Plan rozwoju eksportu. dla przedsiębiorstwa KNAUFMANN sp. z. o. o.

Plan rozwoju eksportu dla przedsiębiorstwa KNAUFMANN sp. z. o. o. opracowany przez firmę Biuro Doradztwa Inwestycyjnego Sp. z.o.o. 80-172 Gdańsk, ul. Fultona 21 Data rozpoczęcia przygotowywania projektu 10.04.2013 1/87

Spis treści 1.Analiza konkurencyjności przedsiębiorstwa pod kątem produktow przedsiębiorcy...3 2.Wybor rynkow docelowych działalności eksportowej...4 3.Badania wybranych rynkow docelowych...5 3.1.1 Informacje ogolne...5 3.1.2. System administracyjny...6 3.1.3. Gospodarka...7 3.1.4. Wspołpraca gospodarcza pomiędzy Polską a Rosją...10 3.1.5. Dostęp do rynku...13 Ukraina... 17 3.2.1. Informacje ogolne...18 3.2.2. System administracyjny...18 3.2.3. Gospodarka...18 3.2.4. Wspołpraca gospodarcza pomiędzy Polską a Ukrainą...26 3.2.5. Dostęp do rynku...27 Niemcy...29 3.3.1. Informacje ogolne...29 3.3.2. System administracyjny...31 3.3.3. Gospodarka... 31 3.3.4. Wspołpraca gospodarcza pomiędzy Polską a Niemcami...38 3.3.5. Dostęp do rynku...40 Litwa... 41 3.4.1. Informacje ogolne...41 3.4.2. System administracyjny...42 3.4.3. Gospodarka....43 3.4.4. Wspołpraca gospodarcza pomiędzy Polską a Litwą...46 Analiza bieżącej działalności przedsiębiorcy ze szczegolnym uwzględnieniem rozwoju poprzez eksport... 48 Analiza SWOT dla produktow przedsiębiorcy na rynki docelowe...51 5.1 Rosja... 52 5.2 Ukraina... 53 5.3 Niemcy... 54 5.4 Litwa...55 Opis celow i strategii eksportu...56 Rekomendacje rozwoju działalności eksportowej...58 Wskazanie i uzasadnienie wyboru działań do realizacji przez przedsiębiorce spośrod wymienionych w 44 ust 2 Rozporządzenia MRR z dnia 20.04.2012 roku...59 Szacowana wielkość kosztow niezbędnych do sfinansowania działań koniecznych do zrealizowania opracowanej strategii oraz wstępny harmonogram wdrażania strategii eksportowej...61 10. Załącznik Aprobata techniczna Instytutu Techniki budowlanej...66 11. Załącznik Karta produktu -pianka poliuretanowa... 77 2/87

1. Analiza konkurencyjności przedsiębiorstwa pod kątem produktów przedsiębiorcy Przedsiębiorstwo Knaufmann sp. z o.o. działa od 15 lat w branży chemii budowlanej. Produkuje i sprzedaje ponad 40 podstawowych artykułów niezbędnych dla budownictwa ogólnego, przemysłowego i mieszkaniowego. Spółka produkuje lub zleca produkcję pod własną marką nowoczesnych artykułów chemii budowlanej takich jak : Pianki montażowe ręczne i pistoletowe ( wysoko i nisko prężne ) Silikony i uszczelniacze : uniwersalne, sanitarne, szklarskie, neutralne, wysokotemperaturowe oraz akrylowe o szerokim zastosowaniu Kleje do styropianu, kleje montażowe neoprenowe oraz wodne ( Eco ) Grunty głęboko penetrujące oraz uniwersalne Farby akrylowe wewnętrzne Uszczelniacze dekarskie kauczukowe oraz bitumiczne Specjalistyczne folie w płynie do uszczelniania balkonów, łazienek czy kuchni Specjalistyczne narzędzia budowlane w postaci mieszadeł o różnym zastosowaniu oraz pistolety i wyciskacze do aplikowania pian i silikonów Planowane jest wprowadzenie kolejnych produktów specjalistycznej chemii budowlanej pod marką Knaufmann w postaci : Kleju do porotermu Pianek ognioodpornych Uszczelek do okien i innych Przedsiębiorstwo prowadzi działalność w Żukowie koło Gdańska w wynajętych lokalu wyposażonym w magazyny wysokiego składowanie o pow. 500 m2 wraz z niewielką powierzchnią biurową. Wózki wysokiego składowania pozwalają na ustawianie towaru na regałach na kilku warstwach. Dystrybucja towaru jest prowadzona na terenie całej Polski w rejonie Pomorza przez własnych handlowców wyposażonych w auta firmowe a na terenie kraju przez tzw. dealerów marki Knaufmann rozsianych w różnych częściach Polski. Dostawy towaru są organizowanie głównie przy pomocy firm spedycyjnych, natomiast w bliskiej odległości od firmy własnymi transportem. Przedmiotem produktów na eksport mają być : Pianka poliuretanowa niskoprężna oraz kleje do styropianu i poro termu. Są to nowe innowacyjne produkty, Przedsiębiorstwo Knaufmann sp. z o.o. ma zastrzeżony znak towarowy do tych produktów, na pianki poliuretanowe firma posiada certyfikat Aprobatę Techniczną uzyskaną w kwietniu 2012 roku w Instytucie Techniki Budowlanej ITB nr AT -15-8889/2012, w zakresie tych produktów prowadzone są badania rozwojowe, a po za tym firma jest w stanie zaoferować ceny konkurencyjne dla sprzedaży eksportowej. W przypadku większych zamówień będą eksportowane również inne produkty oferowane przez Przedsiębiorstwo, zakłada się, że będą zamówienia na kompleksowe dostawy kilku produktów, które są niezbędne na każdej budowie lub remoncie. Produkty Firmy Knaufmann są lepsze jakościowo i znacznie tańsze od podobnych wyrobów konkurencji. Firma ma znaczny majątek i kapitał własny i projekt będzie finansować z własnych środków 3/87

2. Wybór rynków docelowych działalności eksportowej Firma doradcza BDI sp. z o.o. po analizie założeń możliwości promocji eksportu, wybrała na rynki docelowe działalności eksportowej kraje : Niemcy, Rosja, Ukraina, Litwa. Wybór tych krajów jest uzasadniony ze względu na stosunkowo bliskie odległości od Polski co ma znaczenie dla organizacji dostaw, szczególnie uwzględnione jest to przy kosztach transportu, oraz po analizie wzrostu budownictwa mieszkaniowego i przemysłowego w krajach eksportu oraz po analizie międzynarodowej konkurencji w zakresie sprzedaży produktów chemii budowlanej w krajach eksportu. Z uwagi na duży potencjał gospodarczy i rozwój budownictwa oczekuje się dużej sprzedaży na rynku rosyjskim i ukraińskim. Pewną barierą jest konieczność uzyskania certyfikatów rosyjskich i ukraińskich oraz dodanie do opakowań instrukcji w języku kraju eksportu. W związku z tym dodano do strategii eksportu działania polegającego na zakupie usług doradczych oraz wydatków na uzyskanie tych certyfikatów. 4/87

3. Badania wybranych rynków docelowych 3.1Rosja 3.1.1 Informacje ogólne Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe Federacja Rosyjska (Rosja) jest największym państwem świata, zajmującym obszar ponad 17 mln km2 (17075,4 tys. km2). Jedna czwarta terytorium kraju znajduje się w części europejskiej, a pozostały obszar w części azjatyckiej, na wschód od Uralu. Od zachodu Rosja graniczy z Norwegią, Finlandia, Estonią, Łotwą, Białorusią i Ukrainą, a poprzez Obwód Kaliningradzki również z Polską i Litwą. Od południa jej sąsiadami są Gruzja, Azerbejdżan, Kazachstan, Chiny, Mongolia i Korea Północna. Kraj ten posiada dostęp do wód Oceanu Atlantyckiego (morza Bałtyckie, Czarne i Azowskie), Oceanu Spokojnego (morza Beringa, Ochockie i Japońskie) oraz Oceanu Arktycznego (morza Barentsa, Białe, Karskie, Łaptiewów, Wschodniosyberyjskie i Czukockie). Łączna długość linii brzegowej wynosi 37,6 tys. km. Terytorium Rosji obejmuje aż 9 stref czasowych. Federacja Rosyjska liczy 142 mln mieszkańców (2009), z czego w części europejskiej żyje ponad 122 mln osób, a w części azjatyckiej niecałe 20 mln osób. Stolicą kraju jest Moskwa licząca ponad 10,5 mln mieszkańców, będąca największym miastem w Europie oraz jednym z największych miast na świecie. Językiem urzędowym na terenie całej Federacji Rosyjskiej jest rosyjski, choć władze poszczególnych republik wchodzących w jej skład mają prawo ustanawiania na ich terytorium innych, oprócz rosyjskiego, języków urzędowych. Warunki klimatyczne Klimat w europejskiej części kraju jest bardzo zróżnicowany: od subpolarnego na północy, poprzez umiarkowany chłodny w części środkowej, po umiarkowany ciepły i podzwrotnikowy śródziemnomorski na południu (wybrzeże M. Czarnego). Średnia temperatura powietrza i średni poziom opadów w styczniu w Moskwie wynoszą odpowiednio -10 st. C i 31 mm, a w lipcu 18 st. C i 74 mm. Główne bogactwa naturalne Rosja posiada największe na świecie złoża gazu ziemnego, oceniane na blisko 48 bilionów m3 (prawie 1/3 zasobów światowych), drugie pod względem wielkości zasoby węgla kamiennego (prawie 160 mld t), siódme co do wielkości złoża ropy naftowej, szacowane na 10,2 mld ton, a także duże złoża węgla brunatnego, rud żelaza oraz metali kolorowych i diamentów. Ważnym zasobem naturalnym Rosji są również ogromne obszary leśne. Zajmują one ok. 45% powierzchni kraju, a rezerwy drewna oceniane są na ok. 80 mld m3. Bogactwem naturalnym Rosji jest także rozbudowany system rzeczny, wykorzystywany nie tylko do celów transportowych, ale również m.in. do produkcji energii elektrycznej (hydroelektrownie generują ok. 18 % całości wytwarzanej energii elektrycznej). System walutowy, kurs i wymiana Walutą rosyjską jest rubel (1 RUB) równy 100 kopiejkom. Średni jego kurs w 2009 r. wyniósł: względem euro 1 EUR = 44,13 RUB oraz względem dolara 1 USD = 31,74 RUB (na koniec roku kurs kształtował się następująco: 1 EUR = 43,39 RUB; 1 USD = 30,24 RUB). Infrastruktura transportowa Ze względu na duże terytorium kraju dominującym środkiem transportu towarów i ludzi w Rosji jest kolej. Wykonuje ona ponad 92 % ogółu przewozów towarowych i prawie 44 % wszystkich przewozów pasażerskich. Ogólna długość sieci kolejowych wynosi 85,4 tys. km, w tym 5/87

linii zelektryfikowanych ok. 43 tys. km (pierwsze miejsce w świecie). Ze względu na gwiaździsty kształt sieci, której centralnymi punktami są Moskwa i St. Petersburg, istnieją znaczące dysproporcje w rozmieszczeniu linii kolejowych na obszarze kraju. Długość sieci dróg krajowych wynosi ok. 900 tys. km, w tym ok. 540 tys. km utwardzonych. Ruch lotniczy obsługuje ok. 210 przewoźników w 393 portach lotniczych (w tym 70 międzynarodowych) na ok. 800 tys. km tras lotniczych. Długość granicy Polski z Federacją Rosyjską wynosi 232 km, w tym 22,1 km granicy morskiej. Na granicy państwowej funkcjonuje 7 przejść granicznych, w tym 3 drogowe, 3 kolejowe i jedno lotnicze. Drogowe przejścia graniczne: Ruch osobowy i towarowy bez ograniczeń odbywa się na dwóch przejściach drogowych Bezledy Bagrationowsk i Grzechotki Mamonowo II. W przejściu drogowym Gronowo Mamonowo odbywa się międzynarodowy ruch osobowy i towarowy pojazdami o masie całkowitej do 6 t. W przejściu drogowym Gołdap Gusiew odbywa się międzynarodowy ruch samochodów osobowych, dwustronny ruch autokarów (zarejestrowanych w RP lub w FR) oraz pojazdów ciężarowych o masie całkowitej do 7,5 t. Kolejowe przejścia graniczne: Ruch osobowy i towarowy odbywa się w jednym przejściu kolejowym Braniewo Mamonowo. Dwoma pozostałymi przejściami odbywa się tylko ruch towarowy. Przejście Głomno Bagrationowsk otwarte jest dla ruchu towarowego dwustronnego między RP i FR. Przejście Skandawa - Żeleznodarożnyj otwarte jest dla międzynarodowego ruchu towarowego za wyjątkiem towarów podlegających kontroli fitosanitarnej wwożonych na terytorium RP. Lotnicze przejście graniczne Szymany: Przejście to jest sporadycznie wykorzystywane z uwagi na brak stałych połączeń lotniczych. Główny nurt osobowego i towarowego ruchu granicznego pomiędzy Rzeczypospolitą Polską i Federacją Rosyjską odbywa się przez następujące przejścia graniczne na granicy z Republiką Białoruś: drogowe Kuźnica Bruzgi, Bobrowniki Bieriestownica, Kukuryku Kozłowiczy. Terespol Brześć i kolejowe Terespol Brześć. Obowiązek wizowy Między Rzeczpospolitą Polską i Federacją Rosyjską istnieje obowiązek wizowy. Czas oczekiwania na wizę w trybie normalnym wynosi do 10 dni roboczych przy opłacie za rozpatrzenie dokumentów w wysokości 35 euro, oraz do 3 dni w trybie pilnym przy opłacie 70 euro. Uzyskanie wizy rosyjskiej możliwe jest w Polsce w konsulatach FR: w Warszawie, Gdańsku, Krakowie i Poznaniu. Szczegółowe informacje dotyczące realizacji procesu wizowego można uzyskać na stronie internetowej Ambasady FR w Warszawie: www.poland.mid.ru. 3.1.2. System administracyjny Ustrój polityczny Zgodnie z Konstytucją Federacji Rosyjskiej przyjętej 12 grudnia 1993r., Rosja jest federacyjną republiką prezydencką. Podział administracyjny Federacji Rosyjskiej kształtuje się następująco: 21 republik, 9 krajów, 46 obwodów, 2 miasta o znaczeniu federalnym, jeden obwód autonomiczny, a także 4 okręgi autonomiczne. Prezydent FR jest głową państwa i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Wybierany na cztery lata w drodze wyborów bezpośrednich. 6/87

Władza ustawodawcza Parlament Federacji Rosyjskiej Federalne Zgromadzenie jest najwyższym organem przedstawicielskim i ustawodawczym FR. Składa się on z dwóch izb: Rady Federacji (izba wyższa) i Dumy Państwowej (izba niższa). W Dumie zasiada 450 deputowanych, wybieranych na cztery lata, spośród obywateli rosyjskich, którzy ukończyli 21 lat i dysponują prawem wyborczym. Władza wykonawcza Rząd Federacji Rosyjskiej jest wyższym organem federalnym, sprawującym władzę wykonawczą. Na czele rządu stoi premier, któremu podlegają zastępcy. Premiera rządu mianuje prezydent FR za zgodą Dumy Państwowej. W przypadku trzykrotnego braku zgody deputowanych na prezydenckiego kandydata, głowa państwa samodzielnie wyznacza premiera, jednocześnie rozwiązuje Dumę i rozpisuje nowe wybory. W ramach administracji rządowej działają różnego rodzaju organa o funkcjach koordynacyjnych i doradczych, m.in.: wojskowo - przemysłowa komisja przy rządzie FR, komisja ds. projektu budżetu, kolegium morskie, komisja ds. działalności ustawodawczej. Struktura administracji gospodarczej W skład struktury administracji gospodarczej wchodzą ministerstwa (Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego, Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Ministerstwo Energetyki, Ministerstwo Rolnictwa, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego), agencje podległe ministerstwom oraz korporacje państwowe, których kierownicy powoływani są bezpośrednio przez prezydenta FR (np. Państwowa Korporacja ds. Energii Atomowej Rosatom lub Państwowa Korporacja ds. Wspierania Opracowywania, Produkcji i Eksportu Produktów Przemysłowych Wysokich Technologii Rostechnołogii ). 3.1.3. Gospodarka Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej Wzrost PKB w 2010 r. wyniósł 4%. Wzrost popytu konsumpcyjnego był głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w I połowie 2010 r.. Dodatkowymi czynnikami sprzyjającymi pozytywnemu tempu wzrostu gospodarki w II kw. 2010 r. były nakłady inwestycyjne, które wpłynęły pozytywnie na wzrost produkcji przemysłowej. Anomalne warunki klimatyczne i klęski żywiołowe zahamowały wzrost gospodarczy w III kw. Ubiegłego roku. Pod wpływem wzrostu cen ropy naftowej na rynkach światowych w IV kw. wzrost PKB FR stanowił 2,6% w porównaniu do poprzedniego kwartału. Średnia cena ropy naftowej marki Urals w IV kw. wynosiła 85,1 USD za baryłkę. Rolę stymulatora gospodarki przejął popyt zewnętrzny. Nastąpił wzrost zarówno eksportu jak i importu. W IV kw. nastąpił wzrost produkcji przemysłowej ukierunkowanej na rynek wewnętrzny. Zmniejszenie poziomu bezrobocia z 8,4 % aktywnej zawodowo ludności do 7,5% w grudniu 2010 r. wpłynął na wzrost realnych wynagrodzeń gospodarstw domowych. Średni miesięczny dochód na 1 mieszkańca w 2010r. wyniósł 21,090 tys. rubli. Wzrost wydatków państwowych w 2010r. znalazł odzwierciedlenie we wzroście produkcji przemysłu obronnego i w realizacji projektów w infrastrukturze. W 2010 roku największy wkład we wzrost gospodarczy miał sektor przemysłowy, który wzrósł o 8,2% w ujęciu rocznym. Największe tempo wzrostu zanotowano w przemyśle przetwórczym - 11,8%. Pozytywnie na wzrost oddziaływały następujące pod sektory przemysłu przetwórczego: produkcja artykułów spożywczych (wzrost o 5,4%), produkcja artykułów przemysły metalurgicznego (wzrost o 12,4%), produkcja środków transportu i pojazdów (wzrost o 32,2%), produkcja wyrobów przemysłu elektromaszynowego, aparatów i przyrządów optycznych (wzrost o 22,8%), produkcja maszyn i urządzeń (wzrost o 12,2%), produkcja wyrobów przemysłu chemicznego (wzrost o 14,6%). 7/87

Przemysł wydobywczy w 2010r. wzrósł o 3,6%, wytwarzanie i zaopatrywanie w energie elektryczną, gaz i wodę o 4,1%. O wzroście gospodarki w 2010r. w znacznej mierze zadecydowała skala realizacji inwestycji w sektorze przemysłu przetwórczego (wzrost o 6% w porównaniu do 2009r.). W 2010r. zahamowaniu uległo tempo wzrostu w budownictwie (spadek o 0,6%) i w rolnictwie (spadek o 11,9%). Struktura gospodarki FR kształtuje się następująco: usługi 56,2% PKB, przemysł 39,1% PKB (w tym przemysł przetwórczy 19% PKB) i rolnictwo - 4,7% PKB. W pierwszej połowie 2010 roku inflacja wyniosła 4,4%. W drugiej połowie 2010 r. pod wpływem gwałtownego wzrostu cen artykułów spożywczych spowodowanych klęskami żywiołowymi zaobserwowano gwałtowny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych, który ukształtował się pod koniec 2010 r. na poziomie 8,8 %. Inflacja zdeterminowana była głównie poprzez wzrost cen surowców energetycznych, żywności jak na rynku wewnętrznym tak i na światowym, a także przyrost popytu krajowego oraz rosnącej presji płacowej. W 2010r. ceny żywności zwiększyły się średnio o 12,9%, ceny usług związanych z użytkowaniem mieszkania o 13,4%. Ponadto ścieżka inflacyjna podtrzymywana była przyrostem cen regulowanych nośników energii (energii elektrycznej i cieplnej dla gospodarstw domowych, gazu) o 20,8%. Średnioroczne ceny produkcji sprzedanej przemysłu 2010r. wzrosły o 5%. Deficyt budżetu federalnego w 2010 r. wyniósł 1,795 bln rubli (4,% PKB). Dochody skonsolidowanego budżetu federalnego RF w 2010r. wyniosły 8,298 bln rubli (18,7% PKB), co stanowi 105,38% planowanych dochodów budżetu federalnego na 2010r. Wydatki budżetu w omawianym okresie wyniosły 10,094 bln rubli (około 22,7% PKB), co stanowi 98,42% planowanych wydatków budżetu federalnego na 2010 r. Dług publiczny wg stanu na 1 stycznia 2011r. wyniósł 3,703 bln rubli (121,5 mld USD), z czego dług zagraniczny stanowił 40,736 mld USD. Wartość środków zgromadzonych na Funduszu Rezerwowym - wg stanu na 1 stycznia 2011r. - wyniosła 755,21 mld rubli (około 25,44 mld USD). Rezerwy walutowe Rosji - wg stanu na 1 stycznia 2011r. - wyniosły 479,4 mld USD, co oznacza wzrost w stosunku do 1 stycznia 2010r. o 46,8 mld USD. Średni kurs waluty FR względem dolara w 2010 r. wynosił 30,4 rubli. Obroty handlowe FR, w 2010r. wyniosły 625,395 mld USD (wzrost o 33,3% w porównaniu do 2009 r.). Eksport wyniósł 398,441 mld USD (wzrost o 31,4% w porównaniu do 2009 r.). Import wyniósł 228,953 USD (wzrost o 36,8% w porównaniu do 2009 r.). Saldo handlu zagranicznego w danym okresie było dodatnim, i wynosiło 167,488 mld USD. Wartość inwestycji zagranicznych w Rosji w rachunku skumulowanym na koniec 2010 r. wyniosła 300,1 mld USD (wzrost o 11,9% w porównaniu do 2009 r.), w tym: inwestycje bezpośrednie 116,199 mld USD (wzrost o 6,4% w porównaniu do 2009 r.), inwestycje portfelowe 8,920 mld (spadek o 11,6% w porównaniu do 2009 r.), inwestycje pozostałe 174,958 mld USD ( wzrost o 17,55%). W 2010 r. napłynęło do Rosji 114,746 mld USD inwestycji zagranicznych (wzrost o 40,1% w porównaniu do analogicznego okresu 2009 r.). Struktura przyciągniętych inwestycji zagranicznych do FR w 2010 r.: 13,810 mld USD bezpośrednie inwestycje zagraniczne (spadek o 13,2%); 1,076 mld USD inwestycje portfelowych (wzrost o 21,9%); 99,860 mld USD pozostałe inwestycje (wzrost o 53,3%). W 2010 r. odpłynęło z Rosji 120,849 mld USD (wzrost o 40% w porównaniu z analogicznym okresem 2009 r.), z czego odpływ inwestycji bezpośrednich stanowił 14,309 mld USD. Największy udział w pozyskiwaniu inwestycji zagranicznych w 2010 r. mają regiony: m. Moskwa (57,67%), Obwód Moskiewski(5,41%), m. St. Petersburg (4,56%), Obwód Sachaliński (4,34%). Udział w pozyskiwaniu inwestycji bezpośrednich największy był w m. Moskwa wraz z 8/87

Obwodem Moskiewskim (razem ponad 49%), w m. St. Petersburg wraz z Obwodem Leningradzkim (9,64%), w Obwodzie Sachalińskim (7,46%) i w Obwodzie Kałuskim. Lokalizacja tak znacznej liczby zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Moskwie i St. Petersburgu wraz z Obwodem Moskiewskim i Leningradzkim wynika z lokalizacji głównych czynników produkcji w danych regionach, w Obwodzie Kałuskim tworzony jest klaster motoryzacyjny, a w Obwodzie Sachalińskim w ostatnich latach zrealizowano dużą ilość projektów w branży energetycznej. Lokalizacja inwestycji zagranicznych w poszczególnych branżach wynika z struktury rosyjskiej gospodarki. Pomimo podejmowanych prób modernizacji rosyjskiej gospodarki, decydującą rolę w niej odgrywa przemysł wydobywczy i związany z nim przemysł przetwórczy. Sektory, które przyciągnęły najwięcej inwestycji zagranicznych w 2010 r. to: przetwórstwo przemysłowe (35,7%), handel hurtowy i detaliczny (17,5%), przemysł wydobywczy (16,7%), obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (10,5%) i transport i łączność (10%). Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze ekonomicznym Współpraca Rosji z OECD rozpoczęła się w 1990 r. i doprowadziła do podpisania w maju 1994 r. deklaracji o współpracy między OECD i FR. W 1996 r. Rosja złożyła formalny wniosek o pełnoprawne członkostwo w organizacji. W ciągu następnych kilku lat miało miejsce wiele spotkań o charakterze dwu lub wielostronnym, których celem było przygotowanie Rosji do członkostwa w organizacji. Negocjacje przyspieszone zostały w maju 2007 r. na skutek decyzji Rady Ministerialnej OECD Rosja została zaproszona do rozpoczęcia negocjacji o członkostwo. 30.11.2007 r. została przyjęta mapa drogowa wstąpienia FR do OECD. Na szczycie OECD w Paryżu w czerwcu 2009 r. Minister MGR E. Nabiullina przedstawiła Wstępne Memorandum, co oznacza formalne rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych. W lipcu 2009 r. w Moskwie odbyły się konsultacje Rosja - OECD na wysokim szczeblu, na których uzgodniono rozpoczęcie pod koniec 2009 r. negocjacji akcesyjnych (nie zostały rozpoczęte), które mogą potrwać minimum 2 lata. Wiosną 2011 r. w Dumie Państwowej FR został złożony projekt ustawy dot. ratyfikacji przez Rosję Konwencji ONZ o walce z korupcją, co jest jednym z warunków członkostwa w Organizacji. Dodatkowym ograniczeniem przystąpienia Rosji do WTO jest niepisana zasadą, że członkiem OECD może zostać tylko państwo-członek WTO. Rosja złożyła formalny wniosek o członkostwo w GATT (WTO) w 1993 r. Od 1995 r. trwały negocjacje akcesyjne Rosji do WTO. Władze rosyjskie uważają członkostwo w tej organizacji, jako jeden z priorytetowych celów służący integracji Rosji z gospodarką światową. W 2010 r. Rosja zdołała ukończyć negocjacje w sprawie przystąpienia do WTO prawie ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w tym z Unią Europejską i z St. Zjednoczonymi. Należy oczekiwać, że przy podtrzymaniu dużej woli w tej sprawie po obu stronach procesu (Rosja vs USA i UE) do członkostwa Rosji w WTO może dojść pod koniec 2011 r. lub w 2012 r. Rosja jest aktywnym uczestnikiem oraz zwolennikiem prac w formacie G-20, gdyż wg jej ocen ma ona tam większe wpływy niż w grupie G-8. Jednym z głównych tematów popieranych przez Rosję na arenie międzynarodowej jest odejście od dominacji dolara amerykańskiego w handlu międzynarodowym oraz większego wpływu na przyjęcie decyzji o przyszłym kształcie gospodarki światowej, sposobów wyjścia z kryzysu gospodarczego i jej przyszłego ładu przez rozwijające się państwa, w tym kraje BRICS. W kontekście próby umocnienia swojego znaczenia oraz formowania koalicji krajów rosnących gospodarczo, należy postrzegać aktywny udział Moskwy w formule państw BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, Afryka Południowa), do niedawna BRIC. 16 czerwca 2009 r. w Jekaterynburgu w Rosji doszło do pierwszego w historii szczytu tej organizacji. Należy jednak zauważyć, że interesy gospodarcze i priorytety państw BRIC na arenie międzynarodowej są bardzo 9/87

odmienne i 2010r. nie przyniósł ich znaczącego zbliżenia. Rosyjska gospodarka różni się od państw BRICS zdecydowanie większą zależnością od sektora surowcowego, co zostało jeszcze bardziej uwidocznione podczas ostatniego kryzysu ekonomicznego. Do głównych rosyjskich wysiłków integracji gospodarczej na obszarze WNP należą EaWG (Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza) oraz Unia Celna z Kazachstanem i Białorusią. Celem EaWG, powołanej 10 października 2000 r. jest szeroko pojęta integracja gospodarcza w kierunku utworzenia unii celnej oraz wspólnej przestrzeni gospodarczej. Generalnie, państwa członkowskie EaWG tworzą obecnie strefę wolnego handlu, która obejmuje produkcję wyprodukowaną na ich terytorium. 27 listopada 2009 r. w Mińsku zostały podpisane dokumenty powołujące UC z Białorusią i Kazachstanem oraz ustanawiające wspólną importową taryfę celną z dniem 1 stycznia 2010 r. Została powołana także Komisja UC organ ponadnarodowy, z kompetencją formowania taryf celnych Unii. 1 lipca 2010 r. wszedł w życie Wspólny Kodeks Celny na terenie Rosji i Kazachstanu, a 6 lipca 2010 r. także w Białorusi. W ramach formowania UC od 1 kwietnia 2011 r. na granicy Rosji i Białorusi wycofano kontrolę transportową. Powołanie unii celnej zostało przeprowadzone w niezwykle szybkim tempie: Rosja postrzega ją, jako skuteczny polityczny i ekonomiczny instrument umacniania swoich wpływów, a Białoruś, jako kolejną okazję do otrzymania dostępu do środków bogatszego i większego wschodniego sąsiada. Relacje gospodarcze z UE Rosja jest bardzo ważnym partnerem gospodarczym dla krajów UE. Obroty handlowe między UE i Rosją w 2010 r. wyniosły 306,169 mld USD (wzrost o 29,6 %), w tym eksport z UE do Rosji 95,6 mld USD (wzrost o 26,8%), import UE z Rosji 210,57 mld USD (wzrost o ok. 30,8 %). Saldo obrotów dla UE w 2010 r. pozostało ujemne i wyniosło 114,97 mld USD. Z kolei udział UE w handlu rosyjskim wyniósł w 2010 r. 49%. Największym partnerem handlowym są Niemcy (8,3%) oraz Holandia (9,3%)1 W przypadku Holandii obroty są sztucznie zawyżone, gdyż obejmują także eksport surowców rosyjskich do portów holenderskich, z których dalej trafiają na rynki zewnętrzne 1, na które przypadło ponad 8,% całości obrotów handlowych z zagranicą. Na Polskę przypadło 3,3% obrotów handlowych FR, co plasuje ją na czwartej pozycji wśród partnerów handlowych Rosji z krajów członkowskich UE oraz na ósmej w obrotach globalnych. 3.1.4. Współpraca Gospodarcza pomiędzy Polską a Rosją Gospodarcze umowy dwustronne Podstawę dla rozwoju dwustronnych stosunków gospodarczych obydwu krajów stanowi Umowa między Rządem RP a Rządem FR o współpracy gospodarczej z 2 listopada 2004 r., opublikowana w Monitorze Polskim 14 lutego 2005 r., na mocy, której powołano Polsko-Rosyjską Międzyrządową Komisję ds. Współpracy Gospodarczej, stanowiącą główne instytucjonalne forum dla dialogu gospodarczego pomiędzy Polską i Rosją. W stosunkach z Rosją obowiązuje poza tym szereg umów międzyrządowych odnoszących się do poszczególnych sfer relacji gospodarczych, w tym m.in. Umowa między Rządem RP a Rządem FR w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku z 22.05.1992 r. czy umowy regulujące współpracę w dziedzinie energetyki, transportu, infrastruktury granicznej, turystyki i kontaktów międzyregionalnych. Z dniem akcesji Polski do Unii Europejskiej (1.05.2004 r.) bazowym dokumentem regulującym współpracę handlową i gospodarczą z Rosją jest Porozumienie o partnerstwie i współpracy ustanawiająca partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi a Federacją Rosyjską z 24.06.1994 r. rozszerzona na nowe kraje członkowskie Protokołem podpisanym 27.04.2004 r. w Luksemburgu. 10/87

Handel zagraniczny Polska należy do czołówki partnerów handlowych Rosji. Polsko-rosyjskie obroty w handlu zagranicznym w ostatnich latach rozwijały się bardzo dynamicznie. Obroty handlowe między Polską i Rosją w 2010 r. wyniosły 20 785 mln USD (wzrost o 24,2%), w tym eksport z Polski do Rosji 5 822 mln USD (wzrost o 38,2%), import do Polski z Rosji 14 935 mln USD (wzrost o ok. 19,5%). Polska należy do ścisłej czołówki krajów eksportujących do Rosji w ramach UE i w świecie. Polska jest czwartym eksporterem do Rosji wśród krajów UE. Pod względem obrotów, Polska zajmuje 11 miejsce (3,3%). Inwestycje Według danych Rosyjskiej Służby Statystycznej (ROSSTAT), wartość polskich inwestycji zagranicznych w Rosji w rachunku skumulowanym na koniec 2010 r. 597,365 mln USD (wzrost o 10,01% w porównaniu do 2009 r.), w tym 437,723 mln USD stanowiły inwestycje bezpośrednie (wzrost o 4,97% w porównaniu do 2009 r.), 009 r.), 3,744 mln USD inwestycje portfelowe (spadek o 6,4% w porównaniu do 2009 r.), 155,898 mln USD inwestycje pozostałe (wzrost o 27,79%). W 2010 r. napłynęło do Rosji 159 mln USD polskich inwestycji zagranicznych (spadek o 18,88% w porównaniu do analogicznego okresu 2009 r.). Odpływ polskich inwestycji bezpośrednich w 2010 r. z FR wyniósł 84 mln USD (wzrost 7,69% w porównaniu do 2009 r.). W 2010 r. wartość polskich inwestycji zagranicznych w rachunku skumulowanym w rosyjskim sektorze przetwórczym wzrosła o 6,17% w porównaniu do 2009 r., w tym w szczególności w przetwórstwie drzewnym i produkcji artykułów z drewna (wzrost o 45,67%), w produkcji tekstylnej i krawiectwa (wzrost o 10,12%), w produkcji środków transportu i sprzętu (wzrost o 9,02%), w przetwórstwie wyrobów gumowych i plastikowych (wzrost o 8,88), oraz w sektorze związanym z nieruchomościami, dzierżawą i świadczeniem usług (wzrost o 9,34%). Największa wartość polskich inwestycji bezpośrednich (63,45%), a także inwestycji pozostałych (42%) skoncentrowana jest w przemyśle przetwórczym. Największa regionalna lokalizacja polskiego kapitału ma miejsce w Północno Zachodnim Okręgu Federalnym (skumulowana wartość polskich inwestycji bezpośrednich w 2010 r. wynosiła 290,999 mln USD) oraz w Centralnym Okręgu Federalnym (230,076 mln USD). Najbardziej atrakcyjnymi dla polskich inwestycji regionami RF są:. Obwód Nowogródzki (158,533 mln USD), Obwód Moskiewski (113,419 mln USD), Moskwa (59,665 mln USD), Obwód Kaliningradzki (57,782 mln USD), Obwód Kemerowski (56,469 mln USD), Sankt Petersburg (25,247 mln USD), Obwód Iwanowski (23,901 mln USD), Republika Komi (18,624 mln USD), Obwód Władymirski (16,108 mln USD). Współpraca regionalna Rozwój polsko-rosyjskiej współpracy międzyregionalnej posiada pełne prawno-traktatowe zabezpieczenia. Współpracę regionalną Polski z Rosją na poziomie centralnym regulują następujące podstawowe umowy i porozumienia: Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy północno wschodnich województw Polski z Obwodem Kaliningradzkim podpisane w maju 1992 r. Porozumienie zawierało postanowienia dotyczące powołania pełnomocników oraz Rady ds. współpracy. Na tej podstawie powołano do życia szereg tematycznych komisji roboczych. Porozumienie między Rządem RP a Rządem FR o współpracy polskich województw z regionem Sankt Petersburga podpisane w październiku 1992 r. Na jego mocy powołano pełnomocników oraz Radę ds. współpracy. Obecnie działa na jej podstawie sześć zespołów 11/87

problemowych. Umowa między Rządem RP a Rządem FR o współpracy trans-granicznej podpisana w październiku 1992 r. Traktat między Rzeczypospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy z dnia 22 maja 1992 roku, Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy gospodarczej podpisana 2 listopada 2004 r. Od momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 r.) bazowym dokumentem regulującym współpracę gospodarczą i handlową jest Umowa o partnerstwie i współpracy ustanawiająca partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi a Federacją Rosyjską podpisana 24 czerwca 1994 r. rozszerzona na nowe państwa członkowskie Protokołem podpisanym 27 kwietnia 2004 r. w Luksemburgu. Niezależnie od ww. umów różnego rodzaju porozumienia, listy intencyjne, protokoły zamierzeń podpisane zostały między 25 regionami FR oraz 11 województwami i 20 miastami polskimi. Ponad pięćdziesiąt rosyjskich struktur miejskich opiera swoje stosunki z polskimi podmiotami na podstawie różnego rodzaju dwustronnych porozumień o współpracy. Oprócz władz wykonawczych regionów Polski i Rosji, współpracują ze sobą również organy ustawodawcze, tj., sejmiki wojewódzkie RP i dumy obwodowe FR. Współpraca między polskimi i rosyjskimi regionami odbywa się również na forum organizacji wielostronnych, w skład, których wchodzą dodatkowo jednostki administracyjne innych krajów danego regionu. Przedstawiciele Województw Pomorskiego i Warmińsko-Mazurskiego działają w komisjach Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Współpracy Regionów RP z Obwodem Kaliningradzkim oraz Polsko-Rosyjskiej Radzie ds. Współpracy Regionów RP z Regionem Sankt Petersburga. Do największych partnerów handlowych Polski wśród rosyjskich regionów należą: Moskwa, Sankt Petersburg, Obwód Moskiewski, Obwód Kaliningradzki, Leningradzki, Republika Tatarstan, Baszkiria, Obwód Tiumeński, Obwód Omski oraz Kiemerowski. Sprawy dwustronnej gospodarczej współpracy międzyregionalnej są także omawiane w ramach Forum Regionów Polski i Rosji, które odbywa się raz w roku pod auspicjami Marszałka Senatu RP B. Borusewicza i Przewodniczącego Rady Federacji (izby wyższej parlamentu FR) S. Mironowa. Współpraca samorządów gospodarczych Współpraca samorządów gospodarczych podjęta została do tej pory m.in. pomiędzy polskimi izbami a izbami handlowo-przemysłowymi w Moskwie, Smoleńsku, Niżnym Nowgorodzie, Nowosybirsku, Kiemierowie, Saratowie, Riazaniu, Omsku, Jekaterynburgu, Kazaniu. We współpracy samorządów gospodarczych Polski i Rosji uczestniczy również Krajowa Izba Gospodarcza. Obecnie szczególnego znaczenia nabiera utworzona Rosyjska Rada Biznesu ds. współpracy z Polską. W spotkaniu założycielskim w siedzibie Izby Przemysłowo-Handlowej FR uczestniczyli przedstawiciele struktur rządowych (MSZ i Min. Rozwoju Gosp.) oraz stowarzyszeń przedsiębiorstw oraz firm zainteresowanych współpraca z Polską. Tut. Rada Biznesu widzi zasadność rozwoju kontaktów gospodarczych, w szczególności w zakresie rozwoju wzajemnych i wspólnych inwestycji, działalności małego i średniego biznesu, kooperacji produkcyjnej, wymiany 12/87

informacji gospodarczej, pogłębienia współpracy pomiędzy regionami obu krajów. Rada widzi również swoje miejsce w wspieraniu organów administracji państwowej w działaniach na rzecz rozwoju dwustronnych stosunków gospodarczych. 3.1.5. Dostęp do rynku Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług Problematyka dostępu do rynku rosyjskiego wiąże się z występowaniem barier taryfowych i pozataryfowych, w tym m.in. takich jak: kontyngenty ilościowe (mięso wieprzowe, wołowe i drobiowe); wysokie cła na wybrane towary (m.in. cukier, tłuszcze i oleje, meble, niektóre wyroby metalurgiczne); wynikające z postępowań ochronnych kontyngenty (np.lampy elektryczne), długotrwałe biurokratyczne procedury dostępu do rynku usług budowlanych i zatrudnienia specjalistów oraz towarzyszące podejmowaniu i realizacji projektów inwestycyjnych w Federacji Rosyjskiej; stosowanie cen orientacyjnych (minimalnych) przy odprawie celnej towarów wwożonych do Rosji., dotyczy to m.in. niektórych artykułów rolno spożywczych oraz chemii budowlanej; problemy w uzyskaniu prawa własności do ziemi, w tym szczególne utrudnienia dla inwestorów zagranicznych; brak skutecznej ochrony znaków towarowych. Po okresie obowiązywania ograniczeń na dostawy produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego z Polski do Rosji, strona rosyjska wznowiła import polskich produktów pochodzenia zwierzęcego z zakładów, które przeszły pozytywnie kontrole rosyjskich służb weterynaryjnych oraz uznawanie polskich certyfikatów fitosanitarnych w odniesieniu artykułów roślinnych. Dostęp do rynku pracy. Świadczenie usług i zatrudnienie obywateli RP W Rosji obowiązują ograniczenia ilościowe wydanych pozwoleń zaproszeń na wjazd do FR obywateli innych państw w celu wykonywania pracy (na mocy uchwały rządu nr 782 z 30.10.2002 r.). W roku 2010 limit wynosi 1.900 tys. osób. Podstawowe zasady wydawania pozwoleń na pracę na terytorium FR dla obywateli innych państw (w tym obywateli RP), obowiązują na podstawie art. 18 ustawy O prawnym statusie obcokrajowców w Federacji Rosyjskiej z 25.07.2002 r., z uwzględnieniem zmian wprowadzonych 19 maja 2010 roku, odnoszą się do następujących kwestii: a) pozwolenie na pracę może być wydane obcokrajowcowi, który ukończył 18 lat; b) obywatel obcego państwa może otrzymać pozwolenie na pracę, jeśli jest zarejestrowany w FR jako indywidualny przedsiębiorca i zamierza prowadzić działalność gospodarczą bez osobowości prawnej lub jest zaproszony w charakterze zagranicznego pracownika przez pracodawcę albo zamawiającego wykonanie prac (usług) na zasadzie umów o pracę lub umów cywilno-prawnych w granicach limitu określonego w pozwoleniu na przyjazd i zatrudnieniu pracowników z zagranicy w celu wykonywania pracy na terytorium FR; c) pozwolenie wydawane jest pracodawcy lub zamawiającemu wykonanie robót (usług) dla każdego zagranicznego pracownika a także dla obywatela innego państwa zarejestrowanego w FR w charakterze indywidualnego przedsiębiorcy; d) warunkiem otrzymania pozwolenia jest wniesienie przez pracodawcę lub zamawiającego usługi odpowiednich środków finansowych (kaucji) do organu wydającego pozwolenia koniecznych dla wjazdu pracownika na terytorium FR; e) pracodawcą lub zamawiającym wykonanie pracy (usługi) występującym o pozwolenia na 13/87

pracę dla pracowników zagranicznych może być obywatel obcego państwa zarejestrowany w Rosji jako indywidualny przedsiębiorca; f) wniosek o pozwolenie na pracę składa pracodawca, zamawiający wykonanie pracy (usługi) lub obcokrajowiec zarejestrowany w FR jako przedsiębiorca do odpowiedniego terytorialnie organu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; g) pracodawca jest zobowiązany uzyskać zezwolenie na pracę dla pracownika z zagranicy przed rozpoczęciem przez niego pracy w FR. Obcokrajowiec czasowo przebywający w Federacji Rosyjskiej nie może wykonywać pracy poza granicami podmiotu terytorialnego FR, na terytorium którego ma prawo do zamieszkania. Zezwolenie może być wydane na czas trwania umowy o prace lub cywilno prawnej, lecz nie dłużej niż na 1 rok. Przepisy ustawy w przedmiocie zatrudnienia cudzoziemców wprowadzają ograniczenia dostępu cudzoziemców do wykonywania niektórych prac (w administracji państwowej, wojsku itp.). Od 13 kwietnia 2004 r. obcokrajowiec, wjeżdżający do FR w celu wykonywania pracy, musi posiadać tzw. zwykłą wizę roboczą, wydawaną na okres kontraktu, lecz nie dłużej niż na 1 rok. W ciągu miesiąca od zatrudnienia obcokrajowca (na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej), pracodawca jest zobowiązany zawiadomić o tym Regionalną Inspekcję Pracy. Nowe zmiany ustawy O prawnym statusie obcokrajowców w Federacji Rosyjskiej dopuszczają możliwość zatrudnienia cudzoziemca w ramach danego zezwolenia u innego pracodawcy pod warunkiem zgłoszenia w ciągu 15 dni rozwiązania umowy z dotychczasowym pracodawcą i w tym przypadku istnieje również możliwość przedłużenia zezwolenia na pracę również poza limitami rocznymi na zatrudnienie cudzoziemców. Zgodnie z nowymi przepisami pracodawcy lub usługodawcy mogą bez ww. określonych zezwoleń zatrudniać wysoko kwalifikowanych specjalistów, pod którymi się rozumie cudzoziemiec, posiadającego doświadczenie zawodowe lub osiągnięcia w okreslonej dziedzinie, jeśli warunki jego zatrudnienia na terytorium FR zakładają osiągnięcie przez niego dochodu rocznego w wysokości nie mniejszej niż 2 miliony rubli. Przy czym do tej kategorii osób nie stosuje się limitów zezwolenia na pracę. Pracodawcy lub Usługodawcy sami i na własne ryzyko dokonują oceny kompetencji i wymogów dla uznania danych pracowników cudzoziemców jako wysokokwalifikowanych specjalistów. Pozwolenie na pracę Specjalista otrzymuje na okres ważności zawartej umowy o pracę lub umowy cywilno prawnej lecz nie dłużej niż na 3 lata. Termin ten może być wielokrotnie przedłużany na czas trwania umowy, nie więcej niż 3 lata dla każdej umowy. Cudzoziemcy mogą sami ogłaszać się jako Wysokokwalifikowani specjaliści występując z wnioskiem do właściwego organu władzy wykonawczej w zakresie migracji lub przedstawicielstw dyplomatycznych RF. Odrębnym zagadnieniem uregulowanym Ustawą jest wykonywanie pracy przez cudzoziemców w przedstawicielstwach zagranicznych osób prawnych na terytorium FR. Ta grupa pracowników nie wymaga zezwolenia na pracę, lecz ustalana jest na podstawie umów międzynarodowych i zasadzie wzajemności w liczbie akredytacji ustalanej dla danego przedstawicielstwa. Nabywanie i wynajem nieruchomości Do wejścia w życie Konstytucji Federacji Rosyjskiej z 12 grudnia 1993 r. sprzedaż nieruchomości w Rosji zagranicznym osobom prawnym i fizycznym była niemożliwa. Obecnie taka możliwość istnieje, chociaż występują liczne ograniczenia w odniesieniu do nabywania działek (gruntów), wynikające z art. 15 Kodeksu Ziemskiego FR. Na podstawie ww. aktu prawnego 14/87

cudzoziemcy, w tym zagraniczne osoby prawne nie mogą posiadać na własność ziemi znajdującej się na terytoriach pogranicznych (strefa przygraniczna, rosyjska część wód i rzek granicznych, jezior, wewnętrznych wód morskich i wewnątrz terytorialnych mórz FR, na terenie których funkcjonuje reżim przygraniczny i znajdują się przejścia graniczne), terytoriach administracyjnych rejonów i miast, stref sanatoryjnych i kurortów oraz specjalnie chronionych parków i stref przyrody. Dokładny spis ograniczeń w dostępie do terytorium FR dla cudzoziemców zawiera odpowiednie rozporządzenie (ukaz) Prezydenta FR. Odrębne ograniczenia dot. bezpłatnego nabywania działek i gruntów przez cudzoziemców, występują w odniesieniu do własności państwowej i municypalnej. Cudzoziemcy nie mogą także nabywać na własność ziemi rolnej, i grunty przeznaczone dla celów rolniczych mogą być jedynie wykorzystywane i być we władaniu na prawach dzierżawy. Powyższy zakaz dotyczy również zagranicznych osób prawnych i firm, zarejestrowanych na terytorium FR w systemie państwowej rejestracji organizacji komercyjnych, w których zagraniczny kapitał przekracza wielkość 50%. Specjalne regulacje dotyczą także zakazu nabywania na własność przez cudzoziemców i zagraniczne firmy części kontynentalnego szelfu, terytoriów leśnych, działek zawierających bogactwa mineralne etc. Tego rodzaju ziemia może być jedynie przekazana we władanie na prawach dzierżawy, pod warunkiem, że dany podmiot zagraniczny zajmuje się określonym rodzajem działalności np. wydobywczej. Cudzoziemcy i zagraniczne osoby prawne mają jednak prawo nabycia na własność ziemi (gruntów i działek), za wyjątkiem rolnej, na podstawie darowizny lub dziedziczenia (spadku). Cudzoziemcy mogą nabyć na własność mieszkanie, dom, część domu lub mieszkania, odrębny pokój etc., a tym bardziej wynająć ww. lokale. Jednakże nie mają prawa do zameldowania (rejestracji) na stałe we ww. własności lub w wynajmowanym pomieszczeniu, gdyż forma zameldowania na stałe w danym miejscu zamieszkania jest przewidziana tylko dla obywateli FR. Cudzoziemcy są meldowani jedynie na pobyt czasowy, w formule przebywania (pobytu) w danym pomieszczeniu, nawet jeśli dane mieszkanie (dom) jest ich własnością. System zamówień publicznych System zamówień publicznych i municypalnych w FR jest uregulowany Federalną Ustawą O rozmieszczeniu zamówień na dostawy towarów, wykonywanie prac, usług dla państwowych i municypalnych potrzeb z 21.07.2005, uzupełnioną zmianami, wniesionymi rozporządzeniami Rządu FR 807 z 27.12.2006 r.; 147 z 10.03. 2007 r. i 53 FZ z 20.04. 2007 r. Zadaniem ww. systemu jest nade wszystko oszczędność w wydawaniu środków budżetowych, rozwój konkurencji i dążenie do zmniejszenia korupcji. Ogólna wielkość w skali roku zamówień publicznych (państwowych i municypalnych) przekracza 4 tryliony rubli (ok. 400 mld PLN). Kontrolą nad właściwą realizacją systemu zamówień publicznych zajmuje się Federalna Służba Antymonopolowa ( Fiedieralnaja Antimonopolnaja Służba FAS), w ramach której działają dwie komisje: ds. kontroli w sferze ogłaszania zamówień na drodze otwartych przetargów (konkursów); i ds. kontroli w sferze ogłaszania zamówień na drodze przeprowadzania zamkniętych przetargów. System zamówień publicznych opiera się na zasadach otwartości i jawności (transparentności) m.in. poprzez otrzymywanie informacji o zamówieniach z oficjalnych stron internetowych i zmniejszenie ilości informacji dot. przetargów, zamieszczanych w prasie. Ww. postanowienia Rządu FR z 2007 r. poszerzyły zakres produkcji i usług, w odniesieniu do których zamówienia państwowe muszą być realizowane wyłącznie poprzez przetargi publiczne, m.in. dotyczy to pośrednictwa finansowego (za wyjątkiem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych), łączności, technicznej obsługi samochodów, remontów i budownictwa. Skutkiem tego jest wyraźne zwiększenie się zakupów poprzez instytucje państwowe towarów i usług, objętych Ogólnorosyjskim klasyfikatorem rodzajów działalności gospodarczej (OKPD) z 15% do 70 %. 15/87

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej W dniu 1 grudnia 1997 roku weszło w życie Porozumienie o partnerstwie i współpracy pomiędzy Rosją a Unią Europejską, zgodnie z którym 5 lat po wejściu w życie porozumienia, Federacja Rosyjska winna ustanowić reguły ochrony praw autorskich analogiczne do obowiązujących w UE. W celu wykonania zobowiązania Rosja winna była wprowadzić do ustawodawstwa uregulowania zgodne z dyrektywami unijnymi, jak również Międzynarodowej Konwencji o ochronie praw wykonawców, producentów nagrań i organizacji nadawców z 23 maja 2003 roku oraz Porozumienia o handlowych aspektach własności intelektualnej (TRIPS) z grudnia 1993 roku. Większość wymaganych zmian została wprowadzona do rosyjskiego ustawodawstwa nowelą do Ustawy Federalnej O prawie autorskim i prawach pokrewnych w dniu 20 lipca 2004 roku (obowiązują od dnia 28 lipca 2004 za wyjątkiem art. 16, 37, 38, 39, które weszły w życie z dniem 1 sierpnia 2006 r.). Ponadto, z dniem 1 stycznia 2008 w życie weszła IV Część Kodeksu Cywilnego pt. Prawa do rezultatów działalności intelektualnej i środków indywidualizacji, która zamieniła szereg rozwiązań ustawowych związanych z ochroną praw autorskich i własności przemysłowej w zakresie m.in.: ochrony wytworów nauki, literatury i sztuki, tajemnicy produkcji, wzorów przemysłowych i modeli, nazw firmowych, oprogramowania komputerowego, znaków towarowych i in. Wprowadzane zmiany dostosowują ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej do wymogów określonych przez Światową Organizację Handlu w Porozumieniu w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS) z 1994 r. Zgodnie z art.15 pkt. 4 Konstytucji Federacji FR ratyfikowane przez Federację Rosyjską umowy międzynarodowe są częścią jej systemu prawnego. Jeśli umową międzynarodową FR przyjęte zostały inne unormowania, aniżeli obowiązujące w prawie wewnętrznym, to przyjmuje się unormowania wynikające z umowy międzynarodowej. Za nadzór nad ochroną własności przemysłowej i intelektualnej odpowiada Federalna Służba ds. Własności Intelektualnej, Patentów i Znaków Towarowych FR (Rospatent). 16/87

3.2 Ukraina 3.2.1. Informacje ogólne Dane geograficzne Ukraina jest największym po Rosji krajem europejskim o powierzchni 603,7 tys. km², co stanowi 5,7% powierzchni Europy i 0,44% powierzchni świata. Graniczy z siedmioma krajami: od północy z Białorusią, od północnego wschodu z Rosją, od zachodu z Polską, Słowacją i Węgrami, a od południowego zachodu z Rumunią i Mołdawią. Południową granicę Ukrainy stanowią morza: Azowskie i Czarne. Według stanu na 1 sierpnia 2011 r. liczba ludności Ukrainy wynosiła 45 mln., z czego prawie 69% mieszkała w miastach. Ukraina w ostatnich 10 latach odnotowała ujemny przyrost naturalny. Jest on wynikiem spadającej liczby urodzeń, wzrostu śmiertelności, a także trudnej sytuacji gospodarczej, która sprzyja emigracji ludności. Obecnie ok. 7,5 mln Ukraińców przebywa poza granicami kraju. Stolicą Ukrainy jest Kijów, liczący oficjalnie 2,8 mln mieszkańców. Pozostałe największe miasta to Charków (1,45 mln), Dniepropietrowsk (1,01 mln), Odessa (1,01 mln), Donieck (968 tys.), Zaporoże (781 tys.) i Lwów (734 tys.). Od 1991 roku oficjalnym językiem urzędowym jest ukraiński. Językiem rosyjskim nadal posługuje się znaczna część mieszkańców wschodnich regionów Ukrainy i Krymu. Główne bogactwa naturalne Najważniejsze bogactwa naturalne Ukrainy to rudy żelaza, węgiel kamienny, rudy manganu, a także gaz ziemny, ropa naftowa (których wydobycie pozwala na pokrycie około 20-30% krajowego zapotrzebowania), siarka, grafit, rudy tytanu, rudy magnezu, potas, sól kamienna, kaolin, rudy niklu i magnezu. Ważnym bogactwem naturalnym są też zajmujące ponad połowę obszaru kraju niezwykle żyzne gleby czarnoziemy (aż 40% światowych zasobów czarnoziemów znajduje się na Ukrainie). System walutowy, kurs i wymiana Walutą Ukrainy od 1996 r. jest hrywna (skrót UAH, skrót ukraiński грн.) równa 100 kopiejkom. Oficjalny kurs ukraińskiej waluty wobec dolara amerykańskiego, publikowany przez Narodowy Bank Ukrainy charakteryzował się w 2010 r. dużą stabilnością i kształtował się w przedziale 7,88-8,01 UAH/USD. Sytuacja nie uległa zmianie również w 2011 r. kurs hrywny wobec dolara ulegał niewielkim wahaniom i na koniec września wynosił 9,97 UAH/USD. Przy praktycznie sztywnym kursie wobec USD, kurs hrywny wobec euro jest zależny od notowań pary EUR/USD. W ukraińskich miastach funkcjonuje relatywnie duża liczba punktów wymiany walut, przy czym od 23.09.2011 r. dokonanie wymiany wiąże się z koniecznością okazania dowodu tożsamości (paszportu). Infrastruktura transportowa Na granicy Polski i Ukrainy funkcjonuje 12 przejść granicznych: sześć drogowych oraz sześć kolejowych. Sieć dróg i połączeń kolejowych jest dobrze rozwinięta, choć w wielu przypadkach wymaga modernizacji. Największe znaczenie w połączeniach międzynarodowych ma lotnisko Boryspol w Kijowie. Lotnisko Kijów-Żuliany oraz w Odessie, Charkowie, Dniepropietrowsku, Doniecku, Lwowie, Zaporożu, Iwano-Frankowsku, Krzywym Rogu, Użhorodzie, Mariupolu, Czerniowcach, Symferopolu, Łuhańsku i Równem, choć mają status międzynarodowych, odgrywają rolę głównie w ruchu krajowym. Najważniejsze ukraińskie porty morskie na Morzu Czarnym to Odessa, Iljiczewsk, Piwdenny, Biłhorod Dniestrowski, Mikołajów, Oczaków, Chersoń, Skadowsk, Eupatoria i Teodozja, na Morzu Azowskim: Mariupol, Berdiańsk i Kercz, a na Dunaju: Izmaił, Kilija i Reni. 17/87

Obowiązek wizowy Obywatele RP wjeżdżający na terytorium Ukrainy są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy wystarczającym dokumentem jest ważny paszport. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy daje możliwość przebywania obywatelom Polski na terytorium Ukrainy bez konieczności posiadania wizy do 90 dni w ciągu sześciu miesięcy. W przypadku pobytów dłuższych obywatele RP mogą ubiegać się o wizę pobytową lub zezwolenie na pobyt czasowy. 3.2.2. System administracyjny Od momentu ogłoszenia niepodległości 24 sierpnia 1991 r. Ukraina jest republiką demokracją parlamentarną z systemem wielopartyjnym. Podstawą porządku prawnego na Ukrainie jest Konstytucja uchwalona 28 czerwca 1996 r. Zgodnie z konstytucją, Ukraina jest suwerennym i niezależnym, demokratycznym, socjalnym państwem prawa. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 5-letnią kadencję. Jedynym organem władzy ustawodawczej jest jednoizbowy parlament Rada Najwyższa Ukrainy (Werchowna Rada), licząca 450 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych. Organem władzy wykonawczej jest rząd Gabinet Ministrów, którego rola po ostatnim orzeczeniu Sądu Konstytucyjnego sprowadzona została de facto do roli administratora, a głównym podmiotem władzy wykonawczej ponownie został Prezydent Ukrainy. Szefa rządu premiera, zgodnie z przywróconymi przepisami konstytucji, desygnuje Prezydent (przy wymogu akceptacji przez parlament). System sądowniczy Ukrainy obejmuje Sąd Najwyższy (SN), sądy powszechne, sądy gospodarcze i arbitrażowe. SN nadzoruje działalność sądów powszechnych. Sądem właściwym do rozpatrywania spraw gospodarczych jest na Ukrainie sąd gospodarczy. Jeśli strony umowy handlowej zawrą w umowie klauzulę arbitrażową uznają za właściwy do rozstrzygania ewentualnych sporów sąd arbitrażowy. Najbardziej znanym miejscowym sądem arbitrażowym jest Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy przy Izbie Handlowo-Przemysłowej Ukrainy w Kijowie. 3.2.3. Gospodarka Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej PKB Ukrainy wzrósł w 2010 r. o 4,2%1. Nominalna wartość PKB w 2010 r. wyniosła 1094,6 mld UAH. Największy wzrost wartości dodanej brutto w 2010 r. odnotowano w przemyśle przetwórczym (+14,5%) oraz produkcji i dystrybucji energii elektrycznej, gazu i wody (+8,1%). W I kwartale 2011 r. (w porównaniu do analogicznego okresu ub. r.), PKB Ukrainy wzrósł o 5,3%, a w II kwartale o 3,8%. Według wstępnych danych Państwowej Służby Statystyki (PSSU), PKB Ukrainy w czwartym kwartale 2011 r. wzrósł o 4,6% (w porównaniu do analogicznego okresu 2010 r.) i w efekcie w całym 2011 r. zwiększył się o 5,2%. Nominalna wartość PKB w III kw. wyniosła prawie 388 mld UAH, a za okres styczeń-wrzesień 2011 r. 968 mld UAH (wobec 784,3 mld UAH w tym samym okresie 2010 r.). 1 W 2009 r. PKB Ukrainy odnotował spadek o 15,1%. 2 Spadek produkcji przemysłowej w 2009 r. wyniósł 21,9% (rok wcześniej -3,1%). 3 W 2009 r. spadek produkcji budowlanej wyniósł 48,2%. Inwestycje kapitałowe W 2010 r. w ukraińską gospodarkę zainwestowano 189,1 mld UAH, z czego 150,7 mld UAH (79,7%) stanowiły inwestycje w kapitał podstawowy. W stosunku do 2009 r. inwestycje w kapitał podstawowy zmniejszyły się o 0,6% (w 2009 r. w odniesieniu do 2008 r. o ponad 40%). Największy udział (34,2%) miały inwestycje w sferę przemysłu (20% inwestycji dotyczyło przemysłu przetwórczego), operacji z nieruchomościami i usług dla przedsiębiorstw (21,7%) oraz transportu i łączności (17%). W pierwszym półroczu 2011 r. w ukraińską gospodarkę 18/87

zainwestowano 80,4 mld UAH, z czego 65,1 mld UAH (81%) stanowiły inwestycje w kapitał podstawowy. W stosunku do pierwszego półrocza 2010 r. inwestycje w kapitał podstawowy wzrosły o 15,9%. Produkcja przemysłowa W 2010 r., w porównaniu do roku poprzedniego, wzrosła o 11%2. Najwyższą dynamikę wzrostu odnotowały sektory najmocniej dotknięte kryzysem lat 2008-2009. Najbardziej o prawie 61% wzrosła produkcja środków transportu oraz całego przemysłu maszynowego o 34,5%. Istotnie wzrosła także m.in. produkcja przemysłu chemicznego o 25,7%, wydobycie rud metali o 14,8% oraz produkcja metalurgiczna o 12,3%. Mniejszą skalę wzrostu odnotowano m.in. w przemyśle spożywczym (o 2,9%). Spadło wydobycie surowców energetycznych (o 3,1%) oraz produkcja koksu i przetwórstwo ropy naftowej (o 0,1%). W okresie styczeń-wrzesień 2011 r. produkcja przemysłowa wzrosła o 8,6% w porównaniu z analogicznym okresem 2010 r. W 2011 r. odnotowano wzrost produkcji przemysłowej, w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego, o 7,6%. Wysoką dynamikę wzrostu odnotowały: przemysł maszynowy (+17,2%; o 22,6% wzrosła produkcja środków transportu) i chemiczny (+18,4%). Produkcja metalurgiczna wzrosła o 8,9%. Spadek produkcji zarejestrowano natomiast w przemyśle spożywczym (o 0,6%), papierniczym (o 0,9%) oraz w produkcji koksu i przetwórstwa naftowego (o 8,5%). Produkcja rolna W 2010 r. zmniejszyła się o 1% w stosunku do 2009 r. Produkcja roślinna zmniejszyła się o 4,6%. W 2010 r. zebrano 39,2 mln ton zbóż, tj. o 14,8% mniej niż w roku poprzednim, a także 13,7 mln ton buraków cukrowych (wzrost o 36%), 6,8 mln ton ziarna słonecznika (wzrost o 6,4%), 18,7 mln ton ziemniaków (spadek o 4,9%) oraz 8,1 mln ton warzyw (spadek o 2,6%). W stosunku do 2009 r. wzrosła wielkość sprzedaży zwierząt na ubój (o 6,7% do 2,9 mln t) i produkcja jaj (o 6,6%) oraz nastąpił spadek produkcji mleka (o 3,1% do 11,2 mln t). Pogłowie bydła rogatego zmniejszyło się w przeciągu roku o 1,8% (do 4,7 mln szt. wg stanu na 1 stycznia 2011 r.), wzrosło pogłowie świń (o 6,1% do 8 mln szt.) i drobiu (o 5,6% do 202,1 mln szt.). W okresie styczeń-sierpień 2011 r. produkcja rolna wzrosła o 10,5%. Wg danych PKSU produkcja rolna w 2011 r. wzrosła o 17,5% w stosunku do 2010 r. W ciągu roku zebrano rekordowe 56,7 mln t zbóż (wzrost o 44,3%), 18,7 mln t buraków cukrowych (+36,2%), 8,7 mln t ziarna słonecznika (+27,9%), 24,2 mln t ziemniaków (+29,6%) i 9,8 mln ton warzyw (+21%). W 2011 r. wzrosła wielkość sprzedaży zwierząt na ubój (o 3,5% do 3 mln t) i produkcja jaj (o 9,6% do 18,7 mld szt.), spadła natomiast produkcja mleka (o 1,4% do 11,1 mln t). Pogłowie bydła rogatego - wg stanu na 1.01.2012 - wynosiło 4,47 mln szt., co oznacza spadek o 0,5%, pogłowie trzody chlewnej spadło o 6,1%, do 7,48 mln szt., a pogłowie drobiu zmniejszyło się o 2,1%, do 199,5 mln szt. Budownictwo Zakończyło 2010 rok z ujemnym wynikiem wartość wykonanych prac budowlanych była niższa o 5,4% niż w 20093 (i wyniosła 43,2 mld UAH). Odnotować należy jednak stopniową poprawę sytuacji w sektorze na przestrzeni roku. W okresie styczeń-sierpień 2011 r. w ukraińskim budownictwie nastąpił wzrost o 13%. W 2011 r. odnotowywana była stopniowa poprawa sytuacji w tym sektorze (który najgłębiej doświadczał skutków kryzysu gospodarczego i najdłużej, bo aż przez trzy lata notował spadek aktywności) - wartość wykonanych prac budowlanych w 2011 r. (60,5 mld UAH) była wyższa o 11% niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Transport W 2010 r. na Ukrainie przewieziono 755,3 mln t ładunków, tj. o 8,5% więcej niż w roku poprzednim. W transporcie lotniczym przewozy towarowe wzrosły o 2,6%, w transporcie 19/87

kolejowym o 10,5%, w transporcie drogowym o 12,8%, a w transporcie morskim i śródlądowym o 13%. Zwiększył się transport i tranzyt gazu ziemnego (odpowiednio o 6,3% i 2,9%), spadł natomiast transport i tranzyt ropy naftowej (o 22,7% i 30,8%). Transportem pasażerskim przewieziono 6,8 mld osób, czyli o 6% mniej niż w 2009 r. W okresie styczeń-sierpień 2011 na Ukrainie przewieziono 526,9 mln t ładunków, tj. o 8,8% więcej niż w tym samym okresie roku poprzedniego. W 2011 r. na Ukrainie przewieziono 811,7 mln t ładunków (z tego 57,7% transportem kolejowym, 22% drogowym i 19,1% rurociągowym), tj. o 7,4% więcej niż roku poprzednim. W transporcie drogowym przewozy towarowe wzrosły o 12,6%, w transporcie kolejowym - o 8,2%, w transporcie lotniczym - o 2,8%, w transporcie rurociągowym - o 1%, a w transporcie morskim i śródlądowym spadły o 10,7%. W omawianym okresie transportem pasażerskim przewieziono 6,97 mld osób, czyli o 1,9% więcej niż w 2010 r. Inflacja W okresie od stycznia do grudnia 2010 ceny konsumpcyjne wzrosły o 9,1% (wobec 12,3% w 2009 r.). Tym samym po raz pierwszy od 2003 r. na Ukrainie osiągnięto jednocyfrowy wskaźnik inflacji. Spośród produktów spożywczych w 2010 r. najbardziej wzrosły ceny ziemniaków (o ponad 46%), serów (o ponad 25%), masła (o prawie 24%) oraz cukru i warzyw (o ponad 20%), a także wyrobów alkoholowych i tytoniowych (o 22%), a spośród pozostałych istotnych pozycji w koszyku wydatków opłaty za gaz ziemny (o 50%) oraz ceny paliw (o 14%). Ceny produkcji przemysłowej (PPI) wzrosły w 2010 r. o 18,7%. W okresie od stycznia do września 2011 r. ceny konsumpcyjne wzrosły o 4,2%, a średnioroczna stopa inflacji spadła na koniec września do 5,9%. W 2011 r. ceny konsumpcyjne wzrosły o 4,6%, co stanowiło najlepszy rezultat od 2002 r. (dzięki niewielkiemu wzrostowi cen żywności, o 1,7%, przy spadku m.in. cen warzyw, owoców i cukru). Najbardziej wzrosły w 2011 r. ceny paliw (o ponad 30%), usług transportowych (o 19,7%) i usług komunalnych (o 11%, najbardziej - energii elektrycznej, o 22,9%). Ceny produkcji przemysłowej (PPI) wzrosły w 2011 r. o 14,2%. Handel wewnętrzny Obroty przedsiębiorstw zajmujących się handlem hurtowym w 2010 r. wyniosły 956,3 mld UAH i były nieznacznie wyższe w porównaniu z rokiem poprzednim (wzrost o 0,4%). Obroty w handlu detalicznym w omawianym okresie osiągnęły wartość 529,9 mld UAH, co oznacza wzrost o 7,6%. W okresie 8 miesięcy 2011 r. wzrost wartości obrotów w handlu hurtowym i detalicznym wyniósł odpowiednio 0,2% i 15,2%. Handel zagraniczny W 2010 r. eksport ukraińskich towarów zwiększył sie o 29,6% i osiągnął wartość 51,4 mld USD, natomiast import wzrósł o 33,7% do poziomu 60,7 mld USD. Deficyt w handlu towarami wyniósł 9,3 mld USD (wzrost o 3,6 mld USD w porównaniu do 2009 r.). Deficyt w handlu towarowym Ukrainy w 2010 r. był w dużej mierze równoważony przez nadwyżkę w handlu usługami dodatnie saldo wyniosło 6,2 mld USD, dzięki czemu łączny deficyt handlu zagranicznego Ukrainy wyniósł niespełna 3,1 mld USD. Wśród odbiorców ukraińskiego eksportu towarowego wzrósł udział krajów WNP (z 33,9% do 36,4%) oraz UE (z 23,9% do 25,4%), obniżyło się znaczenie odbiorców z państw azjatyckich (z 30,6% do 26,7%). Spośród głównych partnerów handlowych Ukrainy najbardziej w omawianym okresie wzrósł eksport do Włoch (o 96,5%), Rosji (o 58,1%), Białorusi (o 50,9%), Polski (o 47,9%) i Turcji (o 42,3%). Największy udział w ukraińskim eksporcie w 2010 r. miały Rosja (26,1%, wzrost o 4,7 pp. w stosunku do 2009), Turcja (5,9%), Włochy (4,7%), Białoruś (3,7%), Polska (3,5%), Niemcy (2,9%) i Indie (2,8%). Do najważniejszych pozycji eksportowych należały wyroby metalurgiczne (33,7% udziału), artykuły rolno-spożywcze (19,3%), produkty mineralne (13,1%), 20/87