PRAWO IMIGRACYJNE I AZYLOWE

PRAWO IMIGRACYJNE I AZYLOWE WARSZTATY ZE STOSOWANIA PRAWA

SPRAWY ORGANIZACYJNE Konsultacje: Wtorki 16-17, pokój 501 A Obecności Dozwolona 1 nieusprawiedliwiona nieobecność e-mail karolina.kulinska@gmail.com

ZALICZENIE WARSZTATÓW ü ü ü ü ü Zaliczenie w formie przedstawienia kazusu (orzeczenia) lub prezentacja drogi formalnej związanej z wybraną formą legalizacji pobytu Należy zaprezentować wyczerpujące omówienie sprawy dotyczącej jednego z zaproponowanych zagadnień (lista wraz z propozycją orzecznictwa podana przez prowadzącego na zajęciach) lub innej/innych dowolnie wybranych przez studenta po wcześniejszej akceptacji przez prowadzącego Struktura Omówienie prezentacji kazusu stanu faktycznego Wskazanie występujących problemów prawnych Omówienie norm dotyczących wskazanych problemów Prezentacja argumentacji będącej podstawą Znaczenie danej sprawy, wyrażenie własnej opinii rozstrzygnięcia przez dany organ/sąd/trybunał. Rozstrzygnięcie

ŹRÓDŁA Literatura Chlebny J., Ustawa o cudzoziemcach. Komentarz, 2013. http://fra.europa.eu/en/publication/2013/handbook-european-law-relating-asylum-borders-and-immigration (wersja polska) Kowalczyk B., Polski System Azylowy, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/content/62933/polski_system_azylowy.pdf Orzecznictwo http://www.asylumlawdatabase.eu/pl/case-law-search

PODSTAWY STOSOWANIA PRAWA ŹRÓDŁA PRAWA, POJĘCIA, NARZĘDZIA DO PROWADZENIA ANALIZY

PRAWO MIĘDZYNARODOWE Konwencja dotycząca statusu uchodźców, sporządzona w Genewie dnia 28 lipca 1951 r. Międzynarodowa definicja uchodźcy (termin zawity 1 stycznia 1951 r.) Zakaz karania uchodźców za to, że w drodze do państwa przyjmującego zmuszeni byli nielegalnie przekroczyć jego granicę Traktowanie uznanych uchodźców tak samo jak obywateli państwa przyjmującego w kwestii dostępu do systemu pomocy socjalnej (Art. 23). Pojawienie się zasady non-refoulement (Art. 32, 33) zakazującej wydalania i odsyłania do granicy terytoriów, gdzie życiu lub wolności uchodźcy zagrażałoby niebezpieczeństwo ze względu na jego rasę, religię, obywatelstwo, przynależność do określonej grupy społecznej lub przekonania polityczne. Obowiązek uchodźcy respektowania prawa w państwie przyjmującym (Art. 2). zakaz dyskryminacji uchodźców przy stosowaniu postanowień konwencyjnych ze względu na ich rasę, religię lub państwo pochodzenia (Art. 3).

PRAWO MIĘDZYNARODOWE Uchodźcą jest również osoba, która nie ma żadnego obywatelstwa i znajduje się na skutek podobnej sytuacji poza państwem swego zamieszkania, nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa. Konwencja nie ma zastosowania do osób, które popełniły przestępstwa przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, ciężkie przestępstwa pospolite czy winne są czynów sprzecznych z celami i zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Protokół dotyczący statusu uchodźców, sporządzony w Nowym Jorku dnia 31 stycznia 1967 r. Rozszerzenie statusu uchodźcy na osoby, które opuściły swój kraj w obawie przed prześladowaniem z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej luz powodu przekonań politycznych niezależnie od terminu i miejsca w którym nastąpiło.

PRAWO MIĘDZYNARODOWE Rzeczpospolita Polska związała się wymienionymi wyżej umowami (jednocześnie) w1991 r. - Należy traktować je jako umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, do których mają zastosowanie przepisy zawarte w art.91 ust. 1 i 2 via art. 241 ust. 1 Konstytucji. Konstytucja RP z 1997 r. wprost przewiduje w Art. 56 ust. 2 możliwość nadania cudzoziemcowi statusu uchodźcy w rozumieniu Konwencji o statusie uchodźcy z 1951 r. i Protokołu uzupełniającego z 1967 r. Jak już wskazano, według tych dokumentów uchodźcą jest osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swej rasy, religii, narodowości i przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa.

PRAWO MIĘDZYNARODOWE Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 1966 r. Zasada non-refoulement (Art. 13] Konwencja o prawach dziecka z 1989 r. Art. 22, pośrednio także m.in. art. 9 i 11 Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 1984 r.

AZYL Azyl terytorialny Azyl dyplomatyczny Azyl polega na udzieleniu schronienia (tzn. prawa wjazdu i osiedlenia się) cudzoziemcowi ściganemu w kraju ojczystym lub w państwie trzecim za popełnienie przestępstwa politycznego lub z innych powodów politycznych. Udzielenie azylu wiąże się więc z odmową wydania (ekstradycji) cudzoziemca. Jeżeli umowy międzynarodowe wiążące państwo nie stanowią inaczej, udzielenie azylu należy do jego kompetencji własnej. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie (Art. 56 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r.). à Azyl terytorialny

AZYL W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM Deklaracja w sprawie azylu terytorialnego uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w1967 r. stanowi, że udzielenie azylu jest aktem pokojowym i humanitarnym. Azyl udzielony przez państwo powinien być respektowany przez inne państwa. Prawo azylu nie przysługuje osobom winnym zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko pokojowi. Od azylu terytorialnego należy odróżnić azyl dyplomatyczny, który nie jest instytucją powszechnego prawa międzynarodowego. Zwykle jest kwalifikowany jako instytucja prawa międzynarodowego Ameryki Łacińskiej. Podstawę prawną tego azylu stanowią prawo zwyczajowe i umowy międzynarodowe z 1928, 1933 i 1939 r. Azyl dyplomatyczny może być udzielany w pomieszczeniach misji dyplomatycznej, na pokładzie okrętu wojennego i samolotu wojskowego oraz w bazach wojennych. Tego rodzaju azyl jest traktowany jako prawo państwa i to od oceny państwa, do którego skierowana jest prośba o azyl, zależy ostateczna decyzja w sprawie przyznania lub odmowy azylu. Umowy o azylu dyplomatycznym wyróżniają dwie kategorie osób upoważnionych do ubiegania się o ten rodzaj azylu. Są to osoby ścigane ze względów politycznych oraz przestępcy polityczni.

AZYL W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM Azyl dyplomatyczny powinien być udzielony wyłącznie w tzw. sytuacjach niecierpiących zwłok, np. gdy jednostka jest ścigana przez tłum, nad którym władze utraciły kontrolę, bądź też przez same władze, i grozi jej utrata życia lub wolności z powodu politycznego prześladowania, a w inny sposób nie można jej zapewnić bezpieczeństwa. Praktyczną konsekwencją przyznanie azylu dyplomatycznego jest wyjęcie osoby korzystającej z tegoż rodzaju ochrony spod jurysdykcji państwa pobytu.

PRAWO EUROPEJSKIE I Prawo Rady Europy II Prawo Unii Europejskiej

I PRAWO RADY EUROPEJSKIEJ Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., uzupełniona Protokołami (EKPC) wraz z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowiekaw Strasburgu (ETPC Wysokie Układające się Strony zapewniają każdemu człowiekowi, podlegającemu ich jurysdykcji, prawa i wolności określone w rozdziale I niniejszej konwencji. (Art. 1.) Każdy, czyje prawa i wolności zawarte w niniejszej konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące swoje funkcje urzędowe. (Art. 13) Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn. (Art. 14) Żadnego z postanowień artykułów 10, 11 i 14 nie można uznać za wyłączające prawo Wysokiej Układającej się Strony do ograniczenia działalności politycznej cudzoziemców. (Art. 16)

I PRAWO RADY EUROPEJSKIEJ W Konwencji nie przewidziano expressis verbis prawa do azylu, Ochrona przed refoulement bywa w iteraturze określana jako efekt rykoszetowy postanowień Europejskiej Konwencji, bowiem w utrwalonym orzecznictwie ETPC prawo to wywodzi się z art.3 Konwencji, stanowiącego, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Rozszerzenie szerokości stosowania art. 3 i objęcie nim sytuacji wydalenia i ekstradycji to efekt posługiwania się techniką wykładni ewolucyjnej 63. Cudzoziemiec nie może zostać wydalony do kraju, w którym narażony byłby na traktowanie sprzeczne z art. 3, albo do kraju, w którym wprawdzie takie ryzyko nie istnieje, ale z powodu niewydolności systemu azylowego lub/i braku ujednoliconych reguł prawnych może nastąpić wydalenie do kraju trzeciego, w którym rzeczywiste ryzyko takiego traktowania występuje (indirect refoulement).

I PRAWO RADY EUROPEJSKIEJ Ocena, czy istnieją podstawy do przypuszczenia, że jednostka zostanie w skutek wydalenia poddana traktowaniu sprzecznemu z art. 3 Konwencji, zależy od wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ryzyko musi być rzeczywiste, uzasadnione, a państwo przyjmujące nie jest w stanie zapewnić realnej ochronydrugim warunkiem jest osiągnięcie przez traktowanie sprzeczne z art. 3 Konwencji pewnego stopnia dolegliwości. Zgodnie z orzecznictwem ETPC, absolutny charakter prawa określonego w tym przepisie oznacza, że odmowy wjazdu wydanej osobie deklarującej chęć ubiegania się o status uchodźcy, a także wydalenia obywatela państwa obcego z narażeniem go na tortury lub nieludzkie albo poniżające traktowanie, nie usprawiedliwia nawet zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa (np. obawa przed terroryzmem), bezpieczeństwa i porządku publicznego. W Tych okolicznościach indywidualne cechy, rodzaj popełnionego przestępstwa, działalność dawna i dotychczasowa danej osoby, niezależnie od tego jak niepożądana i niebezpieczna, nie mogą być istotnym argumentem i przesądzać oceny dopuszczalności wydalenia.

II PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Znaczenie swobody przepływu osób Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości. (Art. 3 ust. 2 TUE)

OBYWATELE PAŃSTW TRZECICH Osoby nieposiadające obywatelstwa UE (Zob. Art. 20 TFUE). Unia zapewnia brak kontroli osób na granicach wewnętrznych i rozwija wspólną politykę w dziedzinie azylu, imigracji i kontroli granic zewnętrznych, opartą na solidarności między Państwami Członkowskimi i sprawiedliwą wobec obywateli państw trzecich. Do celów niniejszego tytułu, bezpaństwowcy są traktowani jak obywatele państw trzecich (Art. 67 ust. 2 TFUE)

II PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ ART. 78 TFUE 1. Unia rozwija wspólną politykę w dziedzinie azylu, ochrony uzupełniającej i tymczasowej ochrony, mającą na celu przyznanie odpowiedniego statusu każdemu obywatelowi państwa trzeciego wymagającemu międzynarodowej ochrony oraz mającą na celu zapewnienie przestrzegania zasady non refoulement. Polityka ta musi być zgodna z Konwencją genewską z dnia 28 lipca 1951 roku i Protokołem z dnia 31 stycznia 1967 roku dotyczącymi statusu uchodźców, jak również z innymi odpowiednimi traktatami. 2. Do celów ustępu 1 Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, przyjmują środki dotyczące wspólnego europejskiego systemu azylowego obejmującego: a) jednolity status azylu dla obywateli państw trzecich, obowiązujący w całej Unii; b) jednolity status ochrony uzupełniającej dla obywateli państw trzecich, którzy nie uzyskawszy azylu europejskiego, wymagają międzynarodowej ochrony; c) wspólny system tymczasowej ochrony wysiedleńców, na wypadek masowego napływu; d) wspólne procedury przyznawania i pozbawiania jednolitego statusu azylu lub ochrony uzupełniającej; e) kryteria i mechanizmy ustalania Państwa Członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu lub ochrony uzupełniającej; f) normy dotyczące warunków przyjmowania osób ubiegających się o azyl lub o ochronę uzupełniającą; g) partnerstwo i współpracę z państwami trzecimi w celu zarządzania przepływami osób ubiegających się o azyl lub o ochronę uzupełniającą lub tymczasową. 3. W przypadku gdy jedno lub więcej Państw Członkowskich znajdzie się w nadzwyczajnej sytuacji charakteryzującej się nagłym napływem obywateli państw trzecich, Rada, na wniosek Komisji, może przyjąć środki tymczasowe na korzyść zainteresowanego Państwa lub Państw Członkowskich. Rada stanowi po konsultacji z Parlamentem Europejskim.

II PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ ART. 79 TFUE 1. Unia rozwija wspólną politykę imigracyjną mającą na celu zapewnienie, na każdym etapie, skutecznego zarządzania przepływami migracyjnymi, sprawiedliwego traktowania obywateli państw trzecich przebywających legalnie w Państwach Członkowskich, a także zapobieganie nielegalnej imigracji i handlowi ludźmi oraz wzmocnione ich zwalczanie. 2. Do celów ustępu 1 Parlament Europejski i Rada,stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, przyjmują środki w następujących dziedzinach: a) warunki wjazdu i pobytu, jak również normy dotyczące procedur wydawania przez Państwa Członkowskie długoterminowych wiz i dokumentów pobytowych, w tym do celów łączenia rodzin; b) określenie praw obywateli państw trzecich przebywających legalnie w Państwie Członkowskim, w tym warunków dotyczących swobody przemieszczania się i pobytu w innych Państwach Członkowskich; c) nielegalna imigracja i nielegalny pobyt, w tym wydalanie i odsyłanie osób przebywających nielegalnie; d) zwalczanie handlu ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi. 3. Unia może zawrzeć z państwami trzecimi umowy o readmisji obywateli państw trzecich, którzy nie spełniają warunków wjazdu, obecności lub pobytu na terytorium jednego z Państw Członkowskich lub przestali je spełniać, do państw pochodzenia lub państw, z których oni przybywają. 4. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, mogą ustanowić środki zachęcające i wspierające działania Państw Członkowskich, podejmowane w celu popierania integracji obywateli państw trzecich przebywających legalnie na ich terytoriach, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich. 5. Niniejszy artykuł nie narusza prawa Państw Członkowskich do ustalania wielkości napływu obywateli państw trzecich przybywających z państw trzecich na ich terytorium w poszukiwaniu pracy najemnej lub na własny rachunek.

II PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ KARTA PRAW PODSTAWOWYCH Gwarantuje się prawo do azylu z poszanowaniem zasad Konwencji genewskiej z 28 lipca 1951 roku i Protokołu z 31 stycznia 1967 roku dotyczących statusu uchodźców oraz zgodnie z Traktatem o Unii Europejskiej i Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Art. 18) 1. Wydalenia zbiorowe są zakazane. 2. Nikt nie może być usunięty z terytorium państwa, wydalony lub wydany w drodze ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko, iż może być poddany karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.(art. 19) Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu (Art. 47) à Porównaj Art. 13 EKPC Minimalny poziom ochrony zapewniony przez KPP (Art. 52)

II PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ W ramach prawa UE państwa członkowskie UE maja wspólne zasady w odniesieniu do wydawania wiz krótkoterminowych i wdrażania działań w zakresie kontroli granicznej i ochrony granic. Unia Europejska określiła również zasady zapobiegania nieudokumentowanemu wjazdowi. W 2004 r. utworzono unijna agencje Frontex, aby wspierać państwa członkowskie UE w zarzadzaniu zewnętrznymi granicami UE. Agencja zapewnia również wsparcie operacyjne poprzez wspólne operacje na granicach lądowych, morskich i powietrznych. Szczegółowy wykaz instrumentów prawnych i porozumień zawartych przez UE Zob. str. 271-278 Podręcznika

KATEGORIE OBYWATELI KRAJÓW TRZECICH W PRAWIE UE Osoby mające prawa wynikające z przepisów UE dotyczących swobodnego przepływu osób Osoby mające prawa wynikające z porozumień międzynarodowych Migranci będący rezydentami krótko- i długoterminowymi Osoby potrzebujące ochrony Nieudokumentowani migranci Członkowie rodzin obywateli państw członkowskich UE Członkowie rodzin obywateli krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Szwajcarii Obywatele tureccy i członkowie ich rodzin Obywatele krajów, które zawarły dwustronne lub wielostronne umowy z UE Członkowie rodzin obywateli krajów trzecich będących członkami rodziny rozdzielonej Rezydenci długoterminowi w UE Posiadacze niebieskiej karty UE i członkowie ich rodzin Pracownicy delegowani Naukowcy Studenci Pracownicy sezonowi Osoby przeniesione wewnątrz przedsiębiorstwa Osoby ubiegające się o azyl Beneficjenci ochrony uzupełniającej Beneficjenci ochrony czasowej Uchodźcy Ofiary handlu ludźmi Przebywający nielegalnie obywatele krajów trzecich Przebywający nielegalnie obywatele krajów trzecich, których wydalenie odroczono

PRAWO POLSKIE Podstawowym aktem prawnym dotyczącym sytuacji cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest oczywiście Konstytucja z 1997 r. Poza wskazanym już art. 56 należy zwrócić uwagę m. in. na następujące regulacje: Ograniczenie dopuszczalności wnoszenia skargi konstytucyjnej Rozdział II

OCHRONA Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2003 nr 128 poz. 1176 ze zm.) Ustawa określa zasady, warunki i tryb udzielania cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz organy właściwe w tych sprawach. (Art. 1) Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej cudzoziemcowi udziela się ochrony przez: 1) nadanie statusu uchodźcy; 1a) udzielenie ochrony uzupełniającej; 2) udzielenie azylu; 3)(uchylony) 4) udzielenie ochrony czasowej. Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji lub postanowienia wydanego na podstawie ustawy, jeżeli wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

OCHRONA Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013 r., poz. 1650) Zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi (Art. 176) Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych oraz zgoda na pobyt tolerowany (Art. 348) Zezwolenie na pobyt czasowy wydawane ze względu na poszanowanie prawa do życia rodzinnego i praw dziecka (Art. 187 pkt. 6)

FORMY OCHRONY - PODSUMOWANIE Formy ochrony regulowane przepisami prawa międzynarodowego publicznego i unijnego Formy ochrony regulowane przepisami wewnętrznymi RP status uchodźcy ochrona uzupełniająca ochrona czasowa azyl zgoda na pobyt ze względów humanitarnych zgoda na pobyt tolerowany zezwolenie na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi zezwolenie na pobyt czasowy wydawane ze względu na poszanowanie prawa do życia rodzinnego i praw dziecka

LEGALIZACJA POBYTU Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013 r., poz. 1650) Ustawa z dnia14 lipca 2006r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043 ze zm.) Regulacja obejmuje także obywateli EOG, Norwegii, Islandii, Lichtensteinu i Szwajcarii

DOSTĘP DO RYNKU PRACY Ustawa z dnia 20 kwiet nia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2013 r., poz. 674 ze zm.) Zob. szczególnie art. 87 Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach ( Dz. U. z 2013 r., poz.1650 ze zm.) Ustawa z dnia 28 lipca 2011 r. o zalegalizowaniu pobytu niektórych cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o cudzoziemcach (Dz.U.Nr 191, poz. 1133) oraz akty wykonawcze (np. Rozporządzenie z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń)

WIZY, ZEZWOLENIA, DOKUMENTY http://programy.hfhr.pl/prawacudzoziemcow/wp-content/uploads/2014/09/cudzoziemcy-w-polsce_ebook.pdf https://cudzoziemcy.gov.pl/wnioski-online/

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ J Poza wymienionymi aktami prawnymi prezentacja została oparta na: B. Kowalczyk, Polski System Azylowy, Wrocław 2014. W. Góralczyk, Prawo międynarodowe publiczne w zarysie, S. Sawicki, Warszawa 2013.