Legalność zatrudnienia cudzoziemców w aspekcie kontroli inspekcji pracy w agencjach zatrudnienia *nie ujęto aspektu pobytu cudzoziemców Izabela Struczyńska Państwowa Inspekcja Pracy Okręgowy Inspektorat Pracy Sekcja ds. prawnych i legalności zatrudnienia www.pip.gov.pl Gdańsk, 17 kwietnia 2018 r.
Podstawowe akty prawne Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę www.pip.gov.pl 2
Zmiany od 1 stycznia 2018 r. ustawa nowelizująca Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r., poz. 1543). Stanowi wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/36/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego. www.pip.gov.pl 3
Jeszcze jedna nowelizacja! Od 12 lutego 2018 r. Ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 107). Stanowi wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/66/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa. Oprócz ustawy o cudzoziemcach, zmienia m.in. ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawę o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług. www.pip.gov.pl 4
Podstawowe definicje www.pip.gov.pl
CUDZOZIEMIEC Osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego (art. 2 ust. 1 pkt 7 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach) www.pip.gov.pl 6
Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi Oznacza to jednostkę organizacyjną, chociażby nie posiadała osobowości prawnej lub osobę fizyczną, która na podstawie umowy lub innego stosunku prawnego powierza wykonywanie pracy cudzoziemcowi (art. 2 ust. 1 pkt 21b ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 7
Zmiana od 1 stycznia 2018 r. wykonywanie pracy przez cudzoziemca: rozszerzenie definicji Warto zwrócić uwagę na zmianę, dzięki której komplementariusze w spółkach komandytowych i komandytowo - akcyjnych oraz prokurenci zostali objęci wymogiem posiadania zezwolenia na pracę na takich samych zasadach jak członkowie zarządu osób prawnych. Ma to na celu ograniczenie liczby przypadków, gdy tworzenie wspomnianych spółek lub udzielanie prokury miało na celu obchodzenie wymogu uzyskania zezwolenia na pracę. Konsekwencją tego jest rozszerzenie definicji wykonywania pracy przez cudzoziemca, do której dodano odpowiedni fragment. Po zmianach jej brzmienie jest następujące: www.pip.gov.pl 8
Wykonywanie pracy przez cudzoziemca rozszerzenie definicji cd. Oznacza to: zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej, pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym (NAJCZĘŚCIEJ SPÓŁKI Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ i SPÓŁKI AKCYJNE) lub są spółkami kapitałowymi w organizacji, lub prowadzenie spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza, lub działanie w charakterze prokurenta (art. 2 ust. 1 pkt 40 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 9
Zatrudnienie i inna praca zarobkowa Zatrudnienie to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą Inna praca zarobkowa - to wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umów cywilnoprawnych, tym umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych (art. 2 ust. 1 pkt 11 i 43 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 10
Zmiana od 1 stycznia 2018 r. złagodzenie odpowiedzialności cudzoziemców: korekta definicji Z definicji nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca usunięto takie okoliczności, jak wykonywanie pracy przez cudzoziemca na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę lub zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę. Tym samym od 1 stycznia 2018 r. formalnie wyłączona została możliwość karania cudzoziemców w takich przypadkach za wykroczenie z art. 120 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca). www.pip.gov.pl 11
Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca po zmianach: Wykonywanie pracy przez cudzoziemca: który nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (w szczególności nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu na terytorium RP), lub który nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnionym na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy (art. 2 ust. 1 pkt 14 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 12
Nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca cd. który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a 1c ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 i art. 135 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach www.pip.gov.pl 13
Powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy Powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi: który nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (w szczególności nie posiada ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu na terytorium RP), lub który nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnionym na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy, lub www.pip.gov.pl 14
Powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy cd. który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w odpowiednim zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a-1c lub art. 88s ust. 1 i 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114, art. 126, art. 127 lub art. 142 ust. 3, z zastrzeżeniem art. 119 i art. 135 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub bez zawarcia umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej w wymaganej formie (art. 2 ust. 1 pkt 22a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 15
Mechanizm kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców www.pip.gov.pl
Poza przypadkiem tzw. jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, w razie wykonywania pracy przez cudzoziemca na terytorium Polski zasadniczo są wydawane 2 decyzje administracyjne: zezwalająca na pobyt, np. w postaci wizy lub zezwolenia na pobyt czasowy oraz odpowiednie zezwolenie na pracę, chyba że w danym przypadku przepisy pozwalają na jej wykonywanie bez zezwolenia. www.pip.gov.pl 17
Dlatego, poza przypadkiem tzw. jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców musi odnosić się do 2 aspektów: legalności pobytu cudzoziemca na terytorium Polski (w tym również weryfikacji, czy podstawa pobytu cudzoziemca pozwala na podjęcie pracy) oraz legalności wykonywania pracy przez obcokrajowca, tzn. w szczególności posiadania przez niego odpowiedniego zezwolenia na pracę, jeżeli jest on objęty takim obowiązkiem. www.pip.gov.pl 18
Etapy sprawdzania cudzoziemców wykonujących pracę POBYT I. Czy cudzoziemiec legalnie przebywa w Polsce, tj. czy ma ważną wizę lub inny dokument uprawniający go do pobytu na terytorium RP? II. Czy podstawa pobytu cudzoziemca na terytorium RP uprawnia go do wykonywania pracy? www.pip.gov.pl 19
Etapy sprawdzania cudzoziemców PRACA III. Czy dany cudzoziemiec musi mieć zezwolenie na pracę w Polsce, wydane przez właściwego wojewodę (lub starostę powiatu w przypadku zezwolenia na pracę sezonową)? IV. Jeśli cudzoziemiec jest objęty obowiązkiem posiadania zezwolenia na pracę, czy posiada takie ODPOWIEDNIE i WAŻNE zezwolenie (ewentualnie oświadczenie wpisane do ewidencji w PUP dotyczy tylko obywateli Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji i Armenii)? V. Czy cudzoziemcowi powierzono pracę na stanowisku i na warunkach określonych w zezwoleniu na pracę lub jednolitym zezwoleniu na pobyt czasowy i pracę (ewentualnie w oświadczeniu)? VI. Czy z cudzoziemcem zawarto umowę w formie pisemnej (obowiązek ten obejmuje zarówno umowy o pracę, jak i cywilnoprawne)? VII. Czy dany cudzoziemiec podlega obowiązkowi zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego w Polsce, a jeśli tak, to czy ten obowiązek został spełniony oraz czy opłacono składki na Fundusz Pracy za tego cudzoziemca? www.pip.gov.pl 20
Zasady zawierania umów z cudzoziemcami www.pip.gov.pl
Umowa z cudzoziemcem, od którego jest wymagane zezwolenie na pracę Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany do: uwzględnienia w umowie z cudzoziemcem warunków, dotyczących w szczególności wysokości wynagrodzenia, zawartych w zezwoleniu na pracę; ZAWARCIA Z CUDZOZIEMCEM UMOWY W FORMIE PISEMNEJ oraz przedstawienia cudzoziemcowi przed podpisaniem umowy jej tłumaczenia na język zrozumiały dla cudzoziemca (art. 88h ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl
Pisemna umowa z cudzoziemcem, który nie musi mieć zezwolenia na pracę cd. W przypadku powierzenia pracy cudzoziemcowi zwolnionemu z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajdują się na terytorium RP, jest obowiązany do zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej (art. 90d ust. 1). Przed podpisaniem umowy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany do przedstawienia cudzoziemcowi tłumaczenia umowy na język dla niego zrozumiały (art. 90d ust. 2). WYKROCZENIE: Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 90d ust. 1 lub 2, podlega karze grzywny od 200 zł do 2.000 zł (mandat karny w takiej samej wysokości) ART. 120 UST. 11. www.pip.gov.pl 23
Warunki legalnego podjęcia pracy przez cudzoziemca (kiedy musi on mieć zezwolenie na pracę?) www.pip.gov.pl 24
Trzy grupy cudzoziemców Z punktu widzenia dostępu do polskiego rynku pracy przepisy wyróżniają 3 grupy obcokrajowców: I. Cudzoziemcy uprzywilejowani (praca bez zezwolenia) przez szczególny status pobytu, obywatelstwo kraju UE/EOG lub Szwajcarii, towarzyszenie na terytorium RP cudzoziemcowi z UE/EOG lub Szwajcarii jako członek rodziny; II. Cudzoziemcy, od których wymaga się zezwolenia na pracę oraz podstawy pobytu uprawniającej do wykonywania pracy; III. Cudzoziemcy zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę (po spełnieniu określonych warunków), od których wymaga się tylko podstawy pobytu uprawniającej do wykonywania pracy www.pip.gov.pl 25
I. Cudzoziemcy uprzywilejowani ze względu na szczególną podstawę pobytu w Polsce, tj.: posiadanie statusu uchodźcy nadanego w RP; udzielenie ochrony uzupełniającej w RP; posiadanie zezwolenia na pobyt stały w RP; posiadanie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w RP; posiadanie zgody na pobyt ze względów humanitarnych; www.pip.gov.pl 26
Cudzoziemcy uprzywilejowani ze względu na szczególną podstawę pobytu w Polsce, tj.: posiadanie zgody na pobyt tolerowany w RP; korzystanie z ochrony czasowej w RP, posiadanie ważnego zaświadczenia wydanego na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP MOGĄ PRACOWAĆ BEZ ZEZWOLENIA NA PRACĘ (art. 87 ust. 1 pkt 1-6a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 27
Obywatele państw członkowskich UE/EOG oraz Szwajcarii Cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (bez zezwolenia na pracę), jeżeli jest obywatelem: państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do UE; państwa niebędącego stroną umowy o EOG, które może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi (art. 87 ust. 1 pkt 7-9 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 28
Państwa, których obywatele mogą pracować w Polsce bez zezwolenia (w sumie 31 krajów) 1. Kraje Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego: tzw. stara piętnastka : Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania i Irlandia Północna, Włochy; nowe kraje UE (członkostwo od 1 maja 2004 r.): Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Słowenia oraz Węgry; Bułgaria i Rumunia (należą do UE od 1 stycznia 2007 r.); CHORWACJA (od 1 lipca 2013 r.) 2. Kraje Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależące do UE: Islandia, Liechtenstein, Norwegia; 3. Szwajcaria - na podstawie umowy ze Wspólnotą Europejską w sprawie swobody przepływu pracowników www.pip.gov.pl 29
II. Cudzoziemcy, którzy muszą mieć zezwolenie na pracę oraz podstawę pobytu uprawniającą do wykonywania pracy Obcokrajowcy nieposiadający uprzywilejowanego statusu, powinni co do zasady: legitymować się odpowiednim zezwoleniem na pracę oraz podstawą pobytu (np. wizą lub zezwoleniem na pobyt czasowy) w formie, która nie wyklucza wykonywania pracy (nie znajduje się W KATALOGU NEGATYWNYM) (art. 87 ust. 1 pkt 12 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) CHYBA ŻE POSIADAJĄ JEDNOLITE ZEZWOLENIE NA POBYT I PRACĘ www.pip.gov.pl 30
KATALOG NEGATYWNY WIZ Wykonywanie pracy przez cudzoziemca WYKLUCZAJĄ wizy wydane w celu: 01 - TURYSTYCZNYM, 20 - KORZYSTANIA Z OCHRONY CZASOWEJ, 21 - PRZYJAZDU ZE WZGLĘDÓW HUMANITARNYCH, Z UWAGI NA INTERES PAŃSTWA LUB ZOBOWIĄZANIA MIĘDZYNARODOWE Numeracja wiz podana według rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 6 lutego 2018 r. w sprawie wiz dla cudzoziemców www.pip.gov.pl 31
KATALOG NEGATYWNY ZEZWOLENIE NA POBYT CZASOWY Wykonywanie pracy przez cudzoziemca WYKLUCZA zezwolenie na pobyt czasowy udzielone na podstawie art. 181 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, w myśl którego: Zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na okoliczności wymagające krótkotrwałego pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej można udzielić cudzoziemcowi, który przebywa na tym terytorium, jeżeli: 1) jest obowiązany do osobistego stawiennictwa przed polskim organem władzy publicznej lub 2) obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga jego wyjątkowa sytuacja osobista, lub 3) obecności cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wymaga interes Rzeczypospolitej Polskiej. www.pip.gov.pl 32
III. Cudzoziemcy zwolnieni z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę, ale zobowiązani do posiadania podstawy pobytu niewykluczającej wykonywania pracy (przykłady): posiadający w RP zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 144 (studia stacjonarne), art. 151 ust. 1 i 2 (badania naukowe), art. 158 ust. 2 pkt 1 i 2, art. 161 ust. 2 (możliwość pozostania w Polsce członka rodziny w przypadku owdowienia, rozwodu, separacji lub śmierci krewnego), art. 159 ust. 1 (połączenie się z rodziną ), art. 176 (bycie ofiarą handlu ludźmi), art. 186 ust. 1 pkt 3 i 4 (wykonywanie pracy, prowadzenie działalności gospodarczej, odbywanie studiów lub szkolenia zawodowego przez rezydenta długoterminowego UE z innego państwa członkowskiego oraz pobyt członka jego rodziny) ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach; www.pip.gov.pl 33
Zwolnienia cudzoziemców z obowiązku uzyskania zezwolenia (przykłady) cd. będący małżonkiem obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w poprzednim punkcie i art. 87 ust. 1 pkt 1-6 (tj. uchodźcy, rezydenta długoterminowego UE w RP bądź cudzoziemca korzystającego w RP z ochrony uzupełniającej, zezwolenia na pobyt stały, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany lub ochrony czasowej), posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium RP udzielone w związku z zawarciem małżeństwa; posiadający ważną Kartę Polaka; uprawniony do przebywania i wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego UE lub państwa EOG nienależącego do UE lub Konfederacji Szwajcarskiej, który jest zatrudniony przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego państwa oraz czasowo delegowany przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług na terytorium RP (art. 87 ust. 2 pkt 1, 2, 4, 6 i 8 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 34
Karta Polaka Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 26 sierpnia 2016 r. w sprawie wzoru wniosku o przyznanie lub przedłużenie ważności oraz wzoru Karty Polaka Posiadacz Karty Polaka: ma prawo do zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę; jest zwolniony z opłat konsularnych za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o wydanie wizy krajowej w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka (art. 5, art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o Karcie Polaka) www.pip.gov.pl 35
Państwa, których obywatele mogą uzyskać Kartę Polaka Karta Polaka może być przyznana wyłącznie osobie posiadającej w dniu złożenia wniosku o wydanie Karty Polaka obywatelstwo Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Białoruś, Republiki Estońskiej, Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kirgiskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Mołdowy, Federacji Rosyjskiej, Republiki Tadżykistanu, Turkmenistanu, Ukrainy lub Republiki Uzbekistanu albo posiadającej w jednym z tych państw status bezpaństwowca (art. 2 ust. 2 ustawy o Karcie Polaka) Kartę Polaka właściwy polski konsul może wydać cudzoziemcom z ww. krajów, którzy wykażą przynależność do Narodu Polskiego (w stosunku do obywateli Białorusi organem wydającym Kartę Polaka jest także wojewoda podlaski). www.pip.gov.pl 36
Cudzoziemcy delegowani w celu świadczenia usług Geneza tego zwolnienia wywodzi się z 2 wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE: sprawa Rush Portuguesa Lda v. Office National d immigration (wyrok z dnia 27 marca 1990 r., C-113/89, Zb. Orz. 1990, I 1417); sprawa Raymond Van der Elst v. Office des Migrations Internationales (wyrok z dnia 9 sierpnia 1994 r., C-43/93, Zb. Orz. 1994, I-03803) Na podstawie tego ostatniego wyroku powstała tzw. reguła Van der Elsta. Ma ona zastosowanie do pracowników spoza Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego, którzy przebywają legalnie i są legalnie zatrudnieni na terenie dowolnego z państw UE/EOG, zaś praca wykonywana przez nich na terenie innego państwa członkowskiego wchodzi w zakres świadczenia usługi przez ich pracodawcę i jest ograniczona czasem trwania usługi. Pracodawca ma prawo posługiwać się tymi pracownikami bez dodatkowych formalności (zwłaszcza bez uzyskania zezwoleń na pracę w kraju delegowania pracowników) na terenie innych państw Wspólnoty celem wykonania usługi. www.pip.gov.pl 37
Zmiany od 1 stycznia 2018 r. praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawcy Rangę ustawową zyskały przepisy o powierzaniu wykonywania pracy cudzoziemcom na podstawie oświadczeń rejestrowanych w PUP, które zostały włączone do ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 87 ust. 3-4 i art. 88z-88za) oraz znacznie rozbudowane i doprecyzowane, w porównaniu do poprzedniego brzmienia, zamieszczonego w rozporządzeniu ministra pracy. www.pip.gov.pl 38
Stare oświadczenia ważne maksymalnie do 31 grudnia 2018 r. Art. 11 ustawy zmieniającej: Zezwolenie na pracę, o którym mowa w art. 87 ust. 1 pkt 12 ustawy zmienianej w art. 1, nie jest wymagane w przypadku cudzoziemca będącego obywatelem państwa określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 10 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, który wykonuje pracę przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, jeżeli powiatowy urząd pracy przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (czyli do 31 grudnia 2017 r.) zarejestrował oświadczenie o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi, a praca jest wykonywana przed dniem 1 stycznia 2019 r. na warunkach określonych w tym oświadczeniu. Powyższe oznacza, że jeśli do 31 grudnia 2017 r. powiatowy urząd pracy zarejestrował dla danego cudzoziemca oświadczenie w oparciu o stare przepisy, to na podstawie tego oświadczenia cudzoziemiec ten może wykonywać pracę na warunkach w nim określonych przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2018 r. www.pip.gov.pl 39
Praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawcy cd. Art. 87 ust. 3: Zezwolenie na pracę nie jest wymagane w przypadku cudzoziemca, będącego obywatelem państwa określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 10 pkt 2, który wykonuje pracę poza zakresem działalności określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 9 (praca sezonowa) przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, jeżeli powiatowy urząd pracy przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca wpisał oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, a praca jest wykonywana na warunkach określonych w tym oświadczeniu. www.pip.gov.pl 40
Praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawcy cd. Art. 90 ust. 10: Minister właściwy do spraw pracy, kierując się celami polskiej polityki migracyjnej, określi, w drodze rozporządzenia: ( ) 2) państwa, których obywatele mogą wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2017 r. w sprawie państw, do których obywateli stosuje się niektóre przepisy dotyczące zezwolenia na pracę sezonową oraz przepisy dotyczące oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (Dz.U. z 2017 r., poz. 2349) www.pip.gov.pl 41
Praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawcy cd. W myśl powołanego rozporządzenia MRPiPS, państwami, których obywatele mogą wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń, są: 1) Republika Armenii; 2) Republika Białorusi; 3) Republika Gruzji; 4) Republika Mołdawii; 5) Federacja Rosyjska; 6) Ukraina www.pip.gov.pl 42
Praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawcy cd. Art. 88z ust. 2: Powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce stałego pobytu podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi wpisuje oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń, jeżeli: 1) cudzoziemiec jest obywatelem państwa określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 10 pkt 2 oraz 2) praca cudzoziemca nie jest związana z działalnością określoną w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 9 (praca sezonowa), oraz 3) okres wykonywania pracy określony w złożonym oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi oraz okresy pracy wykonywanej na podstawie oświadczeń wpisanych do ewidencji oświadczeń wynoszą łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy niezależnie od liczby podmiotów powierzających temu cudzoziemcowi wykonywanie pracy. www.pip.gov.pl 43
Praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawcy cd. Do okresu 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, w którym jest dopuszczalna praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego przez powiatowy urząd pracy do ewidencji oświadczeń, czyli nowego oświadczenia zalicza się jedynie pracę na podstawie takich nowych oświadczeń. Do powyższego okresu nie wlicza się okresów pracy cudzoziemca na podstawie starych oświadczeń, zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy w oparciu o poprzednio obowiązujące przepisy. Oznacza to, że po wykorzystaniu przez danego cudzoziemca okresu pracy na podstawie starego oświadczenia, jest możliwe wpisanie przez powiatowy urząd pracy do ewidencji oświadczenia w oparciu o nowe przepisy ( nowego oświadczenia) i wykonywanie przez tego cudzoziemca pracy przez następny okres 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. www.pip.gov.pl 44
Legalna praca na podstawie nowego oświadczenia wymagane dokumenty: oświadczenie polskiego podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisane przed rozpoczęciem pracy przez cudzoziemca przez powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce stałego pobytu podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, do ewidencji oświadczeń; zalegalizowanie pobytu w formie uprawniającej do wykonywania pracy (wiza o symbolu 05a, ewentualnie inna wiza lub zezwolenie na pobyt czasowy - spoza katalogu negatywnego, wykluczającego pracę na terytorium RP) www.pip.gov.pl 45
Praca cudzoziemca na podstawie oświadczenia pracodawcy cd. Art. 88z ust. 13: Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, którego oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi zostało wpisane do ewidencji oświadczeń, ma obowiązek pisemnie powiadomić właściwy powiatowy urząd pracy o: 1) podjęciu pracy przez cudzoziemca najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy; 2) niepodjęciu pracy przez cudzoziemca w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy określonego w ewidencji oświadczeń. WYKROCZENIE: Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 88z ust. 13, lub przekazuje nieprawdziwe informacje o podjęciu, niepodjęciu lub zakończeniu pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, podlega karze grzywny (od 20 zł do 5.000 zł, mandat karny od 20 zł do 2.000 zł) ART. 120 UST. 10. www.pip.gov.pl 46
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę 19 przypadków wykonywania pracy przez cudzoziemców bez zezwolenia na pracę www.pip.gov.pl 47
Bez zezwolenia mogą podejmować pracę cudzoziemcy: będący nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, lub w Ochotniczych Hufcach Pracy; wykonujący indywidualnie lub w zespołach usługi artystyczne trwające do 30 dni w roku kalendarzowym; będący sportowcami wykonującymi, do 30 dni w roku kalendarzowym, pracę dla podmiotu mającego siedzibę na terytorium RP w związku z zawodami sportowymi; wykonujący pracę w związku z wydarzeniami sportowymi rangi międzynarodowej, skierowani przez odpowiednią międzynarodową organizację sportową; ( 1 pkt 2, 5, 7 i 8) Nauczyciele języków obcych, artyści, sportowcy www.pip.gov.pl 48
STUDENCI STACJONARNI, ABSOLWENCI polskich szkół ponadgimnazjalnych i studiów stacjonarnych studenci studiów stacjonarnych odbywanych w RP oraz uczestnicy stacjonarnych studiów doktoranckich odbywanych w RP ( 1 pkt 10); ABSOLWENCI polskich szkół ponadgimnazjalnych, stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach, w instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutach badawczych działających na podstawie przepisów o instytutach badawczych ( 1 pkt 15) www.pip.gov.pl 49
Typy zezwoleń na pracę www.pip.gov.pl
Jakie sytuacje wymagają zezwolenia na pracę? Typy zezwoleń na pracę Zezwolenie na pracę jest wymagane, jeżeli cudzoziemiec: 1) wykonuje pracę na terytorium RP na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium RP ZEZWOLENIE NA PRACĘ TYPU A ; 2) w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo w związku z prowadzeniem spraw spółki komandytowej lub komandytowoakcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury przebywa na terytorium RP PRZEZ OKRES PRZEKRACZAJĄCY ŁĄCZNIE 6 MIESIĘCY W CIĄGU KOLEJNYCH 12 MIESIĘCY ZEZWOLENIE NA PRACĘ TYPU B ; www.pip.gov.pl 51
Jakie sytuacje wymagają zezwolenia? cd. 3) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium RP NA OKRES PRZEKRACZAJĄCY 30 DNI W ROKU KALENDARZOWYM do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego, w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z pracodawcą zagranicznym (tzw. delegowanie wewnątrzkorporacyjne) ZEZWOLENIE NA PRACĘ TYPU C ; 4) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium RP i jest delegowany na terytorium RP w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym (usługa eksportowa) ZEZWOLENIE NA PRACĘ TYPU D ; www.pip.gov.pl 52
Jakie sytuacje wymagają zezwolenia? cd. 5) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium RP NA OKRES PRZEKRACZAJĄCY 30 DNI W CIĄGU KOLEJNYCH 6 MIESIĘCY w innym celu niż wskazany w pkt 2-4 (pozostałe przypadki delegowania) ZEZWOLENIE NA PRACĘ TYPU E ; 6) Zezwolenie na pracę sezonową jest wymagane, jeżeli cudzoziemiec wykonuje na terytorium RP pracę w zakresie działalności określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 9 na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (praca sezonowa) ZEZWOLENIE NA PRACĘ TYPU S (art. 88 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, 2 rozporządzenia Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń /Dz.U. z 2017 r., poz. 2345/) www.pip.gov.pl 53
Jednolite zezwolenie na pobyt i pracę www.pip.gov.pl
Dwa zezwolenia w jednym dokumencie Przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach dokonały wdrożenia do polskiego prawa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/98/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie procedury jednego wniosku o jedno zezwolenie dla obywateli państw trzecich na pobyt i pracę na terytorium państwa członkowskiego oraz w sprawie wspólnego zbioru praw dla pracowników z państw trzecich przebywających legalnie w państwie członkowskim. Powołana ustawa przewiduje, że cudzoziemiec, który zamierza przebywać w Polsce i wykonywać pracę powyżej 3 miesięcy, ma możliwość ubiegania się w ramach jednej procedury o zezwolenie, które będzie go uprawniało zarówno do pracy, jak i do pobytu w Polsce. www.pip.gov.pl
Konsekwencje nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca i powierzenia nielegalnego wykonywania pracy cudzoziemcowi www.pip.gov.pl 56
Przepisy wykroczeniowe art. 120 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy 1. Kto powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy podlega karze grzywny od 1.000 do 30 000 zł (mandat karny od 1.000 do 2.000 zł) 2. Cudzoziemiec, który nielegalnie wykonuje pracę, podlega karze grzywny nie niższej niż 1.000 zł maksymalna grzywna: 5000 zł (mandat karny od 1.000 do 2.000 zł) (art. 120 ust. 1 i 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) www.pip.gov.pl 57
Art. 120 ust. 3-6 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: Inne wykroczenia dotyczące zatrudnienia cudzoziemców 3. Kto za pomocą wprowadzenia cudzoziemca w błąd, wyzyskania błędu, wykorzystania zależności służbowej lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania doprowadza cudzoziemca do nielegalnego wykonywania pracy, podlega karze grzywny od 3.000 do 30.000 zł www.pip.gov.pl 58
Wykroczenia dotyczące zatrudnienia cudzoziemców cd. 4. Kto żąda od cudzoziemca korzyści majątkowej w zamian za podjęcie działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na pracę lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania pracy, podlega karze grzywny od 3.000 do 30.000 zł 5. Kto za pomocą wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania doprowadza inną osobę do powierzenia cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, podlega karze grzywny od 3.000 do 30.000 zł www.pip.gov.pl 59
6. Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 88i, podlega karze grzywny nie niższej niż 100 zł maksymalna grzywna: 5000 zł (mandat karny od 100 do 2.000 zł) Art. 88i: Wykroczenia dotyczące zatrudnienia cudzoziemców cd. Podmiot powierzający cudzoziemcowi wykonywanie pracy w terminie 7 dni pisemnie powiadamia wojewodę, który wydał zezwolenie na pracę, o następujących okolicznościach: 1) cudzoziemiec rozpoczął pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, na warunkach, o których mowa w art. 88f ust. 1b; 2) nastąpiła zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego cudzoziemcowi wykonywanie pracy lub przejęcie zakładu pracy lub jego części przez innego pracodawcę; www.pip.gov.pl 60
Wykroczenia dotyczące zatrudnienia cudzoziemców cd. 3) nastąpiło przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę; 4) zmieniła się osoba reprezentująca pracodawcę, o której mowa w art. 88c ust. 6 pkt 3; 5) cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę; 6) cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający 3 miesiące; 7) cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę. www.pip.gov.pl 61
Zobowiązanie cudzoziemca do powrotu (dawniej wydalenie) Może być konsekwencją powiadomienia Straży Granicznej przez inspektora pracy. Decyzję o zobowiązaniu do powrotu wydaje się cudzoziemcowi, gdy: ( ) wykonuje lub w dniu wszczęcia kontroli legalności wykonywania pracy prowadzonej przez uprawniony do tego organ wykonywał pracę bez odpowiedniego zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi wpisanego do ewidencji oświadczeń (art. 302 ust. 1 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach) www.pip.gov.pl 62
Zakaz ponownego wjazdu W decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu orzeka się o zakazie ponownego wjazdu na terytorium RP lub na terytorium RP i innych państw obszaru Schengen oraz określa się okres tego zakazu. W sprawach związanych z nielegalnym wykonywaniem pracy przez cudzoziemców zakaz ustala się na okres od 1 roku do 3 lat (art. 318 ust. 1, art. 319 pkt 2 ustawy o cudzoziemcach) www.pip.gov.pl 63
Zezwolenie na pracę sezonową wprowadzone od 1 stycznia 2018 r. www.pip.gov.pl
Zezwolenie na pracę sezonową - WAŻNE WYKROCZENIE: Kto nie dopełnia obowiązku, o którym mowa w art. 88w ust. 1 lub 3, podlega karze grzywny od 200 zł do 2.000 zł (mandat karny w takiej samej wysokości) ART. 120 UST. 9. Art. 88w ust. 2: Czynsz najmu kwatery mieszkalnej nie może być potrącany z wynagrodzenia cudzoziemca. Postanowienia umowy przewidujące możliwość automatycznego potrącenia czynszu z wynagrodzenia cudzoziemca są nieważne. www.pip.gov.pl 65
Dziękuję za uwagę! Izabela Struczyńska Okręgowy Inspektorat Pracy w Gdańsku Sekcja ds. prawnych i legalności zatrudnienia e-mail: izabela.struczynska@gdansk.pip.gov.pl www.pip.gov.pl 66