PipeLine Wydanie specjalne Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Spis treści: 1 I h wypływa na szerokie wody, Szczecin 3 I h w rozmiarze XXL, Warszawa 4 I Rzeki powinny być czyste!, Rawa 6 I Rury h we wszystkich kształtach i rozmiarach, Kraków 8 I Kryształowo czysta woda z kranu, Wrocław h wypływa na szerokie wody Renowacja kanalizacji z wykorzystaniem rur i paneli HOBAS w Szczecinie Podczas renowacji kanalizacji w Szczecinie firma wykonawcza musiała wykazać się niebywałą pomysłowością. W rozwiązaniu szeregu problemów pomogły nieprzeciętne właściwości produktów HOBAS. Ale zacznijmy od początku... Szczecin to siódme co do wielkości miasto w Polsce, leżące około 120 km na północny wschód od Berlina, przy ujściu Odry. Jednocześnie Szczecin to jeden z największych portów Morza Bałtyckiego. W grudniu 2004 roku konsorcjum PBG S.A. oraz spółka Diringer & Scheidel Rohrsanierung GmbH & Co. KG podpisały umowę dotyczącą renowacji 47,6 km sieci kanalizacyjnej, biegnącej pod 52 ulicami miasta. Remont był konieczny, ponieważ stare kanały ściekowe, zbudowane w latach 1904/1905 oraz w latach trzydziestych XX wieku jako murowane i betonowe, zostały znacznie uszkodzone przez pęknięcia, korozję i infiltrację. Niektóre przewody były w tak złym stanie, że ich dalsza eksploatacja groziła załamaniem się przewodów. Po starannym zbadaniu stanu kanalizacji wszędzie tam, gdzie istniejący przewód utracił swoją nośność i konieczne było jej odtworzenie, Wykonawca zaproponował użycie rur i paneli GRP o przekroju kołowym i niekołowym. produktów HOBAS, w tym m.in. odporność
h PipeLine Wydanie specjalne. Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Strona 02 na korozję, niewielki ciężar, duża nośność strukturalna oraz łatwa instalacja, przekonały nie tylko Wykonawcę, ale i Inwestora. Dodatkową zaletą była pomoc specjalistów HOBAS zarówno w zakresie doboru optymalnego kształtu paneli NC Line, jak i doradztwa na budowie. Prace rozpoczęły się w grudniu 2004 roku. HOBAS dostarczył profile o przekroju jajowym i dzwonowym o wymiarach od 400/543 mm do 2626/1540 mm oraz rury do reliningu DA 960 SN 20000 i DA 1434 SN 5000. Te ostatnie były wyposażone w łączniki przeciskowe, dzięki czemu ich średnica zewnętrzna była równa średnicy rur. Prace budowlane wykonała firma INFRA, układając rury z istniejących studzienek lub specjalnie przygotowanych komór roboczych. Dzięki różnym długościom rur instalacja rurociągu stała się znacznie prostsza. W przypadku paneli NC Line na prostych odcinkach używano moduły o długości 2,25-2,35 m, zaś na łukach elementy krótsze o długości 0,5-1,7 m. W ulicy Dworcowej z kolei, gdzie rekonstrukcji poddany został kanał DN 1200/1000, zastosowano rury sześciometrowe DA 960 o klasie sztywności SN 20000. Prawdziwym wyzwaniem był dla Wykonawcy nietypowy sposób montażu w ul. Dworcowej. Firma zaprojektowała tratwę, którą zakotwiczono w porcie, używając jej jako platformy instalacyjnej. Za pomocą dźwigu rury przenoszono na ponton o wymiarach 22 x 8 m i wyporności 141 tys. m³, pozycjonowany za pomocą podpór stabilizujących. Następnie rury wciągane były do wnętrza kanału istniejącego za pomocą wciągarki umieszczonej w studzience zlokalizowanej 100 m od nabrzeża. Aby zabezpieczyć nowe rury przed wyporem oraz zapewnić równomierny rozkład obciążeń, moduły były klinowane, a przestrzeń międzykanałową wypełniano przy pomocy iniektu. Dzięki wyjątkowym właściwościom rur HOBAS i paneli NC Line okoliczni mieszkańcy przez wiele lat będą cieszyć się nową, nie wymagającą obsługi siecią kanalizacyjną. Doskonałe parametry mechaniczne i hydrauliczne oraz długi okres eksploatacji zrobiły duże wrażenie na Inwestorze, który jest niezwykle zadowolony z dokonanego wyboru. Dla wykonawców najbardziej istotne były terminowe dostawy oraz łatwość instalacji, które wpłynęły na szybki postęp prowadzonych prac. Pomyślnie ukończony projekt, z którego zadowolone są wszystkie strony, oraz innowacyjne rozwiązanie instalacyjne czego można chcieć więcej? 2004 2008 Całkowita długość rurociągu 2298 m DA 960 1434, Profile NC Line : 400/543 2626/1540 mm PN 1 Klasa sztywności SN 5000 20000, NC Line Grubość ścianek: 10 48 mm Relining SewerLine, NC Line ZWiK Sp. z o.o. Szczecin Wykonawca PBG S.A, INFRA Sp. z o.o. Łatwa instalacja, także z pontonu transportowego, niewielki ciężar, wymagana niewielka przestrzeń podczas instalacji, odporność na korozję
h PipeLine Wydanie specjalne. Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Strona 03 h w rozmiarze XXL Rury mikrotunelowe o średnicy zewnętrznej 3000 mm dla Kolektora do OŚ Czajka w Warszawie Projekt budowy kolektora odprowadzającego ścieki do nowej oczyszczalni Czajka w Warszawie podzielony został na trzy etapy. Pierwszy odcinek liczył 5714 m długości i jest realizowany z wykorzystaniem rur przeciskowych HOBAS De 3000, które układane są wzdłuż prawego brzegu Wisły. Drugi odcinek także wykonany z rur HOBAS De 3000 ma 1,4 km długości i układany jest na lewym brzegu rzeki. Oba rurociągi mają zostać połączone dwoma rurociągami DN 1600 umieszczonymi w przechodzącym pod Wisłą tunelu o średnicy 4,5 m. Konsorcjum wykonawców Hydrobudowa 9, PRG Metro i KWG (wszystkie spółki należą do Grupy PBG) pracuje obecnie nad pierwszym odcinkiem rurociągu. Warto wspomnieć o odcinku S2-S10 o długości 830 m, gdzie rurociąg pierwotnie był podzielony na dwa mniejsze odcinki o długości 425 i 405 m. Jednak instalacje z rur HOBAS mogą być wykonywane tak dokładnie, że cały ten odcinek mógł być wykonany z jednej komory. Było to możliwe dzięki gładkiej i równej powierzchni zewnętrznej oraz wysokiej wytrzymałości rur HOBAS, wyróżniających się jednocześnie relatywnie cienkimi ścianami. Pomimo niskiego współczynnika tarcia i konieczności zastosowania jedynie niewielkich sił, wykonawca postąpił zgodnie z planem projektu, montując co 100 metrów pośrednie stacje siłowników hydraulicznych. W praktyce wykorzystana została jedynie ostatnia z nich, by umożliwić kontynuację prac z dochowaniem dopuszczalnych sił przeciskowych. Po zakończeniu prac stacje przeciskania zostały zastąpione przez zintegrowane studzienki HOBAS i ponownie wykorzystane do wykonania kolejnych odcinków projektu. 2009 2010 Podczas prac nad drugim odcinkiem projektu rury przeciskane są pod główną Czas wykonania arterią drogową dzielnicy Białołęka. Prowadzenie prac w otwartym wykopie 21 miesięcy było w tym miejscu niemożliwe, ze względu na spowodowanie poważnych Całkowita długość zakłóceń w ruchu drogowym na tej ważnej trasie (3 pasy ruchu w obu rurociągu kierunkach). Trasa rurociągu przebiega pod pasem zieleni rozdzielającym 7,1 km jezdnie. Wykonany tu przecisk liczył sobie 930 m długości, ustanawiając tym samym rekord najdłuższego odcinka na świecie wykonanego z zastosowaniem rury CC-GRP. De 3000 PN 1 W drugim etapie projektu wykonawcy POL-AQUA i Sonntag Baugesellschaft mbh mają za zadanie ułożyć 1,4 km rur HOBAS o średnicy SN 40000 64000 Klasa sztywności De 3000 na lewym brzegu Wisły, także wykorzystując metodę mikrotunelowania. Mikrotunel SewerLine Wodociągi Warszawskie Wykonawca PBG Group: Hydrobudowa 9, PRG Metro and KWG; POL-AQUA, Sonntag Baugesellschaft mbh Indywidualne rozwiązania, stosunkowo cienkie ściany i niewielki ciężar, łatwa instalacja i odporność na korozję
h PipeLine Wydanie specjalne. Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Strona 04 Tereny rekreacyjne tam, gdzie niegdyś płynął otwarty ściek. Rury h odprowadzają zanieczyszczoną wodę rzeki Rawy do oczyszczalni 2008 2009 Całkowita długość rurociągu 6,1 km DN 1800, 2000, 2400 PN 1 Klasa sztywności SN 5000 Otwarty wykop SewerLine, kanalizacja rzeki Chorzowsko- Świętochłowickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji) Wykonawca Energopol Katowice Szybka i łatwa instalacja, odporność na temperaturę, instalacja nie wymaga dużo miejsca, doskonałe właściwości hydrauliczne Przez malowniczy krajobraz południowej Polski płynęła kiedyś łagodnymi meandrami niewielka rzeka. Jednak z czasem spuszczano do niej coraz więcej i więcej ścieków, aż piękna niegdyś rzeczka zamieniła się w otwarty ściek, poważnie zagrażający środowisku. Zanim połączy się z Brynicą, Rawa przepływa przez kilka śląskich miast, m.in. Świętochłowice, Chorzów i Katowice. Jedynie dziesięć procent niesionej przez nią wody pochodziło ze stawu, z którego Rawa bierze swój początek pozostałe 90 procent to wody opadowe oraz ścieki. Trzeba było natychmiast działać! Ze względu na wysoki poziom zanieczyszczenia i wynikający stąd nieprzyjemny zapach, w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku na terenach miejskich Rawę poprowadzono podziemnymi kanałami. Plan zakładał zakrycie pozostałych odcinków Rawy w latach 2008-2009 i skierowanie rzeki do oczyszczalni ścieków znajdującej się w pobliżu Chorzowa. Tam woda miała zostać oczyszczona, a następnie rzeka, znów odkryta, miała płynąć w otwartym korycie. Projekt kanalizacji Wykonanie projektu kanalizacji zlecono inżynierowi ze Szczecina. Zaproponował on kanał ściekowy o długości 3,3 km, wykonany z prostokątnych betonowych prefabrykatów, jednak projektant z Krakowa wdrożył projekt, w którym przewidziano rury. Z całkowitej długości 3,3 km, 2,7 km składa się z rur o średnicy DN 2400, zaś na odcinku pozostałych 600 m ułożono dwie rury DN 2400 biegnące równolegle do siebie. Ponadto na długości około 1 km zaplanowano także rozgałęzienia o średnicy DN 2000 oraz dwa równoległe kanały doprowadzające o długości 600 m i średnicy 1800 mm. Rury dochodzą do starego, wyremontowanego betonowego kanału ściekowego. Trudny wybór Wybór właściwego materiału do tak ambitnego projektu okazał się trudniejszy, niż się spodziewano. Początkowo zakładano budowę betonowego kanału ściekowego, jednak pomysł ten trzeba było odrzucić ze względu na słabonośne grunty. Ponadto właściwości hydrauliczne rur betonowych także pozostawiały wiele do życzenia. Alternatywę stanowiły rury z tworzywa HDPE lub GRP. Rury HDPE muszą jednak być łączone
h PipeLine Wydanie specjalne. Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Strona 05 przez spawanie, co ze względów czasowych i instalacyjnych stwarzało poważne problemy. W związku z tym zastosowanie tych rur nie stanowiło interesującego rozwiązania dla Firmy Budowlanej. HOBAS wygrywa dzięki zaletom swoich produktów Rury HOBAS GRP wyróżniają się wieloma zaletami. Podczas realizacji tego projektu wykonawca optował za ich zastosowaniem m.in. ze względu na fakt, że rury HOBAS nie wymagają żadnego przygotowania na miejscu instalacji, ponieważ dostarcza się je już gotowe do układania. Za pomocą koparki bez trudu przeniesiono rury do kanału, nawet w trudno dostępnych miejscach. Fabrycznie montowane łączniki pozwoliły na szybką instalację, mimo że odbywała się ona zimą. Ponadto właściwości hydrauliczne produktów HOBAS okazały się konkurencyjne w stosunku do profilowanych rur z innych materiałów, podobnie jak odporność na działanie temperatur i rozszerzalność cieplna w tej kwestii również rury HOBAS GRP mają ogromną przewagę nad rurami z innych tworzyw. Ponieważ kanał przykryty jest jedynie cienką warstwą ziemi, górna część rur narażona jest przez cały rok na znaczne wahania temperatury, nawet do 40 stopni Celsjusza, podczas gdy temperatura po bokach rur w ciągu roku praktycznie się nie zmienia. Inne tworzywa charakteryzują się znacznie wyższym współczynnikiem rozszerzalności cieplnej niż produkty HOBAS i dlatego zmiany temperatury w ciągu roku stanowiłyby problem zarówno w czasie montażu jak i po zabudowie. Marka HOBAS przekonała wykonawcę swoimi doskonałymi właściwościami. Bezproblemowa instalacja zadowolony klient Przed rozpoczęciem prac instalacyjnych wykonawca zdjął zanieczyszczoną wierzchnią warstwę z dna koryta o grubości 1 m i zastąpił ją nowym gruntem, eliminując tym samym zagrożenie, jakie stanowiła ona dla zdrowia. Rawa przepływa obecnie przez rury HOBAS do oczyszczalni ścieków, a unoszący się do niedawna w okolicy fetor to już przeszłość. Przed powrotem do swojego naturalnego koryta, woda jest oczyszczana. Okoliczni mieszkańcy są zachwyceni, ponieważ zyskali rekreacyjne tereny, po których płynie czysta rzeka, nie zatruwająca już środowiska ani innych cieków wodnych, położonych poniżej w dół nurtu Rawy. Dyrektor firmy Energopol, która była wykonawcą tego projektu, osobiście podziękował mi za najwyższej jakości usługi doradcze oraz znakomicie opracowane rozwiązania techniczne powiedział z dumą Marek Mathea, Kierownik Regionu HOBAS na Śląsk. Rury HOBAS w znaczącym stopniu przyczyniają się do terminowego ukończenia prac w przypadkach, gdzie harmonogram jest napięty.
h PipeLine Wydanie specjalne. Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Strona 06 Rury h we wszystkich kształtach i rozmiarach Renowacja kanalizacji w centrum Krakowa z użyciem paneli h NC Line Kraków to jedno z najstarszych i najpiękniejszych miast Polski. Łączna długość krakowskiej sieci kanalizacyjnej wynosi 1780 km. Centralna część systemu, składająca się zarówno z kanałów o przekroju kołowym, jak i niekołowym, odbiera ścieki od 500 tysięcy mieszkańców. W 2007 roku Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji S.A. ogłosiło przetarg na renowację 5 km kanałów ściekowych zlokalizowanych w 13 ulicach miasta. Betonowe przewody zbudowane zostały w latach 1900-1945, a ich stan miejscowo był poważny. Problemem były korozja i infiltracja, a także pęknięcia i przerosty korzeni. Ponadto zastosowana technologia miała przywrócić strukturalną nośność kolektorów, szczególnie z uwagi na ich lokalizację pod drogami o dużym natężeniu ruchu. Przetarg na odnowę kanałów o wymiarach od 800/1200 mm do 3000/2520 mm wygrało konsorcjum PBG INFRA PBRSP Kielce. Wykonawca, który posiadał już doświadczenie w zastosowaniu paneli HOBAS NC Line i mógł liczyć na pomoc w zaprojektowaniu i produkcji paneli zarówno standardowych, ale i o specjalnych kształtach, zdecydował się na współpracę na naszą firmą. 2008 2009 Całkowita długość rurociągu 3,8 km 600/900 2677/2075 PN 1 Grubość ścianek 11-45 mm Relining NC Line Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Krakowie Wykonawca PBG INFRA PBRSP Kielce Indywidualnie wyprodukowane profile o różnych kształtach, dobre właściwości mechaniczne, odporność na ścieranie oraz działanie substancji chemicznych, łatwa instalacja Na podstawie istniejącej dokumentacji oraz częściowej inwentaryzacji sieci dobrano odpowiednie kształty i wymiary paneli NC Line, które następnie były weryfikowane w miarę postępu prac. Każdorazowo dobierano również odpowiednie grubości ścianek modułów. Realizację zadania rozpoczęto w maju 2008 r. Zasadnicza część prac prowadzona była w ścisłym centrum miasta, w kanałach zlokalizowanych w ulicach o znacznym natężeniu ruchu kołowego (również taboru tramwajowego). W sumie zamontowano 3,8 km paneli NC Line o przekrojach jajowych, owalnych, dzwonowych oraz specjalnych. W zależności od trasy kolektora stosowano różne długości modułów. Na odcinkach prostych montowane były panele o długości 2,35 m, natomiast na łukach elementy krótsze, o długości 0,85 1,5 m. Nowe moduły wprowadzane były do wnętrza kanału istniejącego poprzez specjalnie przygotowane komory startowe. Następnie panele były łączone i klinowane tak, aby zapobiec ich przemieszczaniu oraz zabezpieczyć przed wyboczeniem podczas pompowania zaprawy. Iniekcję, zgodnie z wytycznymi, prowadzono w kilku etapach.
h PipeLine Wydanie specjalne. Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Strona 07 Nietypowy kształt? Żaden problem! W przypadku profili, które miały być wykorzystane do renowacji sieci kanalizacyjnej pod ulicami Wandy i Daszyńskiego, specjaliści HOBAS musieli użyć całej swojej pomysłowości. Specyficzny kształt kanałów istniejących wykluczał zastosowanie profili typowych. Panel dla ul. Wandy wykonany został na bazie modułu dzwonowego wraz z płaską półką oraz półkołową kinetą, natomiast w przypadku ul. Daszyńskiego zastosowano moduły dzwonowe z półkołowym profilem w dnie. Poszczególne odcinki rurowe, wyróżniające się dość nietypowym kształtem, zostały bezpiecznie połączone laminatem. Zawsze pomysłowi specjaliści HOBAS opracowali także specjalne złącza. Niestandardowy kształt paneli uniemożliwiał w tych przypadkach wykonanie łączenia segmentów przy pomocy uszczelki elastomerowej. Wykorzystano alternatywną metodę połączeń, tj. połączenie na klej epoksydowy. Kształty modułów wymagały również zachowania specjalnych środków ostrożności w trakcie wypełniania przestrzeni pierścieniowej pomiędzy istniejącym kanałem a panelami. Zabezpieczenie przed odkształceniem panela w miejscu zgięcia miała zapewnić wykładzina TEXTEC, gwarantująca lepszą przyczepność do iniektu. Prace budowlane ukończono w sierpniu 2009 roku. Wszystkie zaangażowane w projekt strony były niezwykle zadowolone z rezultatu. Profesjonalne doradztwo HOBAS, indywidualnie wykonane profile, a także szybka i bezproblemowa instalacja utwierdziły wykonawców w przekonaniu, że dokonali właściwego wyboru, zaś HOBAS ustanawia nowe standardy w zakresie poprawy jakości życia ludzi na całym świecie. HOBAS wykonał znaczną ilość specjalnych profili, dopasowanych do kształtu sieci kanalizacyjnej biegnącej pod ulicami Krakowa.
h PipeLine Wydanie specjalne. Podstawowe Systemy w Kanalizacji i Wodociągach w Polsce Strona 08 Kryształowo czysta woda z kranu h zapewnia niezawodne dostawy wody pitnej w Polsce Wrocławski rurociąg już od dwudziestu lat dostarcza mieszkańcom wodę pitną w bezpieczny i niezawodny sposób. W 1991 roku we Wrocławiu położono w centrum miasta rury HOBAS WaterLine, jednak miejscami przykrywała je jedynie cienka warstwa ziemi. Pod tłocznymi ulicami Pełczyńską i Obornicką, wykonawcy Hydrobudowa Wrocław i Insbud Wrocław ułożyli około 1,5 km rur HOBAS o średnicy DN 300, którymi transportowano wodę pitną na wrocławskie osiedle Świniary. Miasto wybrało produkty HOBAS głównie ze względu na ich doskonałe właściwości hydrauliczne, gwarantowaną szczelność, długi okres eksploatacji. Rury o klasie ciśnienia PN 16 charakteryzowały się sztywnością rzędu SN 10000, przez wiele lat zapewniając mieszkańcom bezpieczne i niezawodne dostawy kryształowo czystej wody pitnej. Po niemal dwudziestu latach eksploatacji konieczna okazała się zmiana trasy rurociągu, ze względu na budowę nowej obwodnicy, która miał rozładować ruch we Wrocławiu. Inżynierowie HOBAS zyskali więc rzadką i bardzo pożądaną okazję zbadania rur i poddania ich testom na długotrwałe parametry. Zarówno testy HOBAS, jak i testy przeprowadzone przez IPTiF w Gliwicach, siedzibę Polskiego Komitetu Normalizacyjnego Komisji nr 140 ds. Rur z Tworzyw. wykazały, że wszystkie warstwy budujące ściany rur były nienaruszone. Nawet specjaliści HOBAS byli pod wrażeniem, kiedy stwierdzili, że wyniki uzyskane przez rury w testach (także w testach ciśnieniowych) były znacząco lepsze od spodziewanych. Zwłaszcza właściwości mechaniczne rur były dużo lepsze niż przewidywane wartości, zgodne z normą EN 1796, co przedstawiono na wykresie u góry po prawej. Wrocław już wiele razy przekonał się o korzyściach płynących z wykorzystywania systemów rurowych HOBAS. Główną ich zaletą jest łatwa instalacja w ciasnej miejskiej zabudowie, w przeciwieństwie do innych systemów dostępnych na runku. Ponadto testy przeprowadzone na rurach używanych już od dwóch dekad dowiodły, że rury HOBAS nie tylko nie wymagają konserwacji, lecz także są niepokonane, jeśli chodzi o długość okresu eksploatacji 1991 Całkowita długość rurociągu 1.540 m DN 300 PN 16 Klasa sztywności SN 10000 Otwarty wykop WaterLine Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji we Wrocławiu Wykonawcy Hydrobudowa Wrocław, Insbud Wrocław Długi okres eksploatacji, doskonałe właściwości hydrauliczne, szczelny system E System Polska Sp. z o.o, 05/2010 ul. Koksownicza 11 41-300 Dąbrowa Górnicza Poland T +48.326.39 04 50 F +48.326.39 04 51 hobas.poland@hobas.com www.hobas.pl Grupa E na świecie HOBAS jest producentem i dostawcą Systemów Rurowych HOBAS CC-GRP. Sieć HOBAS obejmuje zakłady produkcyjne HOBAS oraz jednostki sprzedaży w Europie i na całym świecie. Tekst, układ i grafika: Sabine Friesser Druk: Ernst Ploetz, Druck- und Verlagshaus GmbH Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszego dokumentu nie może być powielana lub wykorzystywana w żadnej formie ani w żaden sposób bez naszej uprzedniej zgody na piśmie. Wszystkie informacje zawarte w dokumencie są prawdziwe na dzień publikacji. Zastrzegamy sobie jednak prawo do wprowadzania zmian bez uprzedzenia, w szczególności zmian dotyczących danych technicznych. Podane dane nie są obowiązujące i należy je każdorazowo sprawdzić oraz zweryfikować.