zakres obowiązków sprzedającego jest rozszerzony o zawarcie umowy ubezpieczenia i pokrycie jego kosztów oraz przekazanie kupującemu dowodu ubezpieczenia, aby mógł on dochodzić roszczeń od ubezpieczyciela w przypadku uszkodzenia czy utraty towaru. Pozostałe obowiązki stron są takie jak w CPT 28

INCOTERMS 2010 DAT (Delivered at Terminal) dostarczony do terminalu (wpisać oznaczony terminal w porcie lub miejscu przeznaczenia) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru i postawienie go do dyspozycji kupującego, po wyładunku ze środka transportu, w określonym terminalu, w wyznaczonym porcie lub innym wskazanym miejscu przeznaczenia. Od tego miejsca koszty oraz ryzyko ponosi kupujący. 29 INCOTERMS 2010 DAP (Delivered at Place) dostarczony do miejsca (wpisać oznaczone miejsce przeznaczenia) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru i postawienie go do dyspozycji kupującego, na środku transportu, gotowego do wyładunku. Od tego miejsca koszty oraz ryzyko, w tym wyładunku, ponosi kupujący. 30

INCOTERMS 2010 DDP (Delivered Duty Paid) dostarczony, cło opłacone (wpisać oznaczone miejsce przeznaczenia) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru do określonego miejsca przeznaczenia oraz postawienie go do dyspozycji kupującego, oclonego, na środku transportu, gotowego do wyładunku. Obowiązkiem kupującego jest wyładunek towaru. 31 INCOTERMS 2010 REGUŁY DLA TRANSPORTU MORSKIEGO I WODNEGO ŚRÓDLĄDOWEGO FAS (Free Alongside Ship) dostarczony wzdłuŝ burty statku (wpisać oznaczony port załadunku) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru wzdłuŝ burty statku w porcie załadunku. Od tego miejsca ryzyko i koszty ponosi kupujący. Kupujący ma obowiązek zawrzeć umowę przewozu i poinformować sprzedającego o nazwie statku, miejscu załadunku i terminie dostawy do portu. 32

INCOTERMS 2010 FOB (Free on Board) dostarczony na statek (wpisać oznaczony port załadunku) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru na statek w porcie załadunku. Od tego miejsca ryzyko i koszty ponosi kupujący. Kupujący ma obowiązek zawrzeć umowę przewozu i poinformować sprzedającego o nazwie statku, miejscu załadunku i terminie dostawy do portu. 33 INCOTERMS 2010 CFR (Cost and Freight) koszt i fracht (wpisać oznaczony port przeznaczenia) Obowiązkiem sprzedającego jest dostarczenie towaru na statek w porcie załadunku. Od tego miejsca ryzyko przechodzi na kupującego, jednakŝe nadal sprzedający ma obowiązek zawrzeć umowę przewozu morskiego oraz ponieść koszty dostarczenia towaru do portu przeznaczenia. 34

INCOTERMS 2010 CIF (Cost, Insurance and Freight) - koszt, ubezpieczenie i fracht (wpisać oznaczony port przeznaczenia) W porównaniu do formuły CFR, zakres obowiązków sprzedającego jest rozszerzony jedynie o zawarcie umowy ubezpieczenia i pokrycie jego kosztów oraz przekazanie kupującemu dowodu ubezpieczenia, aby mógł on, w przypadku uszkodzenia czy utraty towaru, dochodzić roszczeń od ubezpieczyciela. Pozostałe obowiązki stron takie jak w CFR. 35 INCOTERMS 2010 36

INCOTERMS 2010 37 Kontrakt Wybór warunków płatności w duŝej mierze zaleŝy od wzajemnego zaufania partnerów handlowych. Sposoby i warunki płatności uporządkować moŝna wg tych najkorzystniejszych dla eksportera: stuprocentowa przedpłata lub zaliczka przed dostawą w formie polecenia wypłaty lub w formie czeku, akredytywa dokumentowa gotówkowa, akredytywa dokumentowa z odroczonym terminem płatności, inkaso dokumentowe gotówkowe, inkaso dokumentowe terminowe z awalem banku na wekslu, inkaso dokumentowe terminowe, płatność w formie polecenia przelewu po dostawie lub płatność w tzw. rachunku otwartym. 38

Kontrakt Klauzule uzupełniające: uzaleŝniające wejście umowy w Ŝycie, kar umownych i odszkodowań, warunków odbioru i akceptacji towaru, dotycząca trybu zgłaszania reklamacji, waloryzacyjna (zmiana kursu waluty), rewizji ceny (zmiana cen rynkowych), siły wyŝszej, arbitraŝowa oraz prawa rządzącego umową, nienaruszalności patentowej, dotycząca dokumentacji technicznej, rozszerzenia terminu (załadowca moŝe przesunąć termin do 8 dni pod warunkiem udzielenia bonifikaty i uprzedzenia nabywcy) 39 Kontrakt Podstawowe dokumenty handlowe w obrocie międzynarodowym: faktura handlowa (invoice), dokument transportowy, dokument ubezpieczeniowy. Inne rodzaje faktur: faktura prowizoryczna dostawy realizowane w częściach, faktura pro forma faktura fikcyjna nie jest dokumentem potwierdzającym wykonanie umowy. Dokumentem towarzyszącym jest specyfikacja towarowa, która jest potrzebna do celów transportowych. 40

Kontrakt W zaleŝności od gałęzi transportu w obrocie funkcjonują róŝne listy przewozowe i mogą nimi być równieŝ dokumenty wydawane przez spedytora. Podstawowymi dokumentami ubezpieczeniowymi są polisa ubezpieczeniowa i certyfikat ubezpieczeniowy. Polisa jest dowodem zawarcia umowy o ubezpieczenie towaru od ryzyka wymienionego w tym dokumencie. W praktyce gospodarczej najczęściej stosuje się polisy pojedyncze zawierane na czas określonej podróŝy lub na dany okres oraz polisy generalne, które zawierane są na określony czas i wartość. 41