Europejski System Transferu Punktów Karta opisu przedmiotu Nazwa przedmiotu: Farmakologia Kod Kierunek: Pielęgniarstwo Specjalność: Wymiar godzin: 60 godzin Wykłady:30, Ćwiczenia: 15, Samokształcenie:15, Rok I/semestr: II Rodzaj przedmiotu: podstawowy Liczba punktów ECTS 5 Prowadzący: prof. dr hab. farm. Michał H.UMBREIT Instytut: Nauk o Zdrowiu w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Gnieźnie. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Przedmiot podstawowy, realizowany na pierwszym roku Studiów Stacjonarnych w semestrze drugim (letnim). Cele nauczania przedmiotu: Zajęcia z farmakologii dla pielęgniarek, które stanowią tę ważną część personelu medycznego, mającą najbliższy kontakt z pacjentem, obejmują: wiadomości o grupach leków, takich jak: ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, układu krążenia, układu oddechowego, układu moczowego, przewodu pokarmowego oraz gruczołów wydzielania wewnętrznego. Ponad to wykłady powinny obejmować także krew i środki krwiozastępcze. Na wykładach należy zwrócić szczególną uwagę nas takie zagadnienia jak: mechanizmy działania leków, wskazania lecznicze, działania niepożądane, możliwość wystąpienia interakcji i innych ważnych z punktu widzenia terapii zagadnień. Również ważnym jest, aby zaznajomić pielęgniarki z istniejącymi źródłami informacji o lekach, lekozależności, jak również z aspektem farmakoekonomiki stosowania leków. Opis treści kształcenia : Treści wykładów i ćwiczeń: 1. Wprowadzenie do zajęć z farmakologii. 1.1. Lek jako molekuła chemiczna nazewnictwo 1.2. Pochodzenie leku i postacie leków oraz dawki leków i dawkowanie z uwzględnieniem dawek pediatrycznych i geriatrycznych 1.3. Sposób wprowadzania leków do organizmu 1.4. Źródła informacji o lekach 1.5. Informacja o sposobach zapisywania leków 1.6. Podstawy farmakokinetyki: wchłanianie i dystrybucja leków, transport leków przez błony biologiczne, metabolizm leków, eliminacja leków z ustroju oraz : stała eliminacji, objętość dystrybucji, biologiczny okres półtrwania leku, układy kompartmentowe. 1.7. Podstawy farmakodynamiki: działanie leków - przyczynowe, objawowe, miejscowe, o działaniu wybiórczym, działanie niepożądane, reakcje uczuleniowe, działanie na: płód, rakotwórcze, toksyczne wskaźnik terapeutyczny (IT) oraz tachyfikacja, tolerancja, kumulacja i lekozależność. 1.8. Mechanizmy działania leków: fizykochemiczny i biochemiczny, receptory farmakologiczne agonista i antagonista, interakcje leków farmaceutyczna, 1
farmakodynamiczna, farmakokinetyczna. 1.9. Podstawy farmakoekonomiki. 2. Leki wpływające na układ anatomiczny, nerwy obwodowe i mięśnie 2.1. Leki układu przywspółczulnego leki cholinomimetyczne, IAChE, cholinolityki, Parasympatykolityki. 2.2. Leki układu współczulnego sympatykomimetyki, i leki hamujące czynność układu współczulnego. 2.3. Leki wpływające na zwoje układu autonomicznego w tym porażające ganglioplegii. 2.4. Leki wpływające na zakończenia ruchowe - zwiotczające I i II rzędu i pobudzające. 2.5. Leki znieczulające miejscowo. 2.6. Leki spazmolityczne. 3. Leki wpływające na ośrodkowy układ nerwowy 3.1.Leki znieczulenia ogólnego premedykacja farmakologiczna, wziewne i dożylne środki znieczulania ogólnego. 3.2.Leki przeciw bólowe narkotyczne i nienarkotyczne leki przeciwbólowe. 3.3.Leki psychotropowe przeciwlękowe, neuroleptyczne, przeciwdepresyjne. 3.4.Leki nasenne i uspokajające. 3.5.Leki przeciwpadaczkowe typy padaczek i stosowane leki na te schorzenia. 3.6.Leki stosowane w chorobach neurodegeneracyjnych np. chorobie Parkinsona i w innych schorzeniach. 3.7.Leki cucące. 4. Zależności lekowe i narkomania 4.1.Leki wywołujące uzależnienia narkotyczne leki przeciwbólowe, leki nasenne, kokaina, inne leki z tej grupy. 4.2.Inne substancje o działaniu uzależniającym związki o działaniu halucynogennym, amfetaminy i inne związki pobudzające, pochodne kannabinolu, środki wziewne. 5. Związki endogenne i leki wpływające na procesy regulacyjne organizmu 5.1. Hormony podwzgórza, przysadki mózgowej, tarczycy, nadnerczy, wpływające na gospodarkę wodną, wpływające na gospodarkę wapniowo fosforanową, płciowe, hormonalna terapia, zastępcza, doustne środki antykoncepcyjne. 5.2. Witaminy i pierwiastki śladowe witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie, pierwiastki - mikro i makro elementy oraz pierwiastki śladowe. 5.3. Autokoidy histamina i leki przeciwhistaminowe, prostanoidy i leukotrieny,tlenek azotu, serotonina, angiotensyna. 6. Leki stosowane w chorobach układu krążenia: 6.1.Leki stosowane w niewydolności krążenia. 6.2.Leki stosowane w zaburzeniach rytmu. 6.3.Leki stosowane w nadciśnieniu. 6.4.Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca. 6.5.Ogólne zasady postępowania w zawale serca. 6.6.Leki stosowane we wstrząsie. 7. Farmakoterapia chorób krwi i układu krwiotwórczego: 7.1. Krew i preparaty krwiozastępcze-krew pełna, preparaty komórkowe, osocza, środki krwiozastępcze. 7.2.Leki wpływające na czynność krwiotwórczą szpiku czynniki wzrostu, leki stosowane w niedokrwistościach. 7.3.Leki wpływające na krzepliwość krwi stosowane w terapii chorób zakrzepowo zatorowych, hamujące krzepnięcie krwi, trawiące fibrynę. 2
8. Leki stosowane w chorobach układu oddechowego: 8.1. Leki wykrztuśne i sekretolityczne o działaniu odruchowym, działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe, zmieniające ph wydzieliny, leki sekretolityczne. 8.2. Leki przeciwastmatyczne rozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli, zapobiegające reakcji alergicznej, inne leki wspomagające w leczeniu stanów skurczowych oskrzeli. 9. Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego: 9.1.Leki stosowane w zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego leki: przeciwbiegunkowe, leki przeczyszczające. 9.2.Leki wpływające na funkcje wydzielnicze przewodu pokarmowego leki pobudzające i hamujące sekrecję żołądka, wzmacniające barierę śluzówkową, neutralizujące kwas solny (antacida), żółciotwórcze i żółciopędne. 9.3.Leczenie zakażeń Helicobacter pylori. 9.4.Leki przeciwwymiotne. 10. Leki stosowane w zakażeniach bakteryjnych, grzybiczych, wirusowych i pasożytniczych: 10.1. Antybiotyki β-laktamowe, makrolidy, linkozamidy, aminoglikozydowe, tetracykliny, inne antybiotyki. 10.2. Syntetyczne leki chemioterapeutyczne: 10.2.1. Sulfonamidy: o średnim, o przedłużonym i długim czasie działania, słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego, do stosowania miejscowego, 10.2.2. Pochodne nitrofuranu, 10.2.3. Pochodne nitroimidazolu, 10.2.4. Chinoliny przeciwbakteryjne. 10.3. Leki przeciwgrzybiczne. 10.4. Leki stosowane w leczeniu gruźlicy. 10.5. Leki przeciwwirusowe. 10.6. Leki przeciwpierwotniakowe. 10.7. Leki stosowane w zakażeniach robakami i stawonogami. 10.8. Środki o działaniu odkażającym i antyseptycznym. 11. Immuno farmakologia: 11.1. Leki immunostymulujące. 11.2. Leki immunosupresyjne. 12. Chemio terapia nowotworów: 12.1. Teoretyczne podstawy chemioterapii nowotworów. 12.2. Leki przeciwnowotworowe alkilujące, antymetabolity, antybiotyki, alkaloidy, taksany, lignany, enzymy i inne. 12.3. Hormonoterapia. 12.4. Immunoterapia. 12.5. Terapia genowa. 12.6. Inhibitory kinaz białkowych. 12.7. Przeciwciała monoklinalne. 13. Środki cieniujące: 13.1. Środki nie zawierające oraz zawierające jod. 13.2. Środki cieniujące używane w badaniach ultrasonograficznych (USG). 13.3. Środki cieniujące używane w badaniach jądrowego rezonansu magnetycznego (NMR). 13.4. Wpływ środków cieniujących na wyniki badań laboratoryjnych oraz interakcje z lekami. 13.5. Działania niepożądane i toksyczne środków cieniujących. 3
14. Wpływ leków na płód. Leki a karmienia piersią: 14.1. Chemioterapia zakażeń bakteryjnych i grzybiczych w położnictwie. 14.2. Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. 14.3. Leki psychotropowe. 14.4. Pochodne kwasu barbiturowego. 14.5. Leki stosowane w chorobach układu krążenia. 14.6. Witaminy a ciąża. 14.7. Leczenie wybranych chorób w okresie ciąży: Powikłania zakrzepowo zatorowe, Cukrzyca, Schorzenia tarczycy, Padaczka, Zakażenia HIV a ciąża, 14.8. Leki a karmienie piersią. 14.9. Leki tłumiące laktacji. 15. Leki stosowane w położnictwie: 15.1. Leki stosowane w okresie okołoporodowym o raz leki pobudzające czynność skurczową macicy. 15.2. Anelgezja porodu opioidy p. bólowe, leki uspokajające, dożylne środki znieczulenia ogólnego, środki zwiotczające i znieczulające miejscowo. 15.3. Postępowanie w przypadku krwotoku położniczego. 15.4. Leki stosowane w rzucawce. 15.5. Leki stosowane w porodzie przedwczesnym zagrażającym: 15.5.1.Leki tokolityczne, 15.5.1.1.Leki pobudzające receptory β adrenolityczne, 15.5.1.2.Antagoniści receptora oksytocynowego, 15.5.1.3.Siarczan magnezu, 15.5.1.4.Leki blokujące kanały wapniowe, 15.5.1.5.Inhibitory syntezy (cyklogenazy) prostoglandynowej, TEMATYKA DO SAMOKSZTAŁCENIA: 1. Używki wywołujące uzależnienia etanol, nikotyna. 2. Leki przeciwzapalne niesterydowe i inne stosowane w reumatyzmie, stosowane w leczeniu dny, leki moczopędne. 3. Leki przeciwmiażdżycowe. 4. Leki stosowane w leczeniu skaz krwotocznych działające miejscowo i ogólnie. 5. Postępowanie w utrzymującym się ostrym napadzie duszności i w stanie astmatycznym. Wymagane wiadomości: Efektem kształcenia będzie nabycie umiejętności i kompetencji w zakresie posługiwania się wiedzą o lekach, poznanie grup leków i ich zastosowanie w określonych jednostkach chorobowych. Nabycie wiadomości o krwi i o środkach krwiozastępczych celem bezpiecznego ich podawania; Przechowywania leków, krwi i środków krwiozastępczych; rozpoznawania i reagowania w sytuacjach niepożądanego działania; korzystania ze źródeł informacji o lekach; doboru środków dezynfekcyjnych pod kątem skuteczności działania. 4
Forma prowadzonych zajęć: Nauczanie tradycyjne (wykłady). Nauczanie interaktywne (ćwiczenia): obliczanie dawek leku, referaty, prezentacje multimedialne. Nauczanie interdyscyplinarne w oparciu o wiedzę teoretyczną z zakresu histologii, fizjologii i wybranych klinik (pediatria, interna, kardiologia, położnictwo) Metody oceny: Egzamin testowy po drugim semestrze studiów. Warunkiem koniecznym przystąpienia do egzaminu końcowego jest obecność na wszystkich godzinach przewidzianych ćwiczeń. Bibliografia : 1. Farmakologia, Podręcznik dla studentów i absolwentów Wydziałów Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznych; Pod redakcją Grażyny Rajtar Cynke, Wyd.II. Lublin 2007. 2. Leki współczesnej terapii 2009, Encyklopedia dla Lekarzy i Farmaceutów, Medical Tribune Polska, Warszawa 2009, wyd.19. 3. Leki po Dyplomie Vademecum 2008/II, Medical Tribune Polska, Warszawa 2008. 4. Chemia leków, Podręcznik dla studentów farmacji i farmaceutów, E. Pawełczyk, M. Zając, A. Jelińska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL (2009), wyd.3. 4. Kompendium farmakologii; Pod redakcja Waldemara Jańca, Wydawnictwo Lekarskie PZWL (2008). 5