Rosyjski rynek górniczy 2014-07-31 15:00:05

Rosyjski rynek górniczy 2014-07-31 15:00:05

2 W ciągu ostatniej dekady zaszło bardzo wiele zmian w geopolitycznym systemie na świecie. Jedną z najistotniejszych zmian jest to, iż przez ten okres kilka krajów na świecie mogło czerpać ogromne zyski z surowców mineralnych posiadanych na terytorium własnego państwa, a których to ceny poszybowały w górę na fali tzw. "hossy surowcowej. Jednym z takich krajów jest właśnie Rosja. Zasoby surowców w Rosji W ciągu ostatniej dekady zaszło bardzo wiele zmian w geopolitycznym systemie na świecie. Jedną z najistotniejszych zmian jest to, iż przez ten okres kilka krajów na świecie mogło czerpać ogromne zyski z surowców mineralnych posiadanych na terytorium własnego państwa, a których to ceny poszybowały w górę na fali tzw. "hossy surowcowej. Jednym z takich krajów jest właśnie Rosja. Kraj ten posiada na swoim terytorium praktycznie wszystkie pierwiastki, które znajdują się na tablicy Mendelejewa. Obecnie wydobywanych jest tam ponad 100 różnych minerałów. Rosja jest liderem pod względem posiadanych zasobów rud żelaza, diamentów, niklu. Posiada również znaczne zasoby tytanu, miedzi, cynku, srebra, złota czy też np. kwarcu. Rosja zajmuje drugie miejsce na świecie pod względem zasobów węgla (zaraz po Stanach Zjednoczonych), oraz jest jednym z największych dostawców gazu na świecie. Rosja posiada więc naturalną przewagę konkurencyjną w dziedzinie zasobów energetycznych i stara się to wykorzystywać na arenie międzynarodowej, co przejawia się choćby tym, iż już teraz jest głównym dostawcą energii dla krajów G8. Naturalną rzeczą jest więc nacisk na stały rozwój tych gałęzi przemysłu wydobywczego z których będzie można czerpać największe korzyści finansowe. Dla jeszcze lepszego zrozumienia bogactwa zasobów naturalnych, posiadanych przez FR, poniżej zaprezentowane zostały dwa wykresy - ceny ropy, miedzi i węgla oraz wykres cen złota w latach 2002 2012. Pokazują one jasno, jak wielkie możliwości otworzyły się przed tym krajem przez ostatnie 10 lat oraz jaki potencjał finansowy znajduje się w Rosji, dzięki dochodom z wydobycia zaledwie tych 4 surowców.

3 Rynek wydobycia węgla w Rosji Federacja Rosyjska należy do światowych producentów i eksporterów węgla. Na terytorium FR znajduje się 1/3 światowych zapasów węgla, z czego 1/5 należy do zapasów udokumentowanych. 70% zapasów przypada na złoża węgla brunatnego. Zapasy węgla przy obecnym poziomie wydobycia powinny wystarczyć Rosji na ponad 400 lat. Zapasy prognozowane szacowane są na 4 bln ton, co stanowi 30% zapasów światowych. Regiony bogate w węgiel są niejako podstawą funkcjonowania dla całych miast, które niejednokrotnie nie powstałyby gdyby nie zasoby węgla i możliwość pracy przy jego wydobyciu. Jednak nie zawsze wydobycie węgla w Rosji było opłacalne. Po rozpadzie ZSRR przeprowadzono restrukturyzację przemysłu węglowego. Praktycznie całe wydobycie węgla przeszło w ręce właścicieli grup finansowych, holdingów metalurgicznych i węglowoenergetycznych. Górnictwo z gałęzi przynoszącej straty i korzystające z dotacji państwowych przekształciło się w dochodową gałąź rosyjskiej gospodarki. O tym jak ważną rolę odgrywa ta gałąź gospodarki świadczy fakt iż pod koniec stycznia 2012 roku premier Rosji Władimir Putin zatwierdził długoterminowy program rozwoju przemysłu węglowego w Rosji (80% zasobów węgla znajduje się na Syberii). Program zakłada, że do 2030 r. wydobycie węgla wzrośnie do 430 mln ton i będzie ono prowadzone w 64 kopalniach, a poziom wydajności pracy (wydobycie węgla na pracownika) będzie pięć razy wyższy niż w 2010 r. roku (9 tys. ton w stosunku do poziomu z 2010 r. czyli - 1,88 tys. ton). W całym okresie realizacji programu zostanie wprowadzonych 505 mln ton nowych i zmodernizowanych urządzeń do wydobywania węgla, a wycofanych zostanie 375 mln ton parku maszynowego przestarzałego i przynoszącego niezadowalające efekty w postaci niskiej wydajności wydobycia. Obecnie do największych zagłębi węglowych w Rosji należą: Zagłębie Kuźnieckie (Kuzbas), Kańsko-Aczyńskie i Peczorskie. Na wyczerpaniu są zasoby węgla na Uralu, złoża podmoskiewskie i Zagłębie Donieckie (wschodni Donbas). W Syberyjskim Okręgu Federalnym zgromadzone są największe złoża węgla kamiennego i brunatnego. Potwierdzone zapasy okręgu ocenia się na 161,2 mld ton, tj. 80% rosyjskich zapasów. Z tego 90% znajduje się w Zagłębiu Kuźnieckim (Kuzbas), Gorłowskim (Obwód Nowosybirski) i Kańsko-Aczyńskim (północno-zachodnia część Obwodu Kiemierowskiego). W Syberyjskim Okręgu Federalnym wydobycie prowadzone jest w 83 kopalniach. Po spadku wydobycia węgla na początku lat 90-tych, od 1999 r. odnotowuje się wzrost wydobycia, aczkolwiek nie osiągnęło ono jeszcze poziomu z 1988 r. w wysokości 425 mln t. W ciągu ostatnich 10 lat wydobycie węgla wzrosło o 25%. Jeszcze szybciej rosła przeróbka węgla, która w ciągu 10 lat wzrosła o 36%, w tym węgla koksującego o 12%, a energetycznego prawie dwukrotnie. Według danych Ministerstwa Energetyki FR wydobycie węgla osiągnęło w 2010 r. 323 mln ton, co oznacza wzrost

4 o 6,8% w stosunku do 2009 r. Rosja jest piątym eksporterem węgla na świecie. W 2010 r. wyeksportowała 115 mln ton węgla, w tym 18 mln ton stanowił węgiel koksujący. Wzrost wydobycia dotyczy zarówno wydobycia podziemnego, jak i w kopalniach odkrywkowych. Wydobycie węgla realizuje 231 przedsiębiorstw wydobywczych, w tym 138 kopalni odkrywkowych i 93 kopalnie podziemne. W Rosji działa 56 fabryk wzbogacania węgla o wydajności 145 mln ton rocznie. Obecnie każda nowo uruchomiana kopalnia, związana jest z jednoczesnym oddaniem do użytku zakładu wzbogacania węgla. Rosyjski rynek maszyn górniczych perspektywy dla polskich firm W związku z postępującą modernizacją rosyjskiego przemysłu wydobywczego, która odnosi się nie tylko do rynku węgla, ale również do rynku miedzi czy złota, warto przyjrzeć się bliżej perspektywom wejścia na rosyjski rynek maszyn górniczych, którego perspektywy rozwoju wydają się być bardzo obiecujące dla polskich producentów. W Rosji na obecny moment, działające zakłady wzbogacania węgla wyposażone są w większości w przestarzałe maszyny wymagające szybkiej wymiany. Obecnie 60% wyposażenia zakładów jest w pełni wyeksploatowane. Przykładowo, w Obwodzie Kiemierowskim w 6 zakładach wyposażenie przekroczyło 50 lat eksploatacjiw siedmiu 40 lat i w kolejnych sześciu od 30 do 15 lat. W górnictwie węgla zatrudnionych jest około 200 tys. osób, a wraz z zakładami kooperującymi i członkami rodzin można stwierdzić, że z branżą górniczą w Rosji związanych jest ok. 3 mln mieszkańców. Dla polskich producentów maszyn i urządzeń górniczych, rynki zagraniczne, w tym w szczególności rynek rosyjski, wydaje się naturalnym kierunkiem rozwoju. Poszerzanie obecności na takich rynkach zagranicznych jak Argentyna, Chiny i Rosja - poprzez eksport kompleksowych rozwiązań i usług, wzbogacenie oferty o inne obszary górnictwa czy przeniesienie działalności handlowej za granicę to obecnie najbardziej rozwojowa forma rozwijania przedsiębiorstwa. Warto przy tym przypomnieć, iż jeszcze w latach 60-tych XX wieku sprowadzano wyroby rosyjskiego przemysłu maszyn górniczych do Polski: kombajny, obudowy zmechanizowane, kompleksy ścianowe, sprzęt do poszukiwania nafty i gazu, urządzenia transportowe i wiertnicze. Po rozpoczęciu przez Polskę produkcji urządzeń górniczych, głównie kombajnów i hydrauliki sterowniczej, role się odwróciły - z importera Polska przekształciła się w liczącego eksportera. Od ponad 10 lat wszystkie kopalnie na rynku rosyjskim są prywatne i w związku z tym nie mają obowiązku ogłaszania przetargów, lecz - w praktyce - bardzo często to robią. Rosjanie przy wyborze sprzętu, zwracają uwagę przede wszystkim na jakość. Cena odgrywa ważną rolę, ale istotniejsze są warunki płatności, warunki gwarancyjne oraz usługa serwisowa, czyli jednym słowem kompleksowa oferta, w skład której powinny wchodzić takie rzeczy jak: dostawa, montaże, nadzory, szkolenie fachowców oraz serwis i inne usługi remontowe gwarancyjne i pogwarancyjne. Kompleksowość tych działań powoduje, że dana spółka umacnia swoją pozycję na rynku.

5 Dobrym przykładem polskiej firmy, która kompleksowo działa na rynku rosyjskim jest Grupa Kopex, która aby sprostać oczekiwaniom rynku rosyjskiego postanowiła otworzyć w Rosji w 2010 roku polską spółkę - Kopex Sibir w Nowokuźniecku, w której posiada 100% udziałów, a poprzez którą buduje zaufanie rosyjskiego partnera biznesowego, może szybko reagować na potrzeby klientów oraz oferować im serwis oraz bazę remontową. Wszystko to zaowocowało tym, iż obecnie Kopex jest rozpoznawalny na rynku jako marka godna zaufania, silny producent oraz dostawca wysokiej klasy maszyn i urządzeń, dzięki czemu skutecznie zwiększa swój udział w rynku, który obecnie sięga kilkunastu procent. W czasie kilkudziesięciu lat działalności na rynku rosyjskim Grupa Kopex dostarczyła ponad 130 kompleksów ścianowych. W okresie trzech ostatnich kwartałów 2012 roku dostarczyła 3 kompletne instalacje ścianowe nowej generacji wykonane przez spółki Grupy Kopex. Konkurencja rosyjskich i zagranicznych producentów maszyn górniczych na rosyjskim rynku Obecnie na rosyjskim rynku działają prawie wszyscy liczący się na świecie producenci maszyn i urządzeń dla przemysłu górniczego. Na przykład w jednym z największych zagłębi węglowych Rosji w Zagłębiu Kuźnieckim (Kuzbas) od kilku lat działają przedstawicielstwa niemieckiej firmy Becker Mining Systems, fińskiej firmy Sandvik Mining Construction, a także Stowarzyszenie Producentów Sprzętu Górniczego (CDT) Republiki Czeskiej. Produkcja tych przedsiębiorstw skierowana jest głównie do Syberyjskiej Węglowo Energetycznej Spółki (SUEK), oraz "JUzhkuzbassugol" i "Kuznetskugol". Jednak rozpatrując różnych producentów sprzętu górniczego, nie możemy zawsze mówić o konkurencji bezpośredniej niektórych firm, ponieważ takie firmy jak np. Caterpillar, Hitachi, Liebherr, Komatsu, Terex produkują tylko koparki hydrauliczne i tylko w tej klasie mogą być porównywane. Jeżeli zaś chodzi o producentów urządzeń do kruszenia i mielenia, to mocną pozycję na rynku reprezentują takie firmy jak: Metso, Sandvik, niemiecki Krupp Polisius i rosyjska firma Tyazhmash, oraz przede wszystkim rosyjska firma OMZ która posiada znaczną część rynku rosyjskiego maszyn do kruszenia, ale przede wszystkim ok. 70% rynku ciężkich koparek i zgarniarek. Głównymi zagranicznymi konkurentami dla rosyjskiej firmy OMZ na rynku rosyjskim są: P&H oraz Bucyrus obie amerykańskie. W niektórych segmentach maszyn górniczych na rynku rosyjskim występują również takie firmy jak HEC (Indie) oraz BEML (Indie), a także spora liczba chińskich producentów, ale ich udział w ogólnej sprzedaży jest stosunkowo niski. Rosyjscy producenci maszyn górniczych dla gałęzi wydobycia węgla posiadają póki co znaczną przewagę na rynku rosyjskim i to oni póki co są częściej wybierani przez kopalnie rosyjskie. Sytuacja jest natomiast zupełnie inna jeśli chodzi o rosyjskie kopalnie zorientowane na wydobycie rud polimetalicznych, które to preferują przede wszystkim firmy nie rosyjskie. Dobrym przykładem jest kopalnia MMC "Norilski Nikiel", która z zasady nie kupuje sprzętu rosyjskich producentów, a zaopatruje się u producentów

6 pochodzących ze Szwecji, Finlandii oraz Stanów Zjednoczonych. Dzieje się tak ze względu na fakt, że rosyjskie przedsiębiorstwa, według ekspertów zatrudnionych w kopalni, nie mogą zaoferować sprzętu, który dorównywałby zarówno pod względem jakości, jak i ceny urządzeniom zagranicznych producentów. Specyfika każdej kopalni jest inna i ważne jest aby dostosować ofertę ściśle do potrzeb konkretnego klienta. W przypadku kopalni MMC Norilski Nikiel warto dodać, że posiada ona jedną ze swoich filii za kołem polarnym, w której wykorzystywanych jest 400 maszyn nieustannie narażonych na niezwykle ciężkie warunki. Skutkuje to koniecznością całkowitej odnowy parku maszynowego raz na 5 lat. Kolejnym przykładem rosyjskiego przedsiębiorstwa, wykorzystującego maszyny i urządzenia górnicze produkcji zachodniej jest firma Polimetall, która specjalizuje się w wydobyciu złota oraz srebra w Rosji. W tym przypadku 95% wszystkich maszyn i urządzeń służących do wydobycia metali pochodzi z zagranicy, np. wiertnice firmy Atlas Copco, Koparki firmy - Hitachi, spycharki i ładowarki firmy Komatsu i Caterpillar, wywrotki firmy- Komatsu, podziemne urządzenia górnicze firmy- Atlas Copco. Co ciekawe, w tym przypadku pomimo faktu, że urządzenia rodzimej produkcji są tańsze nawet o połowę, to jak twierdzi kierownictwo zakładu, doświadczenia zdobyte podczas użytkowania sprzętu produkcji zachodniej w pełni tłumaczą zasadność płacenia wyższej ceny. Szybki rozwój sektora maszyn i urządzeń górniczych, który jest efektem rozwoju rosyjskiej gospodarki i inwestycji skierowanych w tym kierunku, stwarza wyjątkowe możliwości dla producentów sprzętu górniczego również i z Polski. Na obecny moment niszę na rosyjskim rynku wypełniają głównie firmy zachodnie, jednak z czasem konkurencja się zaostrzy, ponieważ firmy rosyjskie będą dążyły do tego, aby produkować sprzęt na tyle dobry, iż będzie on mógł zastąpić sprzęt produkcji zachodniej. maj 2014 rok Opracowanie: Kamil Grzegorczyk, praktykant WPHI w Moskwie Źródła: strony www.stooq.pl oraz www.stockcharts.com 2014 WPHI Ambasady RP w Moskwie Publikowanie w całości lub części materiałów zawartych w niniejszym opracowaniu dozwolone jest wyłącznie przy powołaniu się na źródło informacji.

7