WZROST EFEKTYWNOŚCI DZIAŁALNOŚCI INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA NA PODSTAWIE DOŚWIADCZEŃ NORWESKICH PROJEKT PL0100 PL0100 - pierwsze efekty pilotażowego wdrażania Projektu Norweskiego w WIOŚ w Rzeszowie i Warszawie Maria Suchy Podkarpacki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie Rzeszów, czerwiec 2008
PL0100- pierwsze efekty Co przyniosły dotychczasowe warsztaty? Nowe rodzaje kontroli Kontrole inne jak je zweryfikować i rozliczyć? Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Listy kontrolne dla wybranych branż Czy nowy protokół załatwi wszystko?
Wyniki dotychczasowych warsztatów WARSZTATY I przestrzeganie dyrektywy IPPC przez prowadzących instalacje Możliwe modyfikacje systemu polskiego mogłyby dotyczyć: wprowadzenia podziału na kontrole jednodniowe i audyty wg systemu norweskiego, wdrożenia systemu informatycznego wspomagającego pracę inspektora, obowiązku rocznego raportowania przez podmioty do IOŚ z wykorzystaniem ankiet elektronicznych, wprowadzenia kategoryzacji zakładów pod względem oceny ryzyka - częstotliwość kontroli zależna od wyników kategoryzacji.
Wyniki dotychczasowych warsztatów WARSZTATY I przestrzeganie dyrektywy IPPC przez prowadzących instalacje Na proces kontroli składają się cztery elementy: czynności związane z przygotowaniem do kontroli, przeprowadzenie kontroli (planowej i/lub interwencyjnej), raport z kontroli (protokół kontroli, dokumentowanie czynności kontrolnych), działania pokontrolne. Konieczne jest stosowanie priorytetów także na poziomie mikro; W celu poprawy efektywności należy wyznaczyć, które segmenty lub fazy procesu kontroli są najbardziej pracochłonne, z których można zrezygnować lub uprościć, tak aby doprowadzić do skrócenia czasu kontroli; Niezbędne jest stosowanie zasady 20 na 80, czyli wyznaczenie w programie kontroli tych czynności, które stanowią 20% wszystkich zaplanowanych działań, a które w 80% decydują o realizacji celu kontroli.
Wyniki dotychczasowych warsztatów WARSZTATY II gospodarka odpadami Proponowane przez uczestników warsztatów usprawnienia: stosowanie priorytetów na poziomie mikro, czyli dostosowanie programu kontroli do możliwości jej przeprowadzenia w sposób rzetelny; wprowadzenie horyzontalnych list kontrolnych, skupianie się na zagadnieniach, które mają wpływ na środowisko, opracowanie i zastosowanie nowych procedur i instrukcji do wykonywania inspekcji; opracowywanie i stosowanie listy pytań kontrolnych; co do zasady sporządzanie dokumentacji fotograficznej. W terenie więcej słuchać i oglądać, mniej uwagi na formalności.
Wyniki dotychczasowych warsztatów WARSZTATY III gospodarka wodno-ściekowa Najważniejsze wnioski z warsztatów III: Ustalając cele kontroli, w pierwszej kolejności brać pod uwagę chłonność odbiornika, środowisko w otoczeniu zakładu, interwencje, Opracować listę kontrolną dla oczyszczalni ścieków i wzorzec protokołu z kontroli gospodarki wodno-ściekowej; Skrócić protokół; Przy rozpatrywaniu skarg i interwencji wprowadzić nową procedurę postępowania: najpierw IOŚ przesyła pismo do zakładu z pytaniem, co do zasadności interwencji, a następnie po zweryfikowaniu, jeżeli zachodzić będzie taka potrzeba, kontrola stanu rzeczywistego na miejscu; Prowadzić kontrolę nie tylko końca rury (wylot do odbiornika) ale również całego systemu gospodarki ściekowej (kanalizacja, przelewy, gospodarka odpadami, stany awaryjne) zasada kontroli problemowej;
Wyniki dotychczasowych warsztatów WARSZTATY IV wybór branż, listy kontrolne Tematem warsztatu IV było: opracowywanie list kontrolnych; opracowywanie list weryfikacyjnych; dokonanie wyboru branż przemysłu, dla których listy kontrolne powinny zostać opracowane ; opracowanie planu kontroli makro, opartego na ryzyku oddziaływania instalacji na środowisko. Po warsztatach IV został opracowany DOKUMENT MARCOWY, zawierający podsumowanie wypracowanych dotychczas możliwości poprawy istniejącego stanu rzeczy oraz propozycje następnych kroków
Wyniki dotychczasowych warsztatów WARSZTATY V nowa forma protokołu kontroli, gdzie zaoszczędzić czas, jakie bariery pokonać Przedstawiono program kontroli, ze wskazaniem nowych wielkości czasu poszczególnych czynności, składających się na proces kontroli, w celu skrócenia o 30% czasu przygotowania do kontroli, o 15% czasu trwania kontroli oraz osiągnięcia wzrostu liczby kontroli o 10%, w odniesieniu do 2005 roku. Zaproponowano, aby docelowo jako czas kontroli kompleksowej przyjąć zamiast 88-78 h, natomiast jako czas kontroli problemowej w miejsce 40-35 h. Przy takich założeniach średnia liczba kontroli powinna wzrosnąć z 27 do blisko 31 w ciągu roku. Przedstawiona została propozycja, dotycząca nowej formuły protokołu z kontroli. Końcowy wniosek tych warsztatów to konieczność opracowania nowych wytycznych dot. przeprowadzania kontroli i załatwiania interwencji.
Wyniki dotychczasowych warsztatów WARSZTATY VI wypracowanie systemu ustalania priorytetów W trakcie warsztatów zaprezentowano oczekiwane wymagania, dotyczące zasad ustalania priorytetów przy tworzeniu rocznego planu kontroli IOŚ, z uwzględnieniem oszacowania ryzyka. Podstawowe kryteria ustalania priorytetów w swoich krajach przedstawili eksperci z Norwegii, Szkocji i Holandii. Wymagania związane z ustalaniem priorytetów dla potrzeb IOŚ zostały także zaprezentowane w aspekcie programu informatycznego, wspomagającego pracę inspekcji. Po warsztatach VI zostanie przygotowany DOKUMENT MAJOWY, który będzie zawierał pierwsze wiążące ustalenia do działań naprawczych.
Nowe rodzaje kontroli Ze względu na znaczne podobieństwo w systemach polskim i norweskim, zaproponowano przyjęcie rodzajów kontroli: Kontrole kompleksowe/auditowe, Kontrole problemowe/monotematyczne-wycinkowe (jednodniowe), Kontrole interwencyjne, Cykle kontrolne ( kampanie ), Kontrole inne z wyjazdem w teren, Kontrole oparte o analizę dokumentacji, bez wyjazdu w teren.
Nowe rodzaje kontroli Kontrole kompleksowe/ auditowe, Kontrole te obejmują kilka problemów. Realizowane są z wykorzystaniem list kontrolnych. W Norwegii audit trwa 3-7 osobo-tygodni. Kontrole problemowe/monotematycznewycinkowe, związane są z weryfikacją dokumentacji nadesłanej przez zakład, lub dotyczą tylko jednego problemu. Kontrole wycinkowe trwają w terenie jeden-dwa dni. W Norwegii kontrole te trwają 3-5 dni. Realizowane są z wykorzystaniem skróconych/ uproszczonych list kontrolnych. Mogą to być kontrole w ramach kampanii.
Nowe rodzaje kontroli Kontrole interwencyjne są wykonywane doraźnie, co do zasady trwają jeden-dwa dni, ich celem jest weryfikacja danych. Możliwe do wprowadzenia rozwiązanie przewiduje jako pierwszą czynność list do zakładu. Kolejny krok to analiza uzyskanej odpowiedzi i na tej podstawie decyzja o kontroli lub jej zaniechaniu. Przy załatwianiu interwencji, w odniesieniu do formy i charakteru pisma (podania, wniosku), bezwzględnie musi być przestrzegane KPA oraz podział kompetencji między organami ochrony środowiska. PRZY PODEJMOWANIU INTERWENCJI NALEŻY STANOWCZO UNIKAĆ ROZWIĄZYWANIA PRZEZ IOŚ ZA INNE ORGANY PROBLEMÓW LOKALNYCH.
Nowe rodzaje kontroli Cykle kontrolne ( kampanie ) mają na celu rozpoznanie występujących problemów ekologicznych ze wskazaniem możliwych sposobów ich rozwiązania. Kontrole kampanijne obejmują w jednym czasie znaczną liczbę instalacji. Wytyczne do takiego cyklu przygotowuje zespół ekspertów, który określa program, listę kontrolną, ankiety dla zakładów, sposób agregacji danych, terminy. W rocznym planie kontroli wskazuje się, które zakłady będą objęte cyklem kontrolnym. Kampanijne cykle kontrolne byłyby dobrym narzędziem do zbierania informacji w celu raportowania do Komisji Europejskiej.
Nowe rodzaje kontroli W pilotażowych WIOŚ WARSZAWA i RZESZÓW od 1 stycznia 2008 r. kontrole rejestrowane są według nowych zasad. Wymaga jednoznacznego rozstrzygnięcia: sposób dokumentowania i zatwierdzania, szczególnie tzw. kontroli innych oraz kontroli papierowych. Zmiany dotyczą całej działalności inspekcyjnej, czyli także poważnych awarii oraz kontroli rynku; w sprawozdaniu statystycznym za I półrocze 2008 zostaną wykazane także nowe rodzaje kontroli; na warsztatach 7 zostaną zaproponowane szablony dokumentowania nowych rodzajów kontroli, na warsztatach 7 zostanie zaproponowany zakres i sposób sprawozdawczości dotyczącej nowych rodzajów kontroli.
Kontrole papierowe Kontrole papierowe, czyli polegające na analizie dokumentacji działania inspekcyjne bez wyjazdu w teren, które można kwalifikować jako kontrole inne : Analiza przekazywanych przez podmioty wyników samokontrolnych pomiarów emisji, w tym pod kątem wymierzenia kary pieniężnej / protokół z orzeczeniem o przekroczeniu i wstępnie wyliczoną karą lub o braku przekroczenia, podpisane przez inspektora AKCEPTACJA WIOŚ, lub zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie kary - PODPIS WIOŚ;
Kontrole papierowe Analiza automonitoringowych wyników badań składowisk odpadów, przekazywanych przez podmioty, pod kątem zastosowania art. 59 ustawy o odpadach /protokół podpisany przez inspektora dokonującego oceny - AKCEPTACJA WIOŚ,
Kontrole papierowe Analiza automonitoringowych wyników badań wpływu na środowisko, przekazywanych przez podmioty prowadzące bazy lub stacje paliw płynnych oraz inne podmioty/protokół podpisany przez inspektora dokonującego oceny - AKCEPTACJA WIOŚ;
Kontrole papierowe Analiza dokumentów przekazanych przez podmiot wnioskujący o wydanie zaświadczenia lub opinii albo innego dokumentu /odpowiedź udzielona podmiotowi (zaświadczenie, opinia, inny dokument), PODPIS WIOŚ; Uzgodnienie pozwolenia zintegrowanego wydawanego przez organ inny niż wojewoda /postanowienie, PODPIS WIOŚ; Uzgodnienie raportu o bezpieczeństwie /postanowienie, PODPIS WIOŚ;
Kontrole inne Weryfikacja rocznego raportu emisji CO 2 /dokument weryfikujący, PODPIS WIOŚ; Sporządzenie opinii w związku z postępowaniem GIOŚ w sprawie zezwolenia na transgraniczne przemieszczanie odpadów/ odpowiedź (opinia) do organu GIOŚ, PODPIS WIOŚ; Weryfikacja raportu PRTR /potwierdzenie przeprowadzenia weryfikacji sporządzone przez inspektora, adnotacja urzędowa (protokół) jako podstawa wymierzenia kary, PODPIS WIOŚ;
Kontrole papierowe Analiza ankiet kontrolnych, przekazywanych do WIOŚ przez podmioty w ramach cyklu kontrolnego / raport zbiorczy o wyniku analizy podpisany przez inspektora, AKCEPT WIOŚ; Analiza zasadności interwencji bez wyjazdu w teren, na podstawie posiadanej dokumentacji/ adnotacja urzędowa o wyniku analizy podpisana przez inspektora, odpowiedź na PODPIS WIOŚ. NIEZBĘDNE JEST USTALENIE DLA WSZYSTKICH WIOŚ JEDNOLITEJ FORMUŁY DOKUMENTÓW STOSOWANYCH W PRZYPADKU KONTROLI INNYCH
Kontrole z wyjazdem w teren inne Ocena przewożonego przez granicę towaru pod kątem identyfikacji, czy nie jest on odpadem w aspekcie rozporządzenia 1013/2006 i jego ewentualnej klasyfikacji lub wykluczenia go z kategorii odpadów/ odpowiedź (opinia) do właściwego organu, PODPIS WIOŚ; protokół AKCEPTACJA WIOŚ Rozpoznanie w terenie zgłoszenia dotyczącego zanieczyszczenia środowiska, w tym poważnej awarii, z nieustalonym sprawcą zdarzenia/ protokół - PODPIS WIOŚ na meldunku; Akcyjne kontrole przewozu towarów niebezpiecznych lub odpadów przeprowadzane z innymi organami/ sprawozdanie z akcji, AKCEPTACJA WIOŚ.
Listy kontrolne Wśród celów projektu jest opracowanie procedur wyznaczania priorytetów i procedur przeprowadzania kontroli z uwzględnieniem problemów środowiskowych. Jednym z narzędzi, służących usprawnieniu czynności kontrolnych, ich ujednoliceniu w odniesieniu do poszczególnych branż oraz skróceniu czasu, potrzebnego inspektorowi do przeprowadzenia kontroli są listy kontrolne. Lista kontrolna nie ma umocowania prawnego, nie jest narzędziem obligatoryjnym, ale zalecanym. Podstawą opracowania list kontrolnych są: pozwolenia ekologiczne dla instalacji, wyniki poprzednich kontroli, roczna informacja przesłana przez zakład, inne wskazówki lub wymogi.
Listy kontrolne W systemie norweskim lista kontrolna jest indywidualnie tworzona przez inspektora, który ma wykonać kontrolę zakładu. Jednym z celów Projektu PL0100 jest opracowanie przez polskich inspektorów list kontrolnych dla wybranych 10 branż. Na warsztatach przedstawiono projekty list kontrolnych dla dwóch branż: chów lub hodowla drobiu oraz gospodarka wodnościekowa. JAK WYKORZYSTAĆ TE LISTY???
Listy kontrolne dla wybranych branż Wyboru branż do opracowania pozostałych 8 list kontrolnych (spośród 43) dokonano, uwzględniając ryzyko środowiskowe, prawo wspólnotowe oraz powszechność występowania instalacji: 1. Przemysł chemiczny instalacje chemii organicznej, 2. Przemysł chemiczny instalacje chemii nieorganicznej, 3. Instalacje do produkcji wyrobów ceramicznych za pomocą wypalania (ponad 75t/d lub pojemność pieca ponad 4m 3 i gęstość wyrobu ponad 300kg/m 3 ),
Listy kontrolne dla wybranych branż 4. Przemysł energetyczny-instalacje do spalania paliw o mocy nominalnej ponad 50 MW t, 5. Hutnictwo i przemysł metalurgiczny-instalacje do powierzchniowej obróbki metali lub tworzyw sztucznych z zastosowaniem procesów elektrolitycznych lub chemicznych, objętość wanien ponad 30m 3, 6. Instalacje do powierzchniowej obróbki substancji, przedmiotów lub produktów z wykorzystaniem rozpuszczalników organicznych (zużycie ponad 150kg/h lub ponad 200t/rok).
Listy kontrolne dla wybranych branż 7.Gospodarka odpadami instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania, z wyjątkiem składowania, odpadów niebezpiecznych (zdolność ponad 10 t/d), 8.Instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania padłych lub ubitych zwierząt (zdolność ponad 10 t/d), Ponadto alternatywnie w miejsce pozycji 1. i 2. zaproponowano: 1.Instalacje do produkcji lub przetwarzania produktów spożywczych z surowych produktów roślinnych (zdolność ponad 300 t/d), 2. Instalacje do produkcji mleka lub wyrobów mleczarskich (zdolność ponad 200 t mleka/d).
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Potrzeba wypracowania zasad, według których będą wybierane podmioty w procesie planowania na poziomie makro, przewijała się od pierwszych warsztatów. Zaproponowane w DOKUMENCIE MARCOWYM zasady typowania podmiotów do kontroli są wynikiem wielomiesięcznych dyskusji ekspertów polskich i SFT. Proponując liczbę kategorii, zasady zaliczania określonych grup do każdej z nich, uwzględniano uwarunkowania polskie: ustawowy obowiązek kontroli niektórych instalacji, niezależnie od ich kondycji ekologicznej, brak wypracowanych i obowiązujących formalnie metodyk oceny ryzyka.
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Jak stwierdzono po warsztatach IV, w planowaniu w skali makro (planowanie roczne) istotne znaczenie dla usystematyzowanego i odpowiedniego ze względu na ochronę środowiska doboru instalacji do kontroli ma dokonanie podziału instalacji wg kategorii ryzyka oraz ustalenie częstotliwości kontroli, zależnie od kategorii. W tym celu konieczne jest m.in. opracowanie tablicy ryzyka, w której powinny być zawarte dane, decydujące o stopniu ryzyka, takie jak: wielkość emisji zanieczyszczeń powodowanych eksploatacją instalacji oraz wrażliwość środowiska wokół zakładu. Ostateczne zaprojektowanie tablicy ryzyka powinno nastąpić w ramach Działania 3.3., z uwzględnieniem nowego narzędzia informatycznego, przewidzianego Projektem.
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety W wyniku szczegółowej analizy różnych sposobów podejścia do ustalenia liczby kategorii ryzyka, biorąc pod uwagę występowanie w Polsce znaczącej liczby instalacji o dużej różnorodności oraz zalecenia strony norweskiej, aby nie tworzyć zbyt dużej liczby kategorii, zaproponowano, aby w tablicy ryzyka przyjąć pięć kategorii ryzyka,oznaczonych cyframi rzymskimi I -V. Podmioty, które zostały ujęte w kategorii V nie są kwalifikowane do kontroli planowych. Szeregowanie podmiotów wewnątrz kategorii następuje na podstawie wyników analizy wielokryterialnej. Początkowo byłyby to najprostsze wskaźniki (wrażliwość środowiska, uciążliwość instalacji, zabezpieczenia chroniące środowisko).
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Kategoria I ryzyko najwyższe - kontrole co roku: instalacje, dla których częstotliwość kontroli raz w roku wynika z przepisów prawa, są to: zakłady dużego ryzyka wystąpienia poważnej awarii, stacje demontażu pojazdów, zakłady przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego; oraz innych, takich jak instalacje IPPC, których dotyczy Traktat Akcesyjny; zakłady o znaczącym wpływie na środowisko przetwarzające odpady; wielkoprzemysłowe fermy tuczu trzody chlewnej. Zalecane jest, aby całkowita liczba podmiotów w tej klasie nie była wyższa, niż 10-12% zakładów objętych klasyfikacją w kategoriach od I do IV. Zaliczenie instalacji do tej kategorii uzależnione jest od skali oddziaływania na środowisko i możliwości kadrowych inspektoratu.
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Kategoria II ryzyko wysokie kontrole co dwa lata lub rzadziej: zakłady zwiększonego ryzyka wystąpienia poważnej awarii (co dwa lata), zakłady podlegające rozporządzeniu nr 166/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie PRTR, inne niż zaliczone do kategorii I, instalacje IPPC inne niż zaliczone do kategorii I, oczyszczalnie ścieków powyżej 2000 RLM, instalacje eksploatowane bez wymaganych pozwoleń, zakłady nie spełniające warunków pozwoleń, zakłady nie realizujące zarządzeń pokontrolnych. Zaliczenie instalacji także do tej kategorii uzależnione jest od skali oddziaływania na środowisko i możliwości kadrowych inspektoratu.
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Kategoria III ryzyko średnie kontrole raz na trzy lata lub rzadziej: potencjalni sprawcy poważnych awarii, inni niż zaliczeni do kategorii I i II, oczyszczalnie ścieków poniżej 2000 RLM, składowiska odpadów oraz spalarnie odpadów inne niż zaliczone do kategorii I i II, zakłady, które uzyskały nowe pozwolenie określające zakres i warunki korzystania ze środowiska, zakłady nie posiadające wdrożonego systemu zarządzania środowiskowego, zakłady, które są powodem uzasadnionych interwencji, pomioty prowadzące odzysk odpadów.
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Kategoria IV ryzyko niskie - kontrole raz na cztery lata lub rzadziej: zakłady inne niż zaliczone do kategorii I, II i III, w tym kontrole związane z nadzorem rynku; zakłady, które posiadają rejestrację w systemie EMAS lub certyfikat potwierdzający wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z normą ISO 14001.
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety Kategoria V pozostałe instalacje nie objęte systemem planowania rocznego: podmioty niewymagające pozwoleń na korzystanie ze środowiska, które zostały poddane doraźnie kontroli z powodu wniosku o podjęcie interwencji, wydanie zaświadczenia lub inne... - nie są kwalifikowane do kontroli planowych objętych kategoriami I, II, III i IV; ustalenia kontroli interwencyjnych byłyby natomiast wprowadzone do bazy danych systemu informatycznego przetwarzającego dane z kontroli, w miarę jej rozbudowy.
Kategoryzacja, czyli jak ustalać priorytety W ustalaniu planu kontroli i przy wyborze podmiotów do klasyfikacji niezbędne jest, zdaniem SFT, zachowanie elastyczności w podejściu do wyników kategoryzacji, zamierzonej częstotliwości kontroli oraz czasu jej trwania i zakresu. W każdym przypadku należy brać pod uwagę przede wszystkim lokalizację instalacji oraz wrażliwość odbiornika.
Nowy protokół Jedną z najważniejszych prac, jakie podjęto na warsztatach V, było ustalenie nowego wzoru protokołu kontroli z zachowaniem podziału na kontrole kompleksowe i problemowe. Poza sporem pozostawała kwestia, że protokół ma być krótki. Oczywiste było także, że powinien zawierać wszystkie elementy, jakie wynikają z KPA. Zgodnie z założeniami Projektu, nowy protokół powinien być w formie elektronicznej, możliwej do szybkiego wykorzystania w terenie. W ramach projektu zostały przygotowane wzory protokołów kontroli kompleksowej, problemowej, interwencyjnej. Nowe szablony są już testowane w WIOS pilotażowych, a w II półroczu mogą je testować wszystkie chętne WIOS.
Co możemy zmienić Niezależnie od proponowanych działań, które w następnych etapach Projektu mają doprowadzić do poprawy efektywności kontroli, kolejne warsztaty przyniosły spostrzeżenia, dotyczące zmian w procesie planowania na poziomie makro: Konieczna jest zmiana filozofii celów inspekcji -w kontrolach mniej uwagi zwracać na uchybienia formalne, a zdecydowanie więcej na stan środowiska w otoczeniu instalacji, Plan kontroli powinien być traktowany jako pomocne narzędzie pracy, nie zaś uciążliwy gorset, Możliwa jest weryfikacja ewidencji, w celu wyodrębnienia zakładów, objętych cyklem planistycznym.
Co możemy zmienić Często WIOŚ podejmuje interwencję, pomimo że sprawa nie należy do IOŚ. Niezbędne jest ścisłe przestrzeganie podziału kompetencji pomiędzy poszczególnymi organami administracji publicznej (marszałek województwa, starosta, prezydent miasta, burmistrz lub wójt), co zapewni lepsze wykorzystanie kadr inspekcji, Niezależnie od opracowywanego wzoru protokołu kontroli, dopuścić możliwość tworzenia innych szablonów protokołów (szczebel GIOŚ) na potrzeby kampanii i/lub raportów do UE itp. Wprowadzić jako zasadę możliwość wystąpienia do zakładu w celu uzyskania odpowiedzi na interwencję i na tej podstawie rozstrzygać o odstąpieniu od kontroli lub jej wykonaniu.
Co możemy zmienić Podstawą bazy dla nowej inspekcji musi być nowy rejestr podmiotów w ewidencji. Niezbędne jest ustalenie kolejności zapełniania informatycznego systemu wspomagania inspekcji i zapewnienie możliwości wykorzystania już istniejących baz danych. Umieszczenie zbyt wielu danych może spowodować, że w krótkim czasie baza zostanie zaśmiecona i spowolniona. Jej wypełnienie będzie wymagać dużego nakładu pracy i czasu. W bazie muszą znaleźć się podmioty według ustalonej hierarchii, w pierwszej kolejności ze względu na zakres korzystania ze środowiska oraz obowiązki sprawozdawcze. Uzasadnione wydaje się być także wypracowanie algorytmu, który pozwoli powiązać stopień uprzemysłowienia, czy liczbę zakładów podlegających określonym regulacjom z zakresu ochrony środowiska, ze stanem etatowym poszczególnych WIOŚ.
Co możemy zmienić Źródłem danych dla raportów, wymaganych przez KE mogą być dobrze opracowane ankiety i kontrole kampanijne w miejsce czasochłonnych tradycyjnych kontroli kompleksowych, Efektywna praca wymaga dobrze przeszkolonego wykonawcy. Rozważenia wymaga wprowadzenie wewnętrznej kategoryzacji pracowników, podzielonych na grupy I-IV, w zależności od trudności zadań i odpowiednio do tego szkolonych (system SEPA), Niezbędna jest modyfikacja systemu szkoleń, oparta na wzorach norweskich, z wykorzystaniem wyników wewnętrznej oceny wyszkolenia inspektora, Szkolenia powinny zostać ukierunkowane na wykształcenie umiejętności oceny pracy instalacji czy urządzeń, w aspekcie ich wpływu na środowisko.
Progi i bariery Inny, niż w Norwegii, poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa, w tym coraz liczniejsze niezasadne skargi i interwencje; Wyższy, niż w Norwegii wskaźnik liczba instalacji/inspektor ; Duża fluktuacja kadr ze względu na niski poziom wynagrodzeń; Brak systemu szkoleń, dostosowanego do podziału inspektorów odpowiedzialnych za poszczególne branże; Brak wystarczających zasobów finansowo-kadrowych inspektoratów; Niewystarczające zaplecze techniczne, brak niezbędnych narzędzi informatycznych.
Studium przypadku OD CZEGO BY TU ZACZĄĆ? Nawet jeżeli wyliczymy jakieś logiczne wskaźniki, to i tak nie ma to wpływu na obsadę etatową inspekcji w poszczególnych województwach. Może wobec tego znaleźć formułę dostosowania zamiarów wobec sił? Przeciętny czas pracy inspektora: URLOP - 5 tygodni SZKOLENIE 2 tygodnie ZWOLN. LEK. - 2 tygodnie PROWADZENIE DOKUMENT. 3 tygodnie SPRAWOZDANIA, RAPORTY 3 tygodnie WSPÓŁPRACA Z INNYMI URZĘDAMI 1 tydzień INTERWENCJE 6 tygodni POZOSTAJE 30 tygodni na kontrole planowe; RAZEM na kontrole 30tygodni=150ID=1200h x n inspektorów
Studium przypadku Próba wyliczenia optymalnej liczby zakładów w ewidencji: przyjmijmy podział na I-IV kategorie zakładów przewidzianych do kontroli, kategoria V to zakłady poza tabelą oceny ryzyka, załóżmy czteroletni cykl planistyczny, czyli plan kontroli na 4 lata, z warunkiem że w tym czasie zostaną skontrolowane prawie wszystkie zakłady z I-IV kategorii, przyjmijmy, że kontrole kompleksowe to takie, które po 4 latach pozwalają uzyskać pełną informację o wszystkich komponentach. przyjmijmy wstępnesugestiesftdotyczące ilości kontroli w zakładach w poszczególnych kategoriach: I 15% II 20% III 25% IV 40%
Studium przypadku Zakładamy, że jeden inspektor wykonuje około 30 kontroli (planowanych i na wniosek) w roku, czyli 120 kontroli w ciągu 4 lat. Załóżmy, że x jest to ilość kontroli w zakładach z kategorii IV niskiego ryzyka Układamy, dla przykładu, równanie dla woj. podkarpackiego: 4x+2x+4/3x+x = 5760 gdzie 5760 jest to maksymalna liczba kontroli, możliwych do wykonania w ciągu 4 lat przez 48 inspektorów terenowych. Po rozwiązaniu równania x = 691 kontroli, w przybliżeniu x=700, tj. 40% kontroli w zakładach w ewidencji, co daje po przeliczeniach: I 260 II 350 III 440 IV 700 Po dodaniu otrzymujemy 1750 jako wyliczoną teoretycznie optymalną liczbę kontroli podmiotów w ewidencji WIOŚ Rzeszów.
Studium przypadku Kategoria Wyliczenia teoretyczne Wyliczenia dla Podkarpacia I 260 15% 110 5% II 350 20% 205 10% III 440 25% 398 19% IV 700 40% 1334 66% RAZEM 1750 100% 2047 100% V??? 1596 ŁĄCZNIE 3643
Studium przypadku 5% 10% 19% 66% Kategoria I Kategoria II Kategoria III Kategoria IV Uzyskany wynik pozwala wstępnie ocenić, czy posiadane przez Inspektorat zasoby są wystarczające do zrealizowania najważniejszych zadań. Są możliwe sytuacje, gdzie liczba podmiotów w kategorii I będzie jedyną, jaką może objąć kontrolami WIOŚ.
Studium przypadku 44% 56% Razem I-IV Kategoria V Już dokonana wstępnie w WIOŚ Rzeszów próba parametryzacji potwierdza, jak ważne jest wprowadzenie podziału podmiotów według kategorii ryzyka. Ponad 40 % zakładów w naszej ewidencji, to podmioty, które znajdą się poza tabelą oceny ryzyka. Dotychczasowy sposób tworzenia ewidencji ustalał zasady wprowadzania do niej podmiotów, nie dawał natomiast narzędzi do jej weryfikacji.
Wnioski Uzasadnione jest dokonanie kategoryzacji zakładów, w tym podziału zakładów według klas ryzyka i częstotliwości kontroli, z wydzieleniem kategorii V - poza tabelą oceny ryzyka. W procesie kategoryzacji najważniejsza jest ocena ryzyka, natomiast obowiązki formalne powinny być brane pod uwagę w drugiej kolejności. Konieczne jest opracowanie prostego systemu ustalania priorytetów kontroli dla poszczególnych kategorii ryzyka, z uwzględnieniem, w pierwszym etapie, wrażliwości środowiska, uciążliwości instalacji, zabezpieczeń chroniących środowisko. Niezbędne jest ograniczenie kontroli do tych podmiotów, których działalność może faktycznie wpływać na środowisko. Wdrożenie przyjętych reguł w odniesieniu do częstotliwości kontroli jest możliwe tylko w czteroletnim systemie planistycznym. Wypracowany podział według kategorii i priorytetów powinien być elastyczny i dawać możliwość prostej korekty, zwłaszcza w przypadku, gdy wymaga tego wpływ zakładu na stan środowiska.
Wnioski Konieczne jest wyposażenie Inspekcji w odpowiednie narzędzie informatyczne, wspomagające planowanie kontroli. Niezbędne jest opracowanie i wdrożenie nowych procedur, wytycznych i instrukcji do wykonywania kontroli, w tym formuły nowego protokołu. Zarówno w procesie planowania na poziomie makro, jak i mikro, ważne jest zwrócenie większej uwagi na wpływ instalacji na środowisko, z równoczesnym ograniczeniem czasu, poświęcanego na zagadnienia formalne. Wszystkie proponowane zmiany muszą być wyważone. Należy unikać zmian, które napotkają duże bariery, zarówno mentalne jak i techniczne. Zmiany dotyczyć będą także inspektorów, którzy muszą w związku z tym mieć możliwość odpowiednich szkoleń.
Wdrożone nowości Polecenie ZGIOS ewidencjonowania nowych rodzajów kontroli, polegających na analizie dokumentacji oraz kontroli innych, niż typowych, Polecenie ZGIOS dokonania podziału zakładów w ewidencji wszystkich WIOS według ustalonych kategorii w terminie do 31 sierpnia 2008r., Polecenie ZGIOS rozpoczęcia testowania nowych szablonów protokołów w WIOŚ pilotażowych oraz od II półrocza 2008 we wszystkich chętnych WIOS, Uruchomienie internetowego forum dyskusyjnego inspektorów.
Dziękuję za uwagę projekt.nmf@gios.gov.pl