SANITARNO - EPIDEMIOLOGICZNA W PILE

PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA POWIATOWA STACJA SANITARNO - EPIDEMIOLOGICZNA W PILE OCENA STANU SANITARNEGO I SYTUACJI EPIDEMIOLOGICZNEJ POWIATU PILSKIEGO W 2017 ROKU PIŁA LUTY, 2018 ROK

Spis treści Wstęp... 3 I. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych... 6 II. Stan sanitarny obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku... 19 III. Jakość wody przeznaczonej do spożycia... 40 IV. Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej i kąpielisk... 45 V. Stan sanitarny podmiotów wykonujących działalność leczniczą... 63 VI. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy... 72 VII. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych 85 VIII. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny... 96 IX. Oddział Laboratoryjny... 106 X. Działalność w zakresie oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia... 109 Zakończenie... 135 2

WSTĘP Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) powołana jest do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego celem ochrony zdrowia ludzi przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych. W 2017 roku głównym celem działalności PIS było promowanie zdrowego stylu życia, nadzór nad bezpieczeństwem żywności i żywienia oraz bezpieczeństwem zdrowotnym wody, przeciwdziałanie zagrożeniom stwarzanym przez środki zastępcze i nowe substancje psychoaktywne, zapobieganie powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych poprzez sprawowanie zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego w zakresie zdrowia publicznego. Powyższy cel realizowany był przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile w oparciu o ustawę z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2017r., poz.1261 ze zm.) oraz inne akty prawne normujące kompetencje Inspekcji Sanitarnej. Realizując ustawowe obowiązki objęto nadzorem 2855 obiektów. Przeprowadzono 5404 kontrole sanitarne, do badań laboratoryjnych pobrano 2957 próbek, wykonano ogółem 13085 badań, wydano 991 decyzji administracyjnych w tym 697 decyzji merytorycznych oraz 294 decyzje płatnicze. Nadzorowane obiekty kontrolowane były zgodnie z wymogami zawartymi w obowiązujących procedurach i instrukcjach systemu zarządzania, w oparciu o tworzony corocznie na podstawie Wytycznych Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego Plan zasadniczych przedsięwzięć, w którym określony jest cel, główne kierunki działania i zasadnicze zamierzenia przyjęte do realizacji na dany rok dla poszczególnych komórek organizacyjnych, harmonogram nadzoru nad obiektami oraz planem pobierania próbek. W działalności laboratoryjnej, jak i kontrolnej doskonalono wdrożone systemy zarządzania jakością zgodnie z normami PN-EN ISO/IEC 17025:2005 i PN EN ISO/IEC 17020:2012. Gwarantują one uzyskanie wiarygodnych wyników badań i kontroli, jak również skuteczną realizację zaplanowanych celów/przedsięwzięć w obszarze ochrony zdrowia ludzkiego. Laboratorium funkcjonujące w Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Pile posiada certyfikat akredytacji nr AB 616 Polskiego Centrum Akredytacji od 2005 roku. Gwarancją wysokich kompetencji technicznych do wykonywania badań są pozytywne wyniki udziału w krajowych i międzynarodowych badaniach biegłości oraz akredytacja Polskiego 3

Centrum Akredytacji nr AB 616. W 2017r. Polskie Centrum Akredytacji potwierdziło kompetencje Laboratorium na kolejny - czwarty cykl akredytacji. Szczegółowy zakres badań akredytowanych znajduje się w Zakresie Akredytacji Laboratorium Badawczego nr AB 616, wydanie 16 z dnia 26 maja 2017r. Laboratorium w 2017 r. wzięto udział w badaniach biegłości zorganizowanych przez: 1. LGC Wielka Brytania /UKAS 0001 / - dla oznaczeń wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w próbkach wody. 2. LGC Wielka Brytania /UKAS 0001/ - dla oznaczeń mikrobiologicznych wody (Clostridium perfringens i Pseudomonas aeruginosa). 3. Firmę Doradczą ISOTOP s.c. Polska /PT 006 / - dla oznaczeń pyłów dla frakcji wdychanej i respirabilnej w środowisku pracy. 4. Firmę Doradczą ISOTOP s.c. Polska - dla oznaczeń hałasu w środowisku pracy. 5. LABQUALITY Finlandia /PT02 / - dla identyfikacji szczepów bakteryjnych (obecność pałeczek Salmonella). Dla wszystkich sprawdzanych parametrów uzyskano wyniki zadawalające. Laboratorium Badania Wody i Gleby wykonywało badania próbek wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, wody z pływalni, kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli w ramach realizacji zadań przez Państwową Inspekcję Sanitarną oraz w ramach działalności usługowej. Na zlecenia prowadzono również pomiary w środowisku pracy w zakresie badania stężenia pyłu przemysłowego, natężenia hałasu, drgań miejscowych i oświetlenia. Badania próbek wody wykonywano dla Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w Pile, Chodzieży, Czarnkowie, Międzychodzie, Wągrowcu i Złotowie. Laboratorium Mikrobiologii i Parazytologii wykonywało badania kału w kierunku pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella w materiale ludzkim, zgodnie z wymaganiem Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2018 r. poz. 151.). W roku 2017 badania wykonywane były w ramach nadzoru epidemiologicznego pełnionego przez Państwową Inspekcję Sanitarną dla Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w Pile, Chodzieży, Czarnkowie, Międzychodzie i Złotowie. Wykonywano również badania do celów sanitarno-epidemiologicznych oraz badania skuteczności sterylizacji w ramach działalności usługowej. Realizując zadania związane z zapobieganiem i zwalczaniem chorób zakaźnych u ludzi, kontynuowano nadzór nad czynnym uodpornieniem populacji w ramach Programu Szczepień Ochronnych. Podejmowano również działania wobec osób uchylających się od wykonania obowiązku szczepień ochronnych. 4

Celem usprawnienia nadzoru nad chorobami zakaźnymi, wdrożono System Rejestracji Wywiadów Epidemiologicznych (SRWE). W ramach prowadzonej działalności oświatowo-zdrowotnej i w zakresie promocji zdrowia realizowano liczne programy edukacyjne. Edukacja zdrowotna kierowana była do ogółu społeczeństwa i wszystkich grup wiekowych. Inicjowano, koordynowano i przeprowadzano w szerokiej współpracy środowiskowej działania dotyczące następujących zagadnień: profilaktyka nikotynowa i zażywanie substancji psychoaktywnych, profilaktyka HIV/AIDS i chorób zakaźnych, profilaktyka nadwagi i otyłości, profilaktyka chorób nowotworowych i chorób układu krążenia. Promowano zasady zdrowego stylu życia, aktywność fizyczną i racjonalne odżywianie. Realizowano przedsięwzięcia oparte na programach ogólnopolskich, regionalnych, lokalnych jak również odnoszących się do konkretnych środowisk. Prowadzono działania profilaktyczne i informacyjne podnoszące wiedzę i świadomość społeczną na temat wpływu narkotyków i nowych substancji psychoaktywnych na funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Realizowano m.in. projekt edukacyjny Wiem - nie biorę! Jestem bezpieczny Wzmożono nadzór epidemiologiczny oraz bieżący nadzór sanitarny w szczególności nad jakością zdrowotną żywności, wody do spożycia, warunkami żywienia zbiorowego, stanem sanitarnym obiektów użyteczności publicznej, podmiotów wykonujących działalność leczniczą. W przedkładanej ocenie stanu sanitarnego i sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego za 2017r. ujęto sytuację epidemiologiczną w zakresie chorób zakaźnych, wyniki nadzoru sanitarnego prowadzonego przez PSSE w Pile wskazując jednocześnie kierunki dalszych, skutecznych działań w celu utrzymania na dobrym poziomie stanu sanitarnego i sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego. Ocena stanu sanitarnego i sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego w roku 2017 jest również dostępna w Biuletynie Informacji Publicznej PSSE w Pile: http:\\bip.psse-pila.pl 5

I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH Działania podejmowane w 2017 roku przez Sekcję Epidemiologii wynikały z aktualnej sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego i dotyczyły działań związanych z nadzorem epidemiologicznym mającym na celu ochronę zdrowia i życia ludzkiego, takich jak: wczesne wykrywanie i zwalczanie chorób zakaźnych, ognisk chorób zakaźnych, zakażeń zakładowych oraz ognisk zatruć pokarmowych w ramach zabezpieczenia przeciwepidemicznego mieszkańców, szczegółowe opracowywanie dochodzeń epidemiologicznych dotyczących zachorowań na choroby zakaźne celem wdrożenia działań profilaktycznych i p/epidemicznych, nadzór nad osobami pokąsanymi przez zwierzęta, nadzór nad nosicielami zakaźnych schorzeń jelitowych, nadzór nad realizacją programu eradykacji wirusa Polio, Odry i Różyczki, nadzór nad epidemią grypy w oparciu o program SENTINEL, prowadzenie rejestrów chorób zakaźnych, podejmowania działań związanych z systemem wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami oraz atakami biologicznymi, obejmujący kraje UE (RAS(BICHAT), sporządzanie raportów o zgonach, zachorowaniach i podejrzeniach zachorowań na wybrane choroby zakaźne, nadzór nad właściwą realizacją Programu Szczepień Ochronnych oraz prowadzenie działań wobec osób uchylających się od wykonywania obowiązku szczepień ochronnych, poprawę jakości udzielanych świadczeń medycznych w ramach kontroli nad obiektami lecznictwa zamkniętego i otwartego. I.1. Nadzór nad chorobami zakaźnymi Analizę sytuacji epidemiologicznej przeprowadzono w oparciu o zgłoszone i zarejestrowane zakażenia i choroby zakaźne, zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. 2016r., poz.1866). Liczbę zachorowań i współczynnik zapadalności (obliczony na 100 tys. mieszkańców powiatu pilskiego) dla poszczególnych chorób zakaźnych w 2017 r. w porównaniu do 2016r. przedstawiono w poniższej tabeli. 6

Tabela 1. Liczba zachorowań i współczynniki zapadalności* dla poszczególnych chorób zakaźnych w latach 2016-2017 Jednostka chorobowa Salmonellozy Inne bakteryjne zakażenia jelitowe (ogółem) Wirusowe zakażenia jelitowe 2016r. 2017r. Liczba zapadalność Liczba zapadalność * zachorowań * zachorowań Zatrucia pokarmowe 20 14,5 12 8,73 Zakażenia pozajelitowe 1 0,7 1 0,73 wywołane przez C.difficile 14 10,2 26 18,9 wywołane przez Yersinia enterocolitica 2 1,45 1 0,73 inne określone 1 0,7 0 0 wywołane przez rotawirusy 40 29,1 88 64,05 wywołane przez norowirusy 2 1,4 2 1,4 inne określone wirusy 8 5,8 8 5,82 inne nie określone 26 18,9 19 13,8 Wirusowe zakażenia jelitowe u dzieci do lat 2 54 2.254,6 80 3.200 Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu ogółem 47 34,2 51 37,1 w tym u dzieci do lat 2 26 1085,6 27 1.080 Lamblioza (giardioza) 3 2,2 0 0 Krztusiec 65 47,3 16 11,6 Płonica (szkarlatyna) 27 19,6 19 13,8 Inwazyjna Choroba wywołana przez Neisseria meningitidis - zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 0 0 1 0,73 Inwazyjna choroba zapalenie opon mózgowordzeniowych wywołana przez 1 0,7 3 2,2 Streptococcus pneumoniae posocznica 0 0 1 0,73 Inwazyjna Choroba róża 4 2,9 7 5,1 wywołana przez Strptococcucs pyogenes zespół wstrząsu septycznego 1 0,7 0 0 Borelioza z Lyme 45 32,7 51 37,1 Styczność i narażenie na wściekliznę / potrzeba szczepień 25 18,2 26 18,9 Ospa wietrzna 344 250,7 574 417,8 WZW typu A 0 0 11 8,0 WZW typu B ostre 1 0,7 0 0 WZW typu B - przewlekłe 13 9,4 14 10,2 WZW typu C wg definicji przypadku-2014r. 24 17,4 19 13,8 WZW inne i nieokreślone 1 0,7 0 0 Świnka (nagminne zapalenie przyusznic) 6 4,4 3 2,2 Wirusowe zapalenie opon mózgowych inne i nieokreślone 4 2,9 7 5,1 Wirusowe zapalenie mózgu nie określone 0 0 1 0,73 Bakteryjne zapalenie opon mózgowych inne i nieokreślone 1 0,7 1 0,73 Zapalenie opon mózgowych inne i nieokreślone 2 1,4 1 0,73 Grypa 1 0,7 4 2,9 Włośnica 0 0 8 5,8 Kiła 4 2,9 2 1,4 Nowo wykryte zakażenie HIV 2 1,45 3 2,2 AIDS 0 0 1 0,73 Gruźlica 10 7,7 11 8,0 * zapadalność liczona na 100 tys. mieszkańców powiatu pilskiego 7

W 2017r. zarejestrowano 981 przypadków zakażeń i chorób zakaźnych oraz 219 przypadków pokąsań przez zwierzęta (2016r. zarejestrowano 792 przypadki zakażeń i chorób zakaźnych oraz 202 przypadki pokąsań przez zwierzęta). Sekcja Epidemiologii przeprowadziła 1189 wywiadów epidemiologicznych w zakresie chorób zakaźnych i 185 kontroli podmiotów leczniczych (2016r. 1094 wywiady epidemiologiczne i 184 kontrole podmiotów leczniczych), prowadziła dystrybucję szczepionek dla podmiotów leczniczych na terenie powiatu pilskiego, nadzór nad wykonawstwem szczepień ochronnych oraz nad zakażeniami szpitalnymi i drobnoustrojami alarmowymi. Podejmowała również działania wobec osób uchylających się od wykonywania obowiązku szczepień ochronnych. Na dzień 31.12.2017r. - liczba osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych (rodziców i opiekunów prawnych) wynosiła 24; liczba dzieci nie szczepionych - 17 (stan na 31.12.2016r.; liczba osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych - 18; liczba dzieci nie szczepionych 12). Działania podejmowane przez Sekcję Epidemiologii wynikały z aktualnej sytuacji epidemiologicznej powiatu pilskiego i skierowane były na ochronę zdrowia i życia ludzkiego Tabela 2. Działalność nadzorowa w zakresie chorób zakaźnych w 2017 r. W tym: Liczba wywiadów przeprowadzona w związku ze zgłoszeniami zachorowań na 782 chorobę zakaźną (pojedynczymi przypadkami). Liczba wywiadów przeprowadzonych w związku ze zgłoszeniami dodatnich 51 wyników biologicznych czynników chorobotwórczych. Liczba wywiadów przeprowadzonych w związku ze stycznością/narażeniem na 356 wściekliznę Dochodzenia epidemiologiczne ogółem 1189 w ogniskach zachorowań na choroby zakaźne 7 w ogniskach zatruć pokarmowych 19 nadzorem nad otoczeniem chorych na wzw typu B oraz osobami z wykrytym antygenem HBS nadzorem nad otoczeniem chorych na wzw typu C, lub osobami z obecnością przeciwciał anty HCV nadzorem nad prawidłowością postępowania w przypadku ekspozycji na 126 zakażenie tężcem nadzorem nad prawidłowością opieki nad pracownikami eksponowanymi na 3 choroby odzwierzęce w środowisku nosicieli duru brzusznego 0 w podmiotach leczniczych 10 Liczba wykonanych przekierowań (do innych PSSE/WSSE) formularzy zgłoszeń 189 zachorowań na choroby zakaźne lub dodatnich wyników laboratoryjnych w kierunku biologicznych czynników chorobowych 45 117 I.1.1. Choroby szerzące się drogą pokarmową W roku 2017 wśród bakteryjnych zatruć pokarmowych dominowały zachorowania wywołane przez pałeczki Salmonella. Ogółem zarejestrowano 12 zachorowań, współczynnik zapadalności 8,73/100tys. Nastąpił spadek zachorowań w stosunku do roku poprzedniego, kiedy 8

zarejestrowano 20 zachorowań, współczynnik zapadalności 14,5/100tys. Hospitalizowanych zostało 11 osób, a 1 osoba była leczona ambulatoryjnie. Wszystkie zachorowania zostały potwierdzone badaniami laboratoryjnymi na podstawie, których określono następujące czynniki etiologiczne : Salmonella Enteritidis 6 zachorowań; Salmonella Typhimurium 4 zachorowania; Salmonella gr C1-1 zachorowanie; Salmonella sppecies 1 zachorowanie. Z przeprowadzonych wywiadów epidemiologicznych, podobnie jak w latach poprzednich wynika, że domniemanym źródłem zakażenia w przeważającej liczbie zachorowań były jaja oraz mięso drobiowe. Miejscem spożycia zakażonych produktów były mieszkania prywatne żywienie indywidualne. Dominujący czynnik etiologiczny to pałeczka Salmonella Enteritidis. Poza tym zarejestrowano 1 zachorowanie na jersiniozę, współczynnik zapadalności 0,73/100tys. (2016r.-2 zachorowania, współczynnik zapadalności 1,45/100tys.), które dotyczyło 12-letniego chłopca zamieszkałego na wsi. Dziecko spożywało posiłki przygotowywane wyłącznie w domu, głównie z mięsa drobiowego, wieprzowego, jaj, mleka pasteryzowanego, warzyw i owoców. Chłopiec został hospitalizowany w Szpitalu Uniwersyteckim im. dr A. Jurasza w Bydgoszczy, w badaniu mikrobiologicznym kału uzyskano obfity wzrost Yersinia enterocolitica. W 2017 r. zarejestrowano ogółem 107 zachorowań na biegunki u dzieci do lat 2. Nastąpił znaczny wzrost zachorowań w stosunku do roku poprzedniego, kiedy zarejestrowano 82 biegunki. Hospitalizowanych zostało - 105 dzieci, a leczonych ambulatoryjnie 2 dzieci. Badania diagnostyczne przeprowadzono u 80 pacjentów (80 badań wirusologicznych; 0 - badań bakteriologicznych), liczba dzieci nie badanych wynosiła - 27. Na podstawie badań diagnostycznych zakwalifikowano zachorowania jako: a) wirusowe zakażenia jelitowe 80 zachorowań (w 2016 r. -54 zachorowania), - rotawirusy 58 zachorowań (w 2016r.- 26), - adenowirusy 6 zachorowań (w 2016r.- 5), - norowirusy - 1 zachorowanie (w 2016r - 1), - wirusowe zakażenie jelitowe, nie określone - 15 zachorowań (w 2016r.-22); b) biegunki i zapalenia żołądkowo jelitowe bliżej nie określone o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu - 27 zachorowań (2016r. 26 zachorowań). Ponadto w roku 2017 zgłoszono 2 ogniska choroby przenoszonej drogą pokarmową (2016r. 0 ): 1) Ognisko zatrucia pokarmowego wywołanego włośniem krętym (Trichinella spiralis) ognisko zostało zgłoszone telefonicznie przez lekarza dyżurnego Oddziału Zakaźnego 107 Szpitala Wojskowego w Wałczu. Miejscem wystąpienia ogniska były 3 gospodarstwa domowe w gminie Kaczory. Zachorowania wystąpiły u 8 osób (w tym u ośmioletniego dziecka ), które w drugiej połowie września i na początku października 2017r. w swoich mieszkaniach spożywały kiełbasę, 9

przerobioną przez Zakłady Mięsne w Gromadnie, z mięsa dzika i mięsa z jelenia, dostarczonego przez mieszkańca Śmiłowa. U 8 chorych wystąpiły podobne objawy, takie jak: obrzęk twarzy, chrypka, objawy grypopodobne, obrzęk powiek i przekrwienie spojówek, wysoka temperatura. Wszyscy chorzy byli hospitalizowani w oddziałach zakaźnych, gdzie przeprowadzono badania serologiczne, które dało wynik dodatni w kierunku Trichinella spiralis. Po zakończonej hospitalizacji chorzy w stanie dobrym zostali wypisani do domu. Powiatowy Lekarz Weterynarii wraz z pracownikami Sekcji Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku PSSE w Pile pobrał próbki do badania laboratoryjnego z wędlin pozostałych w lodówce w jednym z mieszkań. Badania mikrobiologiczne przeprowadzone w laboratorium przy Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Pile z dnia 27.10.2017r. dały wynik ujemny w kierunku Trichinella spiralis. W związku z brakiem spójności w zebranych wywiadach epidemiologicznych ze stanem faktycznym Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile złożył zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w Chodzieży, w którym zawiadomił o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art.165 1 pkt 1 KK. W wyniku przeprowadzonego dochodzenia epidemiologicznego stwierdzono, co następuje: czynnik etiologiczny Włosień kręty (Trichinella spiralis) potwierdzony badaniami serologicznymi u wszystkich chorych, prawdopodobna przyczyna zatrucia - spożycie zakażonych wędlin przerobionych z dzika brak potwierdzenia badaniami mikrobiologicznymi- wyniki ujemne z pobranych prób, źródło zakażenia zakażone mięso dzika; 2). Ognisko choroby przenoszonej drogą pokarmową wywołane wirusem zapalenia wątroby typu A ognisko objęło teren powiatu pilskiego w miesiącach od sierpnia do grudnia 2017r., kiedy wystąpiło 11 zachorowań, które dotyczyły 11 mężczyzn w wieku od 17 do 67 lat. U wszystkich chorych zaobserwowano podobne objawy, jak: zażółcenie powłok skórnych i oczu, odbarwiony stolec, ciemny mocz, podwyższona temperatura ciała oraz złe samopoczucie. Jedna osoba była leczona ambulatoryjnie, a 10 osób zostało hospitalizowanych w oddziałach zakaźnych. Badania laboratoryjne wykazały u wszystkich chorych podwyższone enzymy wątrobowe oraz dodatnie wyniki w kierunku WZW typu A. W toku dochodzenia epidemiologicznego ustalono liczbę osób narażonych, które miały kontakt z osobą chorą - 63 osoby I.1.2. Choroby w zakresie, których prowadzi się szczepienie ochronne, w tym objęte programami eliminacji W roku 2017 nastąpił znaczny spadek zachorowań na krztusiec w stosunku do roku poprzedniego. Zarejestrowano 16 zachorowań, współczynnik zapadalności wyniósł 11,6/100tys. (2016r. - 65 zachorowań, współczynnik zapadalności 47,3/100tys.), z tego 4 osoby zostały 10

hospitalizowane, a 12 leczono ambulatoryjnie. Zaszczepionych p/krztuścowi było 10 pacjentów w przedziale wiekowym od 5-19 lat. U sześciu osób powyżej 30 roku życia odnotowano brak danych nt. szczepień. Zanotowano także spadek zachorowań na świnkę 3 zachorowania, współczynnik zapadalności 2,2/100tys. w stosunku do roku ubiegłego, kiedy odnotowano 6 przypadków zachorowań, współczynnik zapadalności 4,4/100tys. Chore osoby leczone były wyłącznie ambulatoryjnie. Zachorowania wystąpiły u 3 dzieci zamieszkałych na wsi : dwóch dziewczynek w wieku 4 i 7 lat zaszczepionych jedną dawką szczepionki MMR (czas od zaszczepienia do zachorowania wynosił 3 lata i 6 m-cy oraz w drugim przypadku 6 lat i 10 m-cy) oraz 8-letniego chłopca zaszczepionego jedną dawką szczepionki PRIORIX (czas od zaszczepienia do zachorowania wynosił 7 lat i 10 m-cy). Na podobnym poziomie jak w roku poprzednim kształtowała się liczba zachorowań na Wirusowe Zapalenie Wątroby typu B. Zgłoszonych zostało 14 przypadków zachorowań, współczynnik zapadalności wyniósł 10,2./100tys.z tego 2 osoby zostały hospitalizowane, a 12 leczonych było ambulatoryjnie. I.1.3. Neuroinfekcje W 2017r. zarejestrowano jedno zachorowanie na Inwazyjną Chorobę Meningokokową (w 2016r. -0 zachorowań). Zachorowanie dotyczyło chłopca w wieku 4 lat, zamieszkałego w Pile. Dziecko z podejrzeniem posocznicy meningokokowej oraz zapalenia opon mózgowo rdzeniowych przyjęto w Oddział Chorób Dziecięcych Szpitala Specjalistycznego w Pile, a następnie chory został karetką przetransportowany do Oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej Nad Matką i Dzieckiem w Poznaniu, ul. Krysiewicza 7. Pobrany materiał biologiczny został wysłany do Krajowego Ośrodka Referencyjnego Ośrodkowego Układu Nerwowego w Warszawie (KOROUN). Przeprowadzone badania mikrobiologiczne z surowicy krwi dały wynik dodatni w kierunku Neisseria meningitidis grupy B. Nie ustalono źródła ani okoliczności zachorowania. Powyższe zachorowanie zostało zgłoszone przez lekarza dyżurnego Oddziału Dziecięcego Szpitala Specjalistycznego w Pile na telefon alarmowy PSSE w Pile. Pracownicy Sekcji Epidemiologii niezwłocznie po otrzymaniu informacji rozpoczęli dochodzenie epidemiologiczne w podmiotach medycznych, w miejscu zamieszkania chorego dziecka oraz w przedszkolu, do którego uczęszczało dziecko. Nadzorem lekarskim i epidemiologicznym objęto 61 osób z otoczenia chorego, w tym: 2 rodziców dziecka, 49 dzieci w wieku 3-6 lat z przedszkola, do którego uczęszczało chore dziecko, 7 osób personelu przedszkola, 3 osoby z rodziny: wujek dziecka i dwójka jego dzieci w wieku: 1 rok i 6 lat, 11

Poza tym 10 osób personelu medycznego. Z tego chemioprofilaktyką objętych zostało 56 osób (u 5 dzieci lekarze odstąpili od podania chemioprofilaktyki). Dziecko wypisane do domu w stanie dobrym w dniu 15.12.2017r z rozpoznaniem: Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez Neisseria meningitidis grupy B. W 2017r. nastąpił zasadniczy wzrost zachorowań na inwazyjną chorobę wywołaną przez Streptococcus pneumoniae, gdzie zarejestrowano cztery zachorowania, współczynnik zapadalności 2,9/100tys. (2016-1 zachorowanie, współczynnik zapadalności 0,73/100tys). Dwa spośród zachorowań przebiegały pod postacią zapalenia opon mózgowo rdzeniowych i dotyczyły 43 letniej kobiety 55 letniego mężczyzny zamieszkałych na wsi. Chorzy byli hospitalizowani w Szpitalu Specjalistycznym w Pile, a przeprowadzone badania mikrobiologiczne z płynu mózgowo-rdzeniowego dały wynik dodatni w kierunku Streptococcus pneumoniae. Materiał biologiczny został wysłany i potwierdzony przez KOROUN. Nie ustalono źródła ani okoliczności zachorowania. Chorzy byli obarczeni licznymi chorobami współistniejącymi. Pacjenci w stanie dobrym wypisani zostali do domu. Następne zachorowanie przebiegało pod postacią posocznicy. Zachorował 34-letni mężczyzna, mieszkaniec miasta, znaleziony w hotelu po spożyciu substancji psychoaktywnych, niewydolny oddechowo, z drgawkami i afazją. W moczu stwierdzono amfetaminę i kanabiol. Chory został hospitalizowany w Szpitalu Specjalistycznym w Pile w Oddziale Intensywnej Terapii. Przeprowadzone badania mikrobiologiczne z surowicy krwi dały wynik dodatni w kierunku Streptococcus pneumoniae. Nie ustalono okoliczności zachorowania ani osób z otoczenia chorego ze względu na niemożliwość przeprowadzenia wywiadu epidemiologicznego z pacjentem, gdyż chory w wyniku niedokrwiennego udaru mózgu nie chodzi, nie pamięta zdarzeń i nie mówi. Kolejne, czwarte zgłoszone zachorowanie dotyczyło 59-letniej kobiety zamieszkałej w mieście i zakończyło się zgonem pacjentki. Zachorowanie przebiegało pod postacią bakteryjnego zapalenia opon mózgowo rdzeniowych i mózgu oraz zapalenia opon mózgowo rdzeniowych i rdzenia z licznymi chorobami współistniejącymi. Przeprowadzone badania mikrobiologiczne z płynu mózgowo-rdzeniowego dały wynik dodatni w kierunku Streptococcus pneumoniae. Pobrany materiał biologiczny został wysłany i potwierdzony przez KOROUN. Tak samo jak w roku poprzednim zarejestrowano 1 przypadek bakteryjnego zapalenia opon mózgowo rdzeniowych, które zaklasyfikowano jako bakteryjne zapalenie opon mózgowo rdzeniowych inne i nie określone. Zachorowanie dotyczyło 9-dniowego noworodka, od którego pobrano do badań płyn mózgowo-rdzeniowy, który dał posiew ujemny. Dziecko po hospitalizacji wypisane w stanie dobrym do domu. 12

Nastąpił wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie opon mózgowo rdzeniowych. Wszystkie zachorowania zostały zakwalifikowane jako wirusowe zapalenie opon mózgowo rdzeniowych inne określone i nie określone. Zgłoszonych zostało 7 zachorowań, współczynnik zapadalności 5,1/100tys., podczas gdy w 2016r. wystąpiły 4 zachorowania, współczynnik zapadalności 2,9/100tys. Wszystkie chore osoby zostały poddane hospitalizacji. Natomiast nieokreślone zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych stwierdzono w 1 przypadku (współczynnik zapadalności 0,73/100tys.), który dotyczył 21-letniego mężczyzny zamieszkałego w mieście. Chory został hospitalizowany. W roku 2016 zgłoszono 2 zachorowania, a współczynnik zapadalności wynosił 1,4/100tys. W 2017 roku zarejestrowano ponadto 1 zachorowanie na wirusowe zapalenie mózgu współczynnik zapadalności 0,73/100tys. (2016r. -0). Zachorował 2-letni chłopiec zamieszkały w mieście. Hospitalizowany w Szpitalu Klinicznym w Poznaniu, ul. Szpitalna 27/33. Dziecko po antybiotykoterapii w stanie ogólnym dobrym wypisano do domu. I.1.4. Choroby przenoszone drogą płciową Odnotowano spadek zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową w porównaniu z rokiem 2016. Zarejestrowano 2 zachorowania współczynnik zapadalności 1,4/100tys. (2016r. - 4 zachorowania, współczynnik zapadalności 2,9/100tys.) Zachorowania zostały zgłoszone następująco: -1 zachorowanie na kiłę wczesną, -1 zachorowanie na inną i nieokreśloną postać kiły. I.1.5. Choroby odzwierzęce i zapobieganie wściekliźnie W roku 2017 na terenie powiatu pilskiego doszło do 219 przypadków pokąsań przez zwierzęta. Z powodu styczności i narażenia na wściekliznę u 26 osób podjęto szczepienia p/wściekliźnie (w 2016r. zgłoszono 202 pokąsania, z tego u 25 osób podjęto szczepienia). W większości przypadków doszło do pokąsań przez zwierzęta domowe (psy, koty). Wystąpiły dwa przypadki pokąsania człowieka przez szczury. Podobnie jak w latach ubiegłych nie stwierdzono zachorowań na wściekliznę u ludzi. Zarejestrowano natomiast 8 potwierdzonych laboratoryjnie przypadków zachorowań na włośnicę, współczynnik zapadalności 5,8/100tys. (2016r.- 0). Wszyscy chorzy zostali hospitalizowani. Zachorowania były powiązane ze sobą epidemiologicznie i zgłoszone jako ognisko choroby przenoszonej drogą pokarmową (opisane powyżej). W 2017r. podobnie jak w 2016r. nie zarejestrowano przypadków zachorowań na listeriozę, leptospirozę, tasiemczyce w tym bąblowicę oraz toksoplazmozę. 13

I.1.6. Inne choroby zakaźne Wystąpiło 1 zachorowanie, współczynnik zapadalności 0,73/100tys. na salmonellozę pozajelitową u 64-letniego mężczyzny, mieszkańca Piły, u którego podczas hospitalizacji z powodu marskości wątroby przeprowadzano zabieg usunięcia płynu nagromadzonego w jamie brzusznej. W czasie zabiegu pobrano materiał do badań mikrobiologicznych i stwierdzono obecność pałeczek Salmonella gr DO. Badanie serologiczne płynu z jamy otrzewnej wykazało Salmonellę Enteritidis (2016r. 1 zachorowanie). Nastąpił znaczny wzrost zachorowań na ospę wietrzną w stosunku do roku poprzedniego. Zarejestrowano 574 zachorowania, co daje współczynnik zapadalności 417,8/100tys. podczas gdy w 2016r. zgłoszono 344 zachorowania i współczynnik zapadalności wyniósł 250,2/100tys. Odnotowano również wzrost zachorowań na boreliozę. Zgłoszono 51 zachorowań, współczynnik zapadalności 37,1 (2016r.- 45 zachorowań, współczynnik zapadalności: 32,7/100tys.). Hospitalizowanych zostało 13 osób; leczonych ambulatoryjnie 38 chorych Analiza przeprowadzonych wywiadów wykazała, że większość osób chorych zostało ukąszonych przez kleszcze, podczas przebywania na terenie kompleksów parkowo-leśnych na terenie powiatu pilskiego. Narażenie zawodowe wystąpiło u 3 osób: 2 leśników i 1 osoby wykonującej zawód pracownika leśnego (drwal). Zarejestrowano 19 zachorowań na Wirusowe Zapalenie Wątroby Typu C, współczynnik zapadalności wyniósł 17,4/100tys. (2016r.- 24 zachorowania, współczynnik zapadalności 17,4). Hospitalizowanych zostało 17 chorych, a 2 osoby były leczone ambulatoryjnie. Z uwagi na narażenie zawodowe wyszczególniono 2 zachorowania, które dotyczyły pracowników lecznictwa. W roku 2017 laboratoryjne potwierdzenie zakażenia wirusem grypy uzyskano w 4 przypadkach zachorowań. U wszystkich chorych podczas hospitalizacji potwierdzono zakażenie wirusem grypy typu A (2016r.- 1 potwierdzone zakażenie wirusem grypy typu B ). Poza tym zgłoszono 1518 podejrzeń zachorowań na grypę rozpoznanych przez lekarzy rodzinnych na podstawie objawów klinicznych (w roku 2016-53 podejrzenia zachorowania). Nastąpił nieznaczny wzrost zachorowań na gruźlicę. Wśród mieszkańców powiatu pilskiego zarejestrowano 11 nowych zachorowań, współczynnik zapadalności 8,0/100tys. (2016r.- 10 zachorowań, współczynnik zapadalności 7,7/100tys.). Dotyczyły one 6 mężczyzn w wieku od 33-66 lat zamieszkałych w mieście oraz 5 kobiet w wieku od 27 do 69 lat zamieszkałych głównie w mieście (1 wieś); 6 osób bezrobotnych, 4 osoby na rencie lub emeryturze, 1 osoba pracująca w zawodzie ślusarz-spawacz. Wszyscy chorzy zostali poddani hospitalizacji, a osoby z otoczenia chorych zostały objęte nadzorem lekarskim i epidemiologicznym. 14

I.2. Nadzór nad zakażeniami szpitalnymi Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Pile sprawowała nadzór nad dwoma podmiotami lecznictwa stacjonarnego: Ars Medical sp.z o.o. w Pile oraz ERMED sp.c. w Pile - szpital jednego dnia. W placówce Ars Medical działa 5 oddziałów szpitalnych nie zabiegowych liczących 121 łóżek. Placówka lecznicza ERMED w Pile dysponuje 3 łóżkami i wykonywane są w niej drobne zabiegi chirurgiczne, po których pacjenci przebywają maksymalnie do 5 godzin. Rejestracja zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych prowadzona była zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 23 grudnia 2011r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala (Dz.U. Nr 294, poz.1741). W szpitalach funkcjonuje Zespół i Komitet Kontroli Zakażeń Zakładowych. Procedury zapobiegania zakażeniom szpitalnym zostały opracowane i zawarte w Księdze Procedur Sanitarno - Higienicznych. Przestrzeganie wdrożonych procedur sanitarno-higienicznych nadzoruje Zespół Kontroli Zakażeń Zakładowych. Procedury dostępne również w formie elektronicznej dla wszystkich pracowników. Szkolenie personelu w zakresie zwalczania i zapobiegania zakażeniom szpitalnym odbywa się wg. rocznego planu szkoleń. Ponadto bieżące materiały szkoleniowe, opracowania i najnowsze publikacje dostępne są u pielęgniarki epidemiologicznej lub w razie potrzeby dostarczane przez nią na poszczególne oddziały. I.3 Nadzór nad szczepieniami ochronnymi Obowiązkowi poddawania się szczepieniom podlegają osoby przebywające na terenie Polski przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Program Szczepień Ochronnych (PSO) jest jednym z najważniejszych programów profilaktycznych mających wpływ na stan zdrowia publicznego. Szczegółowe wskazania dotyczące stosowania poszczególnych szczepionek w ramach PSO są opublikowane w formie komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego na podstawie art. 17 ust.11 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2016r. poz.1866). Program Szczepień Ochronnych uwzględnia choroby zakaźne objęte obowiązkiem szczepień ochronnych, osoby i grupy osób obowiązane do poddawania się szczepieniom ochronnym oraz jednolity schemat stosowania poszczególnych preparatów szczepionkowych oraz uwzględnia wskazania do szczepień obowiązkowych i zalecanych. Corocznie w PSSE w Pile dokonywana jest analiza wykonania szczepień ochronnych oraz sporządzane jest sprawozdanie roczne. Analiza uwzględnia stan zaszczepienia przeciwko poszczególnym chorobom zakaźnym dzieci z poszczególnych roczników oraz osób z określonych grup zawodowych i grup ryzyka podlegających obowiązkowi szczepień. Procent realizacji obowiązkowych szczepień ochronnych podobnie jak w roku poprzednim kształtował się na poziomie około 99%. Wprowadzenie obowiązkowych szczepień ochronnych przeciw wybranym 15

chorobom zakaźnym zmniejsza społeczne skutki związane z ciężkimi, zdrowotnymi następstwami chorób zakaźnych, w tym związanych z kosztami leczenia chorób zakaźnych oraz ich powikłań. Nałożenie przez ustawodawcę powszechnego obowiązku poddawania się szczepieniom ochronnym przeciw wybranym chorobom zakaźnym, zapewnia odpowiednio wysoki odsetek osób poddających się szczepieniom i skutecznie zmniejsza ryzyko epidemicznego szerzenia się chorób zakaźnych w populacji. Uzyskanie wysokiego odsetka osób uodpornionych (sięgającego dla poszczególnych chorób 95-98%) w wyniku powstania odporności zbiorowiskowej, zapewnia bowiem ochronę przed zakażeniem również osobom nie szczepionym, osobom, które pomimo szczepień ochronnych, nie uzyskały odporności przeciwko tym chorobom, lub które nie mogły być szczepione z powodu trwałych przeciwwskazań do wykonania szczepień. Dla uzyskania wysokiego stopnia uodpornienia populacji znaczenie ma przekazanie rodzicom i opiekunom dzieci wyczerpujących informacji o wskazaniach, korzyściach i zasadach prowadzenia szczepień oraz o możliwości wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych, co może być znaczącą przeciwwagą dla ruchów antyszczepionkowych, prowadzących nie zawsze rzetelną, społeczną dyskusję wokół znaczenia szczepień ochronnych dla zdrowia ludzi. W 2017 roku na terenie powiatu pilskiego 44 podmioty medyczne realizowały Program Szczepień Ochronnych (41 Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Oddział Noworodkowy i Szpitalny Oddział Ratunkowy Szpitala Specjalistycznego w Pile, ENEL-MED w Pile). Do PSSE w Pile w 2017r. zgłoszono pięcioro dzieci zamieszkałych na terenie powiatu pilskiego, których rodzice uchylają się od obowiązku szczepień ochronnych. Obecnie w rejestrze prowadzonym przez Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Pile znajduje się ogółem 17 dzieci (2016r. - 12 dzieci) zamieszkałych na terenie powiatu pilskiego, których rodzice lub opiekunowie prawni 24 osoby (2016r. -18 osób) uchylają się od obowiązkowych szczepień ochronnych. W stosunku do ww. osób prowadzone są przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile następujące działania: pisma przypominające, wezwania, upomnienia oraz wystawiane są tytuły wykonawcze. W chwili obecnej postępowanie egzekucyjne jest prowadzone przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile w stosunku do 24 rodziców dzieci. W roku 2017 zgłoszono 10 niepożądanych odczynów poszczepiennych po szczepionkach: 2 DTP przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi; 1- Priorix przeciwko odrze, śwince i różyce; 6 po BCG przeciwko gruźlicy (w tym 1 ciężki); 1- Infanrix Hexa przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu B, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Nastąpił wzrost niepożądanych odczynów poszczepiennych o 4 przypadki więcej niż w 2016r. Wśród 10 osób, u których wystąpiły niepożądane odczyny poszczepienne, u 9 osób zakwalifikowano je jako łagodne 16

(w 2 przypadkach zakończone hospitalizacją pełen powrót do zdrowia, a u 1 osoby jako ciężki też wymagający hospitalizacji pełen powrót do zdrowia). Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Pile posiada Elektroniczny System Nadzoru nad Dystrybucją Szczepionek, który został opracowany w celu zapewnienia jednolitego obiegu dokumentacji dotyczącej realizacji szczepień ochronnych, usprawnienia obrotu szczepionkami zakupionymi do realizacji PSO oraz uzyskania bieżących danych o ich dostępności i rozmieszczeniu. W trakcie kontroli sanitarnych prowadzonych w gabinetach szczepień u świadczeniodawców realizujących Program Szczepień Ochronnych na terenie powiatu pilskiego sprawdzano prawidłowość postępowania z preparatami szczepionkowymi w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych, zachowania łańcucha chłodniczego w trakcie transportu i zapewnienie prawidłowej gospodarki szczepionkami. Transport szczepionek z PSSE w Pile do placówek medycznych organizują świadczeniodawcy z zabezpieczeniem łańcucha chłodniczego (termotorby z wkładami chłodzącymi). W placówkach POZ szczepionki są prawidłowo przechowywane w urządzeniach chłodniczych z zapewnieniem ciągłości łańcucha chłodniczego w temp. od +2 do +8 stopni C. Każdego dnia kontrolowane są wskazania termometrów a ich wartości są rejestrowane. Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Pile dysponuje odpowiednią liczbą urządzeń chłodniczych. Istnieje system ciągłego monitorowania temperatury w urządzeniach chłodniczych w magazynie szczepionek. Jest to system elektroniczny do monitoringu całodobowego z funkcją odczytu temperatury, rejestracji i powiadamiania alarmowego (w przypadku odchyleń od normy) na telefon komórkowy Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile oraz kierownika Sekcji Epidemiologii. Urządzenia chłodnicze w przypadku przerw w dostawie prądu zasilane są przez agregat prądotwórczy. Podsumowanie Sytuacja epidemiologiczna w roku 2018 w porównaniu z rokiem 2017 kształtowała się następująco: 1. Nastąpił wzrost ogólnej liczby zachorowań na choroby zakaźne. 2. Zarejestrowano wzrost zachorowań na: boreliozę, zakażenia jelitowe wywołane przez Clostridium Difficile, wirusowe zakażenia jelitowe (w tym u dzieci do lat 2), biegunki i zapalenia żołądkowo jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu, wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ospę wietrzną, inwazyjną chorobę wywołaną przez Streptococcus pneumoniae, grypę, różę. 3. Odnotowano spadek zachorowań na takie choroby, jak: salmonelloza, jersinioza, krztusiec, kiła, płonica, WZW typu C, świnka. 17

4. Na podobnym lub takim samym poziomie kształtowała się liczba zachorowań na: salmonellozę pozajelitową, nowo wykryte zakażenie HIV, styczność i narażenie na wściekliznę z potrzebą szczepień, biegunki i zapalenia żołądkowo jelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2, WZW typu B, bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nie określone oraz zapalenie opon mózgowordzeniowych inne i nieokreślone. 5. Wystąpiły zachorowania, których nie rejestrowano w roku poprzednim: inwazyjna choroba wywołaną Neisseria meningitidis, WZW typu A, AIDS, włośnica, wirusowe zapalenie mózgu nie określone. 6. Tak jak w poprzednich latach prowadzony był ścisły nadzór epidemiologiczny nad realizacją programów Sentinel oraz eradykacji poliomyelitis i nadzór nad przypadkami ostrych porażeń wiotkich (OPV). 7. Nastąpił wzrost niepożądanych odczynów poszczepiennych o 4 przypadki więcej niż w 2016r.W roku 2017 zgłoszono 10 niepożądanych odczynów poszczepiennych u 9 osób zakwalifikowano je jako łagodne (w 2 przypadkach zakończone hospitalizacją pełen powrót do zdrowia, a u 1 osoby jako ciężki też wymagający hospitalizacji pełen powrót do zdrowia). 18

II. STAN SANITARNY OBIEKTÓW ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU II.1 Zakres nadzoru sanitarnego Działalność Sekcji Higieny Żywności Żywienia i Przedmiotów Użytku w 2017 roku miała za zadanie sprawowanie nadzoru nad bezpieczeństwem żywności, żywienia, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, poprzez prowadzenie efektywnej działalności kontrolnej w podległych zakładach, zmierzającej do wyegzekwowania przestrzegania obowiązujących przepisów prawa krajowego i europejskiego w zakresie bezpieczeństwa żywności i żywienia. Pod nadzorem znajdowało się ogółem 1753 obiekty (w 2016r. - 1736), w tym: 220 obiektów produkcji żywności (m.in. przetwórnie owocowo-warzywne, lodziarnie, piekarnie, ciastkarnie, cukiernie), 945 obiektów obrotu żywnością (m.in. kioski, sklepy spożywcze/markety, magazyny hurtowe), 260 zakładów żywienia zbiorowego typu otwartego (m.in. zakłady małej gastronomii, restauracje), 204 zakłady żywienia zbiorowego typu zamkniętego (m.in. bloki żywienia w szpitalach, stołówki szkolne, stołówki przedszkolne, bloki żywienia w domach opieki społecznej), 47 środków transportu żywności, 45 wytwórni i miejsc obrotu przedmiotami użytku, w tym 2 wytwórnie materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, 32 zakłady wprowadzające do obrotu kosmetyki. Liczba zarejestrowanych obiektów w 2017r., w porównaniu z rokiem 2016 wzrosła o 17 zakładów, tj. o 1 % więcej niż w roku ubiegłym. W nadzorowanych zakładach przeprowadzono ogółem 1234 kontrole (w roku 2016 1357). Przeprowadzono 61 kontroli tzw. weekendowych w okresie letnim, mających na celu podniesienie poziomu bezpieczeństwa żywności i stanu higienicznego obiektów, prowadzących obsługę ruchu turystycznego w dni wolne od pracy. Wydano 630 decyzji administracyjnych (w 2016r.- 671). Ponadto wydano 244 zaświadczenia o wpisie do rejestrów zakładów podlegających urzędowej kontroli organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w tym 40 dla rolników indywidualnych, prowadzących produkcję pierwotną /podstawową obejmującą działalność w zakresie upraw, zbiorów produktów podstawowych (zbóż, owoców,warzyw, produkcji kiełków, grzybów i runa leśnego). 19

Tabela 3. Zestawienie ilości wydanych decyzji DECYZJE wstrzymania działalności produkcyjno-handlowej lub ograniczenia produkcji nakazujące doprowadzenia zakładu do właściwego stanu sanitarno-technicznego Lata 2016 2017 2 5 8 7 poszerzające działalność produkcyjno-handlową 30 34 zatwierdzająco wygasające lub uchylające wydane decyzje, związane z poszerzeniem zakresu działalności 28 36 zatwierdzające zakład do prowadzenia działalności 265 199 wykreślające zakład - zaprzestanie prowadzenia działalności 158 172 warunkowego zatwierdzenia zakładu 5 4 płatnicze obciążające podmioty gospodarcze kosztami przeprowadzonych kontroli przesunięcia terminów wykonania nieprawidłowości tzw. prolongaty 147 157 2 0 umorzenia wszczęcia postępowania 16 6 decyzje zatwierdzające czasowe z określonym terminem działalności 10 10 RAZEM 671 630 Kontrole urzędowe żywności były przeprowadzane zgodnie z kompetencjami określonymi w ustawie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z dnia 14 marca 1985r. (Dz. U. z 2017r. poz. 1261) oraz w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2017r. poz. 149 ze zm.), a także w oparciu o rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Stan sanitarny nadzorowanych obiektów oceniany był zgodnie z jednolitymi procedurami urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, uwzględniającymi przepisy w zakresie wymagań sanitarnych. Obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa produkowanej i wprowadzanej do obrotu żywności spoczywa na przedsiębiorcach branży spożywczej, wynika to wprost z obowiązującego prawa żywnościowego. Za zaniedbania sanitarne nałożono 100 (w 2016 81) mandatów karnych, na łączną kwotę 17450,- zł. (w 2016r. - 13570,- zł.). Skierowano 3 (w 2016-2) wnioski o nałożenie kary pieniężnej do Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, za prowadzenie działalności niezgodnie z wydaną decyzją Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile. Wielkopolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w drodze decyzji 20

wymierzył kary pieniężne dla 3 podmiotów na łączną kwotę 3600,- zł. W ramach bieżącego nadzoru sanitarnego pobrano do badań laboratoryjnych 279 (w 2016 258) próbek środków spożywczych, 8 próbek przedmiotów użytku i 3 próbki kosmetyków. Pobrane próbki nie były kwestionowane, a 8 próbek środków spożywczych opatrzono uwagami, które dotyczyły oznakowania: błędnego nazewnictwa wit. E (octan tokoferolu) oraz selenin sodu, gdzie prawidłowa nazwa formy chemicznej witaminy i składnika mineralnego to: octan tokoferylu i selanian (IV) sodu; niezrozumiale podanego konsumentowi wykazu składnika - olej roślinny (syrop glukozowy, białka mleka) ; brak na etykiecie podanego kraju pochodzenia w odniesieniu do ryb, gdzie wskazanie kraju lub miejsca pochodzenia jest obowiązkowe, brak takiej informacji może wprowadzić konsumenta w błąd, co do rzeczywistego kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego; błędnego sformułowania przez producenta na etykiecie produktu w tabeli wartości odżywczej % zalecanego dziennego spożycia, gdzie w myśl przepisów prawa, prawidłowa informacja to % referencyjnej wartości spożycia ; producent na etykiecie produktu z wartością odżywczą, wymienił witaminy pomiędzy składnikami mineralnymi, gdzie prezentacja informacji o składnikach odżywczych powinna być zgodna z wymaganiami w odpowiedniej kolejności; na etykiecie pod tabelą wartości odżywczej użyto sformułowania: *ZDS zalecane dzienne spożycie, gdzie w myśl wymagań określonych w przepisach, prawidłowe określenie to: referencyjna wartość spożycia; błędnego nazewnictwa wit.b1, B2, prawidłowe nazwy tych witamin to odpowiednio: tiamina i ryboflawina. Próbki żywności w większości zostały pobrane z miejsc obrotu żywnością. Prowadzono również nadzór w zakresie kontroli granicznej nad środkami spożywczymi eksportowanymi do różnych krajów świata m.in. (Syrii, Bangladeszu, Indonezji, Egiptu, Białorusi, Panamy, Iranu, Jordanii, Maroka, Zjednoczonych Emiratów Arabskich). Rozpatrzono 35 wniosków składanych przez podmioty o dokonanie granicznej kontroli, przeprowadzono 34 kontrole, wydano 35 świadectw spełniających wymagania zdrowotne przez środki spożywcze. W 2017 roku przyjęto 41 interwencji konsumentów w sprawach m.in.: wprowadzania do sprzedaży artykułów spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej, w tym ze zmianami organoleptycznymi i po terminie przydatności do spożycia, prowadzenia sprzedaży środków spożywczych w niewłaściwych warunkach sanitarnych na targowisku miejskim, narażając tym samym żywności na zanieczyszczenia zewnętrzne, wprowadzania do sprzedaży wyrobów cukierniczych w kioskach szkolnych, niezgodnie z obowiązującym rozporządzeniem, brak prowadzenia skutecznych procesów mycia i dezynfekcji naczyń stołowych, przechowywanie środków spożywczych w złych warunkach sanitarno higienicznych, obecności gryzoni w zakładzie, 21

przerwania ciągłości łańcucha chłodniczego, brak przestrzegania warunków sanitarno-higienicznych przy produkcji i sprzedaży środków spożywczych, złego stanu sanitarnego otoczenia zakładu, zatrudniania personelu bez aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarnoepidemiologicznych, używania do żywności opakowań o złym stanie sanitarno-technicznym, brak zapewnienia prawidłowej wentylacji w zakładzie gastronomicznym, niewłaściwej jakość surowców i półproduktów używanych do produkcji, brak źródła pochodzenia wprowadzanych do obrotu wędlin, nieprawidłowego usuwania z zakładu gastronomicznego nieczystości płynnych, brak oznakowania jaj wprowadzanych do obrotu. Potwierdziły się interwencje dotyczące wprowadzania do obrotu artykułów spożywczych o niewłaściwej jakości zdrowotnej (tzn. po terminie przydatności do spożycia, zafałszowania terminów przydatności do spożycia na etykietach, ze zmianami organoleptycznymi), złych warunków sanitarno-higienicznych w zakładach produkujących lub wprowadzających do sprzedaży żywność, nieprawidłowego przechowywania produktów spożywczych tj. z narażeniem na zanieczyszczenia, w warunkach niezgodnych z deklaracjami producentów. Ogółem potwierdzono zasadność 7 interwencji. We wszystkich przypadkach prowadzono w trybie pilnym postępowanie ustawowe, zgodnie z posiadanymi kompetencjami. Osobom wnoszącym interwencje z podaniem danych osobowych udzielano każdorazowo pisemnej odpowiedzi. W związku ze zgłoszonymi interwencjami nałożono 9 mandatów karnych na kwotę 1450,- zł. Kontrole akcyjne stanowiły stały element działalności organu nadzoru sanitarnego nad żywnością i żywieniem, które wynikały z zaleceń i pism GIS/WPWIS. W zakresie kontroli akcyjnych przeprowadzono następujące działania: 10 kontroli sanitarnych poza ustalonymi godzinami pracy, w godzinach rannych i popołudniowych, które podyktowane były wzmożonym nadzorem nad zakładami żywnościowo-żywieniowymi. W wyniku przeprowadzonych kontroli nałożono 3 mandaty karne na sumę 600,- zł, za sprzedaż artykułów spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, za nieprawidłowo przechowywaną żywność, za brak zachowanego bieżącego stanu sanitarno-higienicznego w pomieszczeniach zakładu, brak aktualnej dokumentacji zdrowotnej dla celów sanitarno-epidemiologicznych właściciela, brak źródła pochodzenia żywności, 61 kontroli sanitarnych w wolne soboty i niedziele w zakładach żywienia zbiorowego otwartego, obiektów ruchomych i tymczasowych oraz innych obiektów obrotu żywnością. 22

W wyniku tych kontroli nałożono 5 mandatów karnych na sumę 500,- zł. za następujące nieprawidłowości: brak przestrzegania rozdzielności stanowisk pracy oraz rozdzielczości asortymentowej podczas przechowywania żywności; niewłaściwe przechowywanie żywności tj. środki spożywcze przechowywane niezgodnie z deklaracją producenta; brak dokumentacji potwierdzającej źródło pochodzenia żywności; brak rozdzielczości sprzedaży, przeprowadzono 2 kontrole tematyczne stoisk handlowych znajdujących się na Pilskim Jarmarku Świętych Janów, w trakcie których nie stwardzono nieprawidłowości, w związku z zorganizowaną imprezą masową: Juwenalia Pilskich Uczelni 2017 dla studentów na pilskiej wyspie, przeprowadzono 5 kontroli sanitarnych stoisk, podczas których nie stwierdzono nieprawidłowości. W związku z pismami: Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w sprawie suplementów diety zawierających niedozwolone substancje, takie jak: ekstrakt z liści senesu i ekstrakt z korzenia rzewienia, - hydroksytryptofan (5-HTP), ekstrakt z liści koki pozbawiony kokainy lub dekokainizowany ekstrakt z liści koki, przeprowadzano kontrole pod kątem obecności ich w obrocie. W jednym przypadku podmiot posiadał kwestionowany produkt w swojej ofercie sprzedażowej, wycofał go z obrotu własną procedurą. Kontrolowane były również strony internetowe podmiotów prowadzących sprzedaż suplementów diety przez Internet, Głównego Inspektor Sanitarnego informującym o ostrzeżeniu dotyczącym ryzyka związanego ze spożyciem zbyt dużej ilości gorzkich pestek moreli sprzedawanych luzem przeprowadzono 3 kontrole w supermarketach i hipermarkecie, podczas których nie stwierdzono nieprawidłowości. W okresie przedświątecznym przeprowadzono 3 kontrole sanitarne dotyczące przestrzegania prawidłowych warunków sanitarno-higienicznych podczas wprowadzania do obrotu ryb żywych. Kontrole prowadzono na targowisku miejskim i stoisku ze sprzedażą ryb żywych w hipermarkecie. W jednym przypadku stwierdzono nieprawidłowo przechowywane ryby świeże, narażone na zanieczyszczenia przez bezpośredni kontakt z klientem. Za niniejsze uchybienia nałożono mandat karny w wysokości 200,- zł. i wszczęto postępowanie administracyjne. Nadto w związku z zorganizowanym w okresie przedświątecznym Pilskim Jarmarkiem Bożonarodzeniowym przez Prezydenta Miasta Piły przeprowadzono 10 kontroli sanitarnych. Na wnioski podmiotów wydano 2 decyzje zatwierdzające terminowe oraz 4 zaświadczenia o wpisie również z określonym terminem działalności. W ofercie sprzedażowej znajdowały się wyroby wędliniarskie, nabiałowe, przyprawy, zioła, miody oraz wyroby cukiernicze. 23

W związku z występowaniem przypadków afrykańskiego pomoru świń (ASF) i prowadzeniem wzmożonego nadzoru nad sprzedażą mięsa oraz postępowania z odpadami gastronomicznymi pochodzenia zwierzęcego, przeprowadzono w zakładach żywienia zbiorowego, hurtowniach, marketach, sklepach mięsnych i na stoiskach handlowych na targowisku 400 kontroli sanitarnych. W trakcie tych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości dotyczących identyfikowalności/legalności wprowadzania do obrotu mięsa wieprzowego i dziczyzny, produktów/ wyrobów oraz postępowania z odpadami. W ramach wzmożonego nadzoru nad jajami i wyrobami jajecznymi, w szczególności masy jajecznej w obrocie, w trakcie bieżących kontroli sanitarnych zwracano szczególną uwagę na: dokumentację towarzyszącą dostawie jaj, kontrolę jaj pod kątem oznakowania i dat minimalnej trwałości, postępowaniem z odpadami kategorii III pochodzenia zwierzęcego. W ramach współpracy z Inspekcją Weterynaryjną w związku z zakwestionowaną ze względu na obecność bakterii Salmonella Typhimurium spp. partii jaj, których dostawcą był podmiot będący pod nadzorem PPIS w Pile przeprowadzono kontrolę sanitarną, podczas której zidentyfikowano hodowcę jaj. Przesłano pismo informujące o podjętych działaniach do Powiatowego Lekarza Weterynarii w Pile. Pobrano do badań próbki świeżych jaj konsumpcyjnych na obecność zanieczyszczeń mikrobiologicznych Salmonella na powierzchni i we wnętrzu jaj. Pobrane próbki były niekwestionowane. Ponadto przeprowadzono kontrolę interwencyjną w sklepie spożywczym dotyczącą wprowadzania do obrotu jaj świeżych nieoznakowanych. Właściciel sklepu w dniu kontroli wycofał nieoznakowane jaja z obrotu. Dostawcą jaj był podmiot, który podlega nadzorowi Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii w Pile; sprawę do rozpatrzenia i wyjaśnienia przekazano ww. organowi. W odpowiedzi otrzymano pismo od ww. organu informujące, że podmiot nie posiada uprawnień do wprowadzania jaj konsumpcyjnych do obrotu, a numer weterynaryjny, który posiada jest numerem rejestracyjnym fermy jaj reprodukcyjnych. W związku z zaistniałymi nieprawidłowościami Powiatowy Lekarz Weterynarii w Pile skieruje w tej sprawie zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa do organów ścigania. W okresie zimowego i letniego wypoczynku dzieci i młodzieży przeprowadzono odpowiednio 11 i 3 kontrole w placówkach żywieniowych, w wyniku których nie stwierdzono nieprawidłowości. U producentów produkcji pierwotnej, prowadzących działalność w zakresie upraw zbóż, zbiorów owoców i warzyw oraz produkcji kiełków, przeprowadzono 15 kontroli sanitarnych, podczas których nie stwierdzono nieprawidłowości. Indywidualnym rolnikom prowadzących produkcję podstawową wystawiono 15 zaświadczeń o wpisie do rejestru. 24

W okresie sprawozdawczym wystąpiło ognisko zatrucia pokarmowego. Miejscem wystąpienia ogniska były 3 gospodarstwa domowe. Czynnikiem etiologicznym w ognisku był włosień kręty Trichinella spiralis. Przeprowadzono kontrolę gospodarstwa domowego wspólnie z zastępcą Powiatowego Lekarza Weterynarii, który zabezpieczył i pobrał do badań w kierunku włośnia krętego materiał będący prawdopodobnie źródłem zakażenia. W badanej próbie nie stwierdzono obecności larw włośni. II. 2. Przedstawienie stanu sanitarnego grup obiektów Stan sanitarny nadzorowanych obiektów oceniany był zgodnie z jednolitymi procedurami urzędowej kontroli żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Do grupy obiektów, w których nie stwierdzono zakładów niezgodnych ocenionych z arkuszem oceny stanu sanitarnego należą: przetwórnie owocowo warzywne, wytwórnie napojów bezalkoholowych, wytwórnie koncentratów spożywczych, wytwórnie chrupek, wytwórnie suplementów diety, inne wytwórnie żywności, obiekty ruchome i tymczasowe, środki transportu i inne obiekty obrotu żywnością. W 2017 roku odsetek obiektów żywnościowo-żywieniowych niezgodnych z wymaganiami wyniósł 12,9 % (w 2016r. 7 %). W stosunku do roku 2016 ich stan pogorszył się o 5,9%. Do grupy obiektów skalsyfikowanych, w których stwierdzono zakłady niezgodne należą: zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego (0,9%), hurtownie (4,1%), kioski (7,7%), piekarnie (9,1%), zakłady żywienia zbiorowego otwartego (12,1%), automaty do lodów (14,3%), wytwórnie lodów (20%), sklepy spożywcze i markety (21,7%), cukiernie (33,3%), i zakłady garmażeryjne (40%). Porównując lata 2016 2017 obserwujemy wzrost liczby zakładów nie spełniających wymagań sanitarno higienicznych. Zestawienie zakładów o złym stanie sanitarny wg grup obiektów przedstawia poniższa tabela: Tabela 4. Grupy obiektów o złym stanie sanitarnym (porównanie lat 2016-2017) 2016 2017 Grupy obiektów Lp. (%) (%) 1. Zakłady garmażeryjne 25 40 2. Ciastkarnie 0 33,3 3. Sklepy spożywcze i markety 14,8 21,7 4. Wytwórnie lodów 0 20 5. Automaty do lodów 0 14,3 6. Zakłady żywienia zbiorowego otwartego 2,5 12,1 7. Piekarnie 15,4 9,1 8. Kioski 0 7,7 9. Magazyny hurtowe 2,4 4,1 10. Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego 1,8 0,9 25

II.3. Opis grupy obiektów o najgorszym stanie sanitarnym W przypadku poszczególnych grup obiektów, w których stan sanitarny stanowił zagrożenie dla bezpieczeństwa żywności przedstawia się następująco. II.3.1. Zakłady garmażeryjne na 5 sklasyfikowanych, 2 zakłady oceniono jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 40% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: brak skutecznego zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami, brak aktualnej dokumentacji zdrowotnej pracowników, brak wyszczególnionych na etykiecie produktu gotowego składników powodujących alergie. Tabela 5. Działalność kontrolno-represyjna mandaty decyzje administracyjne ilość kwota (zł) razem w tym poszerzające działalność produkcyjno-handlową wygasające decyzje zatwierdzające decyzje wykreślające 1 200,- 2 1 1 1 1 II.3.2. Ciastkarnie na 6 sklasyfikowanych zakładów, 2 oceniono jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 33,3% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: brak opracowanego i wdrożonego systemu HACCP (Analiza Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli), brak harmonogramu badań na wyroby własne, surowce i półprodukty po upływie terminu/daty przydatności do spożycia, brak realizacji procedur wynikających GHP (Dobra Praktyka Higieniczna) i systemu HACCP. Tabela 6. Działalność kontrolno-represyjna mandaty decyzje administracyjne ilość kwota (zł) razem w tym nakazujące decyzje wykreślające 2 250 1 1 1 II.3.3. Sklepy spożywcze i supermarkety sklasyfikowano 281 sklepów, oceniono 61 jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 21,7% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: artykuły spożywcze po upływie terminu/daty przydatności do spożycia, przerwany łańcuch chłodniczy środków spożywczych łatwo psujących się, 26

zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń i urządzeń, brak segregacji artykułów spożywczych w urządzeniach chłodniczych oraz brak rozdzielczości sprzedaży, brak zabezpieczenia środków spożywczych przed wewnętrznymi i zewnętrznymi zanieczyszczeniami, brak aktualnej dokumentacji zdrowotnej pracowników, brak identyfikacji źródła pochodzenia na wprowadzane do obrotu artykuły spożywcze, brak zapisów w rejestrach z monitoringu temperatury oraz dobrej praktyki higienicznej, niewłaściwe magazynowanie artykułów spożywczych. Tabela 7. Działalność kontrolno-represyjna Mandaty ilość kwota (zł) razem decyzje administracyjne poszerzające działalność produkcyjnohandlową w tym wygasające umarzające decyzje wykreślające decyzje zatwierdzające - terminowe decyzje zatwierdzające 76 13500 27 13 13 1 80 6 61 II.3.4. Wytwórnie lodów - na 5 sklasyfikowanych, oceniono 1 zakład niezgodny z wymaganiami, co stanowi 20% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: brak wyszczególnionych na etykiecie produktu gotowego składników powodujących alergie. Tabela 8. Działalność kontrolno-represyjna decyzje administracyjne w tym razem umorzenie 1 1 II.3.5. Automaty do lodów sklasyfikowano 7 zakładów, oceniono 1 zakład jako niezgodny z wymaganiami. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: brak badań właścicielskich na wyroby własne wprowadzane do obrotu, brak do wglądu aktualnej dokumentacji zdrowotnej pracowników. II.3.6. Obiekty żywienia zbiorowego II.3.6.1. Zakłady żywienia zbiorowego otwartego na 157 sklasyfikowanych, oceniono 19 zakładów jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 12,1% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: wykorzystywanie stanowisk pracy niezgodnie z ich przeznaczeniem, 27

brak zachowanego bieżącego stanu sanitarno-techniczny pomieszczeń i sprzętu, brak segregacji żywności w urządzeniach chłodniczych, brak zabezpieczenia środków spożywczych przed wewnętrznymi i zewnętrznymi zanieczyszczeniami, brak do wglądu aktualnej dokumentacji zdrowotnej pracowników, brak zapewnienia konsumentom informacji o składnikach, substancjach pomocniczych i substancjach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, występujących w każdym serwowanym daniu, brak do wglądu wdrożonego systemu HACCP, działalność prowadzona niezgodnie z wydaną decyzją zatwierdzającą. Tabela 9. Działalność kontrolno-represyjna ilość mandaty kwota (zł) razem nakaz ujące poszer zające decyzje administracyjne wygas ające w tym umarz ające zakaz u upomn ienia warunkowo zatwierdzające decyzje zatwierdzające decyzje wykreślające wnioski o nałożenie kary pieniężnej do WPWIS 16 2650 43 3 14 15 2 3 2 4 46 4 2 II.3.7. Piekarnie na 11 sklasyfikowanych, 1 zakład oceniono jako niezgodny z wymaganiami, co stanowi 9,01% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: żywność narażona na zanieczyszczenia zewnętrzne, niewystarczające zabezpieczenie zakładu przed szkodnikami, stwierdzono rozbieżności pomiędzy dokumentacją a realizacją zamierzeń wynikających z GHP i systemu HACCP. Tabela 10. Działalność kontrolno-represyjna mandaty decyzje administracyjne decyzje zatwierdzająca decyzje wykreślające w tym ilość kwota (zł) razem nakazujące zakazu wygasająca 1 300 4 2 1 1 1 1 28

II.3.8. Kioski - sklasyfikowano 13, oceniono 1 zakład jako niezgodny z wymaganiami, co stanowi 7,7% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: działalność prowadzona niezgodnie z decyzją zatwierdzającą wydaną przez PPIS w Pile. Tabela 11. Działalność kontrolno-represyjna razem decyzje administracyjne zakazu w tym poszerzające działalność produkcyjnohandlową wygasające decyzje zatwierdzające decyzje wykreślające wnioski o nałożenie kary pieniężnej do WPWIS 3 1 1 1 6 5 1 II.3.9. Hurtownie na 49 sklasyfikowanych zakładów, 2 zakłady oceniono niezgodnie z wymaganiami, co stanowi 4,1% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: brak zachowanego bieżącego stanu sanitarno-techniczny pomieszczeń i sprzętu, żywność narażona na zanieczyszczenia zewnętrzne, stwierdzono rozbieżności pomiędzy dokumentacją a realizacją zamierzeń wynikających z GHP. Tabela 12. Działalność kontrolno-represyjna ilość mandaty kwota (zł) razem decyzje administracyjne w tym umorzenie decyzje wykreślające decyzje zatwierdzające 2 250 1 1 8 5 II.4. Obiekty żywienia zbiorowego II.4.1. Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego sklasyfikowano 116 obiektów, ocenę sanitarną niezgodną z wymaganiami uzyskał 1, co stanowi 0,9% ocenionych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości: brak zachowanego właściwego stanu sanitarno-technicznego w pomieszczeniach zakładu. Tabela 13. Działalność kontrolno-represyjna decyzje administracyjne razem nakazująca w tym poszerzające działalność produkcyjnohandlową wygasające decyzje zatwierdzające decyzje wykreślające 3 1 1 1 16 11 29

Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, iż większość uchybień wynikała z zaniedbań właścicieli i pracowników zatrudnionych w sektorze spożywczym, braku środków finansowych lub nadmiernej oszczędności, braku wdrożenia systemu HACCP oraz nieprzestrzegania zasad dobrej praktyki higienicznej i produkcyjnej. II.5. Stan sanitarny środków transportu żywności W roku 2017 skontrolowano 47 środków transportu, w tym 37 stanowiących samodzielny, pojedynczy zakład, należący do osób prywatnych i firm transportowych oraz przeprowadzono 10 kontroli sanitarnych. Wydano 37 decyzji zatwierdzających środki transportu do przewozu artykułów spożywczych. II.6. Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych W 2017 roku pobrano 279 próbek środków spożywczych, 8 próbek przedmiotów użytku i 3 próbki kosmetyków do badań laboratoryjnych w ramach urzędowej kontroli, monitoringu oraz próbki do badań laboratoryjnych wspólnych w ramach kontroli urzędowej i monitoringu. Zgodnie z rocznym planem pobierania próbek na rok 2017 zaplanowano 110 próbek do badań w kierunku zanieczyszczeń fizykochemicznych oraz 167 próbek do badań w kierunku zanieczyszczeń mikrobiologicznych. Roczny plan został zrealizowany w 100%. Poza planem pobrano 13 próbek, w tym 10 próbek środków spożywczych i 3 próbki kosmetyków. Próbki w większości zostały pobrane z miejsc obrotu żywnością. Pobór próbek prowadzony był zgodnie z procedurą pobierania próbek w ramach nadzoru bieżącego. Poniżej podano zestawienie zbadanych i zdyskwalifikowanych/opatrzonych uwagą próbek. Tabela 14. Liczba zbadanych, w tym zdyskwalifikowanych próbek opatrzonych uwagą Badanie w kierunku zanieczyszczeń pobranych Liczba próbek zdyskwalifikowanych/ opatrzonych uwagą krajowe import UE chemicznych mikrobiologicznych 110 plan w tym : 8 PU 8 opatrzonych uwagą 84 11 15 8 poza planem - 7-1 167 plan - 137-30 5 poza planem - 3-2 Pobrane próbki nie były kwestionowane, a 8 próbek środków spożywczych opatrzono uwagami, które dotyczyły oznakowania: błędnego nazewnictwa wit. E (octan tokoferolu ) oraz selenin sodu, gdzie prawidłowa nazwa formy chemicznej witaminy i składnika mineralnego to: octan tokoferylu i selanian (IV) sodu; niezrozumiale podanego konsumentowi wykazu składnika - olej roślinny (syrop glukozowy, białka mleka) ; brak na etykiecie podanego kraju pochodzenia w odniesieniu do ryb, gdzie wskazanie kraju lub miejsca pochodzenia jest obowiązkowe, brak 30

takiej informacji może wprowadzić konsumenta w błąd co do rzeczywistego kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego; błędnego sformułowania przez producenta na etykiecie produktu w tabeli wartości odżywczej % zalecanego dziennego spożycia, gdzie w myśl przepisów prawa, prawidłowa informacja to % referencyjnej wartości spożycia ; producent na etykiecie produktu z wartością odżywczą, wymienił witaminy pomiędzy składnikami mineralnymi, gdzie prezentacja informacji o składnikach odżywczych powinna być zgodna z wymaganiami w odpowiedniej kolejności; na etykiecie pod tabelą wartości odżywczej użyto sformułowania: *ZDS zalecane dzienne spożycie, gdzie w myśl wymagań określonych w przepisach, prawidłowe określenie to: referencyjna wartość spożycia; błędnego nazewnictwa wit.b1, B2, prawidłowe nazwy tych witamin to odpowiednio: tiamina i ryboflawina. We wszystkich stwierdzonych niezgodnościach postępowano zgodnie z Algorytmem postępowania z próbkami żywności i przedmiotami użytku oraz wynikami badania próbek tzn. przekazywano wyniki badań odpowiednio do właściwego terenowo Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego /Powiatowego Lekarza Weterynarii nadzorującego zakład produkcyjny oraz do zakładu, w którym pobierano próbki. Zgodnie z rocznym planem poboru próbek pobrano 3 próbki środków spożywczych do badań laboratoryjnych w kierunku GMO, 1 próbkę produktu z grupy produkty i wyroby przemysłu piekarskiego, 1 próbkę produktu z grupy galanteria ciastkarska, zawierającą w składzie mąkę kukurydzianą lub sojową, potencjalnie wyprodukowaną z GMO oraz 1 próbkę z grupy mrożone warzywa. W powyższych próbkach nie stwierdzono obecności organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Ze względu na oznaczoną ilość GMO produkty nie wymagały oznakowania. Zgodnie z rozporządzeniem (WE) 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003r., dotyczącym możliwości śledzenia i etykietowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z organizmów zmodyfikowanych genetycznie, oznakowania wymagają produkty zawierające GMO w ilości większej niż 0,9%. II.7. Suplementy diety Prowadzono nadzór nad prawidłowym znakowaniem suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i żywności wzbogaconej. Oceniono oznakowanie 63 suplementów diety, w tym 22 z portali internetowych, 6 żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego, 3 środków spożywczych wzbogaconych. Nie stwierdzono nieprawidłowości w ocenianych suplementach diety, żywności specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz środków spożywczych wzbogaconych. Na terenie objętym nadzorem PPIS w Pile zlokalizowany jest 1 zakład zatwierdzony do prowadzenia działalności w zakresie 31

produkcji i konfekcjonowania suplementów diety. W 2017 roku nie prowadzono w nim działalności produkcyjnej. Bieżące kontrole sanitarne wykazują, iż prowadzona jest działalność wyłącznie w zakresie konfekcjonowania suplementów diety. Nadto wpisano do rejestru zakładów 1 przedsiębiorcę, prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa w sprzedaży na odległość m.in. suplementów diety (sprzedaż wysyłkowa) łączna ilość przedsiębiorców prowadzących sprzedaż internetową w powiecie pilskim (3). Pobrano do badań laboratoryjnych, w ramach urzędowej kontroli żywności 5 próbek suplementów diety w kierunku znakowania i badanie witamin, składników mineralnych, kwasów tłuszczowych, w tym 2 suplementy zostały opatrzone uwagą. Do badań laboratoryjnych w ramach urzędowej kontroli żywności pobrano do badań 2 środki spożywcze stosowane w dietach o ograniczonej zawartości energii, w celu redukcji masy ciała, 2 środki spożywcze zaspokajające zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym wysiłku, zwłaszcza sportowców, które zostały opatrzone uwagą, 1 środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego. Niniejsze nieprawidłowości opisane są powyżej w części dotyczącej: Jakość zdrowotna krajowych środków spożywczych. Przeprowadzano kontrole tematyczne w zakresie oceny znakowania suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz żywności wzbogaconej. Ponadto czynności kontrolne przeprowadzano z uwzględnieniem listy zawierającej wykaz zabronionych środków wg Światowej Agencji Antydopingowej WADA. II.8. Produkty spożywcze z oświadczeniami żywieniowymi i zdrowotnymi Podczas kontroli sanitarnych sprawdzano również implementację unijnych przepisów dotyczących oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, ujętych w rozporządzeniu (WE) Nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności oraz w rozporządzeniu Komisji (UE) Nr 432/2012 z dnia 16 maja 2012r. ustanawiającym wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci, uwzględniając różne formy prezentacji i reklamy, w tym w sprzedaży na odległość (przez internet) oraz na ulotkach informacyjnych. Podczas kontroli sanitarnych przeprowadzonych w zakładach obrotu żywnością oceniono 27 środków spożywczych, w tym 2 suplementy diety, 23 artykuły spożywcze ogólnego spożycia, 2 środki spożywcze wzbogacone. Oceniane produkty zawierały 4 oświadczenia żywieniowe i zdrowotne, 6 oświadczeń zdrowotnych oraz 17 oświadczeń żywieniowych. Ocenione oświadczenia na produktach były prawidłowe. II.9. Działania w ramach systemu RASFF W 2017r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w ramach funkcjonowania Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach (RASFF) otrzymał 32

25 powiadomień o niebezpiecznej żywności i paszach: 22 powiadomienia dotyczyły produktów spożywczych, w tym suplementów diety, pochodzących zarówno z Polski jak i dystrybuowanych do kraju, 3 powiadomienia dotyczyły wyrobów do kontaktu z żywnością. Przesłane powiadomienia ze względu na rodzaj, podzielone były na: alarmowe (21), informacyjne (4). W związku z powyższym przeprowadzono 27 kontroli w zakładach wskazanych w listach dystrybucyjnych oraz przekazano 28 informacji telefonicznie podmiotom wskazanym w listach dystrybucyjnych, o kwestionowanych produktach, objętych powiadomieniami. Uzyskiwano zwrotne odpowiedzi drogą e-mailową, pisemną i osobistym okazaniu dowodów o podjętych przez podmiot działaniach. Przeprowadzone kontrole sanitarne oraz uzyskane informacje na piśmie wykazały, że produkty kwestionowane zostały wycofywane z obrotu zgodnie z własną procedurą o wycofaniu produktu niebezpiecznego, bądź zostały sprzedane indywidualnym klientom. Również we własnym zakresie podmioty podejmowały działania polegające na wcześniejszym wycofywaniu z obrotu produktów niebezpiecznych zgodnie z własnymi procedurami, po otrzymaniu informacji z centrali bądź od producentów. W sporadycznych przypadkach w zakładach wywieszane były informacje dla klientów o możliwości zwrotu kwestionowanego towaru. Grupą żywności objętą powiadomieniami były produkty spożywcze ogólnego spożycia 14 (m.in. ciastka, rodzynki, produkty jajeczne, żurek, kmin rzymski, bazylia, mielony imbir, oregano, czekolada, mąka owsiana, woda źródlana), suplementy diety pochodzące z UE i spoza UE - 8 oraz 3 materiały i wyroby do kontaktu z żywnością (zaparzacz do herbaty, łyżka cedzakowa, smoczek kauczukowy). Suplementy diety kwestionowane były, z uwagi na: obecność nieautoryzowanych lub niedozwolonych składników, przekroczenie sumy Wielopierścieniowych Węglowodorów Aromatycznych (WWA), brak posiadanej tzw. historii spożycia przez ludzi w krajach Unii Europejskiej przed 15.05.1997r., nową żywność wymagającą autoryzacji, wysoką zawartość kofeiny, nieprawidłowe oświadczenia zdrowotne. Środki spożywcze ogólnego spożycia kwestionowane były, z uwagi na: zanieczyszczenia chemiczne (obecność niezdeklarowanych alergenów w produktach, przekroczenia dopuszczalnego poziomu ochratoksyny, pozostałości pestycydów, zawartości fipronilu); zanieczyszczenia mikrobiologiczne (obecność: Salmonella spp. i Enterobacteriaceae, grzybów z rodzaju Fusarium, norowirusów, bakterii Pseudomonas aeruginosa ). Wyroby do kontaktu z żywnością kwestionowane były, z uwagi na: zawyżony poziom migracji żelaza, przekroczenie dopuszczalnego poziomu migracji pierwszorzędowych amin aromatycznych, migrację N-nitrozoamin oraz substancji do tworzenia nitrozaamin. Ponadto otrzymano 6 pism od Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w związku z pismami Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczącymi wycofywania 33

z obrotu sfałszowanych produktów leczniczych, które były przedmiotem powiadomienia Rapid Alert. Informacje były wykorzystane w pracy bieżącej. Podczas kontroli sanitarnych nie stwierdzano obecności produktów zawartych w ww. pismach. W związku z przesłanymi powiadomieniami RASFF w 2 przypadkach przekazano sprawę do Powiatowego Lekarza Weterynarii z uwagi na właściwość organu do rozpatrzenia sprawy. Zgłoszone produkty w systemie nie spełniały wymagań przepisów prawnych i stanowiły równocześnie potencjalne zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów. Zasady funkcjonowania systemu wczesnego ostrzegania i powiadamiania o bezpośrednim lub pośrednim niebezpieczeństwie grożącym zdrowiu ludzkiemu pochodzącym z żywności lub pasz, zawarte są w rozporządzeniu (WE) nr 187/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002r. ustanawiającym ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującym Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywości oraz ustanawiającym procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności. Systematycznie prowadzone były szkolenia wewnętrzne z procedur postępowania w razie pojawienia się żywności o niewłaściwej jakości zdrowotnej. II.10. Nadzór nad obrotem grzybami i przetwórstwem grzybów W okresie grzybobrania sprawowany był nadzór nad obrotem grzybami świeżymi, suszonymi i przetworami grzybowymi. Prowadzone były dyżury grzyboznawcy i klasyfikatora, którzy udzielali porad osobom zainteresowanym odnośnie przynależności gatunkowej grzybów oraz zasad prawidłowego zbierania grzybów. Wydano 2 atesty na grzyby suszone, udzielono 28 porad w sprawie rozpoznawania przynależności gatunkowej grzybów świeżych. Nie stwierdzono nieprawidłowości dotyczących wprowadzania do obrotu grzybów świeżych i suszonych. Nadto w okresie grzybobrania, w holu siedziby PSSE prezentowana była wystawa grzybów jadalnych oraz wyświetlana była prezentacja multimedialna, dotycząca zasad prawidłowego zbieraniu grzybów świeżych i postępowania w razie pojawienia się zatruć grzybami. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile przekazał na stronę internetową informacje o wystawie grzybów, o podstawowych zasadach bezpieczeństwa dla osób zbierających i spożywających grzyby oraz dotyczące zasad wprowadzania do obrotu handlowego grzybów świeżych. Na stronie internetowej stacji podawane były informacje na temat bieżących kursów dla kandydatów na grzyboznawców i klasyfikatorów grzybów. II.11. Nadzór nad przedmiotami użytku. Jakość zdrowotna przedmiotów użytku W powiecie pilskim nadzorem objęte były 2 wytwórnie z wyrobami do kontaktu z żywnością (produkcja sztućców z tworzyw sztucznych oraz butelek szklanych) oraz 43 miejsca obrotu przedmiotami użytku. Łącznie przeprowadzono 9 kontroli, z czego 7 zakładów sklasyfikowano i uzyskało ocenę zgodną z wymaganiami. Stwierdzono, że zakłady posiadają wymaganą dokumentację na wprowadzane do obrotu wyroby i materiały do kontaktu 34

z żywnością. W ramach funkcjonowania systemu RASFF do Sekcji Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku, przesłano 1 powiadomienie informacyjne, które dotyczyło zaparzacza do herbaty pochodzącego z Chin, 2 powiadomienia alarmowe dotyczące łyżki cedzakowej pochodzącej z Chin oraz smoczka kauczukowego pochodzącego z Polski, wyprodukowanego w Niemczech. W ramach urzędowej kontroli pobrano do badań laboratoryjnych 8 próbek wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością tj. 2 próbki kubków ceramicznych, 1 próbka wyrobów z melaminy, 2 próbki wyrobów szklanych (szklanka i kieliszek) oraz 3 próbki z tworzyw sztucznych (kubki do picia). Pobrane próbki nie były kwestionowane w zakresie badanych parametrów. II.12. Kosmetyki W roku sprawozdawczym 2017 objęto nadzorem 32 obiekty obrotu kosmetykami, w tym 28 sklepów i 4 hurtownie. Ogółem przeprowadzono 12 kontroli w miejscach obrotu kosmetykami (sklepy i hurtownie), podczas których dokonano 5 ocen zgodności oznakowania opakowania jednostkowego produktu kosmetycznego, w tym oświadczeń z wymaganiami zawartymi w obowiązujących przepisach prawnych. Oceniano różne formy oświadczeń (teksty, symbole graficzne, znaki) umieszczanych na opakowaniach produktów kosmetycznych w zakresie ich zgodności z kryteriami dotyczącymi uzasadniania, określonymi w rozporządzeniu (WE) nr 655/2013, których niezgodność ze wspólnymi kryteriami mogłaby mieć niekorzystne skutki dla zdrowia konsumentów. W dwóch przypadkach zakwestionowano oświadczenia, które sugerowały działanie lecznicze. W powyższej sprawie przesłano pisma informujące do państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, właściwych ze względu na lokalizację zakładów produkcyjnych, celem wykorzystania służbowego. Zgodnie z zaplanowanymi zamierzeniami w zakresie nadzoru nad produktami kosmetycznymi szczególnie uwzględniano wyroby przeznaczone dla dzieci (kremy, balsamy do kąpieli, szampony) oraz wybielacze do zębów. Śledzono również strony internetowe z ofertami sprzedaży produktów kosmetycznych na terenie powiatu pilskiego. Nie stwierdzono nieprawidłowości. W ramach urzędowej kontroli pobrano do badań laboratoryjnych w kierunku zanieczyszczeń mikrobiologicznych 2 próbki produktów kosmetycznych dla dzieci pochodzące z Unii Europejskiej (krem ochronny dla dzieci i żel pod prysznic dla dzieci). Natomiast w kierunku zanieczyszczeń chemicznych pobrano do badań laboratoryjnych 1 próbkę -,,Nakładki wypełnione żelem wybielającym zęby, wyprodukowane w Polsce. Pobrane próbki nie były kwestionowane. W ramach unijnego systemu RAPEX (Wspólnotowy System Szybkiej Informacji) w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów kosmetycznych w roku 2017 nie otrzymano 35

powiadomień o umieszczeniu, w tym systemie notyfikacji, dotyczących obecności w obrocie kosmetyków uznanych za stwarzające zagrożenie dla zdrowia lub życia konsumentów. II.13. Ocena sposobu żywienia Żywienie zbiorowe zamknięte jest szczególnie ważnym elementem podstawowej formy wyżywienia dla określonych środowisk (pacjentów szpitali, dzieci w szkołach, przedszkolach i żłobkach, na obozach i koloniach, pensjonariuszy domów opieki społecznej). W 2017 roku oceniono sposób żywienia w (102) zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego. Oceny żywienia dokonano na podstawie jadłospisów dekadowych w stołówkach przedszkoli (48), w tym żywienia w systemie cateringowym (17), stołówkach szkolnych (32), w tym żywienia w systemie cateringowym (8), bloku żywieniowym dziennego domu opieki społecznej (2), innych zakładach żywienia (3) - Centrum Pomocy Bliźniemu MONAR MARKOT (2) i (1) punkt wydawania posiłków, w tym (2) z żywieniem w systemie cateringowym, w bloku żywienia w szpitalu w systemie cateringowym (1), w stołówkach na koloniach i obozach (11), w stołówce żłobka (3), w stołówkach bursach i internatach (2), w zakładzie usług cateringowych (1). Podczas prowadzonego nadzoru nad jakością posiłków w stołówce przedszkolnej stwierdzono zbyt dużą zawartość cukrów i tłuszczów. Zalecono aby dostosować jadłospis do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2016r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach. W trakcie dokonywania ocen jadłospisów w placówkach systemu oświaty sprawdzano sposób żywienia według ww. rozporządzenia tj.: aby na całodzienne żywienie składały się środki spożywcze pochodzące z różnych grup spożywczych, posiłki (śniadania, obiady, kolacje) zawierały produkty z następujących grup środków spożywczych: produkty zbożowe lub ziemniaki, warzywa lub owoce, mleko lub produkty mleczne, mięso, ryby, jaja, orzechy, nasiona roślin strączkowych i inne nasiona oraz tłuszcze, zupy, sosy oraz potrawy sporządzane były z naturalnych składników, bez użycia koncentratów spożywczych, od poniedziałku do piątku były podawane nie więcej niż dwie porcje potrawy smażonej, napoje przygotowywane na miejscu zawierały nie więcej niż 10g cukru w 250ml produktu gotowego do spożycia, każdego dnia były podawane: co najmniej dwie porcje mleka lub produktów mlecznych, co najmniej jedna porcja z grupy mięso, jaja, orzechy, nasiona roślin strączkowych, warzywa lub 36

owoce w każdym posiłku, co najmniej jedna porcja produktów zbożowych w śniadaniu, obiedzie i kolacji, w żywieniu całodziennym było podawane przynajmniej pięć porcji warzyw lub owoców, co najmniej raz w tygodniu była podawana porcja ryb. Ponadto zwracano szczególną uwagę na wyszczególnianie składników alergennych w ocenianych jadłospisach. Korzystne zmiany żywieniowe dokonujące się w placówkach oświatowych to: zwiększenie częstotliwości podawania kasz oraz urozmaiconego pieczywa m.in. żytnie, graham, mieszane, wprowadzanie różnego rodzaju nowości potraw z dyni, cukinii, awokado oraz innych produktów i surowców nie będących dotychczas zwyczajowo stosowanych w żywieniu zbiorowych. Zauważono poprawę podaży surowych owoców i warzyw oraz wdrażanie zdrowych nawyków żywieniowych np. podawanie wody mineralnej, zamiast soków słodzonych jako napoju do posiłków. II.14. Informacja o współpracy z innymi jednostkami kontrolnymi, środkami masowego przekazu W roku sprawozdawczym współpracowano z: 1. Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcją Ochrony Środowiska w ramach porozumienia z dnia 20 stycznia 2015r. pomiędzy Głównym Inspektorem Sanitarnym, Głównym Inspektorem Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Głównym Inspektorem Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska w sprawie współdziałania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych, Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa produkcji pierwotnej żywności pochodzenia roślinnego współpracowano z powyższymi organami. Przeprowadzono 3 wspólne kontrole z przedstawicielami Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa delegatura w Pile w gospodarstwach rolnych objętych nadzorem, w tym u dwóch z kontrolowanych podmiotów pobrano do badań próbki żywności wiśnie i agrest pobrane przez PIORiN w kierunku pozostałości ochrony roślin i truskawki pobrane przez PPIS w Pile w kierunku oznaczenia metali. W jednej z powyższych kontroli brał udział przedstawiciel Inspekcji Ochrony Środowiska w Pile podczas której pobrał do badań próbkę gleby na zawartość metali i składników mineralnych. Podczas kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości. 2. Powiatowym Inspektoratem Weterynarii zgodnie z zawartym porozumieniem z dnia 29.11.2007r. oraz Aneksem Nr 1 z dnia 19 października 2015r. pomiędzy Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Pile, a Powiatowym Lekarzem Weterynarii w Pile o współdziałaniu i współpracy pomiędzy inspekcjami. Przeprowadzono 3 wspólne kontrole 37

w zakładach objętych nadzorem tj. w zakładzie przemysłu ziemniaczanego i w gorzelniach. Jedną kontrolę przeprowadzono w mieszkaniu prywatnym z powodu zatrucia pokarmowego wywołanego włośniem krętym. Ponadto skontrolowano 2 stoiska handlowe z rybami na Targowisku Miejskim i 1 stoisko w hipermarkecie do sprzedaży ryb żywych w okresie przedświątecznym. Podczas kontroli stoiska handlowego do sprzedaży ryb stwierdzono niewłaściwe przechowywanie ryb świeżych poprzez narażenie ich na zanieczyszczenia, które mogłyby spowodować, iż środki spożywcze staną się niezdatne do spożycia. Za niniejsze nieprawidłowości nałożono mandat karny w wysokości 200,-zł. W roku sprawozdawczym na bieżąco przekazywano informacje w zakresie wykazu wspólnie nadzorowanych obiektów oraz sprawy zakładów które podlegały organowi PIW w celu podejmowania działań zgodnie z kompetencjami. 3. Wojskowym Ośrodkiem Medycyny Prewencyjnej w Bydgoszczy w ramach współpracy przeprowadzono 2 kontrole z przedstawicielami Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej. Skontrolowano hurtownię rybną oraz zakład garmażeryjny, w którym stwierdzono nieprawidłowości. Z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości nałożono mandat karny na kwotę 200,- zł. Wszczęto postępowanie administracyjne. O wszczętym postępowaniu PPIS w Pile poinformował na piśmie organ, z którym przeprowadził wspólną kontrolę. 4. Komendą Powiatową Policji w Pile w ramach współpracy przeprowadzono 6 kontroli z przedstawicielami Komendy Powiatowej Policji w Pile, w okresie zimowego wypoczynku, w placówkach dla dzieci i młodzieży, w wyniku których nie stwierdzono nieprawidłowości. 5. Środkami masowego przekazu - a stronie internetowej stacji przez cały miniony rok umieszczane były informacje dotyczące: znakowania wartością odżywczą środków spożywczych, wytycznych Dobrej Praktyki Higienicznej i Produkcyjnej przy produkcji żywności niezwierzęcego pochodzenia w warunkach domowych, z wykorzystaniem surowców roślinnych z własnych upraw, kursów dla kandydatów na grzyboznawcę i klasyfikatora grzybów, prezentacji zasad prawidłowego zbierania grzybów świeżych, jak również postępowania w razie wystąpienia zatruć grzybami link GIS, wystawy grzybów w siedzibie stacji. II.15. Wnioski i postulaty 1. Po przeprowadzeniu analizy działań, które wynikają z prowadzonego nadzoru nad obiektami żywnościowo-żywieniowymi stwierdza się pogorszenie stanu sanitarnego w 5,9% obiektów w stosunku do roku 2016 (zakłady garmażeryjne, ciastkarnie, sklepy, markety i kioski, 38

magazyny hurtowe, wytwórnie lodów, zakłady żywienia zbiorowego otwartego). Podmioty prowadzące działalność na rynku spożywczym współpracują z organami podczas różnych działań w celu uniknięcia lub zmniejszeniu ryzyka związanego z wytwarzaniem żywności i dostarczaniem dla konsumenta, w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa. 2. W celu zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności w dalszym ciągu kontynuowany będzie nadzór sanitarny, szczególnie w zakresie: przeprowadzania kontroli w obiektach, które uzyskały ocenę niezgodną z wymaganiami w roku 2017, wzmożonego nadzoru nad obiektami sezonowymi zlokalizowanymi na trasach turystycznych, prawidłowego znakowania środków spożywczych, uwzględniając wymagania rozporządzenia 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 oraz znakowania suplementów diety, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i środków spożywczych wzbogaconych, wdrażania systemów kontroli wewnętrznej, zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) oraz systemu HACCP w obiektach żywnościowożywieniowych, nadzoru nad jakością mikrobiologiczną i chemiczną środków spożywczych, przedmiotów użytku, kosmetyków, realizowanego zgodnie z rocznym planem poboru próbek na rok 2018, bezpieczeństwa materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, bezpieczeństwa kosmetyków, wzmożonego nadzoru nad produkcją pierwotną i sprzedażą bezpośrednią w celu zapewnienia wytwarzania i sprzedaży produktów bezpiecznych, kontynuowania realizacji przepisów dotyczących grup środków spożywczych, przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach, w celu całkowitego wyeliminowania niezdrowych nawyków żywieniowych, nadzór nad sprzedażą mięsa oraz odpadami gastronomicznymi m.in. na targowiskach, bazarach w związku z występowaniem afrykańskiego pomoru świń (ASF) 39

III. JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA W 2017 r. 137 tys. mieszkańców miast i wsi powiatu pilskiego korzystało z wody wodociągowej. Woda przeznaczona do zbiorowego zaopatrzenia ludności jest ujmowana z ujęć podziemnych czwarto i trzeciorzędowych, zlokalizowanych w większości na terenach oddalonych od zabudowań, w obszarze lokalizacji ujęć nie występują źródła zanieczyszczenia mogące powodować pogorszenie jakości wody, grunty są użytkowane wyłącznie do celów związanych z eksploatacją ujęć wody. Wyznaczone strefy ochrony bezpośredniej są ogrodzone, zagospodarowane, zamykane i oznakowane tablicą informacyjną o ujęciu wody i o zakazie wstępu osób nieupoważnionych, w pojedynczych przypadkach zainstalowany jest monitoring elektroniczny, czujniki dotykowe lub dozór fizyczny. Studnie są szczelnie zamykane pokrywami, wentylacja ujęć zabezpieczona jest w każdym przypadku daszkiem. Urządzenia wodne są na bieżąco konserwowane, studzienki kontrolne utrzymane czysto, włazy i obudowy szczelne w dobrym stanie technicznym. 40

Tabela 15. Wykaz przedsiębiorstw zaopatrujących mieszkańców powiatu pilskiego w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w 2017 r. Lp. Nazwa przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, adres Nazwa wodociągu publicznego produkcja wody m3/d liczba ludności zaopatrywanej (w tys.) 1. 2. 3. 4. 5. 6.. 7. 8. 9. Miejskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o., ul. Chopina 2, 64-920 Piła Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o., ul. Wyrzyska 27a, 89-310 Łobżenica Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o., ul. Podgórna 1a, 89-300 Wyrzysk Piła 10925 74,575 Gładyszewo 235 0,83 Łobżenica 989 6,67 Wiktorówko 264 1,46 Dźwierszno Wielkie 202 1,12 Dębno 61 1,03 Wyrzysk 374 3,912 Osiek 348 4,799 Polanowo 348 3,13 Kosztowo 256 0,792 Kościerzyn Wielki 51 0,352 Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Jabłonowo 771 2,39 ul. Staszica 8, 64-850 Ujście Nowa Wieś Ujska 820 5,32 Wysoka 429 3,674 Kijaszkowo 113 0,517 Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Wysoka Mała 82,8 0,377 ul. Szkolna 1, 89-320 Wysoka Młotkowo 112 1,227 Stare 34 0,361 Gmina Szydłowo, Jaraczewo 2, 64-930 Szydłowo Gmina Białośliwie, ul. Ks. Koreckiego 1, 89-340 Białośliwie Zakład Usług Wodnych i Kanalizacyjnych, ul. Dworcowa 22, 64-810 Kaczory Gmina Miasteczko Krajeńskie, ul. Dąbrowskiego 16, 89-350 Miasteczko Krajeńskie Nowa Rudna 65,4 0,656 Szydłowo 233,4 1,356 Skrzatusz 87 0,671 Dolaszewo 62 0,31 Róża Wielka 61 0,521 Jaraczewo 126 0,928 Leżenica 16 0,191 Kotuń 60 0,816 Zawada 20 0,313 Stara Łubianka 213 1,77 Dobrzyca 63 0,772 Coch 20 0,15 Tarnowo 2 0,02 Białośliwie 378 2,87 Krostkowo 145 0,652 Nieżychowo 99 0,656 Kaczory 468 2,99 Morzewo 144 0,81 Rzadkowo 229 0,92 Śmiłowo 210 1,33 Dziembowo 160 1,3 Zelgniewo 60 0,46 Miasteczko-Brzostowo 255 2,065 Grabionna-Okaliniec 365 1,21 Grabówno 98 0,46 41

Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 roku o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2017 poz. 328 ze zm.) zbiorowe zaopatrzenie w wodę jest zadaniem własnym gminy; na terenie powiatu pilskiego od kilku lat funkcjonuje 8 wodociągów, gdzie za zaopatrzenie w wodę odpowiadają inne podmioty; są to m.in. wodociągi: Spółdzielni Mieszkaniowej Wyrzysk, Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Łobżenicy, Centrum Konferencyjnego Geovita w Pile, baru Stary Młyn w Pile, Ośrodka Piachy w Pile i od 2015r. wodociąg zaopatrujący budynek główny Ars Medical sp. z o.o. w Pile, który jest głównym źródłem wody dla szpitala (rezerwowym jest wodociąg publiczny w Pile). W grupie tej zlikwidowano: 1. Wodociąg Baru Bieszczadzkiego w Pile zlikwidowany z dniem 30.09.2017r., 2. Wodociąg lokalny Gościńca Rębajło w Pile zlikwidowany z dniem 12.12.2017r., nastąpiła zmiana zasilania na wodę z wodociągu publicznego Piła, 3. Wodociąg zakładowy Dębno przeniesiono z grupy Inne podmioty zaopatrujące w wodę, ze względu na zmianę, którym został Zakład Gospodarki Komunalnej i mieszkaniowej w Łobżenicy; obecnie jest to wodociąg publiczny Dębno. Skontrolowano wszystkie urządzenia wodociągowe; na terenie powiatu pilskiego nie funkcjonują studnie publiczne. III.1. Ocena jakości wody W 2017 roku ocenie podlegała woda z wodociągów publicznych produkujących wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi i wodociągów zakładowych produkujących wodę do celów własnej działalności gospodarczej związanej z m.in. produkcją żywności, przeznaczoną do spożycia przez ludzi, na zaopatrzenie budynku służby zdrowia. Badania próbek wody przeprowadzane były w akredytowanym laboratorium Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Pile. Na podstawie wyników kontroli urzędowej oraz kontroli wewnętrznej jakości wody prowadzonych na bieżąco stwierdza się, że woda spełnia wszystkie warunki mikrobiologiczne, chemiczne i fizyczne określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. III.2. Charakterystyka urządzeń zaopatrujących ludność w wodę III.2.1 Wodociągi o produkcji 10 000 100 000 m³/dobę Wodociągiem o największej wydajności na terenie powiatu pilskiego jest wodociąg zaopatrujący miasto Piłę. Zaopatruje miasto Piłę oraz osiedla włączone w granice miasta tj.: Osiedle Motylewo i Kalina, jedynie Osiedle Gładyszewo posiada swój własny wodociąg. Wodociąg publiczny Piła zasilany jest wodą ujmowaną z 9 studni wierconych, ujmujących wody z formacji czwartorzędowej o zasobach eksploatacyjnych zatwierdzonych przez Wojewodę Wielkopolskiego, o głębokościach między 68 m a 104 m zlokalizowanych w Dobrzycy oraz z 2 studni odwierconych na terenie Stacji Uzdatniania Wody przy ul. Wałeckiej. Każda ze studni 42

posiada własną, oznakowaną strefę ochronną zabezpieczoną płotem aluminiowym z czujnikami ruchu, zamykanym na kłódkę. Studnie posiadają szczelnie zamykane włazy uniemożliwiające dostęp osób postronnych. Wodociąg publiczny Piła przeprowadza stałą dezynfekcję wody podchlorynem sodu z chlorowni z automatycznym podajnikiem chloru; monitorowanie ilości chloru odbywa się elektronicznie w sposób ciągły, a wynik wyświetlany jest na tablicy synoptycznej w pomieszczeniu dyżurnym maszynistów. W 2017 r. przeprowadzono kontrolę sanitarną wodociągu oraz pobrano do badania w ramach urzędowej kontroli 45 próbek wody do badania bakteriologicznego oraz 44 próbki wody do badania chemicznego; w ramach kontroli wewnętrznej prowadzonej przez przedsiębiorstwo pobrano 44 próbki wody do badania bakteriologicznego oraz 44 próbki wody do badania chemicznego. Stan sanitarno-techniczny obiektu bardzo dobry. Ocena roczna wodociągu publicznego dobry, woda przydatna do spożycia. III.2.2. Wodociągi o produkcji 100 1000 m³/dobę W ewidencji 25 wodociągów, pobrano w ramach monitoringu kontrolnego, przeglądowego i nadzoru sanitarnego 128 próbek wody do badania laboratoryjnego; przedsiębiorstwa wodociągowe w ramach kontroli wewnętrznej przebadały 187 próbek wody. Ogólna ocena roczna wodociągów dobra oraz końcowa ocena jakości wody dobra. III.2.3. Wodociągi o produkcji do 100 m³/dobę W ewidencji 17 wodociągów, w ciągu roku pobrano do badania laboratoryjnego 48 próbek wody w ramach monitoringu kontrolnego, przeglądowego i prowadzonego nadzoru sanitarnego, w ramach kontroli wewnętrznej przebadano 66 próbek wody. Ogólna ocena roczna wodociągów dobra oraz końcowa ocena jakości wody dobra. III.2.4. Inne podmioty zaopatrujące w wodę W grupie tej ujęto 10 wodociągów, w ramach kontroli urzędowej pobrano 13 próbek wody do badania laboratoryjnego oraz 31 próbki w ramach kontroli wewnętrznej. Jakość wody dobra. III.3. Podsumowanie Mieszkańcy korzystający z wody wodociągowej na terenie powiatu pilskiego zaopatrywani są głównie przez podmioty do tego celu powołane; a dostarczana woda spełnia wymogi obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia, co jest wynikiem dobrej współpracy z producentami wody. Dane dotyczące trzech wodociągów z powiatu pilskiego od 2008 roku są indywidualnie, corocznie raportowane do komisji Unii Europejskiej; są to wodociągi publiczne: w Pile, Łobżenicy i Nowej Wsi Ujskiej, ze względu na wielkość dobowej produkcji wody lub liczbę mieszkańców korzystających z danego wodociągu. Dane te za pośrednictwem 43

Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego trafiają do Narodowego Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie, który przygotowuje informacje dla ministerstw oraz komisji europejskich o jakości wody przeznaczonej do spożycia na terenie Polski. Dane dotyczące wszystkich pozostałych wodociągów raportowane są raz na 3 lata. 44

IV. STAN SANITARNY OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ I KĄPIELISK IV.1. Inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej W 2017 r. zarejestrowano 7 obiektów, skontrolowano 2, przeprowadzono 2 kontrole sanitarne: 1 Dzienny Dom Pomocy w Pile, ul. Kondratowicza czynny w dni robocze od 7 30-17 00 oraz w soboty od7 30-15 00. Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych; sala terapeutyczna, sala grup samodzielnych, sala warsztatowa, świetlica środowiskowa stan sanitarno techniczny dobry. 2 Środowiskowy Dom Samopomocy Caritas w Pile, ul. Kossaka czynny w dni robocze od 7 30-15 30 ; podopiecznymi są osoby dorosłe z zaburzeniami psychicznymi, łącznie 35 osób. Terapia prowadzona w pracowniach: komputerowa, krawiecka, artystyczna, gospodarstwa domowego i zaradności życiowej, sali psychoterapii, sali doświadczania świata, sali ćwiczeń; obiekt piętrowy przystosowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych stan sanitarno techniczny dobry. 3 Ośrodek Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Pile, ul. Polna 4 pomieszczenia dla mężczyzn, 1 dla kobiet, 1 dla osób poniżej 18 roku życia; obiekt dysponuje własną pralnią, pensjonariusze otrzymują odzież zastępczą i napoje w jednorazowych kubkach. Obiekt przystosowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Obiekt czynny całą dobę, stan sanitarno techniczny dobry. 4 Warsztaty Terapii Zajęciowej w Pile, ul. Motylewska 8 pracowni komputerowa, ogrodnicza, rękodzieła artystycznego, plastyczna, stolarnia, ceramiczna, gospodarstwa domowego, teatralno taneczna, sala doświadczania świata, sala rehabilitacyjna, gabinety psychologa i pedagoga; 3 węzły sanitarne; część rekreacyjna z ogródkiem do uprawy warzyw na terenie posesji; z zajęć korzysta codziennie 40 osób. Stan sanitarno porządkowy i techniczny dobry. 5 Warsztaty Terapii Zajęciowej w Leżenicy gm. Szydłowo obiekt piętrowy, ze zniesionymi barierami architektonicznymi (podjazd na parter i schodołaz na I piętro), wśród pensjonariuszy 2 osoby na wózkach inwalidzkich; sala rehabilitacyjna i sala doświadczeń świata, pracownie: plastyczna, krawiecka, stolarsko rzemieślnicza, gospodarstwa domowego, zaradności życiowej, ogrodnicza, pokój terapeutyczny. Ośrodek posiada środek transportu dostosowany dla potrzeb niepełnosprawnych. Czynny w dni robocze. 45

6 Centrum Aktywizacji Osób Starszych i Niepełnosprawnych w Pile obiekt bardzo dobry, prowadzone są tu zajęcia: literackie, fotograficzne, komputerowe, kulinarne, brydżowe, klub podróżnika, językowe, warsztaty artystyczne i techniczne, malarskie, rękodzielnicze, krawieckie, scrabble oraz sportowo rekreacyjne w sali fitness i 2 salach siłowni. Skontrolowany w 2017 r. Rysunek 1. Sale fitness i siłownie (Fot. Dorota Polak) 7 Ośrodek Wsparcia MOPS w Pile - obiekt bardzo dobry, 27 pokoi dla 36 osób, w tym matek z dziećmi; w Ośrodku na podstawie kontraktu podpisanego między podopiecznym a MOPS przebywają osoby, które w ciągu 6 miesięcy przy pomocy mają wyjść z bezdomności ośrodek całodobowy. Skontrolowany w 2017 r. Łazienka z w-c Rysunek 2. Pomieszczenia Ośrodka Wsparcia MOPS w Pile (Fot. Dorota Polak) IV.2.Noclegownie i domy dla bezdomnych 2 obiekty; zlikwidowano noclegownię z 18 miejscami prowadzoną przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Arka Noego w Pile. Przeprowadzono 2 kontrole sanitarne, obydwa obiekty skontrolowane. W Pile przy ul. Długosza budynek jest własnością Stowarzyszenia MONAR, środki finansowe pozyskiwane są z Gminy Piła lub gmin, z których pochodzą bezdomni korzystający z noclegów; na terenie ośrodka w dniu kontroli przebywało 57 mężczyzn, maksymalna ilość to 65; w przypadkach ekstremalnych nocować może 120 osób. Ciepła woda oraz ogrzewanie z pieca gazowego; pralnia z 3 pralnicami, kuchnia, stołówka; na każdej kondygnacji węzły sanitarne. W ciągu roku wymieniono stolarkę drzwiową, podłogi wyłożono okładziną termozgrzewalną, odmalowano pokoje mieszkalne. Sala wykładowa na terenie ośrodka, gdzie prowadzone są zajęcia z psychologiem i wychowawcą. Stan sanitarno porządkowy i techniczny obiektu dobry. 46

W Pile przy al. Niepodległości budynek jest własnością gminy Piła, pozostaje w zarządzenie Miejskiego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej; finansowanie jak wyżej. W ośrodku przebywa 9 kobiet i 3 dzieci; maksymalna ilość osób to 20. Ciepła woda i ogrzewanie z cieplika miejskiego; posiłki w ramach cateringu dowożone z domu przy ul. Długosza. W budynku na każdej kondygnacji węzły sanitarne, w piwnicy wydzielona pralnia z pralnicą; stan sanitarno porządkowy i techniczny dobry. IV.3. Hotele w ewidencji 8 obiektów, ubył 1 hotel Kwant w Pile, przeniesiono z Innych obiektów zajazd Cieszymir z Rudy k/wyrzyska z powodu przekwalifikowania zajazdu na hotel; wszystkie skontrolowane, przeprowadzono 11 kontroli sanitarnych. Nałożono 1 mandat karny na sumę 200,- zł za brak środków dezynfekcyjnych w hotelu Cieszymir ; wystawiono 1 decyzję rachunkową. Wszystkie zlokalizowane w miastach zaopatrzone w wodę bieżącą z wodociągów publicznych; dotychczas wyjątkiem był Gościniec Rębajło w Pile (2 gwiazdki), który w grudniu 2017 podłączono do wodociągu publicznego. Hotele zlokalizowane na wsiach ścieki odprowadzają do zbiorników bezodpływowych, posiadają umowy z uprawnionymi podmiotami na ich wywóz. Hotele posiadają umowy na odbiór odpadów komunalnych, postępowanie z bielizną brudną i czystą prawidłowe, pranie odbywa się w pralniach własnych lub zewnętrznych; kołdry i poduszki postępowanie jak z bielizną najczęściej prane i dezynfekowane 1 x w roku, materace są dezynfekowane 1 x w roku. Zaopatrzenie w środki czystości i dezynfekcyjne dostateczne. Stan sanitarny pokoi hotelowych, ciągów komunikacyjnych, sanitariatów i zaplecza dobry. Do wyróżniających się należą: hotel GRINGO w Pile, ul. Ogrodowa, hotel FORMA w Pile, ul. Żeromskiego, Rysunek 3. Hotel Gromada al. Piastów, 64-920 Piła (Fot. Katarzyna Jabłońska) IV.4. Motele W ewidencji 2 motele zlokalizowane w Pile, stan bez zmian, skontrolowano 2; motele są kategoryzowane. Zaopatrzenie w wodę bieżącą z wodociągu publicznego, odprowadzenie do sieci kanalizacyjnej publicznej. Motele posiadają umowy na odbiór odpadów komunalnych. Postępowanie z bielizną brudną i czysta prawidłowe, pranie odbywa się w pralniach zewnętrznych; kołdry i poduszki postępowanie jak z bielizną najczęściej prane 47

i dezynfekowane 1 x w roku, materace są dezynfekowane 1 x w roku. Zaopatrzenie w środki czystości i dezynfekcyjne dostateczne. Stan sanitarny pokoi hotelowych, ciągów komunikacyjnych, sanitariatów i zaplecza dobry. IV.5. Pensjonaty w ewidencji 2 pensjonaty; skontrolowane, przeprowadzono 2 kontrole sanitarne. Odpady komunalne z obu pensjonatów są odbierane zgodnie z umową. Bielizna pościelowa prana w pralni zewnętrznej, w tej samej pralni prane koce, kołdry i poduszki, które prane są 1 x w roku. Zaopatrzenie w środki czystości i dezynfekcyjne dostateczne. Stan sanitarny pokoi hotelowych, ciągów komunikacyjnych, sanitariatów- dobry. IV.6. Inne obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie w ewidencji 30 obiektów, ubył 1 Zajazd Cieszymir zmienił formę organizacyjną na hotel, skontrolowano 16, przeprowadzono 18 kontroli sanitarnych. W grupie tej znajdują się m.in. pokoje hotelowe, ośrodki wypoczynkowe ( Geovita w Pile, Malwa w Luchowie), dom pielgrzyma oraz gospodarstwa agroturystyczne). Zaopatrzenie w wodę wodociągową z wodociągów publicznych lub z ujęć własnych - Geovita w Pile, gospodarstwa agroturystyczne; odprowadzenie nieczystości do kanalizacji publicznej lub do zbiorników bezodpływowych ( Geovita mimo iż nie jest podłączona do sieci wodociągowej, jest podłączona do miejskiej sieci kanalizacyjnej w Pile). Odpady komunalne gromadzone w kontenerach lub pojemnikach i usuwane na bieżąco. Zaopatrzenie w środki czystości i dezynfekcyjne dostateczne. Stan sanitarno techniczny obiektów dobry. Gospodarstwa agroturystyczne sporadycznie proponują atrakcje w postaci placów zabaw dla dzieci ze zjeżdżalniami i trampolinami, maneży, koni, powożenia bryczką, kortów tenisowych (1 przypadek), zagród ze zwierzętami (konie, daniele, sarny) i ptactwem (perliczki, pawie, papugi, bażanty, dzikie gęsi, indyczki, kury ozdobne) itd. Rysunek 4. Dwór Hercowo, Kościerzyn Wielki 80, 89-300 Wyrzysk (Fot. Katarzyna Jabłońska) Do wyróżniających się należy: Centrum Konferencji i Rekreacji GEOVITA w Pile Płotki, Pałac Jabłonowo, gm. Ujście, 48

gospodarstwo agroturystyczne DWÓR HERCOWO gm. Łobżenica, gospodarstwo agroturystyczne Pałac Rzęszkowo, gm. Wyrzysk, gospodarstwo agroturystyczne Ranczo w Dolinie w Krostkowie gmina Wyrzysk, gospodarstwo agroturystyczne w Krępsku 26 gm. Szydłowo, gospodarstwo agroturystyczne KOZIA BABA w Tarnowie gm. Szydłowo. IV.7. Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej W 2017 roku w powiecie pilskim pod nadzorem pozostawało 279 zakładów fryzjersko kosmetycznych, w tej grupie zakładów rok rocznie następują znaczne zmiany. Skontrolowano 75 obiektów, w których przeprowadzono 77 kontroli sanitarnych; stan sanitarno porządkowy zakładów dobry. Tabela 16. ilość zakładów w ewidencji PSSE w Pile w porównaniu z rokiem poprzednim Rok Stan na dzień 31.12. obiektów skontrolowanych Liczba Przeprowadzonych kontroli Przybyło Ubyło Zakłady fryzjerskie Zakłady kosmetyczne Zakłady odnowy biologicznej Zakłady tatuażu 2016 107 30 30 9 6 2017 109 26 26 7 5 2016 73 29 29 13 11 2017 84 25 27 18 7 2016 24 9 10 1 2 2017 24 8 8 1 1 2016 4 3 3 1 0 2017 4 3 3 0 0 Inne zakłady, w których są 2016 59 17 17 3 4 świadczone łącznie więcej niż jedna usługa 2017 58 13 13 2 3 2016 267 88 89 27 23 Razem 2017 279 75 77 28 16 49

Tabela 17.Zakłady odnowy biologicznej w ewidencji PSSE w Pile rodzaj obiektu liczba obiektów w ewidencji liczba obiektów skontrolowany ch liczba przeprowadzony ch kontroli liczba obiektów ze stwierdzonymi nieprawidłowościami rodzaj stwierdzonych nieprawidłowości solaria 7 1 1 0 0 siłownie 4 1 1 0 0 fitness club 5 2 2 0 0 gabinet masażu 4 2 2 0 0 Inne: Roletic, refleksoterapia, fizjoterapia* 4 2 2 0 0 * fizjoterapia wchodząca w skład PWSZ w Pile, sala wyposażona w sprzęt, świadcząca usługi dla ludności w godzinach popołudniowych Tabela 18. Rodzaj prowadzonej sterylizacji stosowanych narzędzi Rok Sterylizator kulkowy Autoklaw Chemiczna Wykonywana przez firmę zewnętrzną Zakłady kosmetyczne 2016 0 9 0 11 2017 0 14 0 15 Inne zakłady, w których są 2016 0 3 0 5 świadczone łącznie więcej niż jedna usługa 2017 0 5 0 5 Autoklawy własne użytkowane w ww. zakładach to: 12 szt. autoklawów Serii Sun klasa B, 3 szt. Tanda D, 2 szt. B-Class Woson, Autoklaw Steamjet, Autoklaw Kanzo Vacum. Zewnętrzna sterylizacja wykonywana w: Szpitalu Specjalistycznym w Pile 15 przypadków, gabinety stomatologiczne 5 przypadków. Pozostałe obiekty: stosują sprzęt jednorazowego użytku i kremy np. do zmiękczania skórek, część zakładów posiada zezwolenia (i warunki lokalowe) do prowadzenia działalności więcej niż jednej, ale ogranicza się wyłącznie do działalności fryzjerskiej, w grupie tej znajdują się zakłady, w których oprócz działalności fryzjerskiej, w wydzielonym pomieszczeniu znajduje się łóżko solarium. 50

IV.8. Obiekty komunikacji publicznej Do tej grupy zaliczono dworce i stacje kolejowe, dworce autobusowe. Dworce autobusowe tylko mieście 2 obiekty, oba skontrolowane; są to dworce w Pile i Wyrzysku. Stan sanitarno porządkowy i techniczny dworców dobry. Na dworcach funkcjonują poczekalnie i toalety dla podróżnych z bieżącą ciepłą i zimną wodą. Odpady komunalne wywożone z obiektów na podstawie zawartej umowy. Dworce i stacje kolejowe 5 obiektów, nadzorowi podlega 11 podmiotów, które prowadzą działalność na terenie dworca i poszczególnych stacji. Ogółem przeprowadzono 12 kontroli sanitarnych, dwukrotnie kontrolowano część stacji PKP w Starej Łubiance gm. Szydłowo w związku z zaleceniem poprawy warunków sanitarno technicznych w poczekalni zalecenie zostało wykonane. Na stacjach kolejowych poczekalnie i toalety typu toy- toy podlegają jednej firmie; natomiast pojemniki na odpady przed budynkiem i na peronach innej firmie kolejowej stan sanitarno techniczny zadowalający; zawarte są umowy na odbiór odpadów; w pomieszczeniach dla pracowników woda bieżąca ciepła i zimna, odprowadzenie do kanalizacji. Na dworcu PKP w Pile działają 3 przedsiębiorstwa kolejowe dworzec po kapitalnym remoncie stan sanitarno porządkowy i techniczny bardzo dobry. Obiekt dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych; 2 windy pozwalają niepełnosprawnym na dotarcie do budynku dworca; natomiast przejście na perony możliwe jest przy pomocy pracowników PKP przez torowisko. IV.9. Transport publiczny i specjalistyczne środki transportu. Skontrolowano łącznie 33 środki transportu publicznego, tj: 14 autobusów, w tym: 3 autobusy komunikacji miejskiej MZK w Pile; ogółem jest 45 autobusów, w tym 44 niskopodłogowych; stan sanitarno porządkowy i techniczny ocenianych środków dobry. Autobusy zakładów komunikacji miejskiej myte są wewnątrz codziennie natomiast z zewnątrz 1 x na 2 dni -po zakończonym kursie lub częściej w miarę potrzeb. Czyszczenie parowe tapicerek autobusów przeprowadzane jest okresowo przez firmę zewnętrzną lub w miarę potrzeb. Odpady komunalne gromadzone są w workach foliowych a następnie wrzucane do kontenerów i odbierane przez uprawnioną firmę. Dla potrzeb kierowców na pętlach autobusowych ustawiono 9 toalet typu Toy-Toy, są one opróżniane i dezynfekowane przez firmę zewnętrzną 1 x w tygodniu, 11 autobusów PKS komunikacji międzymiastowej kompleksowe sprzątanie autobusów na zakończenie dnia odbywa się w bazie PKS w Pile przy ul. Przemysłowej, natomiast bieżącego sprzątania między kursami dokonuje osoba zatrudniona na dworcu PKS w Pile przy ul. Kwiatowej. 51

2 pociągi szynobusy stan sanitarno porządkowy i techniczny bardzo dobry, 3 środki transportu do przewozu chorych, kierowca posiadał opracowane procedury m.in. sprzątania, postępowania po zainfekowaniu pojazdu płynami ustrojowymi, myte i sprzątane na bieżąco, 13 samochodów do przewozu zwłok i szczątków. Łącznie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile sprawuje nadzór nad 20 samochodami do przewozu zwłok i szczątków ludzkich należącymi do 12 zakładów pogrzebowych. W powiecie pilskim Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile kontroluje każdy nowy specjalistyczny środek transportu wydając zezwolenie na transport zwłok lub szczątków w formie opinii sanitarnej. Skontrolowano 13 środków transportu do przewozu zwłok i szczątków ludzkich. Wydano 5 opinii sanitarnych dotyczących zezwolenia na użytkowanie nowych środków transportu do przewozu zwłok i szczątków ludzkich. Środki transportu wewnątrz myte i dezynfekowane są na terenie zakładu pogrzebowego po każdym przewozie zwłok/szczątków ludzkich środkami dezynfekcyjnymi o szerokim spektrum działania, natomiast z zewnątrz środki transportu myte są w myjniach samochodowych, z którymi zakłady pogrzebowe mają podpisane umowy. Do dezynfekcji skóry rąk przez pracowników zakładów pogrzebowych używane są specjalistyczne preparaty dezynfekcyjne w postaci sprayu znajdujące się na stanie środków transportu do przewozu zwłok i szczątków ludzkich, w żelu przy punktach wodnych. Odpady potencjalnie zakaźne gromadzone są w jednorazowych workach koloru czerwonego i obierane przez specjalistyczne firmy zajmujące się ich przewozem i utylizacją. Stan sanitarno porządkowy i techniczny samochodów bardzo dobry. 1 tramwaj wodny, który jest w sezonie letnim atrakcyjnym uzupełnieniem transportu miejskiego autobusowego. Stan sanitarno porządkowy i techniczny pojazdów bardzo dobry. IV.10. Ustępy publiczne i ogólnodostępne Ustępy publiczne ogółem 32. Stan sanitarno porządkowy i techniczny zachowany. Znajdują się tylko w Pile, w tym: Stałe skanalizowane 5 ustępów, wszystkie skontrolowane, przeprowadzono 9 kontroli sanitarnych, przybył 1. Tymczasowe nieskanalizowane 27: Zarząd Dróg i Zieleni w Pile wystąpił do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile o zaopiniowanie usytuowania przenośnych kabin sanitarnych przy cmentarzach oraz na terenach zielonych Piły; Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny wydał 3 opinie sanitarne: z dnia 13 01.2017r., 31.01.2017 oraz 22. 05.2017r. Na ich podstawie ustawiono w Pile 13 przenośnych kabin sanitarnych: Park Miejski im. Stanisława Staszica w Pile - 4 sztuki, 52

Park na Wyspie - 2 sztuki, Bulwary Chatellerault - 1 sztuka, okolice Muzeum Okręgowego od strony ul. 11 Listopada - 1 sztuka, Boisko przy ul. Kasztelańskiej - 1 sztuka, Plac zabaw ul. Jałowcowa - 1 sztuka, Miasteczko Ruchu Drogowego - 1 sztuka, Plac Konstytucji 3 Maja 1 sztuka, Parking dla TIR-ów przy ul. Styki - 1 sztuka (od 10 stycznia 2017r. do 8 grudnia 2017r.). Serwisowaniem kabin zajmuje się firma WC SERWIS Sp. z o. o., Spółka Komandytowa ul. Szybowa 2, 41-800 Zabrze, filia Czerwonak ul. Gdyńska 139. Opróżnianie toalet odbywa się dwa razy w tygodniu w poniedziałki i piątki (kabiny na parkingu TIR-ów 1 x tygodniu). Nieczystości płynne są wypompowywane z pojemnika znajdującego się w kabinie, która jest oczyszczona urządzeniem wysokociśnieniowym, suszona i spryskiwana preparatem odkażającym Premiere Plus X. Po zakończonej dezynfekcji uzupełniany jest papier toaletowy. W okresie letnim i jesiennym przy 3 pilskich cmentarzach ustawionych było łącznie 14 przenośnych kabin sanitarnych: na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Motylewskiej (12 kabin) oraz na terenie zabytkowych cmentarzy komunalnych przy ul. Salezjańskiej i przy al. Powstańców Wielkopolskich. Serwis tych kabin w zależności od pory roku i potrzeb odbywał się przynajmniej 3 razy w miesiącu, co 10 dni przy pomocy pojazdu asenizacyjnego. Oczyszczanie polega na wypompowywaniu nieczystości płynnych z pojemnika znajdującego się w kabinie, umyciu jej urządzeniem wysokociśnieniowym typu Karcher, wysuszeniu, spryskaniu jej preparatem odkażającym oraz uzupełnieniu papieru toaletowego. Stan sanitarno porządkowy i techniczny dobry, obiekty kontrolowane podczas kontroli obiektów, przy których są ustawione. Rysunek 5. Toaleta typu Toy-Toy w Parku Miejskim, (Fot. Agnieszka Wnuk-Urbańska) Ustępy ogólnodostępne w ewidencji 17 ustępów zlokalizowanych przy sklepach wielko i średnio powierzchniowych, przybył 1. Skontrolowano 16, przeprowadzono 18 kontroli sanitarnych. Stan sanitarno porządkowy techniczny dobry; tylko 1 jest zlokalizowany w Łobżenicy, pozostałe w Pile. Dwukrotnie kontrolowano ustęp zlokalizowany przy dworcu PKS 53

w Pile oraz przy jednym z najruchliwszych marketów. Stan sanitarno porządkowy i techniczny dobry. IV.11. Kąpieliska śródlądowe W sezonie kąpielowym od 15 czerwca do 15 września 2017roku w ewidencji znajdowały się 2 kąpieliska raportowane do UE: Płotki i Piaszczyste, organizatorem kąpielisk jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Pile, ul. Bydgoska 76; klasyfikowane są jako bardzo dobre. Łącznie z kąpielisk zbadano 10 próbek wody: w ramach nadzoru sanitarnego 2 próbki, w ramach kontroli wewnętrznej 8 próbek. Przez cały okres trwania sezonu kąpielowego woda w kąpieliskach nadawała się do kąpieli. Stan sanitarno porządkowy infrastruktury dobry. IV.12. Pływalnie W 2017 roku w ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowały się 4 pływalnie kryte. Skontrolowano 3 pływalnie; pływalnia w Wyrzysku w roku 2017 była w remoncie. Ogółem przeprowadzono 503 kontrole, w tym 500 kontroli poborowych. Łącznie do badań laboratoryjnych pobrano 763 próbki wody (172 w ramach kontroli urzędowych i 591 w ramach kontroli wewnętrznej zlecanej przez administratora obiektu). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda na pływalniach (Dz.U. 2015r.,poz.2016) przeprowadzono badania wody w zakresie oznaczeń mikrobiologicznych (w tym ciepłej wody w kierunku Lagionelli sp.) i fizykochemicznych. Pływalnie oceniono jako dobre pod względem sanitarno-technicznym oraz pod względem jakości wody ocena roczna obiektów dobra. IV.12.1. WODNIK Piła, ul. Kossaka 102 - właścicielem jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Pile, ul. Bydgoska 76; jest to basen miejski, kryty, całoroczny i ogólnodostępny; wyłączony z eksploatacji był w okresie 01.07.2017r. 31.08.2017r.. Źródłem zaopatrzenia w wodę jest wodociąg publiczny Miejskich Wodociągów i Kanalizacji w Pile. Ogółem przeprowadzono 88 kontroli. Do badań laboratoryjnych pobrano 140 próbek wody, w tym 31 próbek w ramach kontroli urzędowej i 109 próbek w ramach kontroli wewnętrznej. Bieżący stan sanitarno-higieniczny dobry. Ocena roczna obiektu dobra. 54

Tabela 19.liczba pobranych próbek wody w ramach kontroli urzędowej i wewnętrznej w 2017r. Rodzaj kontroli Liczba próbek bakteriologia Liczba próbek fizykochemia ogółem w tym ile z przekroczeniami przekroczone parametry Kontrola urzędowa Kontrola wewnętrzna 22 8 30 0 0 53 43 96 0 0 Łącznie 75 51 126 0 0 W kierunku Legionelli sp. łącznie pobrano 14 próbek ciepłej wody (1 w ramach kontroli urzędowej i 13 w ramach kontroli wewnętrznej). IV.12.2. Pływalnia Relaks w Kaczorach, ul. Dziembowska 22 - właścicielem jest Urząd Gminy Kaczory, ul. Dworcowa 22; jest to basen wiejski, kryty, całoroczny, ogólnodostępny; był wyłączony z eksploatacji - w lipcu 2017 roku. Źródłem zaopatrzenia w wodę jest wodociąg publiczny zarządzany przez Urząd Gminy Kaczory. Przeprowadzono 153 kontrole. Ogółem do badań laboratoryjnych pobrano 231 próbek wody, w tym 52 próbki w ramach kontroli urzędowej i 179 próbek w ramach kontroli wewnętrznej. Bieżący stan sanitarno-higieniczny obiektu dobry. Ocena roczna obiektu dobra Tabela 20. Liczba pobranych próbek wody w ramach kontroli urzędowej i wewnętrznej Rodzaj kontroli Liczba próbek bakteriologia Liczba próbek fizykochemia ogółem w tym ile z przekroczeniami przekroczone parametry Kontrola urzędowa 36 12 48 0 0 Kontrola wewnętrzna 81 70 151 0 0 suma 117 82 199 0 0 W kierunku Legionelli sp. łącznie pobrano 32 próbki ciepłej wody (4 w ramach kontroli urzędowej i 28 w ramach kontroli wewnętrznej. Kabina solna Wanna z hydromasażem 55

Rysunek 6.Niecka sportowa Pływalnia Relaks ul. Dziembowska, Kaczory (Fot. Katarzyna Jabłońska) IV.12.3. Park wodny - Centrum Rekreacji Wodnej AQUA-PIL w Pile, ul. Grottgera 4, który jest właścicielem obiektu; jest to obiekt miejski, kryty, całoroczny, ogólnodostępny; wyłączony z eksploatacji był we wrześniu 2017r.. Źródłem zaopatrzenia w wodę jest wodociąg publiczny Miejskich Wodociągów i Kanalizacji w Pile. Przeprowadzono 262 kontrole; do badań laboratoryjnych pobrano 392 próbki wody, w tym 89 próbek w ramach kontroli urzędowej i 303 próbki w ramach kontroli wewnętrznej. Bieżący stan sanitarno-higieniczny dobry; ocena roczna obiektu dobra. Tabela 21. Liczba pobranych próbek wody w ramach kontroli urzędowej i wewnętrznej Rodzaj kontroli Liczba próbek bakteriologia Liczba próbek fizykochemia ogółem w tym ile z przekroczeniami przekroczone parametry Kontrola urzędowa Kontrola wewnętrzna 64 19 83 0 0 140 115 255 0 0 suma 204 134 338 0 0 W kierunku Legionelli sp. łącznie pobrano 54 próbki ciepłej wody (6 w ramach kontroli urzędowej i 48 w ramach kontroli wewnętrznej). IV.13.1. Tereny rekreacyjne w ewidencji PIS znajdowały się 23 tereny rekreacyjne, w tym Skansen w Osieku gmina Wyrzysk muzeum na wolnym powietrzu gromadzące obiekty architektury ludowej z północnej Wielkopolski Krajny, Pałuk i Puszczy Nadnoteckiej. Na powierzchni ok. 13 ha odtwarzana jest typowa dla tych terenów wieś o układzie owalnicy. Obecnie w skansenie znajduje się 25 obiektów dawnego budownictwa wiejskiego. Są to: zagrody, chałupy, pomieszczenia gospodarcze, remiza, kuźnia, wiatraki, studnia, kapliczki przydrożne. Wyposażenie stanowią sprzęty, narzędzia, urządzenia oraz przedmioty codziennego użytku, pokazywane w miejscach, w jakich występowały i były używane. Krajobraz skansenu ożywiają ogródki przydomowe i inwentarz żywy. Dla turystów murowane w-c. Obiekt bardzo dobry. 56

Ogółem skontrolowano 11 obiektów, przeprowadzono 14 kontroli sanitarnych, stan sanitarno porządkowy i techniczny dobry. W grupie terenów rekreacyjnych znajdują się piaskownice należące do 17 jednostek tj. do spółdzielni mieszkaniowych i jednostki samorządu terytorialnego. Stan sanitarno porządkowy dobry, piasek wymieniany jest w piaskownicach co najmniej 1 raz w roku wiosną. Zarejestrowane w tej grupie tereny wypoczynkowe z plażami nad dwoma kąpieliskami kontrowane były dwa razy w sezonie. Fitness na świeżym powietrzu w Pile ze ścieżkami zdrowia i stacjami wyposażonymi w różne urządzenia do ćwiczeń w parku przy ul. Ceglanej oraz przy placu zabaw przy ul. Śniadeckich; są to: równoważnie, zestawy do podciągania - drążek trzystopniowy dostosowany do wzrostu i możliwości ćwiczącego, przeplatanka - ścianka wspinaczkowa, urządzenia do ćwiczeń mięśni brzucha, dolnego odcinka grzbietu i pośladków, płotki wielofunkcyjne - możliwość pokonania płotków skacząc, przechodząc nad i pod płotkiem, obiegając slalomem. Obiekty bardzo dobre. Park miejski im. Stanisława Staszica w Pile. są tam altany, ławki i mostki, które są odnowione. Ozdobą jest sztuczny staw, strugi wodne i rzeczki z ptactwem wodnym, a wzdłuż alejek rosną różne rzadkie gatunki drzew i krzewów. Park jest zadbany, podzielony na część starą i nową rabatową z wieloma kolorowymi kwiatami jednorocznymi i wieloletnimi. Park jest ogrodzony, zorganizowano plac zabaw dla dzieci, labirynt z tui, w ubiegłym roku uruchomiono nową fontannę, dla odwiedzających ustępy typu toy toy, kontrolowane podczas kontroli parku. Obiekt bardzo dobry. Rysunek 7. Park Miejski im. Stanisława Staszica w Pile (Fot. A. Wnuk-Urbańska) 57

Największym pilskim parkiem jest śródmiejski Park na Wyspie, w którym organizowane są letnie koncerty muzyczne w muszli koncertowej i festyny. W Parku istnieje duży plac zabaw dla dzieci, droga pieszo-rowerowa wzdłuż rzeki Gwda. Nowy plac zabaw posiada wiele atrakcji m.in. huśtawki, statek piracki, specjalnej konstrukcji do wspinania, boisko do koszykówki z jednym koszem, dwa stoły do ping-ponga oraz stół do piłkarzyków, piaskownica. Obiekt bardzo dobry. IV.13.2. Przystanie żeglugi śródlądowej obsługi pasażerskiej w ewidencji PIS znajdują się 4 przystanie skontrolowano 4; w roku sprawozdawczym oddano do użytku 1; są to mariny, gdzie cumuje tramwaj wodny, będący uzupełnieniem komunikacji miejskiej autobusowej w okresie letnim. Są to miejsca, gdzie zorganizowano place zabaw dla dzieci lub miejsca wypoczynku dla dorosłych. Rysunek 8. Przystanie śródlądowe na rzece Gwda (Fot. N. Kaletka) IV.14.1.Cmentarze W ewidencji PIS znajdowało się 46 cmentarzy, skontrolowano 23, przeprowadzono 25 kontroli sanitarnych, stan sanitarno porządkowy dobry, odpady wywożone na bieżąco. Przybył 1 cmentarz; część istniejącego cmentarza parafialnego w Szydłowie została przekazana pod zarząd gminy i jest to cmentarz komunalny. Na 4 cmentarzach są kostnice: Ujście, Wyrzysk, Wysoka, Łobżenica. W kostnicach woda bieżąca zimna dostępna jest wyłącznie w okresie wiosenno letnio jesiennym; pomieszczenia nieogrzewane. Do dezynfekcji pomieszczeń najczęściej używane są: ACE, DOMESTOS, CLOROX. Zarządcy cmentarzy posiadają umowy na wywóz odpadów, często ustawione są pojemniki na odpady segregowane; odpady wywożone są systematycznie. Na terenie 14 cmentarzy znajdują się kaplice, gdzie zwłoki przywożone są na 2 godziny przed ceremonią. W związku ze znacznymi opadami deszczu i podniesieniem się poziomu wód gruntowych, w celu uniknięcia pojawienia się wody w grobie teren cmentarza parafialnego w Grabównie gm. Miasteczko Krajeńskie został zmeliorowany. IV.14.2. Domy przedpogrzebowe w ewidencji 1 obiekt, na cmentarzu komunalnym w Pile, skontrolowany. W obiekcie znajdują się m.in.: chłodnie indywidualne, sala chłodzona, pomieszczenia przygotowania zwłok do pochówku, zespół pomieszczeń sekcyjnych, zespół 58

pomieszczeń socjalnych dla pracowników, łazienka z w-c dla przedstawicieli innych zakładów pogrzebowych dowożących zwłoki i wykonujących czynności związane z przygotowaniem zmarłego do pochówku. Bieżąca woda ciepła i zimna przy umywalkach do mycia rąk. Stan sanitarno techniczny bardzo dobry. IV.15. Inne obiekty użyteczności publicznej W grupie tej zarejestrowano 90 obiektów, skontrolowano 34, przeprowadzono 36 kontroli sanitarnych. Wystawiono 3 decyzje administracyjne zatwierdzające: Laboratorium Biochemik w Śmiłowie gm. Kaczory, laboratorium Eko Projekt Pszczyna i laboratorium Miejskich Wodociągów i Kanalizacji w Pile. Stan sanitarno techniczny obiektów dobry. Tabela 22. Inne obiekty użyteczności publicznej w latach 2016-2017 Lp. Razem Grupy obiektów Liczba obiektów 2016 2017 Liczba skontrolowanych 1. Sklepy medyczne sprzęt ortopedyczny 5 5 0 2. Domy kultury i kina 6 6 2 3. Parkingi przydrożne 5 5 5 4. Pralnie wodne i chemiczne 5 5 1 5. Stacje paliw 26 26 8 6. Stadiony i hale sportowe 9 9 1 7. Targowiska 5 5 0 8. Zakłady pogrzebowe 13 12 8 9. Różne 15 17 7 Razem 89 90 32 Różne to: Laboratoria występujące do PPIS w Pile o zatwierdzenie badań próbek wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, Studio tańca, Zakłady zajmujące się usuwaniem nieczystości stałych i ciekłych, Miejski Zakład Komunikacji w Pile, Baza PKS w Pile, gdzie dokonuje się generalnego sprzątania autobusów, wymiany pokrowców na zagłówkach itd., 59

Wysypiska i sortownie odpadów. Podsumowanie Stan sanitarno techniczny obiektów użyteczności publicznej ulega systematycznej poprawie, jednak zmiany przepisów prawnych zwalniające podmioty z uzyskiwania opinii sanitarnej dla nowo utworzonych podmiotów spowoduje, że będą one powstawać w warunkach nie spełniających zasad ogólnobudowlanych oraz sanitarnych. 700 600 500 400 300 200 100 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 ogółem Wykres 1. Ogólna liczba obiektów użyteczności publicznej będąca pod nadzorem Sekcji Higieny Komunalnej w latach 2003-2017 IV.16. Interwencje ludności, mieszkańców powiatu pilskiego W 2017 r. rozpatrywano 20 interwencji złożonych przez mieszkańców powiatu pilskiego (19 dotyczących obiektów i 1 wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi): 1. Interwencja telefoniczna na złą jakość wody w mieszkaniu zlokalizowanym we wsi Wiernowo gm. Wyrzysk, zaopatrywanym z wodociągu publicznego Polanowo; na podstawie wyników badania pobranych próbek wody w budynku oraz 2 sąsiednich budynkach stwierdzono 2-3 krotne przekroczenie dopuszczalnej wartości żelaza, po podjętych działaniach naprawczych oraz na podstawie wyników badań kontrolnych uzyskano wyniki spełniające wymogi rozporządzenia Ministra Zdrowia. Łącznie pobrano 6 próbek wody, w tym 3 z nadzoru sanitarnego i 3 w ramach kontroli wewnętrznej. 2. Dwukrotne interwencje lokatora dot. sąsiada, który nie przestrzega standardów higieniczno sanitarnych, co utrudnia życie współmieszkańcom kamienicy jedna interwencja wiosną, druga jesienią, informowano zarządcę budynku, trwają działania mające na celu pozyskanie mieszkania socjalnego dla uciążliwego lokatora. 3. Interwencja na telefon alarmowy dot. odoru w budynku mieszkalnym, powiadomiono zarządcę budynku, którego lokatorzy nie informowali wcześniej; ustalono, iż w piwnicy 60

mieszkał bezdomny, był siennik zanieczyszczony odchodami oraz resztki sfermentowanej żywności; przeprowadzono działania porządkowe oraz dezynfekcyjne. 4. Interwencja mieszkańców budynku zbiorowego zamieszkania na zanieczyszczenie powietrza w związku z pożarem w garażu zlokalizowanym w zagłębieniu pod budynkiem; ustalono, iż podczas akcji gaśniczej strażacy zabezpieczyli połączenia komunikacyjne wewnętrze między garażem a klatkami schodowymi specjalistycznymi kurtynami. Po zakończeniu akcji gaśniczej przeprowadzili pomiary tlenku węgla w pomieszczeniach mieszkalnych, gdzie nie stwierdzono przekroczeń, z wyjątkiem jednego mieszkania zalecono wietrzenie. Interwencję mieszkańców z żądaniem badania w kierunku dioksyn przekazano wg. kompetencji do Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej, Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz WIOŚ; o sprawie na bieżąco informowany był WPWIS. Interwencje składano w tej sprawie dwukrotnie. 5. Interwencja telefoniczna dot. ambulatoryjnego podmiotu leczniczego o braku przestrzegania zasady mycia i dezynfekcji rąk, co skutkuje szerzeniem się zapalenia spojówek u pacjentów. Podczas przeprowadzonej kontroli sanitarnej ustalono, iż w podmiocie zaostrzono zasady reżimu sanitarno higienicznego pismem dyrektora w związku z rozprzestrzenianiem się zakażeń wirusowych i bakteryjnych; zasady były przestrzegane. 6. Interwencja mieszkanki Ujścia w sprawie wadliwie ustawionych reflektorów, których światło trafia w okna budynku przekazano wg. kompetencji do burmistrza Ujścia. 7. Interwencja lokatorów na sąsiadów hodujących psy w mieszkaniu i brak właściwej opieki nad nimi przekazano wg. kompetencji do zarządcy budynku. 8. Interwencja w sprawie braku systematycznego odbioru odpadów biodegradowalnych przekazano wg. kompetencji do wyjaśnienia, uzyskano informację o bezzwłocznym odebraniu odpadów wraz z informacją, że odpady odbierane są zgodnie z harmonogramem, a ich duża ilość spowodowana była okresową przycinką żywopłotów wykonana przez zarządcę budynków na osiedlu. 9. Interwencja związana z hałasem spowodowanym przez ruch uliczny na drodze wojewódzkiej biegnącej obok osiedla mieszkaniowego, na której umieszczono szklane punktowe elementy odblaskowe; nieprawidłowa jazda kierowców (ścinanie łuku) powoduje hałas przekazano wg. kompetencji do WIOŚ. Mieszkanka składała interwencje dwa razy. 10. Interwencja dot. pojawiających się w mieszkaniu szczurów z instalacji kanalizacyjnej przekazano do zarządcy budynku, z prośbą o podanie informacji, czy przeprowadzano deratyzację zgodnie z obwieszczeniem Prezydenta Miasta Piły w pierwszej połowie września 2017 r. oraz zalecając podjęcie niezbędnych działań naprawczych sprawa w toku. 61

11. Interwencja w sprawie hodowli trzody chlewnej, wg. skarżącego uruchomiona bez zezwoleń na wsi w gminie Ujście przekazano wg. kompetencji do WIOŚ oraz burmistrza. W tej samej sprawie interwencję złożyło Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Association of Social Initiatives PL. 12. Interwencja mieszkanki osiedla dot. braku wymiany piasku w piaskownicy, co zdaniem skarżącej spowodowało zakażenie dziecka pasożytami. Przeprowadzono kontrolę sanitarną, ustalono, iż w maju 2017 piasek w piaskownicy był wymieniony, zalecono ponowną wymianę piasku oraz dezynfekcję piaskownicy przed jej napełnieniem. Zalecenie zostało niezwłocznie wykonane. 13. Interwencja w sprawie nieogrodzonej piaskownicy na osiedlu; podczas dorocznych kontroli piaskownic przedstawiciele PPIS nie stwierdzają uchybień technicznych tej piaskownicy, poinformowany zarządca odpowiedział, że nie planuje się ogrodzenia piaskownicy. 14. Anonimowe zapytanie przesłane drogą mailową dot. częstotliwości wymiany piasku w piaskownicach udzielono odpowiedzi na adres mailowy. 15. Interwencja dot. Szkolnego Schroniska Młodzieżowego w Pile przekazano wg. kompetencji do WPWIS w Poznaniu. 16. Interwencja dot. Szkolnego Schroniska Młodzieżowego w Chodzieży przekazano wg. kompetencji do PPIS w Chodzieży. 17. Zawiadomienie o niedopełnieniu czynności przez Wójta Gminy Lubasz w związku ze stwierdzeniem bakterii Escherichia coli w wodzie wodociągowej - przekazano wg. kompetencji do PPIS w Czarnkowie oraz w związku z w/w sprawą mieszkaniec dostarczył wodę w butelce własnej do badania w tut. Laboratorium udzielono odpowiedzi o sposobie i warunkach pobierania próbek wody do badania urzędowego i odmowie badania dostarczonej próbki. 62

V. STAN SANITARNY PODMIOTÓW WYKONUJĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZĄ Nadzór sanitarny sprawowany przez Powiatową Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Pile nad podmiotami wykonującymi działalność leczniczą wiąże się z oceną warunków, w jakich udzielane są świadczenia profilaktyczno lecznicze. W powiecie pilskim w 2017 r. skontrolowano 249 z 415 placówek służby zdrowia prowadzących działalność, przeprowadzono 259 kontroli sanitarnych. Tabela 23. Podmioty wykonujące działalność leczniczą w latach 2016 2017 Rodzaj placówki Rok Liczba obiektów w ewidencji Liczba skontrolowanych obiektów % obiektów skontrolowanych Liczba przeprowadzonych kontroli Podmioty 2016 101 70 69,3 76 lecznicze 2017 97 73 75,3 80 Praktyki lekarskie 2016 210 153 72,9 155 2017 202 144 71,3 146 Praktyki 2016 89 31 34,9 33 pielęgniarskie 2017 84 26 31,0 26 Inne usługi 2016 30 12 40 12 medyczne 2017 32 6 50 6 Razem 2016 430 266 61,9 276 2017 415 249 60,0 259 V.1. Zakłady lecznicze prowadzące stacjonarną działalność V.1.1. Ars Medical sp. z o.o., Piła al. Wojska Polskiego 43 Jest to szpital stacjonarny połączony z częścią ambulatoryjną. W roku sprawozdawczym oddano do użytku wyremontowane III piętro starej części budynku z przeznaczeniem na działalność leczniczą w zakresie hematologii z podziałem: część septyczna dla osób z obniżoną odpornością, do której wchodzi się przez śluzę umywalko fartuchową 2 izolatki 2 osobowe ze śluzami umywalko fartuchowymi, na salach indywidualne klimatyzatory z filtrami Heppa; 3 sale 2 osobowe, gabinet zabiegowy, pomieszczenie gospodarcze, brudownik, węzeł sanitarny dla odwiedzających; przy każdej sali łazienka, a w niej płuczka dezynfektor do basenów i kaczek, część ogólna 2 izolatki 2 osobowe ze śluzami umywalko fartuchowymi, 2 sale 3 osobowe, 3 sale 2 osobowe, gabinet zabiegowy, pokój pielęgniarek, pokój lekarzy, gabinet ordynatora, pomieszczenie pro morte, węzeł sanitarny dla odwiedzających, węzeł sanitarny dla personelu, 63

pomieszczenia gospodarcze, brudownik, magazyn; przy każdej sali łazienka, a w niej płuczka dezynfektor do basenów i kaczek, część ambulatoryjna przeznaczona dla pacjentów, których pobyt nie przekracza doby; 2 gabinety zabiegowe, w tym 1 z podciśnieniem i możliwością wykonywania zbiegów trepanobiopsji, gabinet podawania leków 8 stanowisk, pomieszczenie gospodarcze, pomieszczenie przygotowywania leków (leki cytostatyczne przygotowywane, rozlewane są w aptece szpitalnej), 2 węzły sanitarne, w tym 1 przystosowany dla osób niepełnosprawnych. Podłogi i ściany łatwozmywalne, odporne na działanie środków dezynfekcyjnych, przy każdym punkcie wodnym dozowniki z mydłem, środkiem dezynfekcyjnym oraz podajniki na mydło, przy wejściach na oddziały dozowniki ze środkiem dezynfekcyjnym. W roku sprawozdawczym przeprowadzono 3 kontrole sanitarne, wystawiono 3 opinie dot. oddziału nadzoru kardiologicznego, oddziału hematologii oraz dezynfekcji łóżek metodą zamgławiania pomieszczeń. Stan sanitarno techniczny obiektu bardzo dobry. V.1.2. Er med. S. Łagun, D. Zawacka Sp. cywilna, Piła, ul. Kraszewskiego 4 szpital jednodniowy - specjalizuje się w dziedzinach okulistyki, chirurgii ogólnej, chirurgii naczyniowej, chirurgii dziecięcej, dermatologii, dermatologii estetycznej, urologii, w tym w ramach szpitala jednodniowego wykonuje się zabiegi usunięcia zaćmy, przepukliny i żylaków kończyn dolnych. W obiekcie oprócz części zespołu sali operacyjnej zlokalizowane są gabinety lekarskie i zabiegowe, w których świadczone są usługi w ramach poradni chirurgii dziecięcej, chirurgii ogólnej, chirurgii naczyniowej, chirurgii onkologicznej, okulistyki, dermatologii, w tym dermatologii estetycznej, neurologii, laryngologii, urologii oraz gabinet diagnostyczno zabiegowy z kabiną higieny osobistej (kolonoskopia i gastroskopia), pomieszczenie pro morte, myjnie i 2 pomieszczenia magazynowe. Wystawiono 1 opinię sanitarną, w związku z rozszerzeniem prowadzonej działalności. Stan sanitarno techniczny obiektu dobry. V.1.3. NZOZ Alfa w Pile, ul. Lotnicza 3 szpital jednodniowy Nowo uruchomiony, w budynku po kapitalnym remoncie i rozbudowie; prowadzona jest działalność w ramach chirurgii jednego dnia z możliwością czasowego pobytu pacjentów do 24 h oraz specjalistycznych gabinetów lekarskich. Wystawiono 1 opinię sanitarną pozytywnie opiniującą pomieszczenia działalności leczniczej. I Piętro Część ambulatoryjna 4 gabinety lekarskie (3 diagnostyczno - zabiegowe, 1 ogólnolekarski), w których udzielane są świadczenia z zakresu laryngologii, urologii, neurologii, endokrynologii. Gabinet urologiczny połączony bezpośrednio z kabiną higieny osobistej. Przy części ambulatoryjnej znajduje się łazienka przystosowana dla potrzeb osób niepełnosprawnych, rejestracja z pomieszczeniem socjalnym dla personelu oraz poczekalnia. 64

Zespół chirurgii jednego dnia dla potrzeb oddziału chirurgii jednego dnia zaprojektowano dwie sale operacyjne z pomieszczeniami funkcjonalnie z nimi związanymi. Zachowana jest zasada rozdziału pracowników, pacjenta, materiału czystego od brudnego materiału zużytego, odpadów pooperacyjnych. Oddział stanowi wydzieloną część od pozostałych pomieszczeń z wejściem z komunikacji ogólnej. W skład bloku wchodzą następujące pomieszczenia: 2 sale operacyjne, do których personel medyczny wchodzi przez pomieszczenia przygotowania, pacjent przez śluzę; materiał czysty i sterylny dostarczany jest na salę bezpośrednio z magazynu czystego przez śluzę pacjenta, śluza dla pacjenta, śluza szatniowa dla personelu medycznego z pomieszczeniem higieniczno-sanitarnym (łazienka z natryskiem, umywalką, WC), pomieszczenie przygotowawcze wyposażone w stanowisko chirurgicznego mycia rąk, przez które personel przechodzi bezpośrednio do sali operacyjnej, magazyn czystego i sterylnego materiału, brudownik, dostępny z sali operacyjnej, pokój wybudzeń jednołóżkowy z fotelem i ze stanowiskiem pielęgniarskim, 3 pokoje pacjentów (wszystkie dwuosobowe), przy każdym pokoju łazienka (natrysk najazdowy, WC, umywalka), punkt pielęgniarski, sala opatrunkowa i rejestracja. I kondygnacja - przyziemie pomieszczenie socjalne dla personelu, pomieszczenie na odpady medyczne z 2 lodówkami, szatnia dla personelu, pralnia mopów, pralnia bielizny z maglem, magazyny, 2 węzły sanitarne oraz inne pomieszczenia przeznaczone na wynajem. Decyzja WPWIS z dnia 6.10.2015 Nr DN-NS.9012.1348.2015 zezwalająca na wykorzystanie pomieszczeń poniżej przyległego terenu na pomieszczenia użytkowe, socjalne i techniczne, w których nie wystąpią czynniki uciążliwe i szkodliwe dla zdrowia. Sterylizacja sprzętu medycznego wielokrotnego użytku wykonywana w Centralnej Sterylizatorni Szpitala Specjalistycznego w Pile przy ul. Rydygiera 1. Sterylny materiał dostarczany w specjalnie do tego celu przeznaczonych pojemnikach do magazynu czystego. Odpady medyczne odbierane z urządzeń chłodniczych przez wyspecjalizowaną firmę HYGEA Czesław Golik z siedzibą w Lubaszu, ul. Szkolna 21. W podmiocie są opracowane procedury mycia i dezynfekcji rąk, postępowania po ekspozycji na materiał zakaźny, postępowanie z instrumentarium medycznym po użyciu, przechowywanie materiału sterylnego, mycia i dezynfekcji sprzętu medycznego, sprzątania i dezynfekcji pomieszczeń, postępowanie ze sprzętem sprzątającym po użyciu, postępowania z brudną bielizną i odzieżą ochronną personelu, 65

postępowanie z czystą bielizną, pranie dezynfekcyjne bielizny, ścierek, mopów, postępowanie ze środkami dezynfekcyjnymi, zgłaszanie chorób zakaźnych, postepowania z odpadami medycznymi. Firma zewnętrzna sprząta pomieszczenia, w użyciu mopy nakładkowe z podziałem na strefy mikrobiologiczne. W użyciu środki do dezynfekcji: Skinman Soft, IMiDz, Skinman complete, Desderman, Sekusept activ, Steranios, Incidin Plus, Incidin Liquid Spray, Septacid, Surfanios Fresh Lemon, Medicarine. Zapas środków dezynfekcyjnych wystarczający z aktualną datą ważności. Podłogi wykonane z materiałów trwałych, o powierzchniach gładkich, zmywalnych, nienasiąkliwych, odpornych na działanie środków myjąco-dezynfekcyjnych. Połączenia podłóg ze ścianami wykonane w sposób bezszczelinowy. Ściany z wyjątkiem pomieszczeń administracyjnych, socjalnych wykonane z materiałów nienasiąkliwych, odpornych na działanie środków myjąco dezynfekcyjnych. Przy umywalkach do mycia rąk fartuch ochronny z glazury do wysokości 1,60m. Stan sanitarno-porządkowy i techniczny gabinetów bardzo dobry. V.2. Zakłady lecznicze wykonujące ambulatoryjne świadczenia zdrowotne W tej grupie ujęte są przychodnie, medyczne laboratoria diagnostyczne, zakłady rehabilitacji leczniczej i inne łącznie to 94 obiekty, które są przedsiębiorstwami. 120 100 80 60 40 20 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 liczba obiektów liczba skontrolowa nych liczba kontroli Wykres 2. Liczba obiektów zarejestrowanych oraz liczbę obiektów skontrolowanych i liczba kontroli w poszczególnych latach 2005-2017 Łącznie przeprowadzono 74 kontrole sanitarne, za uchybienia natury sanitarnej nałożono 1 mandat karny na sumę 300 zł za podczas kontroli w Poradni Stomatologicznej Piękny Uśmiech w Ujściu za brak bieżącej ciepłej wody, brak oznakowania pojemników ze środkami dezynfekcyjnymi, brak prawidłowego oznakowania pakietów sterylizowanych; kontynuowano postępowanie administracyjne wszczęte w 2016 r. związane z wystawioną decyzją 66

administracyjną zobowiązującą podmiot do przestrzegania procedur własnych postępowania z odpadami medycznymi, sporządzania raportu z kontroli wewnętrznej, stosowania właściwych środków dezynfekcyjnych na umywalkach do mycia rąk środki w nieoznakowanych pojemnikach, brak rękawic ochronnych we właściwym rozmiarze kontrola odbyła się bez zawiadomienia o zamiarze przeprowadzenia kontroli w związku z interwencją anonimową klientki; adres kontaktowy do właścicielki placówki to adres skrytki pocztowej wystawiono tytuł wykonawczy i postanowienie o nałożeniu grzywny w wys. 1500 zł; strona złożyła odwołanie do WPWIS w Poznaniu, który utrzymał tytuł wykonawczy wraz z postanowieniem o nałożeniu grzywny w mocy. Strona wywiązała się z obowiązku. Wystawiono 2 decyzje rachunkowe. Dwukrotnie przeprowadzono kontrolę sanitarną w nowo uruchomionym zakładzie ReHmedica w Pile; podczas pierwszej kontroli na żądanie strony stwierdzono: na podłogach w całym zakładzie wykładzinę dywanową, do gabinetu lekarskiego wejście prowadziło przez pomieszczenie socjalne, brak wentylacji w pomieszczeniu w-c; wystawiono opinię sanitarną negatywnie opiniującą obiekt oraz 1 decyzję rachunkową; po usunięciu stwierdzonych uchybień strona przeprowadziła działania naprawcze dostosowując obiekt do wymogów sanitarno technicznych dla tego rodzaju działalności podłogi łatwozmywalne, w w-c zainstalowano wentylację, zrezygnowano z gabinetu lekarskiego; wystawiono 2 opinie sanitarne: pierwszą negatywną, drugą pozytywną. Stan sanitarno techniczny obiektów zadowalający. Na wyróżnienie zasługują: Centrum Stomatologii Estetycznej I. Andrzejewska w Pile, ul. Kadetów, NZOZ MEDICO A. Gronowski w Pile, ul. Lotnicza, Centrum Medyczne ENEL-MED. w Pile, al. Powstańców Wlkp., NZOZ Media Medica Serwice w Pile, ul. Promienna, Stacja Dializ Da Vita sp. z o.o. w Pile, al. Wojska Polskiego, NZOZ Stomatologia D. Domachowska w Pile ul. Wyspiańskiego, NZOZ Stomatologia M. Góźdź w Pile, ul. Wyspiańskiego, Niepubliczny Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej pana Olszewskiego w Starej Łubiance gm. Szydłowo, Przychodnię Lekarza Rodzinnego NZOZ Pro-Vita w Łobżenicy, Przychodnię Lekarską Wigor w Pile przy ul. Średniej 1, Przychodnię Lekarską w Kruszewie gm. Ujście. V.3. Praktyki lekarskie Ogółem w ewidencji ujęto 204 placówki, z czego skontrolowano 144 przeprowadzając 146 kontroli sanitarnych; są to praktyki lekarzy rodzinnych i lekarzy dentystów oraz praktyki lekarzy specjalistów i dentystów specjalistów. W roku sprawozdawczym nie stwierdzano 67

uchybień natury sanitarno technicznej. Likwidacji uległo 13 gabinetów, powstało 5 nowych gabinetów lekarskich; 4 lekarzy zawiesiło prowadzenie działalności gospodarczej Jeden gabinet ginekologiczny skontrolowano 3 krotnie, bowiem uzyskano informację, iż w gabinecie stoi sterylizator na suche, gorące powietrze, podczas kontroli informacja się potwierdziła, na sterylizatorze była kartka z napisem szafka, nakazano usuniecie sterylizatora, przeprowadzona w krótkim czasie rekontrola wykazała usunięcie sterylizatora, w gabinecie stosowany jest sprzęt jednorazowego użytku. Stan sanitarno techniczny gabinetów dobry. Na wyróżnienie zasługują gabinety dentystyczne: gabinet Magdaleny Gołębiewskiej w Pile, ul. Wawelska, gabinet Joanny Świderskiej Małachowskiej w Pile, ul. Prusa, gabinet Renaty Sienkiewicz w Pile, ul. Kadetów, gabinet Tomasza Sienkiewicza w Pile, ul. Kadetów, gabinet Marek Sienkiewicza w Pile, ul. Kadetów, gabinet Macieja Wałkowskiego w Pile, ul. Promienna, gabinet Moniki Smoleń Kamińskiej w Pile, ul. Kilińskiego, gabinet Magdaleny Mierzejewskiej w Pile, ul. Kasztelańska, gabinet Elżbiety Gołębiewskiej w Pile przy ul. Kolbe. 250 200 150 100 50 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 liczba obiektów liczba obiektów skontrolowa nych liczba kontroli Wykres 3. Liczba obiektów zarejestrowanych oraz liczbę obiektów skontrolowanych i liczba kontroli w poszczególnych latach 2005-2017 V.4. Praktyki pielęgniarskie W ewidencji zarejestrowano 84 praktyki pielęgniarskie, skontrolowano 26 gabinetów, przeprowadzono 27 kontroli sanitarnych. Likwidacji uległo 5 indywidualnych praktyk pielęgniarskich. 68

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 liczba obiektów liczba obiektów skontrolowanych liczba kontroli Wykres 4. Liczba obiektów zarejestrowanych, skontrolowanych oraz liczba przeprowadzonych kontroli w poszczególnych latach od 2005 roku V.4.1. Gabinety Profilaktyki Szkolnej - Szczególną uwagę poświęca się gabinetom pielęgniarskim działającym w placówkach oświatowo wychowawczych. Pod nadzorem Sekcji Higieny Komunalnej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Pile w 2017 roku pozostawały ogółem 42 gabinety profilaktyki i pomocy przedlekarskiej w szkołach (24 gabinety w mieście Pile, pozostałych 18 na terenie powiatu), w tym 36 gabinetów świadczy opiekę medyczną w ramach indywidualnej praktyki pielęgniarskiej, 3 gabinety świadczące opiekę w ramach podmiotu leczniczego Salve, 2 gabinety świadczą opiekę medyczną w ramach niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej oraz 1 gabinet działa w ramach przychodni lekarskiej. W szkołach wiejskich z małą populacją uczniów opieka przedlekarska sprawowana jest przez pielęgniarki w wyznaczonych dniach tygodnia i wyznaczonych godzinach, natomiast w szkołach miejskich z większą populacją uczniów w ramach kontraktu pielęgniarki pracują w pełnym wymiarze godzin od poniedziałku do piątku. W roku 2017 w gabinetach pomocy przedlekarskiej działających w szkołach na terenie powiatu pilskiego przeprowadzono 15 kontroli. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 1 zalecenie w Gabinecie Higienistki Szkolnej przy Zespole Szkół w Miasteczku Krajeńskim, ul. Szkolna 1 (odmalowanie ścian i sufitu). W kilku gabinetach odmalowano ściany i zakupiono nowy sprzęt: Gabinet Pielęgniarki Szkolnej przy Szkole Podstawowej nr 1 w Pile ul. Staromiejska 11 (zakupiono nową kozetkę, stolik zabiegowy, torby sanitarne, plecak pierwszej pomocy, aparat do mierzenia ciśnienia, tablice Snellena oraz wagę elektroniczną. Gabinet Pielęgniarki Szkolnej przy Zespole Szkół Ogólnokształcących STO w Pile, al. Powstańców Wlkp. 83 (odmalowano ściany i sufit gabinetu, zakupiono nową kozetkę, szafkę, stolik zabiegowy), 69

Gabinet Higienistki Szkolnej przy Szkole Podstawowej nr 1 w Pile, ul. Grabowa 18 (zakupiono nowe szafy na dokumentację, nowe szafki na leki, kozetkę, parawan, tablice Snellena, krzesła). Pielęgniarki w gabinetach zlokalizowanych w szkołach wykonują świadczenia zdrowotne, polegające w większości na badaniach przesiewowych, pierwszej pomocy przedlekarskiej, promocji i edukacji zdrowotnej, profilaktyce zdrowotnej, bilansach przy udziale lekarza, badaniach kontrolnych uczniów z problemami zdrowotnymi, monitoringu grup dyspanseryjnych, fluoryzacji, bez wykonywania zabiegów naruszających ciągłość tkanki. W związku z charakterem działalności prowadzonej w gabinetach pomocy przedlekarskiej w szkołach, nie wytwarza się odpadów medycznych. Do większości kontrolowanych gabinetów nie jest zapewniony dostęp dla osób niepełnosprawnych, ponieważ szkoły, w których mieszczą się gabinety nie mają zniesionych barier architektonicznych, z wyjątkiem gabinetów w: Szkole Podstawowej Nr 2 im. Olimpijczyków Polskich w Pile, ul. Roosevelta 12, Szkole Podstawowej Nr 1 im. Stanisława Staszica w Pile, ul. Staromiejska 11, 64-920 Piła, Szkole Podstawowej Nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi w Pile, ul. Lelewela 140, Szkole Podstawowej Nr 3 im. Jana Brzechwy w Pile, ul. Brzozowa 4, Szkole Podstawowej Nr 11 im. Królowej Jadwigi w Pile, ul. Królowej Jadwigi, Zespole Szkół im. Stanisława Staszica w Pile, al. Powstańców Wlkp. 18, Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Mikołaja Kopernika w Wyrzysku, ul. Wiejska 1. Na podstawie kontroli sanitarnych przeprowadzonych zgodnie z harmonogramem kontroli na rok 2017 stwierdza się, iż stan sanitarno - porządkowy i techniczny gabinetów profilaktycznych i pomocy przedlekarskiej w szkołach jest poprawny, pomieszczenia, w których wykonywane są świadczenia wyposażone są w niezbędny sprzęt i materiały, dostępne są środki dezynfekcyjne do rąk, skóry, powierzchni dotykowych i bezdotykowych o aktualnych terminach ważności, osoby wykonujące działalność posiadały aktualne badania sanitarno epidemiologiczne oraz zaświadczenia o zdolności do wykonywania zawodu. We wszystkich kontrolowanych gabinetach opracowano i wdrożono stosowne procedury higieniczno sanitarne mycia i dezynfekcji rąk, powierzchni dotykowych i bezdotykowych, postępowania w przypadku skażenia powierzchni materiałem biologicznym, które są zatwierdzone i na bieżąco aktualizowane. Gabinety zaopatrzone są w podstawowe materiały i środki medyczne z aktualnymi datami ważności. Sprzątaniem gabinetów w większości zajmują się sprzątaczki szkolne. Z uwagi na charakter działalności gabinetów pielęgniarek w szkołach z punktu widzenia sanitarnego nie stwarzają one dużego zagrożenia, w związku z czym kontrole przeprowadzane są w poszczególnych gabinetach raz na 2, 3 lata. 70

V.5. Inne obiekty świadczące usługi medyczne W ewidencji 32 obiekty, skontrolowano 12, ubyły 3 obiekty, powstało 5. W grupie tej znajdują się placówki zajmujące się rehabilitacją, badaniem słuchu, optyczne, zakłady rtg i rtg zębów, poradnie dietetyczne. Skontrolowano 6 obiektów. Do wyróżniających się należą: BBJ Centrum Terapii Neurorozwojowej w Pile, ul. Promienna, Maserjaro Gabinet Masażu i Terapii w Pile, ul. Kazimierza Wielkiego, Reh-ACTIV w Pile ul. Słoneczna Podsumowanie Placówki lecznictwa są obiektami dobrymi w zakresie utrzymania stanu sanitarno porządkowego z pojedynczymi wyjątkami. W gabinetach prywatnych indywidualnej działalności problemem pozostają bariery architektoniczne; w niektórych przypadkach jedynym rozwiązaniem jest zmiana miejsca świadczenia usług na pomieszczenia, które spełnia wymagania, jednak ten proces przebiega bardzo opornie, bowiem jest trudny do zaakceptowania przez samych świadczeniodawców usług medycznych. 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 liczba obiektów liczba skontrolowanych liczba kontroli Wykres 5. Ogólna liczba placówek służby zdrowia 71

VI. WARUNKI SANITARNO-HIGIENICZNE ŚRODOWISKA PRACY VI.1. Bieżący nadzór sanitarny Na koniec 2017 roku w ewidencji podmiotów gospodarczych w Sekcji Higieny Pracy znajdowało się łącznie 398 zakładów (442 obiekty), w których zatrudnionych było 18507 pracowników, w tym pod nadzorem wiodącym Sekcji Higieny Pracy było 316 zakładów (329 obiektów), pozostałe zakłady/obiekty były pod nadzorem wiodącym innych sekcji (HŻ, HK, HD). Ewidencja podmiotów gospodarczych obejmuje zakłady, w których pracownicy pracują w ekspozycji lub narażeniu na czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy, bądź zakłady prowadzące działalność w zakresie obrotu chemikaliami: substancjami chemicznymi i ich mieszaninami, substancjami chemicznymi w wyrobach, produktami biobójczymi, detergentami, prekursorami narkotyków kategorii 3, środkami ochrony roślin. 250 i więcej 11 liczba zatrudnionych pracowników 50-249 10-49 do 9 58 161 168 0 50 100 150 Wykres 6. Liczba zakładów pracy w zależności od ilości zatrudnionych pracowników Ogółem skontrolowano 147 zakładów, w których zatrudnionych było 11645 pracowników. Łącznie przeprowadzono 216 kontroli sanitarnych: 129 kontroli planowych, w tym 14 kontroli planowych w obiektach gdzie sekcją wiodącą jest inna sekcja (4-HŻ, 9-HK, 1-HD) oraz 101 kontroli dodatkowych: 66 rekontroli sprawdzających wykonanie nakazów decyzji oraz zaleceń pokontrolnych, 10 kontroli interwencyjnych w związku ze skargami lub wnioskami, 7 kontroli w nowych zakładach, 4 kontrole tematyczne dotyczące chemikaliów i usuwania azbestu. 72

500 400 405 405 398 300 200 160 221 120 169 147 216 Wykres 7. Porównanie liczby zakładów oraz wykonanych kontroli w latach 2015-2017 Pod nadzorem Sekcji Higieny Pracy znajduje się 65 zakładów pracy, w których łącznie pracują 1744 osoby, gdzie występują przekroczenia normatywów higienicznych w zakresie NDS (najwyższych dopuszczalnych stężeń) i NDN (najwyższych dopuszczalnych natężeń) czynników szkodliwych. W 2017 roku kontrolą objęto 37 zakładów. Przekroczenia normatywów higienicznych głównie dotyczą przekroczenia równoważnego poziomu hałasu. W narażeniu na hałas powyżej 85 dba pracuje ogółem 1691 osób. W roku sprawozdawczym przeprowadzono kontrole w 33 zakładach, w jednym przypadku wydano nakaz sporządzenia programu działań organizacyjno-technicznych, zmierzających do ograniczenia narażenia pracowników na hałas. Strefy, gdzie występuje hałas, są oznakowane znakami ostrzegawczymi lub/i bezpieczeństwa, pracownicy są informowani o występującym zagrożeniu. Zakłady stosują zabezpieczenia pracowników przed nadmiernym hałasem (indywidualne ochrony słuchu, bądź rozwiązania techniczne takie jak ekrany ochronne, ściany i kabiny dźwiękochłonne). W narażeniu na drgania mechaniczne o działaniu miejscowym i ogólnym na organizm człowieka pracuje ogółem 76 osób, w 4 zakładach przeprowadzono kontrole. Pracownicy w narażeniu na drgania mechaniczne pracują przy obsłudze ręcznych narzędzi mechanicznych (piły, gwoździarki, szlifierki, zagęszczarki) oraz jako kierowcy pojazdów specjalistycznych. Pracownicy narażeni na drgania miejscowe zaopatrzeni są w specjalistyczne rękawice antywibracyjne. W narażeniu na mikroklimat gorący pracuje 100 osób w 4 zakładach. Kontrolę przeprowadzono w dwóch hutach szkła oraz w dwóch zakładach przemysłu spożywczego. W hutach szkła zamontowane są kabiny klimatyzacyjne, w których pracownicy mogą ochronić się przed wysoką temperaturą. W narażeniu na pyły ogółem pracuje 77 osób w 7 zakładach. Przekroczenia stężenia pyłów dotyczą: pyłów przemysłowych (przy obróbce metalu, kamienia i tworzyw sztucznych), pyłów pochodzenia roślinnego (produkcja artykułów spożywczych) oraz pyłów drewna. W zakładach tych stosowane są ochrony zbiorowe w postaci wentylacji ogólnych i miejscowych wyciągowych, pracownicy wyposażeni są w maski p/pyłowe. 73

W narażeniu na czynniki chemiczne pracuje 61 osób w 5 zakładach, w tym w 3 zakładach obróbki metalu w narażeniu na substancje wydzielające się w trakcie procesu spawania: 19 osób w narażeniu na tlenki azotu oraz w 2 zakładach produkujących sprzęt i urządzenia, w tym 12 osób w narażeniu na rtęć, 28 osób w narażeniu na nadtlenek azotu oraz 2 osoby w narażeniu na ksylen. 1. hałas (1691 osób) 2. drgania mechaniczne (76 osoby) 3. mikroklimat gorący (100 osób) 4. pyły (77 osób) 5. substancje chemiczne (61 osób) Wykres 8. Osoby pracujące w przekroczeniach najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń (NDS i NDN) Kontrole interwencyjne związane ze skargami lub wnioskami dotyczyły: na wniosek Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Pile: nieprawidłowego oznakowania i kart charakterystyki stosowanych mieszanin chemicznych w zakładzie pracy - podczas kontroli pracodawca usunął nieprawidłowości, usuwaniu i przechowywaniu wyrobów zawierających azbest przez podmiot nie posiadający wymaganych uprawnień kontrola potwierdziła nieprawidłowości, podmiot kontrolowany usunął nieprawidłowości przed wszczęciem postępowania; po informacji od Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego: wprowadzania do obrotu kwestionowanego płynu do spryskiwaczy szyb samochodowych przeprowadzono 3 kontrole na stacjach paliwowych, które potwierdziły wycofanie produktu; na wniosek Wójta Gminy Szydłowo: usuwaniu i przechowywaniu wyrobów zawierających azbest przez podmiot nie posiadający wymaganych uprawnień kontrola nie potwierdziła nieprawidłowości, teren na którym znajdował się przechowywany azbest należał do osoby prywatnej, wydano zalecenie by szczelnie opakować odpady; Skargi dotyczyły: złych warunków pracy: brak wentylacji na hali produkcji, brak jadalni dla pracowników; przeprowadzona kontrola potwierdziła w części nieprawidłowości, wszczęto postępowanie administracyjne oraz wydano decyzję, która została wykonana, złych warunków higienicznych pomieszczenia pracy i zaplecza socjalnego: szatni, wc; kontrola potwierdziła nieprawidłowości, za które ukarano właściciela zakładu mandatem karnym o wysokości 100 zł., 74

stosowania produktów biobójczych bez zapewnienia środków ochrony indywidualnej dla pracownika; kontrola nie potwierdziła nieprawidłowości, brak odpowiedniego zabezpieczenia i oznakowania odbojnic liniowych przy lodówkach na hali sprzedaży; kontrola potwierdziła skargę, zalecono prawidłowe oznakowanie odbojnic, które zostało wykonane. W 28 skontrolowanych zakładach stwierdzono nieprawidłowości. Postępowanie administracyjne wszczęto w 27 obiektach, na jeden obiekt nałożono mandat karny w wysokości 300 zł. za naruszenie przepisów dotyczących chemikaliów oraz brak bieżącego porządku na terenie zakładu. W 2017 roku wydano 29 decyzji administracyjnych w zakresie bieżącego nadzoru sanitarnego, w tym: 24 decyzji nakazujących usunięcie nieprawidłowości, 2 decyzje prolongujące termin wykonania decyzji pierwszej, 3 decyzje umarzające postępowanie. W decyzjach ujęto ogółem 70 nakazów mających na celu usunięcie nieprawidłowości, w tym w zakresie ogólnych warunków pracy (42 nakazy) oraz zapewnienie przestrzegania przepisów dotyczących chemikaliów (28 nakazów). W szczególności stwierdzono nieprawidłowości w zakresie warunków pracy: nieprawidłowy stan sanitarno-technicznego pomieszczeń pracy (4) oraz pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników (14), brak aktualnej oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy (6), brak aktualnych badań i pomiarów czynników szkodliwych na stanowiskach pracy (13), brak rejestrów czynników szkodliwych dla zdrowia oraz kart badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia (3), niewłaściwa organizacja systemu udzielania I pomocy w razie wypadku (1), brak programu działań organizacyjno-technicznych, zmierzających do ograniczenia narażenia pracowników na hałas (1). Podczas kontroli wydawano w 81 obiektach doraźne zalecenia dotyczące usunięcia uchybień z zakresu higieny pracy bądź gospodarki chemikaliami. W ramach Wielkopolskiej Strategii Ograniczenia Zagrożeń Zawodowych w latach 2013 2020 w zakresie ograniczenia zagrożeń zawodowych w przetwórstwie przemysłowym (szczególnie obróbka drewna, metali, produkcja spożywcza) przeprowadzono kontrole małych i średnich przedsiębiorstw zatrudniających od 10 do 249 pracowników. W 2017 roku przeprowadzono łącznie 52 kontrole (ogólne i rekontrole) w 41 obiektach. W zakładach zajmujących się obróbką drewna (produkcja mebli, produkcja opakowań drewnianych palet, modeli, elementów więźby dachowej) wykonano 13 kontroli, w zakładach prowadzących działalność w zakresie obróbki metali (produkcja różnego rodzaju elementów metalowych i ich obróbka) wykonano 19 kontroli, w zakładach z branży spożywczej (produkcja skrobi i preparatów skrobiowych, produkcja przypraw, rzeźnictwo, produkcja pieczywa) wykonano 19 kontroli. W 9 zakładach stwierdzono nieprawidłowości dotyczące zarówno nieprawidłowych warunków pomieszczeń pracy i zaplecza socjalno-sanitarnego jak i dokumentacji z zakresu 75

higieny pracy. Wszczęto postępowanie administracyjne i wydano decyzje. W 17 skontrolowanych zakładach wydano zalecenia pokontrolne, które w całości zostały wykonane. Przeprowadzono jedno szkolenie nt. Zagrożenie biologiczne w środowisku pracy dla członków Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników i Służb BHP. Tabela 24. Działalność kontrolna nadzór nad zakładami pracy w latach 2016-2017 Lp. Działalność kontrolno-represyjna 2016 2017 1 Obiekty pod nadzorem 2 Liczba przeprowadzonych kontroli i wizytacji 3 Liczba dochodzeń w sprawie chorób zawodowych (ocen narażenia zawodowego) 4 Liczba decyzji merytorycznych 445 (406 zakładów) 169 oraz 27 wywiadów/wizytacji w sprawach chorób zawodowych 442 (398 zakładów) 216 oraz 30 wywiadów/wizytacji w sprawach chorób zawodowych 21 25 28 w tym 16 decyzji w sprawach chorób zawodowych 46 w tym 17 decyzji w sprawach chorób zawodowych 5 Liczba decyzji płatniczych 12 24 6 Liczba stwierdzonych chorób zawodowych 10 2 7 Liczba skarg i interwencji 5 8 8 9 Liczba postanowień Liczba mandatów/kwota 3 1 0 1 / 300 zł 10 Liczba nałożonych kar pieniężnych/kwota 3 / 1200 zł 0 VI.2. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi Na koniec 2017r. w ewidencji znajdowało się 30 zakładów, w których pracownicy byli narażeni na działanie czynników rakotwórczych, w szczególności: 4 zakłady zajmujące się obróbką drewna twardego, 5 zakładów opieki zdrowotnej, 6 laboratoriów usługowo-badawczych i zakładowych, 1 galwanizernia, 1 zakład produkujący sprzęt oświetleniowy, 15 stacji paliw. Czynniki rakotwórcze w zakładach pracy to: benzen, pył drewna twardego, promieniowanie jonizujące, epichlorohydryna, dichromian potasu, bezwodnik kwasu chromowego, WWA. Skontrolowano 10 zakładów, w których przeprowadzono łącznie 15 kontroli. W narażeniu na czynniki rakotwórcze w skontrolowanych zakładach pracują ogółem 236 osób, w tym 76 kobiet. Przeprowadzone kontrole nie wykazały przekroczeń normatywów higienicznych dotyczących czynników rakotwórczych, jak również nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie nadzoru nad czynnikami rakotwórczymi. W 2017 roku wpłynęły 4 zgłoszenia dotyczące planowanych prac rozbiórkowych wyrobów zawierających azbest na budynkach na terenie powiatu pilskiego. Zgłoszenia dotyczyły 76

demontażu i odbioru materiałów zawierających azbest z posesji prywatnych lub zakładów. Zgłoszeń dokonały firmy mające siedzibę po za województwem wielkopolskim. W zakresie przestrzegania przez pracodawcę przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac związanych z usuwaniem bądź zabezpieczaniem wyrobów zawierających azbest, przeprowadzono 1 kontrolę sanitarną. Na terenie powiatu pilskiego podmioty gospodarcze posiadające odpowiednie pozwolenia na wykonywanie prac polegających na zabezpieczeniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest nie prowadzą działalności ww. zakresie. Dodatkowo przeprowadzono 2 kontrole interwencyjne związane z nieprawidłowym przechowywaniem wyrobów zawierających azbest (płyty cementowo-azbestowe) na terenie posesji prywatnej i na terenie gospodarstwa rolnego. VI.3. Nadzór nad czynnikami biologicznymi W ewidencji podmiotów gospodarczych znajduje się 241 zakładów pracy, w których uwzględniono w ocenie ryzyka zawodowego dla danych stanowisk pracy, narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne należące do grupy 2 i/lub 3 zagrożenia. Skontrolowano 101 zakładów, w których przeprowadzono łącznie 144 kontrole z zakresu nadzoru nad czynnikami biologicznymi. W skontrolowanych zakładach, w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi pracowało 2879 osób, w tym 827 osób w narażeniu na czynniki biologiczne zaliczane do 3 grupy zagrożenia. Grupa 3 zagrożenia została określona w zakładach prowadzących działalność z zakresu: rolnictwa, leśnictwa, produkcji żywności, obróbki drewna, handlu oraz ochrony zdrowia. W trakcie kontroli stwierdzono nieprawidłowości w 2 zakładach. Nieprawidłowości dotyczyły braku przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego w zakresie narażenia na czynnik biologiczny. Wydano 2 decyzje administracyjne. Przeprowadzone kontrole sprawdzające stwierdziły wykonanie nakazów decyzji administracyjnych w zakresie czynników biologicznych. W skontrolowanych zakładach przestrzegane były zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownicy byli wyposażeni w odzież ochronną i w razie konieczności środki ochrony indywidualnej. Pracownicy byli szkoleni z zakresu biologicznych szkodliwości zawodowych. VI.4. Nadzór nad stosowaniem, obrotem i produkcją substancji w postaci własnej lub jako składniki w mieszaninach (w tym nadzór nad prekursorami kategorii 2 i 3 oraz produktami biobójczymi i środkami ochrony roślin) Pod nadzorem Sekcji Higieny Pracy znajduje się 411 podmiotów gospodarczych, które stosują w działalności zawodowej, produkują lub importują substancje chemiczne i ich mieszaniny bądź wyroby zawierające chemikalia. Biorąc pod uwagę "główną funkcję" podmiotu, w ewidencji znajduje się 310 zakładów, które stosują w działalności zawodowej substancje chemiczne i ich mieszaniny, 91 podmiotów wprowadzających do obrotu substancje chemiczne 77

i ich mieszaniny - są to hurtownie, markety, stacje paliw i inny handel detaliczny, 5 formulatorów (wytwórnie betonu, wytwórnie środków czyszczących, zakład mieszający farby i lakiery), 1 importer wyrobów oraz 4 producentów etanolu (gorzelnie).ogółem przeprowadzono 155 kontroli w zakresie substancji chemicznych i ich mieszanin, w tym 126 kontroli u stosujących, 21 kontroli u dystrybutorów, 4 kontrole u dalszych użytkowników formulatorów oraz 4 u producentów. W zakładach pracy, jak również w podmiotach, które zajmują się dystrybucją chemikaliów, informowano o konieczności posiadania aktualnych kart charakterystyki stosowanych i wprowadzanych do obrotu chemikaliów. W ramach nadzoru nad obrotem i stosowaniem chemikaliów dokonano oceny zgodności kart charakterystyki substancji i mieszanin chemicznych oraz ich oznakowania z obowiązującymi przepisami. Łącznie oceniono 49 kart charakterystyki i 46 etykiet opakowań chemikaliów. W przypadku, gdy podmiot odpowiedzialny za kartę charakterystyki i oznakowanie opakowania znajdował się na terenie innego powiatu przesyłano informację o stwierdzonych niezgodnościach do właściwych inspektorów sanitarnych wysłano 13 pism informujących. W 16 obiektach stwierdzono naruszenie przepisów w zakresie substancji chemicznych i ich mieszanin. Wydano 14 decyzji administracyjnych (1 decyzja zostanie wydana w 2018r.), w tym: 2 decyzje umarzające postępowanie i 12 decyzji nakazujących usunięcie nieprawidłowości. Łącznie wydano 28 nakazów, które dotyczyły: sporządzenia aktualnego spisu stosowanych substancji chemicznych i ich mieszanin oraz zapewnienia aktualnych kart charakterystyki (8 nakazów), prawidłowego oznakowania mieszanin chemicznych (5 nakazów u stosujących substancje i mieszaniny niebezpieczne, 5 nakazów u wprowadzających do obrotu), zapewnienia prawidłowych kart charakterystyki mieszanin chemicznych wprowadzanych do obrotu (10 nakazów), zapewnienia magazynu mieszanin chemicznych (1 nakaz). Nałożono 1 mandat karny na pracodawcę za brak kart charakterystyki stosowanych w zakładzie chemikaliów. Wzięto udział w kolejnym wspólnotowym projekcie REACH-EN-FORCE-5 (REF-5), którego głównym założeniem była kontrola rozszerzonych kart charakterystyki, scenariuszy narażenia, środków kontroli ryzyka i warunków operacyjnych. W ramach projektu, przeprowadzono 1 kontrolę u przedsiębiorcy stosującego substancje chemiczne, podczas której oceniono otrzymywanie informacji od dostawców wybranej substancji chemicznej w zakresie karty charakterystyki wraz z scenariuszem narażenia. Produkty biobójcze są wprowadzane do obrotu w 46 podmiotach gospodarczych (hurtownie, sklepy). Przeprowadzono 2 kontrole sanitarne u dystrybutorów produktów biobójczych oraz 1 kontrolę u stosującego produkty biobójcze w ramach nadzoru nad 78

przestrzeganiem przepisów ustawy o produktach biobójczych i wypełnienia postanowień Decyzji Komisji Europejskiej, w których są wymienione substancje czynne niemogące znajdować się w składzie produktów biobójczych. Podczas kontroli poddano ocenie produkty biobójcze: środki dezynfekcyjno-myjące, w szczególności: oceniono oznakowanie produktu, zawarte substancje czynne, termin ważności produktu oraz ważność pozwolenia Ministra Zdrowia na obrót produktem. Nie zakwestionowano i nie wycofano z obrotu żadnego produktu biobójczego. Prowadzono nadzór nad stosowaniem w działalności zawodowej prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3. W 18 zakładach stosowane są prekursory narkotyków: kategorii 2 - bezwodnik kwasu octowego w zakładzie produkcji skrobi ziemniaczanej oraz nadmanganian potasu w hucie szkła do uzdatniania wody i w 3 laboratoriach analitycznych do przeprowadzania analiz laboratoryjnych, kategorii 3 kwas solny do produkcji preparatów skrobiowych, przy produkcji sprzętu oświetleniowego, w trawialni przy procesie produkcji krat i mat stalowych; kwas siarkowy przy produkcji alkoholu etylowego oraz przy produkcji sprzętu oświetleniowego; metyloetyloketon przy produkcji sprzętu oświetleniowego; oraz jako odczynniki chemiczne w 9 laboratoriach analitycznych przy zakładowych i badawczych - kwas solny, kwas siarkowy, metyloetyloketon, eter etylowy, aceton, toluen. Przeprowadzono 7 kontroli w zakładach gdzie stosowane są prekursory narkotyków, nieprawidłowości nie stwierdzono. Na terenie powiatu pilskiego brak jest wprowadzających do obrotu prekursory narkotyków kategorii 2. W przypadku kategorii 3 jest dwóch dystrybutorów, którzy wprowadzają do obrotu aceton hurtownie farb i lakierów. VI.5. Choroby zawodowe, ocena narażenia zawodowego Przeprowadzono 25 postępowań w sprawie chorób zawodowych zakończonych sporządzeniem karty oceny narażenia zawodowego. Postępowania prowadzone były w celu wydania decyzji w sprawie choroby zawodowej przez Państwowego Powiatowego Inspektora w Pile, jak również na wnioski Wielkopolskiego Centrum Medycyny Pracy w Poznaniu, Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w Rzeszowie, Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych w Gorzowie Wlkp. i w Bydgoszczy jak i osób fizycznych. W ramach tych postępowań przeprowadzono łącznie 30 wizytacji/wywiadów ze stronami postępowania. W 2017 roku zgłoszono 19 podejrzeń choroby zawodowej. Łącznie wydano 17 decyzji w sprawie chorób zawodowych oraz 1 postanowienie. Wydano 2 decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej, które uprawomocniły się w 2017 roku, wystawiono 2 karty stwierdzenia choroby zawodowej. Wydano 12 decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej, od dwóch decyzji strona postępowania (pracownik) odwołała się. Akta 79

spraw wraz z odwołaniem przekazano do Wielkopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, który utrzymał w mocy obydwie decyzje. Ponadto wydano 3 decyzje w sprawie umorzenia postępowania dotyczącego choroby zawodowej oraz 1 postanowienie o zawieszeniu postępowania. Jednostki chorobowe, których dotyczyły wydane decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej to: Astma oskrzelowa; Lp. 6 1 przypadek u rolnika, Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi: nowotwór skóry Lp. 17.4 1 przypadek u leśnika, W porównaniu do lat poprzednich wystąpił spadek stwierdzanych chorób zawodowych. 10 5 6 6 6 10 Wykres 9. Liczba chorób zawodowych stwierdzonych w powiecie pilskim w latach 2013-2017 VI.6. Promocja zdrowia W zakładach pracy, w których pracownicy, w czasie wykonywania pracy, są narażeni na hałas powyżej NDN zwracano uwagę na dostępność i stosowanie środków ochrony indywidualnej o odpowiedniej charakterystyce tłumienia chroniących przed hałasem. Przekazywano, w jaki sposób należy dobierać ochronniki słuchu korzystając z wyników badań i pomiarów hałasu oraz informacji dotyczących współczynnika tłumienia hałasu dostarczonych przez producenta środków ochrony indywidualnej. Podczas przeprowadzanych kontroli informowano zakłady o konieczności zawierania umów na wykonywanie świadczeń zdrowotnych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami z uprawnionymi podmiotami leczniczymi. Zwracano również uwagę, czy lekarze wykonujący badania profilaktyczne mają odpowiednie uprawnienia na wykonywanie tych badań. Prowadzona była ocena przestrzegania przepisów ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. W czasie kontroli sanitarnych w 131 zakładach wypełniono kwestionariusz oceny przestrzegania przepisów ustawy z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. We wszystkich zakładach był przestrzegany zakaz palenia tytoniu na stanowiskach pracy, w 6 zakładach pracownicy palący tytoń mogli korzystać z palarni. W czasie kontroli 80

zwracano uwagę na szkodliwość palenia tytoniu, szczególnie w tych zakładach, gdzie w środowisku pracy występują szkodliwe czynniki rakotwórcze, chemiczne, biologiczne. VI.7. Nadzór nad przestrzeganiem zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych W 2017r. w zakresie przestrzegania zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych kontroli nie przeprowadzano, z powodu braku informacji o podmiotach prawnych i fizycznych działających na terenie powiatu pilskiego, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, że wytwarzają lub wprowadzają do obrotu środki zastępcze i nowe substancje psychoaktywne. W 2017r. otrzymano 3 sprawy od organów ścigania, celem ich dalszego prowadzenia. Z Prokuratury Rejonowej w Pile wpłynęły 2 sprawy tj. materiały dowodowe wraz z dokumentacją oraz z Komisariatu Policji w Wyrzysku wpłynęła 1 sprawa - materiał dowodowy wraz z dokumentacją. Otrzymane materiały dowodowe dotyczyły posiadania środków zastępczych przez osoby fizyczne, w tym w jednym przypadku dotyczyły również wprowadzenia do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej nowej substancji psychoaktywnej. Otrzymany materiał dowodowy, łącznie 8 produktów - środków zastępczych, (ocenionych przez Laboratorium Kryminalistyczne Komedy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu), przekazano do depozytu Komendy Powiatowej Policji w Pile, ul. Bydgoska 115. W celu przeprowadzenia postępowań administracyjnych ww. sprawach, do każdej ze spraw wydano postanowienie (łącznie 3 postanowienia) o potwierdzenie czy zidentyfikowane w opiniach z przeprowadzonych badań kryminalistycznych z zakresu chemii wykonanych w Laboratorium Kryminalistycznym Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu, substancje zawarte w produktach, są środkami zastępczymi lub nowymi substancjami psychoaktywnymi. Postanowienia wysłano do Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji w Warszawie tj. podmiotu zamieszczonego w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie wykazu podmiotów uprawnionych do przeprowadzenia badań mających na celu ustalenie, czy dany produkt jest środkiem zastępczym lub nową substancją psychoaktywną. Do końca 2017 roku z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji w Warszawie otrzymano 2 opinie z zakresu chemii (dotyczące 7 produktów), które potwierdziły, że zatrzymane w sprawach materiały dowodowe przez Prokuraturę Rejonową w Pile, są środkami zastępczymi lub nowymi substancjami psychoaktywnymi. W przebadanych produktach stwierdzono obecność nowych substancji psychoaktywnych AB-PINACA, 3-CMC (3-chlorometkatynon) oraz 4-CMC (4-chlorometkatynon), wymienionych w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 sierpnia 2016r. w sprawie nowych substancji psychoaktywnych oraz stwierdzono obecność N-propylpentedrone i threo-4-fluoromethylphenidate. Wszystkie przebadane produkty stanowiły 81

środki zastępcze w rozumieniu art. 4 pkt 27 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii. W przypadku 3 postanowienia (sprawa przekazana przez Komisariat Policji w Wyrzysku, dotycząca zakupu środków zastępczych na terenie powiatu pilskiego, na użytek własny przez osobę fizyczną od osób trzecich) Opinia z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji w Warszawie, autoryzująca wynik badania produktu z Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu zostanie otrzymana w 2018 roku. Wydano 2 decyzje merytoryczne na podstawie art. 44 c ust. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Stronami postępowania decyzji były osoby fizyczne. Pierwszą decyzję umorzono w części zakazu wprowadzania do obrotu i nakazu wycofania z obrotu produktów, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że są one środkami zastępczymi lub nowymi substancjami psychoaktywnymi, gdyż osoba fizyczna, nie wprowadzała do obrotu tych produktów, natomiast orzeczono o zniszczeniu zatrzymanych produktów na koszt strony postępowania. Druga decyzja została wydana w całym zakresie art. 44c ust. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii tj. zakazu wprowadzania do obrotu produktów, co do których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że są one środkami zastępczymi lub nowymi substancjami psychoaktywnymi, nakazu wycofania tych produktów z obrotu oraz o ich zniszczeniu na koszt strony postępowania. W drugiej sprawie, wszczęto postępowanie administracyjne w zakresie wydania decyzji z art. 52 a ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii, mówiącym o nałożeniu kary pieniężnej w wysokości od 30 000 zł do 1 000 000 zł. za wytwarzanie lub wprowadzanie do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środka zastępczego lub nowej substancji psychoaktywnej. Decyzja zostanie wydana w 2018r., o wysokości kary pieniężnej zdecyduje Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile. Ponadto pod koniec roku wszczęto postępowanie administracyjne, w zakresie utylizacji środków zastępczych dla podmiotu, w stosunku, do którego została wyczerpana droga administracyjno-sądowa w związku z decyzją Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 02 października 2010 r. znak: GIS-BI-073-239/RS/10. Podmiot w 2010r. prowadził w Pile sklep z wyrobami kolekcjonerskimi będącymi środkami zastępczymi. W 2017 roku wystawiono 8 rachunków za koszty utylizacji zatrzymanych środków zastępczych, w związku z wydanymi decyzjami w latach 2014-2016 dotyczącymi m.in. zniszczenia na koszt strony postępowania zatrzymanych produktów będących środkami zastępczymi. Rachunki wystawiono na osobę fizyczną właściciela firm, prowadzącego sklep z produktami będącymi środkami zastępczymi, na terenie miasta Piły w latach 2014-2015. Koszty 82

dotyczyły utylizacji przeprowadzonej w Zakładzie Utylizacji Odpadów Sp. z o. o. w Koninie w październiku 2016r. Zutylizowano wówczas 360 sztuk produktów. Tabela 25. Działalność kontrolna nadzór nad środkami zastępczymi w latach 2016-2017 Lp. Działalność kontrolno-represyjna 2016 2017 1 Obiekty pod nadzorem 1 0 2 Liczba przeprowadzonych kontroli i wizytacji 45 0 3 Liczba decyzji merytorycznych 2 2 4 Liczba decyzji płatniczych 9 8 5 Liczba postanowień 0 3 6 Liczba pobranych prób produktów podejrzanych iż są środkami zastępczymi 0 0 7 Liczba nałożonych kar pieniężnych/kwota 1 / 30 000 zł 0 W ramach współpracy z ośrodkami opieki zdrowotnej, w zakresie monitorowania podejrzeń zatruć środkami psychoaktywnymi, w 2017 roku otrzymywano 9 informacji o zatruciach ze Szpitala Specjalistycznego w Pile. Zgłoszenia podejrzeń zatruć środkami psychoaktywnymi, dotyczyły łącznie 23 osób, w tym w przypadku 9 osób - było to podejrzenie zatrucia środkami zastępczymi. Pozostałe osoby zatrute były kanabinolami, amfetaminą, ekstazy oraz środkami psychoaktywnymi niewiadomego pochodzenia. Zatrucia dotyczyły osób w wieku 15-32 lat, z zdecydowaną przewagą osób w wieku 17-19 lat, głównie osób płci męskiej, płci żeńskiej tylko w 2 przypadkach. 20 18 17 liczba zatruć dopalaczami 15 10 8 9 11 liczba zatruć narkotykami 5 0 3 1 0 Rok 2015 Rok 2016 Rok 2017 3 liczba zatruć środkami psychoaktywnymi niewiadomego pochodzenia Wykres 10. Porównanie liczby zgłoszonych zatruć dopalaczami, narkotykami i środkami niewiadomego pochodzenia w latach 2015-2017 Sekcja Higiena Pracy zajmuje się prowadzeniem i aktualizowaniem systemu monitorowania informacji o dopalaczach SMIOD. W systemie raportowane są na bieżąco wszelkie informacje i dokumenty dotyczące realizacji zadań w zakresie kontroli przestrzegania przepisów zakazu 83

wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych m. in. decyzji, wyników badań kwestionowanych produktów i dokumentacji toczących się postępowań. VI.8. Podsumowanie 1) Liczba zakładów będących w ewidencji Sekcji Higieny Pracy w porównaniu z rokiem ubiegłym utrzymuje się na tej samej wysokości. Zakłady, w których występują przekroczenia NDS (najwyższych dopuszczalnych stężeń) i NDN (najwyższych dopuszczalnych natężeń) wzrosła z 58 zakładów w roku 2016 do 65 zakładów w 2017 roku, zaś liczba pracowników pracujących w narażeniu na czynniki szkodliwe w porównaniu do roku ubiegłego spadła z 2046 do 1744 osób w roku 2017. Przekroczenia normatywów higienicznych dotyczą głównie przekroczeń poziomu hałasu. 2) Rodzaj jak i wielkość narażenia na występujące w środowisku pracy czynniki rakotwórcze w przeciągu ostatnich lat nie uległa zmianie. 3) Zakłady pracy stosujące w swojej działalności chemikalia, jak również w podmioty wprowadzające do obrotu substancje chemiczne i ich mieszaniny posiadają coraz większą wiedzę o konieczności posiadania aktualnych kart charakterystyki oraz prawidłowego oznakowania opakowań stosowanych i wprowadzanych do obrotu chemikaliów. 4) W porównaniu z ubiegłym rokiem liczba rozpoznawanych i stwierdzanych przypadków chorób zawodowych spadła. Natomiast liczba decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej znacząco się zwiększyła. 5) W ramach bieżącego nadzoru sanitarnego, w wydawanych decyzjach administracyjnych najczęściej uwzględniano nakazy dotyczące zapewnienia prawidłowego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń higieniczno-sanitarnych dla pracowników oraz zapewnienia prawidłowych oznakowań opakowań chemikaliów i kart charakterystyki tych chemikaliów. 6) W ramach nadzoru nad nielegalnym handlem środkami zastępczymi, nowymi substancjami psychoaktywnymi oraz innymi tego typu produktami, co do których zachodzi podejrzenie, że są one środkami zastępczymi nie odnotowano przypadku handlu w sklepie stacjonarnym. Prowadzone sprawy dotyczą osób fizycznych, które zakupiły dopalacze w sklepach internetowych. W obszarze przestrzegania prawa dotyczącego środków zastępczych prowadzona jest stała współpraca z organami policji. 84

VII. WARUNKI SANITARNE W SZKOŁACH I INNYCH PLACÓWKACH OŚWIATOWO - WYCHOWAWCZYCH VII.1. Informacje wstępne Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego. Zadania i zakres działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ochronie zdrowia publicznego określone są ustawowo między innymi poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami sanitarno - technicznymi pomieszczeń i sprzętu używanego w placówkach nauczania i wychowania, higieną procesów nauczania, a także higieną wypoczynku i rekreacji. W roku 2017 na terenie powiatu pilskiego Sekcja Higieny Dzieci i Młodzieży obejmowała nadzorem 175 placówek nauczania i wychowania: 4 żłobki i 4 kluby dziecięce; 58 przedszkoli/ innych form wychowania przedszkolnego, w tym 3 przedszkola specjalne; 35 szkół podstawowych, w tym jedną specjalną; 8 gimnazjów;1 liceum ogólnokształcące; 3 szkoły policealne; 9 zespołów szkół; 2 internaty; 1 centrum szkolenia zawodowego - ochotniczy hufiec pracy; 1 dom studenta; 3 uczelnie wyższe 2 publiczne,1 niepubliczna; 28 placówek wsparcia dziennego; 14 pozaszkolnych ognisk pracy szkoły językowe, szkoła muzyczna oraz 1 centrum szkoleń specjalistycznych; 4 place zabaw dla dzieci zlokalizowane w centrach handlowych, w których łącznie przeprowadzono 322 kontrole. Ponadto w trakcie trwania wypoczynku zimowego i letniego dzieci i młodzieży przeprowadzono 66 kontroli turnusów wypoczynku zgłoszonych w internetowej bazie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Liczbę placówek objętych nadzorem wraz z danymi liczbowymi przedstawia wykres 1. Wykres 11. Placówki stałe i sezonowe na terenie powiatu pilskiego objęte nadzorem w 2017r. 85

W kontrolowanych placówkach nauczania i wychowania uczyło się i przebywało łącznie 23651 dzieci i młodzieży (w 2016r. - 24789). Ogółem w 2017 roku w placówkach stałych i sezonowych przeprowadzono 402 kontrole sanitarne. Wydano: 5 decyzji administracyjnych (w 2016r. - 8 decyzji), w tym 1 decyzję dotyczącą doprowadzenia do właściwego stanu technicznego dróg, przejść, parkingu oraz tarasu przy budynku przedszkola oraz 4 decyzje zmieniające termin wykonania nakazów decyzji Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile z lat ubiegłych, w tym: 1 dotycząca przedszkola, 2 dotyczące szkół podstawowych oraz 1 dotycząca zespołu szkół, 2 decyzje płatnicze, 5 opinii sanitarnych dotyczących spełnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny oraz warunków higieniczno-sanitarnych do prowadzenia: przedszkola, szkoły podstawowej, świetlicy socjoterapeutycznej oraz szkoleń specjalistycznych. W placówkach znajdujących się w ewidencji Sekcji Higieny Dzieci i Młodzieży Sekcja Higieny Żywienia, Żywności i Przedmiotów Użytku wydała decyzję dotyczącą niewłaściwego stanu technicznego bloku żywieniowego w jednym z przedszkoli. VII.2. Funkcjonalność i stan techniczny budynków Budynki, w których prowadzona jest działalność oświatowo wychowawcza na terenie powiatu pilskiego są w pełni przystosowane do tego celu. W większości placówek w 2017 roku, głównie w trakcie trwania przerwy wakacyjnej przeprowadzono bieżące prace remontowo - konserwacyjne pomieszczeń dydaktycznych, sanitariatów, sal gimnastycznych, ciągów komunikacyjnych, wymiany instalacji elektrycznej i lamp oświetleniowych, co poprawiło ich stan sanitarno- higieniczny, a także zapewniło lepsze warunki nauki i pracy. Ponadto w 8 placówkach na terenie powiatu pilskiego w roku 2017 przeprowadzano prace termomodernizacyjne. VII.3. Wodociągi i kanalizacja Wszystkie placówki będące pod nadzorem Sekcji Higieny Dzieci i Młodzieży są zaopatrywane w wodę z wodociągu publicznego. W roku 2017 nieczystości płynne w placówkach nauczania i wychowania na terenie powiatu pilskiego odprowadzano do kanalizacji centralnych z wyjątkiem 3 placówek, które posiadają zbiorniki bezodpływowe tj. szambo, są to: 1 oddział przedszkolny, oraz 2 szkoły podstawowe - funkcjonujące na terenie wiejskim. Nie stwierdzono placówek z niezachowaniem standardów dostępności do urządzeń sanitarnych, wszystkie obiekty oświatowo wychowawcze posiadają sanitariaty zlokalizowane w budynkach dydaktycznych. 86

VII.4. Infrastruktura do prowadzenia zajęć WF Spośród 59 skontrolowanych w 2017 roku szkół, 48 placówek posiada infrastrukturę do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w postaci sali zastępczej lub rekreacyjnej z boiskiem sportowym lub bez boiska sportowego, szkolnego zespołu sportowego (z zapleczem higieniczno - sanitarnym ) z boiskiem lub bez boiska, 11 placówek nie posiada infrastruktury do prowadzenia zajęć sportowych, korzystają one z sal gimnastycznych innych placówek, gminnych i miejskich hal sportowych a także miejskich i gminnych boisk gdzie w godzinach przedpołudniowych są programowo realizowane zajęcia z wychowania fizycznego; 3 szkoły policealne na terenie powiatu pilskiego nie posiadają infrastruktury do zajęć z wychowania fizycznego. Szczegółową sytuację w zakresie korzystania przez szkoły z infrastruktury do realizacji wychowania fizycznego przedstawia tabela 26. Tabela 26. Zestawienie warunków do realizacji wychowania fizycznego w poszczególnych rodzajach szkół na terenie powiatu pilskiego w roku 2017. Liczba placówek posiadających Rodzaj placówki Liczba placówek skontrolowanych salę gimnastyczną tylko salę zastępczą/ rekreacyjną boisko salę gimnastyczną z boiskiem salę zastępczą/ rekreacyjną z boiskiem salę gimnastyczną i salę zastępczą/ rekreacyjną z boiskiem bez boiska szkolny zespół sportowy z boiskiem bez boiska brak sali gimnastycznej, zastępczej, boiska Szkoły podstawowe 35-8 1-6 - - 12 5 3 Gimnazja 8 - - 2-1 - - 2 0 3 Licea ogólnokształcące Zespoły szkół 1 - - - - - - - - 1-9 1 - - 1 2 - - 4 1 - Szkoły policealne 3 - - - - - - - - - 3 Szkoły wyższe 3 - - - - - - - 1 2 OGÓŁEM 59 1 8 3 1 9 0 0 19 7 11 Niezależnie od posiadanej infrastruktury uczniowie szkół korzystają dodatkowo z infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego poza placówką tj. z sal gimnastycznych, hal sportowych, boisk sportowych, basenu. W 26 placówkach posiadających dostęp do infrastruktury do zajęć sportowych z pełnym zapleczem sanitarno-higienicznym w 1 placówce młodzież korzysta z natrysków zawsze po zajęciach sportowych, w 2 placówkach uczniowie korzystają z natrysków sporadycznie po zajęciach sportowych, natomiast w 23 pozostałych placówkach uczniowie korzystają z natrysków tylko po dodatkowych zajęciach sportowych. 87

VII.5. Opieka medyczna w szkołach Analizując warunki realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach w 2017r., spośród 56 skontrolowanych placówek 31 posiada gabinety profilaktycznej opieki zdrowotnej, gdzie uczniowie objęci są opieką zdrowotną w gabinetach do dyspozycji jednej szkoły (25 szkół) lub wspólnie z inną placówką w tym samym obiekcie (6 szkół), 14 placówek nie posiada gabinetów profilaktyki i pomocy przedlekarskiej a opieka medyczna sprawowana jest w pomieszczeniach zastępczych na terenie szkoły (pokój nauczycielski, gabinet dyrektora, sala zajęć), natomiast opieką medyczną poza terenem placówki objęci są uczniowie 11 szkół. Uczniowie szkół policealnych na terenie powiatu pilskiego w ramach opieki zdrowotnej przez placówkę, pozostają pod opieką lekarzy rodzinnych. Stan sanitarno techniczny ocenianych pomieszczeń nie budził zastrzeżeń. VII.6. Ocena warunków środowiska szkolnego W roku 2017 w kontrolowanych placówkach nauczania i wychowania przeprowadzono badania środowiska szkolnego w zakresie: dostosowania stanowiska pracy ucznia/przedszkolaka do zasad ergonomii, temperatury powietrza w salach zajęć, oceny tygodniowych rozkładów zajęć lekcyjnych, posiadania przez placówki certyfikowanych mebli i sprzętu sportowego. Przeprowadzono szczegółową analizę natężenia oświetlenia sztucznego w kontrolowanych obiektach zgodnie z normą PN EN 12464-1. W przypadku niezgodności wyników z wymaganiami wydawano stosowne zalecenia. Pracownicy Sekcji Higieny Dzieci i Młodzieży ocenili prawidłowe zestawienie mebli i ich dostosowanie do wymagań ergonomii. Oceną objęto 250 oddziałów (w 2016r. - 79 oddziałów ) w 36 placówkach 18 przedszkolach, 13 szkołach podstawowych, 3 gimnazjach i w 2 zespołach szkół. Łącznie oceniono 5811 stanowisk (w 2016r.- 1846 stanowisk). Nieprawidłowości stwierdzono w 1 niepublicznym przedszkolu 1 oddział, 14 stanowisk. Wydano doraźne zalecenie pokontrolne dotyczące dostosowania mebli edukacyjnych do zasad ergonomii, które zostało wyegzekwowane. Ponadto wydano 1 zalecenie pokontrolne dotyczące uzupełnienia oznakowania mebli edukacyjnych, zalecenie to również zostało wyegzekwowane. W ramach nadzoru nad placówkami nauczania i wychowania dokonano oceny tygodniowego rozkładu zajęć lekcyjnych: zwracano uwagę na rozpoczynanie zajęć o stałej porze oraz na różnicę nie większą niż 1 godz. pomiędzy kolejnymi dniami tygodnia. W 2017r. oceniono rozkłady zajęć lekcyjnych w 52 szkołach (podstawowych, gimnazjach, zespołach szkół, liceach ogólnokształcących) w 712 oddziałach (w 2016r. w 54 szkołach - 718 oddziałach). W dalszym ciągu w wielu szkołach podstawowych oraz w zespołach szkół, nauka klas I-III odbywa się w systemie dwuzmianowym z uwagi na większą ilość oddziałów, niż izb lekcyjnych. W związku z powyższym zwracano uwagę dyrektorom szkół na konieczność uwzględnienia higienicznych 88

wymagań procesu nauczania. Nie prowadzono postępowania administracyjnego. Zestawienie warunków higieny procesu nauczania (ergonomia mebli oraz tygodniowe rozkłady zajęć lekcyjnych) w placówkach ocenianych w latach 2016 i 2017 przedstawia tabela 27. Tabela 27. Ocena - porównanie warunków higieny procesu nauczania w placówkach ocenianych w latach 2016 i 2017 Rok Ergonomia mebli szkolnych i przedszkolnych Oceniono Meble dostosowanie mebli do niedostosowane wzrostu Tygodniowe rozkłady zajęć lekcyjnych Skontrolowane rozkłady zajęć niewłaściwe lekcyjnych Ilość placówek Ilość oddziałów Ilość stanowisk Ilość placówek Ilość oddziałów Ilość stanowisk Ilość szkół Ilość oddziałów Ilość szkół W ilu oddziałach 2016 15 79 1846 0 0 0 54 718 0 0 2017 36 250 5811 1 1 14 52 712 0 0 We wszystkich szkołach na terenie powiatu pilskiego, będących pod nadzorem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego istnieje możliwość pozostawienia części podręczników i przyborów szkolnych w indywidualnie przypisanych szafkach lub w wyznaczonych miejscach w salach zajęć. W okresie grzewczym 2017r. dokonano pomiarów temperatury w salach pobytu, salach dydaktycznych oraz w innych pomieszczeniach do prowadzenia zajęć w placówkach stałych oraz w czasie trwania wypoczynku zimowego. Ogółem dokonano 1114 pomiarów. Nieprawidłowości w tym zakresie nie stwierdzono. Na podstawie przeprowadzonych w 2017 roku kontroli w zakresie posiadania przez szkoły i placówki sprzętu sportowego stwierdzono, że: 3 placówki posiadają sprzęt sportowy w całości bez certyfikatów, w tym 2 przedszkola oraz 1 szkoła podstawowa, 57 placówek posiada sprzęt sportowy w całości posiadający certyfikaty. W zakresie posiadania przez szkoły i placówki certyfikowanych mebli edukacyjnych stwierdzono: 77 placówek posiada wyłącznie certyfikowane meble edukacyjne (zakupione po 1997 roku), 1 placówka posiada wyłącznie meble edukacyjne bez certyfikatów, zakupione przed 1997 rokiem (przedszkole). VII.7. Dożywianie dzieci i młodzieży W roku 2017 prowadzono ocenę dożywiania uczniów w szkołach: podstawowych, gimnazjach, liceach oraz zespołach szkół. Dane liczbowe w zakresie liczby uczniów korzystających z różnych form dożywiania w porównaniu z rokiem 2016 przedstawia tabela 28. 89

Tabela 28. Dożywianie uczniów w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i zespołach szkół w latach 2016-2017 PROWADZENIE DOŻYWIANIA W SZKOŁACH Rok Liczba placówek Wydawanie ciepłych posiłków Liczba uczniów korzystających ogółem w tym korzystających: Z obiadów pełnych Z posiłków jednodaniowych Organizowanie śniadań Liczba placówek Liczba korzystających Podawanie napoju Liczba placówek Liczba korzystających Liczba uczniów korzystających z posiłków dofinansowywanych 2016 38 5014 4921 93 20 711 42 9324 1179 2017 37 4507 4443 64 15 434 42 8328 1050 W roku 2017 wydawanie ciepłych posiłków zapewniło 37 szkół (spadek liczby szkół ze względu na wprowadzoną reformę oświaty), w których łącznie z ciepłych posiłków korzystało 4507 dzieci. Śniadania organizowało 15 szkół, korzystało z nich łącznie 434 dzieci, napoje podawało dzieciom 42 szkoły, z których korzystało łącznie 8328 dzieci. Dodatkowo, podobnie do lat ubiegłych uczniowie klas I-III w roku szkolnym 2016/2017 oraz uczniowie klas I-V w roku szkolnym 2017/2018 szkół podstawowych uczestniczyli w programie Owoce i warzywa w szkole. W ramach tego programu, warzywa i owoce otrzymywało 5404 dzieci (w 2016r. 5314 ). VII.8. Nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi w szkołach W roku 2017 w zakresie posiadania i przechowywania substancji chemicznych i ich mieszanin skontrolowano łącznie 11 pracowni chemicznych: w szkołach podstawowych, w gimnazjach, w liceum ogólnokształcącym oraz w zespołach szkół. Nieprawidłowości nie stwierdzono. Substancje i preparaty były przechowywane w zamykanych pomieszczeniach na zapleczu pracowni chemicznych, oznakowane zgodnie z obowiązującymi przepisami, posiadały karty charakterystyki, aktualne spisy ilości substancji chemicznych i ich mieszanin. Uczniowie nie mają bezpośredniego kontaktu z substancjami i preparatami chemicznymi, gdyż wszystkie doświadczenia wykonywane są przez nauczycieli chemii lub przedstawiane są za pomocą programów multimedialnych. VII.9. Ocena warunków do utrzymania higieny osobistej uczniów w szkołach W ramach kontroli obiektów oceniano warunki do utrzymania higieny osobistej dzieci i młodzieży w placówkach nauczania i wychowania. W 2017r. przeprowadzono kontrole 175 obiektów, podczas których zwracano uwagę na zapewnienie bieżącej ciepłej wody, wyposażenie 90

sanitariatów w środki higieny osobistej oraz stan higieniczny i techniczny węzłów sanitarnych. Nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie. VII.10. Ocena warunków do nauki i przebywania dzieci 5-6 letnich W skontrolowanych w tym zakresie 104 placówkach, oddziały zerowe funkcjonowały w 42, w tym: w 35 przedszkolach, w 5 szkołach podstawowych oraz w 2 przedszkolach funkcjonujących w zespołach szkół. Do oddziałów zerowych uczęszczało 1752 dzieci. Właściwą infrastrukturę do funkcjonowania oddziałów zerowych zapewniły 34 placówki, w 8 placówkach stwierdzono niewłaściwą infrastrukturę, głównie ze względu na brak możliwości dożywiania (oddziały 5-cio godzinne), brak certyfikatów na meble edukacyjne, brak możliwości wydzielenia odrębnego ciągu komunikacyjnego. VII.11. Zabezpieczenie placów zabaw, terenów rekreacyjnych i sportowych przed zanieczyszczeniami Podczas kontroli placówek zwracano również uwagę na ochronę placów zabaw, terenów rekreacyjnych i sportowych przed zanieczyszczeniami m.in. odchodami zwierzęcymi. Spośród placówek stałych i sezonowych objętych nadzorem, stwierdzono, że 91 obiektów posiada plac zabaw lub teren rekreacyjny, z czego 13 z niewystarczającą ochroną przed zanieczyszczeniami (brak zabezpieczenia piaskownic przykryciem w czasie przerw w użytkowaniu - po zakończeniu zabawy /zajęć sportowych), 53 obiekty posiadają plac zabaw i/lub teren rekreacyjny oraz teren sportowy, z czego 2 mają niewystarczającą ochronę przed zanieczyszczeniami, polegającą na braku zabezpieczeń piaskownic przykryciem w czasie przerw w użytkowaniu (po zakończeniu zabawy /zajęć sportowych). Brak zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem spowodowany był głównie dostępnością obiektów dla użytkowników w godzinach popołudniowych oraz w dni wolne od pracy. VII.12. Inne placówki oświatowo-wychowawcze Poza nadzorem nad placówkami oświatowo wychowawczymi w roku 2017 pracownicy Sekcji Higieny Dzieci i Młodzieży skontrolowali również 63 innych stałych placówek nauczania i wychowania: w tym: 28 placówek wsparcia dziennego, 8 ognisk pracy pozaszkolnej oraz 14 pozaszkolnych placówek specjalistycznych (szkoła muzyczna, szkoły językowe). Kontrole przeprowadzono również w 6 obiektach, w których sprawowana jest czasowa opieka nad dziećmi (4 place zabaw dla dzieci w centrach handlowych oraz 1 plac w obiekcie sportowo rekreacyjnym oraz 1 hala sportowa) oraz 7 Wiejskich Domów Kultury, w których były organizowane zajęcia dla dzieci w okresie wakacyjnym. We wszystkich 63 skontrolowanych placówkach stałych stwierdzono właściwy stan sanitarno - techniczny. 91

VII.13. Szkoły wyższe W zakresie higieny pomieszczeń szkół wyższych skontrolowano 3 uczelnie, w tym: 2 publicznej i 1 niepubliczną. Uczelnie publiczne prowadzą naukę w systemie stacjonarnym oraz niestacjonarnym, natomiast uczelnia niepubliczna tylko w systemie niestacjonarnym. Do uczelni wyższych: publicznych i niepublicznych w roku 2017 uczęszczało łącznie 1800 studentów. Wszystkie uczelnie mieszczą się w budynkach dostosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych oraz charakteryzują się wysokim standardem technicznym wyposażenia. VII.14. Wypoczynek dzieci i młodzieży Wszystkie turnusy wypoczynku zimowego i letniego zostały zgłoszone do kuratorium oświaty i zarejestrowane w elektronicznej bazie wypoczynku Ministerstwa Edukacji Narodowej. Na terenie powiatu pilskiego zorganizowano 66 turnusów (w 2016r. 56) wypoczynku zimowego i letniego dla dzieci i młodzieży, w tym: 24 turnusy wypoczynku zimowego i 42 turnusów wypoczynku letniego. Ogółem z wypoczynku zimowego i letniego skorzystało 3288 uczestników (w 2016r. 2909). Porównanie ilości turnusów i liczby uczestników wypoczynku zimowego i letniego w roku 2016 i 2017 zestawiono w tabeli 29. Tabela 29. Ilość turnusów i liczba uczestników wypoczynku zimowego i letniego w roku 2016 i 2017 Rodzaj placówek wypoczynek zimowy liczba turnusów skontrolowanych Rok 2016 Rok 2017 Liczba uczestników wypoczynku liczba turnusów skontrolowanych Liczba uczestników wypoczynku 24 1855 24 1858 wypoczynek letni 32 1054 42 1430 RAZEM 56 2909 66 3288 Podczas kontroli zwracano uwagę, na stan sanitarno-techniczny pomieszczeń, przestrzeganie właściwych warunków do utrzymania higieny osobistej (zapewnienie ciepłej wody, środków higienicznych), warunki do prowadzenia żywienia, dokumentację zdrowotną personelu oraz zapewnienie opieki medycznej uczestnikom wypoczynku. W trakcie trwania wypoczynku nie odnotowano przypadków zachorowań, oraz zatruć pokarmowych, nie odnotowano urazów i nieszczęśliwych wypadków. Placówki zostały właściwie przygotowane oraz zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki wypoczynku. Stan sanitarny pomieszczeń mieszkalnych, bloków żywieniowych i obiektów sportowych nie budził zastrzeżeń. VII.15. Interwencje W roku 2017 do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w zakresie higieny nauczania i wychowania wpłynęło 9 interwencji dotyczących obiektów nauczania i wychowania zlokalizowanych na terenie powiatu pilskiego, które przyjęte i załatwione zostały przez Sekcję 92

Higieny Dzieci i Młodzieży, w tym 1 interwencja odbyła się wspólnie z Sekcją Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku i 1 interwencja wspólnie z Sekcją Higieny Komunalnej. W tabeli 30 zestawiono interwencje podjęte w roku 2017. Tabela 30. Interwencje podjęte w roku 2017. Nazwa placówki Gimnazjum, Liceum Ogólnokształcące Szkoła Podstawowa Przedszkole Szkoła Podstawowa Publiczne Przedszkole Szkoła Podstawowa Szkoła Podstawowa Hala Sportowa (obiekt z ewidencji Sekcji Higieny Komunalnej) Szkoła Podstawowa Czego dotyczyła zgłoszona interwencja, kto zgłosił Interwencja anonimowa telefoniczna dotycząca niskiej pomieszczeniach szkoły oraz na sali gimnastycznej temperatury Interwencja anonimowa telefoniczna, dotycząca nieprzyjemnego zapachu w ciągach komunikacyjnych szkoły Interwencja listowna dotycząca nielegalnego prowadzenia placówki wychowania przedszkolnego Interwencja telefoniczna anonimowa, dotycząca wszawicy w szkole. Interwencja anonimowa telefoniczna dotycząca niskiej temperatury w pomieszczeniach przedszkola Interwencja listowna dotycząca niewłaściwego stanu sanitarno porządkowego pomieszczeń szkoły oraz obecności gryzoni w pomieszczeniach szkoły oraz na bloku żywieniowym Interwencja telefoniczna anonimowa, dotycząca wszawicy w szkole. Interwencja telefoniczna rodziców dzieci uczęszczających na zajęcia wychowania fizycznego odbywających się na hali sportowej w związku z wystawą gołębi pocztowych Interwencja telefoniczna anonimowa, dotycząca remontu i termomodernizacji trwających podczas zajęć lekcyjnych w szkole. Sposób załatwienia sprawy Przeprowadzono kontrole sanitarne, które nie wykazały nieprawidłowości i nie potwierdziły zarzutów osoby skarżącej. Przeprowadzono rozmowę telefoniczna z Dyrektorem placówki, który oświadczył, iż podjął działania mające na celu usunięcie nieprzyjemnych zapachów sprawdzenie szafek uczniowskich oraz ich mycie i dezynfekcję. Przeprowadzono kontrolę sanitarną, która nie potwierdziła stawianych zarzutów. Skarga bezzasadna. Przeprowadzono rozmowę telefoniczna z Dyrektorem placówki, który oświadczył, iż podjął działania mające na celu kontrolę czystości głów uczniów. Skarga zasadna. Przeprowadzono rozmowę telefoniczną z Dyrektor placówki, który oświadczyła, iż zostały podjęte działania mające na celu wcześniejszego włączenia ogrzewania ; przeprowadzona kontrola nie wykazała nieprawidłowości. Przeprowadzono kontrolę sanitarną przy współudziale Sekcji HŻŻiPU, która nie potwierdziła złego stanu sanitarno porządkowego pomieszczeń szkoły ani śladów bytowania gryzoni. Przeprowadzono rozmowę telefoniczna z Dyrektorem placówki, który oświadczył, iż podjął działania mające na celu kontrolę czystości głów uczniów. Skarga zasadna. Przeprowadzono kontrolę sanitarną, podczas której nie stwierdzono nieprawidłowości. Przeprowadzono kontrolę sanitarną, podczas której stwierdzono częściową zasadność skargi. Monitorowano temperaturę w pomieszczeniach do nauki, uzgodniono z Dyrekcją Szkoły system prac niezagrażający bezpieczeństwu uczniów. Obiekt został objęty wzmożonym nadzorem sanitarnym. 93

VII.16. Współpraca z instytucjami i mediami Sekcja Higieny Dzieci i Młodzieży współpracowała z Komendą Powiatową Policji i Komendą Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w Pile oraz Urzędami Miast i Gmin. Współpraca z przedstawicielami samorządów terytorialnych polegała na wzajemnej wymianie informacji dotyczących placówek nauczania i wychowania. Wzorem lat ubiegłych współpraca z Komendą Powiatową Policji i Komendą Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w Pile polegała na udziale przedstawiciela inspekcji sanitarnej w spotkaniu organizacyjnym, dotyczącym metod współpracy w ramach zabezpieczenia sezonu letniego 2017 r. oraz na prowadzeniu wspólnych kontroli oraz działań edukacyjnych w placówkach wypoczynku zimowego i letniego dzieci i młodzieży. Współpraca z mediami polegała na opracowaniu i przesłaniu lokalnym mediom (prasa, lokalny portal internetowy) informacji dotyczących oceny warunków sanitarno-higienicznych wypoczynku zimowego i letniego dzieci i młodzieży, oceny przygotowania placówek do nowego roku szkolnego 2017/2018. VII.17. Podsumowanie 1. Stała współpraca z organami założycielskimi ma wpływ na poprawę warunków sanitarnohigienicznych w placówkach oświatowo-wychowawczych na terenie powiatu pilskiego. 2. Na podniesienie standardu technicznego oraz poprawę warunków pobytu dzieci i uczniów w placówkach wpływ mają podejmowane prace remontowe, realizowane w ramach wydanych decyzji przez PPIS w Pile, których to terminy wykonania uzgadniają dyrektorzy szkół z organami prowadzącymi celem zabezpieczenia środków finansowych. 3. Wszystkie placówki zapewniają właściwe warunki do utrzymania higieny osobistej uczniów. 4. Na identycznym poziomie utrzymuje się liczba szkół nie posiadających infrastruktury do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego. Placówki te posiadają możliwość korzystania z sal gimnastycznych innych placówek, hal sportowych, boisk. 5. W placówkach oświatowych systematycznie wymieniane są stare meble na nowe, posiadające wymagane atesty i certyfikaty. 6. W podległych placówkach podczas kontroli kładzie się nacisk na prawidłowe pod kątem higienicznym i zdrowotnym warunki nauczania i wychowania, w tym zgodne z obowiązującą normą parametry natężenia oświetlenia sztucznego w pomieszczeniach nauki i pracy. W porównaniu z rokiem 2016 o jedną ubyła liczba szkół zapewniających ciepłe posiłki. Odnotowano spadek liczby uczniów korzystających z ciepłych posiłków, napojów oraz z posiłków dofinansowywanych. 7. W porównaniu z rokiem 2016 wzrosła liczba turnusów wypoczynku oraz liczba uczestników wypoczynku dla dzieci i młodzieży. Wszystkie turnusy wypoczynku zimowego i letniego 94

zostały zgłoszone do elektronicznej bazy wypoczynku MEN i prawidłowo zorganizowane. Placówki w których wypoczywały dzieci i młodzież zostały przygotowane właściwie oraz zapewniły bezpieczne i higieniczne warunki pobytu. 95

VIII. ZAPOBIEGAWCZY NADZÓR SANITARNY Głównym kierunkiem działania nadzoru jest sprawowanie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych w uzgadnianej dokumentacji projektowej, na etapie uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, przy opiniowaniu w ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz podczas uczestniczenia w dopuszczaniu do użytku obiektów budowlanych. Zakres działania w dziedzinie Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego określa ustawa z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2017 r., poz.1261). Zadania Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego w 2017 r. obejmowały w szczególności: 1. opiniowanie miejscowych planów zagospodarowanie przestrzennego, 2. uczestniczenie w postępowaniu w sprawie oddziaływania na środowisko inwestycji mogących znacząco pogorszyć stan środowiska, 3. uzgadnianie dokumentacji projektowej pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych, dotyczącej budowy i zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych (obiekty przemysłowe, obiekty służby zdrowia, użyteczności publicznej, oświaty i wychowania, obiekty nauki, obiekty usługowe), 4. uczestniczenie w dopuszczeniu do użytkowania obiektów budowlanych różnego przeznaczenia, 5. wydawanie opinii o spełnieniu wymagań obowiązujących przepisów w lokalach przeznaczonych do działalności leczniczej, 6. wydawanie opinii o spełnieniu wymagań obowiązujących przepisów w lokalach żłobków, zakładów kosmetycznych, fryzjerskich i odnowy biologicznej oraz innych lokali usługowych, 7. uzgadnianie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych, 8. wydawanie opinii co do zgodności z warunkami sanitarnymi określonymi przepisami Unii Europejskiej przedsięwzięć i realizowanych inwestycji, których realizacja jest wspomagana przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ze środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej, 9. udzielanie zainteresowanym (inwestorom, projektantom, itp.) wyjaśnień w zakresie obowiązujących przepisów i wymagań sanitarnohigienicznych, 96

10. współpraca z organami administracji państwowej i lokalnej oraz innymi organami inspekcji. Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny podczas realizacji swoich zadań skupia się przede wszystkim na ochronie zdrowia ludzi poprzez egzekwowanie wymogów higieniczno zdrowotnych oraz higieny środowiska dla ww. kierunków działania. VIII.1. Dokumentacje projektowe W 2017r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile wydał 62 opinie sanitarne dotyczące uzgodnienia pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych pomieszczeń przeznaczonych m.in. na: zakłady kosmetyczne, zakłady fryzjerskie, obiekty służby zdrowia, obiekty produkcji i obrotu artykułami spożywczymi, studia odnowy biologicznej, przedszkola, żłobki, kluby malucha, pomieszczenia przeznaczone na działalność leczniczą oraz stacje uzdatniania wody. Wśród 62 opinii sanitarnych 31 opinii to opinie uzgodnione pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych. Uzgodnione pomieszczenia spełniają warunki higieniczne i zdrowotne wynikające z przepisów szczególnych. Wydano 19 opinii sanitarnych z zastrzeżeniami dotyczącymi pomieszczeń przeznaczonych na daną działalność. Zastrzeżenia dotyczyły przede wszystkim wentylacji pomieszczeń sanitarnych oraz pomieszczeń przeznaczonych na usługi bądź inne wynikające z danej działalności. Wydano także 12 opinii odmawiających uzgodnienia. W dokumentacjach projektowych stwierdzono szereg nieprawidłowości oraz niespełnienie warunków wynikających z przepisów szczególnych, które dyskwalifikowały dane pomieszczenia na prowadzenie w nich działalności. W szczególności uzgodnienia w roku 2017 dotyczyły dokumentacji dla następujących przedsięwzięć inwestycyjnych (Tab. 31). Tabela 31. Liczba opinii dotyczących uzgodnień dokumentacji w 2017 roku Rodzaje przedsięwzięć Liczba opinii sanitarnych Bez zastrzeżeń Z zastrzeżeniami Negatywne Obiekty produkcji i obrotu artykułami spożywczymi 38 21 11 6 Przedszkole, żłobek, klub malucha, 3 2 0 1 Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne i odnowy biologicznej 16 5 7 4 Obiekty służby zdrowia, 1 1 0 0 Stacja uzdatniania wody 4 2 1 1 OGÓŁEM 62 31 19 12 Ponadto Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile w 2017r. wydał 4 opinie dotyczące uzgodnienia projektu budowlanego. Uzgodnienia dotyczyły: przebudowy i rozbudowy stacji uzdatniania wody; budowy oczyszczalni ścieków mleczarskich; modernizacji wentylacji 97

pomieszczeń w lokalu gastronomicznym; budowy budynku inkubatora przetwórstwa lokalnego z zapleczem biurowo - sanitarnym. Przedłożone dokumentacje spełniają warunki higieniczne i zdrowotne wynikające z przepisów szczególnych. VIII.2. Dopuszczenia do użytkowania obiektów Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile sprawując zapobiegawczy nadzór sanitarny w 2017 roku uczestniczył w 30 kontrolach obiektów zgłoszonych do użytkowania. Wydał 29 opinii sanitarnych, w tym 17 opinii dotyczyło kontroli obiektów budowlanych zgłoszonych do odbioru zgodnie z Prawem Budowlanym, 13 opinii sanitarnych dotyczyło kontroli sprawdzenia zgodności przygotowania pomieszczeń z projektem technologicznym zaopiniowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego bądź rzeczoznawcy ds. sanitarnohigienicznych. W czasie kontroli, w 29 obiektach nie stwierdzono występowania niezgodności wykonania robót budowlanych w stosunku do projektu budowlanego/technologicznego jak i obowiązujących przepisów. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile wniósł sprzeciw, w zakresie sanitarno - higienicznym do rozpoczęcia użytkowania pomieszczeń przeznaczonych na sklep ogólnospożywczy w formie decyzji. W czasie kontroli w obiekcie stwierdzono szereg nieprawidłowości. Ponadto wydano 9 postanowień rozpatrujących w sposób milczący zawiadomienie o zakończeniu budowy. W zależności od rodzaju obiektu, dopuszczenia do użytkowania kształtowały się następująco (Tab.32). Tabela 32. Liczba opinii dotyczących kontroli obiektów w 2017r. Rodzaje obiektów budowlanych Budynek produkcyjny, usługowy, magazynowy, biurowy, wiata Liczba opinii sanitarnych Rozbudowa, budowa hali 3 Budynek mieszkalny wielorodzinny 3 Apteka 5 Stacja uzdatniania wody 1 Schody 1 Przedszkole, klub malucha, szkoła, szkoła języka angielskiego dla dzieci OGÓŁEM 29 8 8 Wszystkie obiekty budowlane realizowane były na podstawie opracowanej i uzgodnionej dokumentacji projektowej. Uzgodnienia dokonywane były głównie przez rzeczoznawcę d/s sanitarnohigienicznych. Wszystkie obiekty posiadały decyzję o pozwoleniu na budowę wydaną przez stosowny urząd. Obiekty realizowane były zgodnie z założeniami projektowymi 98

uzgodnionymi przez rzeczoznawcę d/s higienicznych i zdrowotnych lub przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. W trakcie dokonywanych przeglądów w ramach prac dopuszczeniowych obiektów do użytkowania, w jednym obiekcie stwierdzono nieprawidłowości, błędy, odstępstwa od opracowań dokumentacyjnych. VIII.3. Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko Zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017r., poz. 1405 ze zm.) Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni wypowiadają się w formie opinii sanitarnej co do obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby co do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko oraz uzgodnienia warunków higienicznych i zdrowotnych przedsięwzięcia przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W roku analizowanym 2017 wydano ogółem 47 opinii sanitarnych w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Na ogólną liczbę ww. 47 opinii: 4 stwierdzają konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko i podają zakres raportu o oddziaływaniu inwestycji na środowisko, 37 opinii proponuje odstąpić od konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, natomiast 6 opinii dotyczyło uzgodnienia warunków higienicznych i zdrowotnych przedsięwzięcia przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W tym 2 opinie przed wydaniem postanowienia przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska w sprawie uzgodnienia warunków realizacji przedsięwzięcia w ramach ponownej oceny oddziaływania na środowisko. W szczególności opinie sanitarne co do obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a co za tym idzie do zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko dotyczyły następujących przedsięwzięć w rozbiciu na te, dla których proponuje się odstąpić od konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a mianowicie (Tab. 33). 99

Tabela 33. Liczba opinii wydanych w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko w 2017r. Rodzaje przedsięwzięć Obowiązek OOŚ oraz określenie zakresu raportu OOŚ Brak konieczności przeprowadzenia OOŚ Ferma drobiu 1 0 Punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych 0 1 Budynki inwentarskie 1 7 Budowa oczyszczalni ścieków mleczarskich 0 1 Rozbudowa drogi, utwardzenie 0 3 Przetwórnia owoców 0 1 Hala magazynowa, produkcyjna 0 4 Ujęcie wody, staw ziemny, zbiornik wodny 0 5 Kanalizacja sanitarna 0 2 Parking 0 2 Punkt skupu złomu 0 2 Kabina lakiernicza 0 1 Kopalnia kruszyw 0 4 Stacja paliw 0 1 Przetwarzanie odpadów mineralnych 0 1 Biogazownia 0 1 Strefa przyjęcia produktów ubocznych 0 1 Modernizacja zakładu 1 0 Skup surowców wtórnych 1 0 OGÓŁEM 4 37 Propozycje odstąpień od konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko dotyczyły inwestycji takich jak budowa budynków inwentarskich/obór, jak również budowa punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych itp. Opinie sanitarne co do obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko dotyczyły między innymi: budowy budynków inwentarskich/obór (ferma drobiu) oraz budowy skupu surowców wtórnych. Uzgodnienia warunków higienicznych i zdrowotnych dla przedsięwzięć przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dotyczyły następujących przedsięwzięć (Tab. 34). 100

Tabela 34. Liczba wydanych opinii przed wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w 2017r. Rodzaje przedsięwzięć Liczba opinii sanitarnych Budowa fermy brojlerów kurzych 1 Budowa stawu ziemnego 1 Odwiert trzeciej studni głębinowej oraz zwiększenia poboru wody dla instalacji do wylęgu piskląt Wykonanie urządzenia wodnego umożliwiającego pobór wód podziemnych Przechowalnia owoców 1 Rozbudowa drogi wojewódzkiej 1 OGÓŁEM 6 1 1 VIII.4. Uzgodnienia pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych warunków zabudowy dla danej inwestycji W 2017r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile wydał 149 postanowień odnośnie uzgodnienia warunków zabudowy, na terenie dla którego brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla danej inwestycji. Postanowienia wydane jako pozytywne, we wszystkich 149 rozpatrywanych przypadkach. W szczególności postanowienia odnośnie uzgodnienia warunków zabudowy dla danej inwestycji dotyczyły następujących przedsięwzięć (tab.35) Tabela 35.Liczba uzgodnień warunków zabudowy w 2017r. Rodzaje przedsięwzięć Budowa/rozbudowa /nadbudowa/ przebudowa hali / budynku magazynowego, produkcyjnego Budowa/rozbudowa/nadbudowa/przebudowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego, wielorodzinnego Budowa/rozbudowa/nadbudowa/przebudowa pawilonu handlowego, budynku garażowego, budynku usługowego, inwentarskiego, budynku gospodarczego, biurowego, wiaty Liczba postanowień Zmiana sposobu użytkowania 21 Kawiarnia 1 Łącznik między budynkami 1 Hotel 1 Salon naprawczy samochodów 1 Budowa silosu 2 Zagospodarowanie terenu 1 Schody 1 Legalizacja budowy 1 Zbiornik na wodę ppoż. 1 Usługi medyczne 1 Inwestycja celu publicznego 22 OGÓŁEM 149 15 46 34 101

VIII.5. Plany zagospodarowania przestrzennego W 2017r. w Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Pile, w Sekcji Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego, analizie i ocenie poddano 23 wnioski dotyczące zaopiniowania oraz uzgodnienia projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz 16 wniosków dotyczących uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego danej gminy. Łączna liczba wydanych opinii oraz postanowień wynosi 39. Zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017r., poz. 1405) Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile wydał 16 opinii sanitarnych ustalających zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla danej gminy. Ponadto wydano 3 postanowienia dotyczące uzgodnienia projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy. Wydane opinie oraz postanowienia, nie posiadały zastrzeżeń, przedłożona dokumentacja uzgodniona została bez zastrzeżeń. Tabela 36. Liczba opinii i uzgodnień dotyczących strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w 2017r. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko Liczba opinii i uzgodnień wydanych w roku 2017 Prognozy o oddziaływaniu na środowisko 16 Plany zagospodarowania przestrzennego projekt uchwały wraz z prognozą OGÓŁEM 39 23 W 2017 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile wydał 4 opinie sanitarne, w tym 3 dotyczące ustawienia tymczasowych, nieskanalizowanych ustępów publicznych w postaci przenośnych kabin sanitarnych na skanalizowanych terenach publicznych miasta Piły. Jedną opinię sanitarną co do zgodności z warunkami sanitarnymi określonymi przepisami Unii Europejskiej przedsięwzięcia, polegającego na rozbudowie przetwórni soków, którego realizacja jest wspomagana przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ze środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej. 102

VIII.6. Decyzje płatnicze/decyzje merytoryczne W roku 2017 wydano ogólnie 98 decyzji płatniczych, które w rozumieniu art. 104 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017r., poz. 1257) należy traktować jako decyzję. Wydane decyzje płatnicze oraz rachunki dotyczyły opłat za wykonywane czynności w pionie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego, a mianowicie: za czynności związane z kontrolą obiektu/pomieszczeń w związku z dopuszczeniem go/ich do użytkowania 29 rachunków wraz z decyzją płatniczą oraz 69 rachunków wraz z decyzja płatniczą za zaopiniowanie projektu technologicznego/budowlanego. Podział decyzji wydanych przez Sekcję Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego w 2017r. (Tab. 37). Tabela 37. Liczba wydanych decyzji w 2017r. Rodzaj decyzji Liczba decyzji wydanych w roku 2017 Decyzja opłatowa 98 Decyzja wnosząca sprzeciw w zakresie sanitarno - higienicznym do rozpoczęcia użytkowania pomieszczeń przeznaczonych na sklep ogólnospożywczy OGÓŁEM 99 1 VIII.7. Pisma/przekazania spraw Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Pile w 2017r. wydał 56 pism dotyczących m.in. współpracy z urzędami miejskimi, gminnymi; współpracy z własnymi jednostkami Powiatowych Stacji Sanitarno Epidemiologicznych, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej; współpracy z interesantami. Pisma dotyczące współpracy z interesantami dotyczyły m.in. braku sprzeciwu do zamiaru przystąpienia do użytkowania obiektów nowo wybudowanych; uzupełnień braków w przedłożonych dokumentacjach technologicznych. Współpraca z urzędami miejskimi, gminnymi dotyczyła m.in. podtrzymania stanowiska wydanego/zajętego przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Zestawienie wydanych pism przedstawiono w (Tab. 38). Tabela 38. Liczba pism wydanych w 2017r. Rodzaj pisma Liczba pism wydanych w roku 2017 Współpraca urzędy miejskie, gminne, starostwo, inne instytucje 20 Współpraca interesanci 20 Współpraca z własnymi jednostkami PSSE, WSSE, 16 OGÓŁEM 56 103

W tabeli poniżej przedstawiono kwartalne wyszczególnienie uzgodnionych w 2017r. opinii, postanowień, decyzji oraz wydanych pism. Tabela 39. Kwartalne wyszczególnienie uzgodnień w 2017r. w drodze opinii, postanowień, decyzji i pism w tym w drodze opinii sanitarnej w tym w drodze postanowie nia Wyszczególnienie dokumentacje projektowe/projekty technologiczne/budowlane uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko odstąpienie od konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko uczestnictwo w odbiorach obiektów budowlanych i dopuszczenie ich do użytkowania dokumentacja dotycząca środowiskowych uwarunkowań inwestycji I kwartał 2017r. II kwartał 2017r. III kwartał 2017r. IV kwartał 2017r. ogółem 22 16 17 11 66 2 3 0 11 16 1 0 2 1 4 19 7 7 4 37 6 6 13 4 29 1 4 1 0 6 dotyczące innych spraw 3 1 0 0 4 miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego 5 7 2 6 20 Opinie sanitarne ogółem 182 warunki zabudowy dla terenów, dla których brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 35 30 54 30 149 3 0 0 0 3 dotyczące innych spraw 0 0 0 9 9 Postanowienia ogółem 161 w drodze decyzje opłatowe 19 26 29 24 98 decyzji: decyzja odbiorowa 0 0 0 1 1 Decyzje ogółem 99 pisma Współpraca urzędy miejskie, gminne, starostwo, inne instytucje 7 4 6 3 20 Współpraca interesanci 4 5 8 3 20 Współpraca z własnymi jednostkami PSSE, WSSE, 7 3 3 3 16 Pisma razem 56 104

W tabeli poniżej przedstawiono wyszczególnienie uzgodnionych w 2017r. opinii, postanowień oraz decyzji w porównaniu z rokiem ubiegłym. Tabela 40. Liczba opinii, postanowień, decyzji i pism w latach 2016-2017 Wyszczególnienie 2016r. 2017r. Ogółem uzgodniono i zaopiniowano w drodze decyzji, postanowień i opinii sanitarnych, 413 498 w tym w drodze opinii sanitarnej: dokumentacje projektowe 31 66 projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 1 20 konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko odstąpienie od konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko kontrole obiektów budowlanych w związku z dopuszczeniem ich do użytkowania 2 4 55 37 22 29 dotyczące innych spraw 5 4 w drodze postanowienia: dokumentacja dotycząca środowiskowych uwarunkowań inwestycji uzgodnienia zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko warunki zabudowy dla terenów, dla których brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego 7 6 23 16 137 149 projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 14 3 inne 0 9 w drodze decyzji: decyzje opłatowe 59 98 decyzja odbiorowa 1 1 współpraca urzędy miejskie, gminne, starostwo, inne instytucje 15 20 pisma współpraca interesanci 22 20 współpraca z własnymi jednostkami PSSE, WSSE, 19 16 105

IX. ODDZIAŁ LABORATORYJNY Oddział Laboratoryjny Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Pile posiada udokumentowany, wdrożony i stale doskonalony System Zarządzania zapewniający osiągnięcie i utrzymanie wysokiego poziomu jakości wykonywanych badań, które spełniają oczekiwania klientów oraz gwarantują spełnienie wymagań określonych w normie PN-EN ISO/IEC 17025:2005 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących oraz wymagań zawartych w dokumentach Polskiego Centrum Akredytacji. Gwarancją wysokich kompetencji technicznych do wykonywania badań są pozytywne wyniki udziału w krajowych i międzynarodowych badaniach biegłości oraz akredytacja Polskiego Centrum Akredytacji nr AB 616. W 2017r. Polskie Centrum Akredytacji potwierdziło kompetencje Laboratorium na kolejny - czwarty cykl akredytacji. Szczegółowy zakres badań akredytowanych znajduje się w Zakresie Akredytacji Laboratorium Badawczego nr AB 616, wydanie 16 z dnia 26 maja 2017r. Laboratorium w 2017 r. wzięto udział w badaniach biegłości zorganizowanych przez: 1. LGC Wielka Brytania / UKAS 0001 / - dla oznaczeń wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w próbkach wody. 2. LGC Wielka Brytania / UKAS 0001 / - dla oznaczeń mikrobiologicznych wody (Clostridium perfringens i Pseudomonas aeruginosa). 3. Firmę Doradczą ISOTOP s.c. Polska / PT 006 / - dla oznaczeń pyłów dla frakcji wdychanej i respirabilnej w środowisku pracy. 4. Firmę Doradczą ISOTOP s.c. Polska - dla oznaczeń hałasu w środowisku pracy. 5. LABQUALITY Finlandia / PT02 / - dla identyfikacji szczepów bakteryjnych (obecność pałeczek Salmonella). Dla wszystkich sprawdzanych parametrów uzyskano wyniki zadawalające. Laboratorium Badania Wody i Gleby Laboratorium wykonywało badania próbek wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, wody z pływalni, kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli w ramach realizacji zadań przez Państwową Inspekcję Sanitarną oraz w ramach działalności usługowej. Na zlecenia prowadzono również pomiary w środowisku pracy w zakresie badania stężenia pyłu przemysłowego, natężenia hałasu, drgań miejscowych i oświetlenia. Badania próbek wody wykonywano dla Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w Pile, Chodzieży, Czarnkowie, Międzychodzie, Wągrowcu i Złotowie. 106

Wykonano 6710 badań, co stanowi 12,7% wzrost ogólnej ilości badań w stosunku do roku ubiegłego. Wzrosła zarówno ilość badań nadzorowych ok. 10,5% wzrost, jak i badań wykonywanych na zlecenie - ok. 16,7% wzrost. W ramach nadzoru sanitarnego przeprowadzono 4203 badania próbek wody, a na zlecenie 2507 badań, w tym 2347 badań próbek wody oraz 160 badań w środowisku pracy. Szczegóły dotyczące ilości poszczególnych rodzajów badań przedstawia poniższa tabela oraz wykres. Tabela 41. Badania laboratoryjne przeprowadzone w roku 2016 i 2017 dla PSSE: Ilość badań wykonanych W ramach nadzoru Piła, Chodzież, Czarnków, Międzychód, Wągrowiec, Złotów dla PSSE Piła Na zlecenia 2016 2017 2016 2017 2016 2017 Chemiczne 1093 1215 241 284 451 577 Fizyczne 1098 1215 242 281 671 629 Mikrobiologiczne 1614 1773 366 424 1026 1301 Ogółem: 3805 4203 849 989 2148 2507 5000 4000 liczba badań 3000 2000 1000 2016r. 2017r. 0 Nadzór ogółem Nadzór powiat pilski Zlecenia Wykres 12. Badania laboratoryjne przeprowadzone w latach 2016-2017 Laboratorium Mikrobiologii i Parazytologii Laboratorium wykonuje badania laboratoryjne kału w kierunku pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella w materiale ludzkim, zgodnie z wymaganiem Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2018 r. poz. 151). W roku 2017 badania wykonywane były w ramach nadzoru epidemiologicznego pełnionego przez Państwową Inspekcję Sanitarną dla Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w Pile, Chodzieży, Czarnkowie, Międzychodzie i Złotowie. Wykonywano również badania do celów 107

sanitarno-epidemiologicznych oraz badania skuteczności sterylizacji w ramach działalności usługowej. Dodatkowo prowadzono badania skuteczności sterylizacji na potrzeby kontroli wewnętrznej Oddziału Laboratoryjnego PSSE w Pile. Ogółem wykonano 12523 badania, co stanowi 12,9 % spadek ilości badań w stosunku do roku ubiegłego. W ramach nadzoru sanitarnego wykonano 2286 badań (34,40 % spadek w stosunku do roku ubiegłego) oraz 10237 badań na zlecenia (6,0% spadek). Na potrzeby kontroli wewnętrznej Oddziału Laboratoryjnego wykonano 471 badań skuteczności sterylizacji. Szczegóły dotyczące ilości poszczególnych rodzajów badań w porównaniu do roku ubiegłego przedstawia poniższa tabela oraz wykres. Tabela 42. Badania laboratoryjne przeprowadzone w 2016 i 2017roku Rodzaj badań Ilość badań wykonanych W ramach nadzoru Na zlecenia dla PSSE: dla PSSE w Pile Piła, Chodzież, Czarnków, Międzychód, Złotów 2016 2017 2016 2017 2016 2017 Badania w kierunku skuteczności procesów sterylizacji 398* 471* 398* 471* 714 684 Badania w kierunku obecności pałeczek Salmonella, Shigella 3087 1815 1575 1230 10180 9553 Ogółem: 3485 2286 1973 1701 10894 10237 *badania przeprowadzone w ramach kontroli wewnętrznej w Oddziale Laboratoryjnym 12000 10000 8000 liczba badań 6000 4000 2000 0 Nadzór ogółem Nadzór powiat pilski Zlecenia 2016 r. 2017 r. Wykres 13. Badania laboratoryjne przeprowadzone w latach 2016-2017 108

X. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA X.1. Wprowadzenie Działalność z zakresu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia w 2017 roku podejmowana przez Państwową Inspekcję Sanitarną w Pile ukierunkowana była na kształtowanie właściwych postaw i zachowań prozdrowotnych w celu umocnienia zdrowia jednostki i społeczeństwa na terenie powiatu pilskiego. Realizowane przedsięwzięcia oparto o wytyczne Głównego Inspektoratu Sanitarnego, Wojewódzkiej Stacji Sanitarno - Epidemiologicznej w Poznaniu oraz potrzeby środowiska lokalnego. Pracownicy pionu oświaty zdrowotnej inicjowali, koordynowali i przeprowadzali działania, dotyczące następujących zagadnień: profilaktyka nikotynowa, profilaktyka HIV/AIDS i chorób zakaźnych, profilaktyka nadwagi i otyłości, profilaktyka chorób nowotworowych i chorób układu krążenia. Promowano zasady zdrowego stylu życia, aktywność fizyczną i racjonalne odżywianie. Edukacja zdrowotna kierowana była do ogółu społeczeństwa i wszystkich grup wiekowych. X.2. Realizacja programów edukacyjnych o zasięgu krajowym W 2017 roku realizowano osiem programów edukacyjnych o zasięgu krajowym, inicjowanych przez Główny Inspektorat Sanitarny: Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych, Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce, Program Czyste powietrze wokół nas, Program Nie pal przy mnie proszę, Program Znajdź właściwe rozwiązanie, Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS, Program Trzymaj Formę!, Program Wybierz Życie Pierwszy Krok. X.2.1. Profilaktyczny program w zakresie przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu, tytoniu i innych środków psychoaktywnych W ramach programu realizowano różnorodne przedsięwzięcia: kampanię społeczną Melanż. Oczekiwania vs. Rzeczywistość, ogólnopolskie badanie ankietowe pt. Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży, kampanię Nie pozwól odlecieć swojemu szczęściu, punkty porad zdrowotnych, program edukacyjny ARS, czyli jak dbać o miłość?. Głównym celem programu jest ograniczenie używania tytoniu, alkoholu i innych substancji psychoaktywnych przez kobiety w wieku prokreacyjnym, tj. między 15 a 49 rokiem życia oraz zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat skutków zdrowotnych używania substancji psychoaktywnych. 109

Informację o kampanii społecznej Melanż. Oczekiwania vs. Rzeczywistość oraz materiały edukacyjne wydane w ramach kampanii takie jak spoty, quiz wiedzowo-rozrywkowy, scenariusz lekcji Jak rozmawiać z młodzieżą na temat używek przekazano do 18 szkół gimnazjalnych i 14 szkół ponadgimnazjalnych powiatu pilskiego. Spoty kampanijne dotyczące konsekwencji zażywania substancji psychoaktywnych zaprezentowano uczestnikom szkolenia Młodzieżowi Liderzy Zdrowia Kontra HIV. Informację prasową Czy wiesz jak Cię inni widzą na melanżu? opracowaną przez Główny Inspektorat Sanitarny przekazano do 11 redakcji lokalnych mediów. Badanie ankietowe pt. Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży przeprowadzono w lutym 2017r. wśród pacjentek przebywających na oddziale ginekologiczno-położniczym Szpitala Specjalistycznego im. Stanisława Staszica w Pile. Ankieta składała się z dwóch części. Część ankiety wypełniana przez pacjentki dotyczyła warunków bytowych, stanu zdrowia i stylu życia (odżywiania się, aktywności fizycznej, palenia tytoniu, picia alkoholu, używania innych środków psychoaktywnych) a część wypełniana przez personel szpitala dotyczyła przebiegu ciąży i porodu oraz wyników podstawowych badań laboratoryjnych. Ankietyzacją objęto 20 kobiet. Zorganizowano pięć Punktów Porad Zdrowotnych, w których wykorzystywano sprzęt zakupiony w ramach programu (alkogogle, smokerlyzer). Punkty zorganizowano: w Szkole Podstawowej Nr 5 w Pile podczas festynu charytatywnego Piątka dla Matyldy, w Urzędzie Miejskim Gminy Łobżenica, podczas imprezy plenerowej na Osiedlu Górnym w Pile, na festynie ekologicznym w Brzostowie oraz podczas XVIII Prezentacji Dorobku Artystycznego Ludzi III Wieku w Regionalnym Centrum Kultury Fabryka Emocji w Pile. W Punktach wykonywano pomiary tlenku węgla w wydychanym powietrzu, pomiary ciśnienia tętniczego krwi i zawartości cukru we krwi oraz pomiary tkanki tłuszczowej w ciele. Przeprowadzano ćwiczenia w alkogoglach w celu uwrażliwienia osób dorosłych na problem picia alkoholu przez kierowców. Przez cały czas funkcjonowania punktów udzielano poradnictwa z zakresu szkodliwości palenia tytoniu, zażywania środków psychoaktywnych, promowano kampanię społeczną Nie pozwól odlecieć swojemu szczęściu poprzez dystrybucję tematycznych materiałów edukacyjnych. Ogółem z pomiarów i poradnictwa skorzystało 291 osób. Materiały informacyjno-edukacyjne wydane w ramach kampanii Nie pozwól odlecieć swojemu szczęściu przekazano dyrektorom pilskich placówek oświatowych podczas narady w Urzędzie Miasta Piły. 110

Rysunek 9. Punkt Porad Zdrowotnych w Regionalnym Centrum Kultury Fabryka Emocji w Pile Program Ars, czyli jak dbać o miłość? W roku szkolnym 2016 / 2017 program edukacyjny ARS, czyli jak dbać o miłość? realizowany był do lutego 2017r. w 4 szkołach zawodowych, 2 liceach i 7 technikach. Głównym celem programu jest ograniczenie używania tytoniu, alkoholu i innych substancji psychoaktywnych przez młodzież szkół ponadgimnazjalnych. Łącznie działaniami edukacyjnymi objęto 711 uczniów i 205 rodziców. Program w szkołach ponadgimnazjalnych powiatu pilskiego realizowano w oparciu o materiały edukacyjne przekazane w poprzednich latach. Poinformowano wszystkich szkolnych koordynatorów o możliwości korzystania ze szkoleń internetowych na platformie e-learningowej. Opracowano wykaz szkolnych koordynatorów, nauczycieli i osób zainteresowanych profilaktyką uzależnień w celu założenia osobistego konta na platformie. W roku szkolnym 2017/2018 rozpoczęto realizację V edycji programu. X.2.2. Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce Celem programu jest zwiększenie odsetka osób, które nigdy nie wypaliły żadnego papierosa oraz zmniejszenie zachorowań, inwalidztwa i zgonów wynikających z palenia tytoniu w Polsce poprzez zmniejszenie ekspozycji na dym tytoniowy (aktywne i bierne palenie). Światowy Dzień bez Tytoniu (31 maja 2017r.) Każdego roku w maju zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia organizowane są działania edukacyjno - informacyjne zwracające szczególną uwagę na zagrożenia zdrowotne związane z używaniem tytoniu. Obchody Światowego Dnia bez Tytoniu przeprowadzono w dniu 30 maja 2017r. w Łobżenicy. Organizatorami działań byli: Urząd Miejski Gminy Łobżenica oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna w Pile. Podczas obchodów zorganizowano: Punkt Porad Zdrowotnych w Urzędzie Miejskim Gminy Łobżenica, przemarsz antynikotynowy oraz happening w Parku Miejskim. W Punkcie Porad Zdrowotnych prowadzono badania: pomiar ciśnienia tętniczego krwi, pomiar tlenku węgla, pomiar zawartości tkanki tłuszczowej w ciele, prowadzono także poradnictwo antynikotynowe oraz rozdawnictwo ulotek tematycznych ogółem z Punktu skorzystało 30 osób. W przemarszu antynikotynowym wzięli udział uczniowie ze Szkoły Podstawowej, Gimnazjum, Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych i Młodzieżowego 111

Ośrodka Wychowawczego w Łobżenicy. Uczniowie wraz z opiekunami przeszli ulicami miasta niosąc transparenty z hasłami zachęcającymi do zerwania z nałogiem i rozdawali mieszkańcom miasta ulotki informujące o szkodliwości palenia tytoniu. Przemarsz zakończył się happeningiem w Parku Miejskim gdzie podsumowano konkurs plastyczny i literacki pod hasłem Być wolnym od uzależnień. W konkursie nagrodzono 30 uczniów ze szkół gminy Łobżenica. Państwowa Inspekcja Sanitarna w Pile ufundowała upominki dla uczestników konkursu /smycze, kredki, komiksy Kodeksy Zdrowego Życia/. Na zakończenie happeningu dokonano symbolicznego spalenia papierosa przygotowanego przez uczniów z Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Łobżenicy. Ogółem w akcji uczestniczyło około 200 osób. Zorganizowano imprezę plenerową pod hasłem Raz do roku w wokół bloku XV Bieg pokoleń w dniu 01.06.2017r. na osiedlu Górnym w Pile. Organizatorami festynu były instytucje znajdujące się na Osiedlu Górnym w Pile (Pilska Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko- Własnościowa, Rada Osiedla Górne w Pile, Administracja Osiedla Nr 3, Parafia pw. NMP Panny Wspomożycielki, Państwowa Inspekcja Sanitarna w Pile, firmy prywatne,) oraz szkoły i przedszkola. Program festynu oraz podział zadań ustalono podczas dwóch narad dotyczących organizacji przedsięwzięcia. W festynie uczestniczyli uczniowie z Zespołu Szkół Nr 3 w Pile i Szkoły Podstawowej Nr 7 w Pile oraz dzieci z trzech przedszkoli i mieszkańcy osiedla Górne, ogółem około 1500 osób. Zorganizowano Punkt Porad Zdrowotnych, w którym prowadzono poradnictwo antynikotynowe, rozdawnictwo tematycznych ulotek, pomiary ciśnienia tętniczego krwi i pomiary tlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz ćwiczenia z użyciem alkogogli. Ogółem z Punktu skorzystało 60 osób. Zrealizowano dwa konkursy plastyczne promujące zdrowy styl życia: konkurs dla 11 dzieci przedszkolnych pod hasłem Ruch i zabawa to ważna sprawa, konkurs dla 43 uczniów kl. I VI szkoły podstawowej pod hasłem Lepsze zdrowie i uroda niż papierosowa moda. Ogółem w konkursach wzięły udział 54 osoby. Artykuły plastyczne oraz upominki dla uczestników konkursów ufundowane zostały przez Pilską Spółdzielnię Mieszkaniową Lokatorsko Własnościową. 112

Rysunek 10. Konkursy plastyczne i Punkt Porad Zdrowotnych podczas festynu na osiedlu Górnym w Pile Uczestniczono w festynie charytatywnym Piątka dla Matyldy organizowanym przez Fundację Złotowianka w Szkole Podstawowej Nr 5 w Pile w dniu 27.05.2017r. Podczas festynu zorganizowano Punkt Porad Zdrowotnych, w którym promowano założenia akcji Światowy Dzień bez Tytoniu. Osoby odwiedzające Punkt mogły uzyskać poradnictwo antynikotynowe oraz otrzymać tematyczne materiały, prowadzono badania ciśnienia tętniczego krwi i pomiary tlenku węgla w wydychanym powietrzu. Dzieci mogły wykonać kolorowanki o tematyce antynikotynowej, przygotowano dla nich upominki /soczki, smycze, komiksy Kodeksy Zdrowego Życia/. Podczas akcji pomiary w Punkcie wykonało 47 osób, 25 dzieci skorzystało z kolorowanek. Rysunek 11. Punkt Porad Zdrowotnych w Szkole Podstawowej Nr 5 w Pile W Ochotniczym Hufcu Pracy w Pile /Gimnazjum/ przeprowadzono w dniu 16.05.2017r. dwa szkolenia. W pierwszym szkoleniu uczestniczyło 22 uczniów z klasy I i II, a w drugim szkoleniu 23 uczniów z klasy II. Przygotowano prezentację multimedialną. Omówiono konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne palenia tytoniu i e-papierosów oraz przepisy dotyczące zakazu palenia tytoniu w miejscach publicznych. Uczniowie otrzymali ulotki pt. Wędzone nie zawsze trzyma dłużej. Ogółem w spotkaniach wzięło udział 45 osób. 113

Światowy Dzień Rzucania Palenia (16 listopada 2017r.) Nawiązano współpracę ze Szpitalem Specjalistycznym w Pile oraz z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w Pile /Instytut Ochrony Zdrowia Kierunek Pielęgniarstwo/. Zorganizowano Punkt Porad Zdrowotnych, w którym prowadzono: pomiary tlenku węgla w wydychanym powietrzu, pomiary ciśnienia tętniczego krwi, poradnictwo antynikotynowe, dystrybucję tematycznych materiałów oraz pomiary zawartości tkanki tłuszczowej w ciele. Ogółem z badań w Punkcie Porad Zdrowotnych skorzystało 60 osób. Rysunek 12. Punkt Porad Zdrowotnych w Szpitalu Specjalistycznym w Pile Nawiązano współpracę ze Szkołą Podstawową w Ujściu oraz ze Szkołą Podstawową Nr 6 w Pile. Przeprowadzono w Szkole Podstawowej w Ujściu dwa szkolenia na temat profilaktyki nikotynowej. Pierwsze spotkanie odbyło się z uczniami klas IV - VI szkoły podstawowej, uczestniczyło w nim 140 uczniów. Drugie szkolnie przeprowadzono dla uczniów z II i III klas gimnazjalnych, uczestniczyło w nim 137 uczniów. Ogółem w szkoleniach wzięło udział 277 uczniów. W Szkole Podstawowej Nr 6 w Pile przeprowadzono trzy szkolenia dla młodzieży z klas gimnazjalnych. Ogółem w spotkaniach uczestniczyło 108 uczniów. Podczas szkoleń omówiono konsekwencje ekonomiczne, społeczne i zdrowotne palenia tytoniu oraz wdychania dymu nikotynowego a także wpływ e papierosów na organizm. Inne działania z zakresu profilaktyki nikotynowej Zorganizowano pięć szkoleń dla uczniów Gimnazjum Nr 4 w Pile pod tytułem Młodzieżowi Liderzy Zdrowia Kontra Tytoń. Podczas szkoleń przeprowadzono ankietyzację, wykład oraz zajęcia warsztatowe. Uczniowie poznali konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne palenia tytoniu. W spotkaniach wzięło udział 89 osób. Przekazano ulotki o tematyce antynikotynowej. 114

Rysunek 13. Szkolenia Młodzieżowi Liderzy Zdrowia Kontra Tytoń w Gimnazjum Nr 4 w Pile Przeprowadzono etap powiatowy wojewódzkiego konkursu dla uczniów szkół podstawowych pt. Palić, nie palić oto jest pytanie?. Zadanie konkursowe polegało na przygotowaniu rebusu, którego rozwiązaniem było hasło o tematyce promującej niepalenie. W konkursie brali udział uczniowie kl. V szkół podstawowych powiatu pilskiego. Na etap powiatowy konkursu nadesłano prace z 15 szkół podstawowych, Komisja konkursowa przyznała I, II, i III miejsce oraz jedno wyróżnienie. Laureatem I miejsca została Martyna Buczek ze Szkoły Podstawowej w Czajczu, pracę przesłano na etap wojewódzki konkursu do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Poznaniu. Hasło: Papierosy są do śmieci, ważny dom, rodzina, dzieci. Rysunek 14. Rebus przygotowany przez laureatkę I miejsca konkursu Palić, nie palić oto jest pytanie? 115

X.2.3. Program przedszkolnej edukacji antytytoniowej Czyste powietrze wokół nas W roku szkolnym 2016/2017 program realizowano w 27 przedszkolach i 20 oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych i zespołach szkół. Działaniami edukacyjnymi w ramach programu objęto 1130 dzieci przedszkolnych i 937 rodziców. W roku szkolnym 2017/2018 realizowana jest kolejna edycja Programu. Adresatami programu są dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodzice i opiekunowie. Sposób realizacji treści programowych opiera się na metodach aktywizujących, które mają charakter warsztatowy. Głównym celem programu jest wzrost kompetencji rodziców w zakresie ochrony dzieci przed ekspozycją na dym tytoniowy oraz zwiększenie umiejętności dzieci w zakresie radzenia sobie w sytuacjach gdy przebywają w zadymionych pomieszczeniach lub gdy dorośli palą przy nich tytoń. Przedstawiono założenia programowe i cele programu dyrektorom pilskich przedszkoli podczas narady w Urzędzie Miasta Piły. W naradzie wzięło udział 17 osób. Do wszystkich przedszkoli realizujących program przesłano drogą elektroniczną materiały dydaktyczne w nowej szacie graficznej, były to: kolorowanki, karty pracy i plakat. Podczas 12 przeprowadzonych wizytacji w placówkach przedszkolnych przekazywano poradniki dla edukatorów, kserokopie kart pracy dla dzieci oraz ulotki dla rodziców na temat szkodliwości palenia tytoniu. X.2.4. Program edukacji antytytoniowej Nie pal przy mnie, proszę Grupą docelową programu są uczniowie klas I III szkoły podstawowej. Program proponuje realizację zajęć metodami aktywizującymi, które mają na celu wykształcenie u dzieci świadomej umiejętności radzenia sobie w sytuacjach, w których inne osoby palą przy nich papierosy. W roku szkolnym 2016/2017 do realizacji programu przystąpiło 36 szkół podstawowych z powiatu pilskiego. W zajęciach edukacyjnych realizowanych w ramach Programu uczestniczyło 2505 uczniów oraz 665 rodziców. Prowadzono dystrybucję materiałów do realizacji treści programowych. Przekazano do szkół: 25 poradników, 600 ulotek o tematyce antynikotynowej i 50 kserokopii kart pracy dla uczniów. W ramach programu współrealizowano ze Szkołą Podstawową Nr 2 w Pile festyn sportowo rekreacyjny pod hasłem Nie pal przy mnie, proszę. Festyn zorganizowano w ramach Tygodnia Kultury Zdrowotnej w szkole. Podczas festynu odbyły się konkurencje sportowe, konkurs kulinarny na najładniejszy stół z sałatkami, konkurs na plakat i hasło o tematyce prozdrowotnej. W przedsięwzięciu uczestniczyli uczniowie klas II wraz z rodzicami i wychowawcami klas. Na zakończenie wszystkie klasy otrzymały dyplomy przygotowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną w Pile a drużyna zwycięska atrakcyjną nagrodę książkową. 116

. Rysunek 15.Festyn sportowo-rekreacyjny Nie pal przy mnie, proszę w Szkole Podstawowej Nr 2 w Pile X.2.5. Program profilaktyki palenia tytoniu Znajdź właściwe rozwiązanie Program Znajdź właściwe rozwiązanie adresowany jest do uczniów starszych klas szkół podstawowych oraz do uczniów klas gimnazjalnych. Głównym celem programu jest zapobieganie paleniu tytoniu wśród młodzieży szkolnej a do celów szczegółowych zaliczyć należy zwiększenie wiedzy w zakresie szkodliwości dymu tytoniowego, kształtowanie umiejętności dbania o zdrowie własne i swoich bliskich oraz kształtowanie postaw asertywnych. W roku szkolnym 2016/2017 do realizacji programu włączyło się 27 szkół podstawowych i 10 szkół gimnazjalnych z terenu powiatu pilskiego. W zajęciach edukacyjnych realizowanych w ramach Programu uczestniczyło 1139 uczniów szkół podstawowych, 1084 uczniów szkół gimnazjalnych oraz 368 rodziców. W programie zaproponowano przeprowadzenie pięciu zajęć warsztatowych, metodami aktywizującymi dostosowanymi do wieku uczniów. Scenariusze zajęć zawarto w poradniku dla realizatora, który został przekazany do szkół. X.2.6. Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS Głównym celem podejmowanych przedsięwzięć jest ograniczenie rozprzestrzeniania się zakażeń wirusem HIV, wzrost poziomu wiedzy na temat HIV/AIDS u ogółu społeczeństwa oraz zmiany postaw ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności za własne zdrowie i życie. Akcja informacyjno - edukacyjna Bezpieczne Walentynki 2017 W ramach akcji zorganizowano siedem szkoleń dla młodzieży z czterech szkół ponadgimnazjalnych, jeden konkurs na hasło zachęcające do wykonania badania w kierunku wirusa HIV, współpracowano z mediami lokalnymi i prowadzono dystrybucję materiałów edukacyjnych. Celem akcji było przekazanie młodzieży aktualnej wiedzy na temat HIV/AIDS oraz promowanie bezpiecznych zachowań w celu uniknięcia chorób przenoszonych na drodze kontaktów płciowych. Szkoleniami objęto 48 uczniów z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Łobżenicy, 100 uczniów z Zespołu Szkół Ekonomicznych w Pile, 50 uczniów z Zespołu Szkół Gastronomicznych w Pile i 85 uczniów z Centrum Kształcenia Nauka w Pile. Konkurs na hasło zachęcające do wykonaniu testu w kierunku HIV pod hasłem Młodzi bez HIV przeprowadzono 117

podczas dwóch szkoleń w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Łobżenicy. Informację o akcji Bezpieczne Walentynki 2017 przesłano do 10 redakcji lokalnych mediów, jedną informację zamieszczono na stronie internetowej PSSE w Pile. Materiały edukacyjne (zakładki do książki, podkładki pod kubek, broszury, kartki, plakaty) przekazano do 4 szkół ponadgimnazjalnych, 1 gimnazjum, 3 placówek służby zdrowia. Łącznie materiałów o charakterze informacyjnoedukacyjnym rozdysponowano 807 szt. Rysunek 16.Szkolenia w Zespole Szkół Ekonomicznych w Pile i w Zespole Szkół Gastronomicznych w Pile Światowy Dzień AIDS Wspólnie ze Starostwem Powiatowym w Pile zorganizowano Olimpiadę Wiedzy o HIV/AIDS pod hasłem AIDS - wczoraj, dziś, jutro dla uczniów klas I i II szkół ponadgimnazjalnych powiatu pilskiego. Olimpiada odbyła się w dniu 01 grudnia 2017r. i była okazją do zaakcentowania obchodów Światowego Dnia AIDS. W etapie szkolnym Olimpiady uczestniczyło 316 uczniów, a w etapie powiatowym wzięło udział 31 uczniów z 11 szkół ponadgimnazjalnych. Etap powiatowy Olimpiady odbył się w sali sesyjnej Starostwa Pilskiego, na zakończenie zmagań konkursowych wszyscy uczestnicy otrzymali materiały informacyjnoedukacyjne (broszurę Co musisz wiedzieć o HIV/AIDS, zakładkę do książki Nie daj szansy AIDS, podkładkę pod kubek) a do szkół przekazano broszury Mini-rozmówki rodzinne w ilości 495 szt. W dniu 11.12.2017r. odbyło się uroczyste podsumowanie i wręczenie nagród laureatom Olimpiady. Fundatorem nagród dla laureatów było Starostwo Powiatowe w Pile. Informację prasową z podsumowania Olimpiady Wiedzy o HIV/AIDS przesłano do 13 redakcji (Gazety, Tygodnika, Radia, TV). Prowadzono dystrybucję materiałów edukacyjnych do 14 szkół ponadgimnazjalnych i 5 placówek służby zdrowia, wydano: broszurę Co musisz wiedzieć o HIV/AIDS, broszurę Zakażenia przenoszone drogą płciową, czyli jak zadbać o zdrowie, informację o Światowym Dniu AIDS i Punktach Konsultacyjno- Diagnostycznych). 118

Rysunek 17. Olimpiada Wiedzy o HIV/AIDS w sali sesyjnej Starostwa Pilskiego i uroczyste wręczenie nagród laureatom Inne działania z zakresu profilaktyki HIV/AIDS Zorganizowano w Zespole Szkół im. Stanisława Staszica w Pile szkolenie dla 28 uczniów pod hasłem Młodzieżowi Liderzy Zdrowia - Kontra HIV. Celem szkolenia był wzrost poziomu wiedzy w zakresie HIV i AIDS wśród młodzieży oraz analiza ryzykownych zachowań sprzyjających zakażeniu wirusem HIV. Program obejmował zajęcia teoretyczne i warsztatowe podczas, których uczniowie poznali aktualną sytuację epidemiologiczną zakażeń wirusem HIV w Wielkopolsce, Polsce i na świecie, oceniali stopień ryzyka zakażenia wirusem HIV, kształtowali pozytywne postawy wobec ludzi żyjących z HIV i chorych na AIDS oraz wzmacniali zachowania asertywne. Rysunek 18. Szkolenie Młodzieżowych Liderów Zdrowia Kontra HIV w Zespole Szkół im. Stanisława Staszica w Pile. 119

Zorganizowano etap powiatowy wojewódzkiego konkursu Nie daj szansy AIDS na film pod tytułem Krótka historia o HIV dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych. Celem konkursu było wykonanie filmu na temat profilaktyki HIV/AIDS, który propaguje wiedzę o drogach zakażenia HIV, zachęca do wykonania testu w kierunku wirusa HIV po każdej ryzykownej sytuacji i uświadamia, że zakażenie HIV i zakażenie chorobami przenoszonymi drogą płciową może dotyczyć każdego człowieka. Na etap powiatowy wpłynęły prace z dwóch szkół ponadgimnazjalnych. Pracę laureata I miejsca przesłano na etap wojewódzki konkursu do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Poznaniu. Laureaci etapu powiatowego konkursu otrzymali pamiątkowe dyplomy i nagrody ufundowane przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pile. Rozpoczęto realizację kampanii edukacyjnej Krajowego Centrum ds. AIDS pod hasłem Mam czas rozmawiać. Grupę docelową kampanii stanowią rodziny wielopokoleniowe, osoby w różnym wieku i z różnymi doświadczeniami życiowymi, których zakażenie HIV i innymi chorobami przenoszonym drogą płciową może dotyczyć. Kampania ma na celu inspirowanie do dialogu międzypokoleniowego, do rozmów o zdrowiu, w tym również o chorobach przenoszonych drogą płciową. Informacja o kampanii zamieszczona została na stronie internetowej Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Pile. Kampania realizowana jest od listopada 2017r. X.2.7. Program,,Trzymaj Formę! Celem programu jest edukacja młodzieży szkolnej i ich rodzin w zakresie kształtowania nawyków zdrowotnych poprzez promocję aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety. Program adresowano do młodzieży szkół gimnazjalnych i uczniów starszych klas szkół podstawowych oraz ich rodziców. W powiecie pilskim w roku szkolnym 2016/2017 realizowano XI edycję programu. Wzięło w niej udział 10 szkół gimnazjalnych, oraz 15 szkół podstawowych z terenu powiatu pilskiego. W roku szkolnym 2017/2018 realizowana jest kolejna edycja Programu. We współpracy z Gimnazjum Nr 5 w Pile zorganizowano w marcu 2017r. debatę dla uczniów pod hasłem Debata o zdrowiu. Uczniowie pracowali w trzech grupach nad zagadnieniami: dbanie o siebie, nawyki żywieniowe i gospodarowanie żywnością. Program debaty uwzględniał wykłady, zajęcia warsztatowe, prezentację multimedialną programu Trzymaj Formę oraz zdrowy poczęstunek. W spotkaniu uczestniczyło 60 uczniów. W czerwcu 2017r. na zakończenie działań programowych przeprowadzono w szkole konkurs pt. Co wiem o zdrowiu? Jedz aby żyć, a nie żyj aby jeść, Państwowa Inspekcja Sanitarna w Pile ufundowała nagrody dla laureatów konkursu. 120

Rysunek 19 Debata o zdrowiu dla uczniów w Gimnazjum Nr 5 w Pile X.2.8. Program Wybierz Życie Pierwszy Krok Celem programu jest prowadzenie działań edukacyjnych z zakresu profilaktyki pierwotnej raka szyjki macicy i innych skutków zakażeń HPV. Program skierowany jest głównie do uczniów szkół ponadgimnazjalnych. W roku szkolnym 2016/2017 do realizacji programu przystąpiło sześć szkół ponadgimnazjalnych z terenu powiatu pilskiego, edukacją objęto 1008 uczniów, 64 rodziców, 45 nauczycieli. Przekazano do szkół materiały edukacyjne 790 ulotek, 790 zakładek do książek, 12 plakatów. Szkolni koordynatorzy programu prowadzili tematyczne szkolenia, pogadanki, realizowano scenariusze zajęć zawarte w poradniku dla nauczyciela, konkursy, quizy. W roku szkolnym 2017/2018 realizowana jest kolejna edycja Programu. X.3. Realizacja programów edukacyjnych o zasięgu wojewódzkim W 2017 roku realizowano dwa programy edukacyjne o zasięgu wojewódzkim, inicjowane przez Wojewódzką Stację Sanitarno Epidemiologiczną w Poznaniu: Program edukacyjny Moje dziecko idzie do szkoły, Projekt PL 0432 MF EOG Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy. X.3.1. Program edukacyjny Moje dziecko idzie do szkoły W roku szkolnym 2016/2017 program realizowano w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych, ogółem w 55 placówkach. Działaniami programowymi objęto 997 dzieci 5 6 letnich oraz 1145 rodziców. Program ma na celu podniesienie poziomu wiedzy rodziców dzieci w wieku przedszkolnym na temat wybranych elementów zdrowego stylu życia, ich roli w kształtowaniu prawidłowych nawyków prozdrowotnych u dzieci przekonanie o słuszności podejmowanych działań profilaktycznych zarówno w domu, jak i w środowisku szkolnym. Wspólnie z Publicznym Przedszkolem Nr 3 w Pile przeprowadzono VI edycję dwuetapowego konkursu pod hasłem Jestem zdrowy wiem, co jem więc idę do szkoły!. W etapie jesiennym (plastycznym) i wiosennym (muzycznym) 121

wzięło udział 35 przedszkolaków z pięciu pilskich przedszkoli. Celem konkursu było skierowanie uwagi dzieci na zagadnienia związane ze zdrowym odżywianiem i promowanie aktywności fizycznej. Dzięki wykonanym pracom plastycznym lub zaprezentowanym piosenkom dzieci poszerzały swoją wiedzę oraz miały okazję do zaprezentowania swoich umiejętności i zdolności artystycznych. W etapie plastycznym dzieci zostały nagrodzone pluszowymi misiami, które nazwano Zdrowisiami a w etapie muzycznym grami planszowymi. Rysunek 20.Etap muzyczny i plastyczny konkursu Jestem zdrowy wiem co jem, więc idę do szkoły w Publicznym Przedszkolu Nr 3 w Pile Dystrybucję materiałów edukacyjnych przeprowadzono do 24 placówek na terenie powiatu pilskiego, które zgłaszały zapotrzebowanie na materiały edukacyjne dla rodziców i dzieci. Rozdysponowano broszury pt. Moje dziecko idzie do szkoły dla rodziców i kolorowanki dla dzieci. X.3.2. Projekt PL 0432 MF EOG Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy Adresatami Projektu są dzieci 5 6 letnie z przedszkoli, szkół podstawowych oraz uczniowie szkół gimnazjalnych i rodzice. Głównym celem Projektu jest poprawa stanu zdrowia dzieci i młodzieży w Polsce poprzez kształtowanie prawidłowych zachowań związanych z żywieniem, odpowiednią jakością zdrowotną żywności oraz promocją aktywności fizycznej. Zorganizowano dwa festyny dla ogółem 100 dzieci przedszkolnych w wieku 5 6 lat. Festyn zdrowotny pod hasłem Wyprawa po zdrowie odbył się w dniu 17 listopada 2017r. w Publicznym Przedszkolu Nr 8 w Pile. W festynie wzięły udział dwie grupy przedszkolne, ogółem 50 dzieci. W czasie festynu dzieci szukały drogi do Krainy Zdrowia. Żeby ją odnaleźć 122

musiały wykonać szereg zadań np. konkurencje sportowe, taniec w rytm piosenki, zadania sprawdzające wiedzę - rozwiązywanie zagadek, układanie puzzli, ćwiczenie z wodą, rozróżnianie produktów spożywczych szkodliwych i dobrych dla zdrowia człowieka. Nagrodzono wszystkie dzieci biorące udział w turnieju. Upominki (koszulki z logo projektu, zakładki do książki) zakupione zostały ze środków finansowych przeznaczonych na utrzymanie Projektu Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy. Drugi festyn zdrowotny pod hasłem Olimpiada Zdrowia odbył się 28 listopada 2017r. w Publicznym Przedszkolu w Kaczorach. W zabawie wzięły udział dzieci z dwóch grup przedszkolnych - 50 osób. Olimpiada rozpoczęła się przywitaniem uczestników i zaproszonych gości. Dzieci rywalizowały ze sobą o zebranie jak największej ilości punktów, które przyznawało jury. W skład komisji konkursowej weszli pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Pile oraz dyrektor przedszkola. Zabawa rozpoczęła się od konkurencji polegającej na rozpoznawaniu warzyw i owoców z zawiązanymi oczami. Następnie dzieci uczestniczyły w zabawach sportowych tj. bieg między pachołkami, skoki na jednej nodze, czołganie się, skoki w workach, biegi z szarfą. W czasie olimpiady prowadzący omówił piramidę zdrowego żywienia, następnie uczestnicy w grupach samodzielnie wykonywali piramidy, które podlegały ocenie jury. Kolejne zadanie polegało na segregacji produktów spożywczych na te które sprzyjają zdrowiu i te niezdrowe. Wszystkie dzieci biorące udział w festynie otrzymały upominki a także pamiątkowe dyplomy. Rysunek 21.Festyny przedszkolne w Publicznym Przedszkolu Nr 8 w Pile i Publicznym Przedszkolu w Kaczorach 123

W dniu 04.10.2017r. zorganizowano trzy szkolenia w Szkole Podstawowej nr 3 w Pile. W szkoleniach wzięli udział uczniowie klas gimnazjalnych. Ogółem 64 osoby. Podczas szkoleń omówiono zasady właściwego odżywiania młodzieży oraz korzyści biologiczne i psychologiczne płynące z aktywności fizycznej. Młodzież obliczała także własny wskaźnik masy ciała - Body Mass Index (BMI). Kolejnym zadaniem było omówienie prawidłowego oznakowania (etykiety) produktu spożywczego. Uczniowie otrzymali opakowania po produktach spożywczych, które mieli ocenić pod kątem czytelności i prawidłowości etykiet. W jednej klasie na początku spotkania przeprowadzono ankietyzację uczniów oceniającą ich wiedzę z zakresu racjonalnego odżywiania. Przekazano uczniom broszurę dla gimnazjalistów i broszurę dla rodziców gimnazjalistów opracowaną i wydaną w ramach Projektu Bądźmy zdrowi wiemy, więc działamy oraz długopisy z logo projektu. Zorganizowano pięć spotkań z uczniami klas I, II, III w Szkole Podstawowej Nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi w Pile. Spotkanie z uczniami kl. I dotyczyło roli drugiego śniadania w codziennym menu ucznia, jakie produkty najlepiej spożywać na śniadanie, omówiono ich wartość odżywczą. W klasach II spotkanie dotyczyło czynników wpływających na zdrowie ucznia ze szczególnym uwzględnieniem zasad zdrowego odżywiania. W klasach III tematem wiodącym była aktywność fizyczna na świeżym powietrzu, uczniowie mówili jaki rodzaj sportu uprawiają i jak spędzają wolny czas z rodziną. Spotkania urozmaicone były prezentacją multimedialną i kartami pracy /kolorowanka, rozsypywanka wyrazów, krzyżówka/. Łącznie edukacją objęto 236 uczniów. Zorganizowano konkurs plastyczny na plakat pod hasłem Bądźmy zdrowi dla uczniów klas gimnazjalnych. Na etap powiatowy wpłynęło dziesięć prac z ośmiu szkół. Wyłoniono laureatów I, II, III miejsca: I miejsce zajęła Maja Ganske ze Szkoły Podstawowej Nr 11 w Pile, II miejsce otrzymał Krystian Radowski ze Szkoły Podstawowej w Łobżenicy, III miejsce zajęła praca Pauliny Więcek ze Szkoły Podstawowej Nr 2 w Pile. Rysunek 22. Prace plastyczne laureatów konkursu Bądźmy zdrowi 124

X.4. Realizacja interwencji nieprogramowych X.4.1. Światowy Dzień Zdrowia Zorganizowano w sali sesyjnej Starostwa Pilskiego w dniu 07.04.2017r. XIX Powiatową Konferencję Promocji Zdrowia pod hasłem Depresja porozmawiajmy o niej. Podczas spotkania prelegenci wygłosili cztery wykłady. W pierwszej części konferencji wykład pt. Depresja porozmawiajmy o niej przedstawiła Pani Ewa Domańska - Klimek lekarz psychiatra, psychoterapeuta psychoanalityczny. Następnie Pani Alina Drozdowicz psycholog z Zespołu Poradni Psychologiczno Pedagogicznych w Pile omówiła obraz depresji u młodzieży. W drugiej części konferencji omówiono psychologiczne aspekty depresji u dzieci. Wykład poprowadziła Pani Alicja Guss, psycholog z Zespołu Poradni Psychologiczno Pedagogicznych w Pile. Poruszono także ważne kwestie związane z leczeniem i wsparciem osób chorujących na depresję. Tematykę tą omówiła Pani Ewa Domańska - Klimek lekarz psychiatra, posiadająca wieloletnie doświadczenie w zakresie pracy z pacjentami. Pomiędzy wykładami zaprezentowano spoty społecznej kampanii pt. Twarze depresji. Nie oceniam. Akceptuję. W konferencji wzięli udział: nauczyciele z przedszkoli i szkół powiatu pilskiego, szkolni i przedszkolni koordynatorzy promocji zdrowia, pielęgniarki medycyny szkolnej, harcerze, studenci, przedstawiciele lokalnych samorządów, organizacji i instytucji, ogółem 140 osób. Przekazano wszystkim uczestnikom konferencji materiały informacyjno edukacyjne na temat depresji. W przerwie konferencji uczestnicy spotkania mieli możliwość wykonania badań w Punkcie Promocji Zdrowia. Wykonywano pomiary: zawartości glukozy we krwi, ciśnienia tętniczego krwi, zawartości tkanki tłuszczowej w ciele oraz badania zawartości tlenku węgla w wydychanym powietrzu przy użyciu smokerlyzera. Prowadzono poradnictwo antynikotynowe oraz dystrybucję tematycznych materiałów. Pomiary wykonywali studenci z Kierunku Pielęgniarstwa Instytutu Ochrony Zdrowia Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Pile. Przedstawiciel firmy ACS Słuchmed Sp. zo.o. prowadził także bezpłatne badania słuchu. Ogółem z badań skorzystało 50 osób. Uczestnicy XIX Powiatowej Konferencji Promocji Zdrowia mieli możliwość wzięcia udziału w konkursie Twarze depresji. Kupony konkursowe wypełniły 62 osoby. Wśród osób, które prawidłowo odpowiedziały rozlosowano 10 nagród ufundowanych przez Starostwo Pilskie. 125

Rysunek 23. XIX Powiatowa Konferencja Promocji Zdrowia pod hasłem Depresja porozmawiajmy o niej Zorganizowano zajęcia edukacyjne dla uczniów z klasy II i klasy III Szkoły Podstawowej Nr 2 w Pile na temat zasad zdrowego odżywiania. Uczniowie poprzez zabawę uczyli się jakie produkty spożywcze są korzystne dla zdrowia zdrowiu. Uczniowie wycinali z ulotek produkty spożywcze a następnie tworzyli Piramidę Zdrowego Żywienia. Podczas zajęć wykorzystano prezentację multimedialną. W zajęciach uczestniczyło 45 dzieci. W Przedszkolu przy Zespole Szkół w Szydłowie przeprowadzono zajęcia edukacyjne dla dzieci 6 letnich na temat zdrowego stylu życia. Omówiono czynniki wpływające na zdrowie człowieka. Dzieci wykonały ćwiczenia w rytm piosenki Olimpiada w Jarzynowie a następnie poznawały Piramidę Zdrowego Żywienia. Przygotowano prezentację multimedialną dotyczącą zasad zdrowego stylu życia. W spotkaniu wzięło udział 24 dzieci. Rysunek 24.Zajęcia edukacyjne w Przedszkolu przy Zespole Szkół w Szydłowie X.4.2. Profilaktyka chorób nowotworowych Prowadzone działania mają na celu edukację i zaangażowanie szczególnie młodych ludzi w zadania promujące profilaktykę nowotworową a także zapoznanie społeczeństwa z założeniami Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem. Grupę docelową stanowili nauczyciele, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, studenci, mieszkańcy powiatu pilskiego. Zorganizowano konkurs dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych pod hasłem Pamiętaj o profilaktyce chroń Siebie i Najbliższych. Zadanie konkursowe polegało na wykonaniu ulotki promującej wiedzę na temat chorób nowotworowych gruczołu piersiowego i zachęcającej do wykonania badań 126

profilaktycznych. Na etap powiatowy konkursu wpłynęło 11 prac. Komisja wyłoniła laureatów: I miejsce zajęła Agnieszka Korzeniowska z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Pile, II miejsce otrzymała Karolina Skibińska z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 3 w Pile a III miejsce zajęła Milena Michałek z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Pile. I miejsce Agnieszka Korzeniowska II miejsce Karolina Skibińska III miejsce Milena Michałek Rysunek 25 Prace konkursowe Pamiętaj o profilaktyce-chroń Siebie i Najbliższych W październiku 2017r zorganizowano. Powiatowe Obchody Dnia Zdrowia Piersi. Honorowy patronat nad obchodami objął Starosta Pilski i Prezydent Miasta Piły. W sali widowiskowej Młodzieżowego Domu Kultury Iskra w Pile odbyła się akademia okolicznościowa przygotowana przez uczniów z Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Pile. Następnie podsumowano powiatowy konkurs Pamiętaj o profilaktyce chroń Siebie i Najbliższych. W drugiej części obchodów odbył się happening Marsz Zdrowia ulicami Piły. W obchodach uczestniczyli: uczniowie szkół ponadgimnazjalnych powiatu pilskiego, studenci, członkinie Stowarzyszenia Pilski Klub Amazonek i Stowarzyszenia Europa Donna w Pile, lokalne media, ogółem 270 osób. 127

Rysunek 26. Powiatowe Obchody Dnia Zdrowia Piersi X.4.3. Akcja Stop dopalaczom! Podejmowane działania mają charakter informacyjno - edukacyjny, ich głównym celem jest informowanie o konsekwencjach zdrowotnych, społecznych i moralnych zażywania narkotyków i nowych substancji psychoaktywnych tzw. dopalaczy. Adresatem akcji jest ogół społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem uczniów starszych klas szkół podstawowych, szkół gimnazjalnych i ich rodziców. Zorganizowano trzy szkolenia, działaniami edukacyjnymi objęto 74 uczniów szkoły podstawowej i 13 gimnazjalistów. Szkolenie pt. Żyję zdrowo- nałogom mówię nie! zorganizowano w Szkole Podstawowej Nr 1 w Pile, uczestniczyli w nim uczniowie klasy VI. Pozostałe szkolenia odbyły się w Ochotniczym Hufcu Pracy w Pile, podczas tych spotkań przeprowadzono quiz wiedzy na temat nowych środków psychoaktywnych. Laureaci quizu otrzymali torby płócienne z logo Stop dopalaczom!, nagrodzono 10 osób. X.4.4. Projekt edukacyjny Wiem nie biorę! Jestem bezpieczny Działania projektowe kierowane są do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Celem realizowanego Projektu jest przekazanie aktualnej wiedzy na temat zagrożeń zdrowotnych związanych z używaniem narkotyków i nowych substancji psychoaktywnych dopalaczy oraz wykształcenie postaw asertywnych wobec zjawiska narkomanii. Przeprowadzono jedno szkolenie dla gimnazjalistów oraz trzy szkolenia dla uczniów szkół.ponadgimnazjalnych. Edukacją objęto 128

26 gimnazjalistów, 20 uczniów szkoły zawodowej i 53 uczniów technikum. Szkolenia dla gimnazjalistów odbyły się w Gimnazjum Nr 5 w Pile a dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Brzostowie i w Zespole Szkół Gastronomicznych w Pile. W szkoleniach uczestniczył przedstawiciel Komendy Powiatowej Policji w Pile. Rysunek 27.Szkolenie w Zespole Szkół Gastronomicznych w Pile i w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Brzostowie X.4.5. Akcja Zimowisko 2017 i Lato 2017 Prowadzono działania edukacyjne podczas ferii zimowych w placówkach wypoczynku zimowego/akcja Zimowisko 2017 / oraz podczas wizytacji obiektów wypoczynku letniego dla dzieci i młodzieży /akcja Lato 2017 /. W trakcie ferii zimowych podczas spotkań z uczestnikami zimowisk wygłoszono 17 pogadanek dla 393 uczniów klas I VI szkół podstawowych na temat profilaktyki grypy i bezpieczeństwa. W spotkaniach tych uczestniczył także przedstawiciel Komendy Powiatowej Policji w Pile. Rysunek 28.Akcja Zimowisko 2017 Przekazano 19 organizatorom wypoczynku zimowego materiały edukacyjne (ulotki, broszury) dotyczące profilaktyki grypy i bezpiecznego stosowania antybiotyków oraz zasad bezpieczeństwa podczas wypoczynku zimowego. 129

Podczas Akcji Lato 2017 przeprowadzono działania edukacyjno informacyjne w 47 obiektach, w których przebywały dzieci i młodzież, były to półkolonie letnie, obozy i przedszkola dyżurujące. Prowadzono poradnictwo zdrowotne w zakresie: zasad postępowania podczas upałów, bezpiecznego wypoczynku nad wodą w górach i w lesie, chorób odkleszczowych, promowano zasady zdrowego stylu życia ze szczególnym uwzględnieniem zasad prawidłowego żywienia oraz profilaktyki uzależnień i profilaktyki HIV/AIDS. Przeprowadzono 2 spotkania dotyczące profilaktyki palenia tytoniu pt. Stop uzależnieniom, w których uczestniczyły 43 osoby. Młodzież wzięła udział w 6 szkoleniach z zakresu profilaktyki zażywania substancji psychoaktywnych pt. Stop dopalaczom, w spotkaniach uczestniczyło 205 osób. Zorganizowano dla dzieci i młodzieży 10 pogadanek i 13 szkoleń pt. Bezpieczne wakacje. Podczas spotkań omówiono zasady postępowania w czasie upałów, zasady bezpiecznego wypoczynku nad wodą, w górach i w lesie oraz w mieście i na wsi. W pogadankach uczestniczyły 292 osoby, a w szkoleniach 365 osób. Zorganizowano przy współpracy z Komendą Powiatową Policji w Pile oraz Państwową Powiatową Strażą Pożarna w Pile zajęcia edukacyjne pt. Kręci mnie bezpieczeństwo w wakacje nad jeziorem Płotki. W akcji wzięli udział uczestnicy obozu tanecznego w zorganizowanego w Centrum Konferencji i Rekreacji Geovita Piła Płotki, ogółem 52 osoby. Prowadzono podczas akcji Lato 2017 dystrybucję materiałów edukacyjnych, wydano: 390 ulotek o tematyce antynikotynowej, 77 ulotek Dopalacze to śmierć, 120 ulotek na temat zdrowej diety, 94 broszury dotyczące profilaktyki HIV/AIDS, 1568 ulotek dotyczących zasad bezpieczeństwa podczas wakacji (ekspozycja na promienie słoneczne, bezpieczne zachowanie podczas wakacji, profilaktyka chorób odkleszczowych). 130

Rysunek 29. Zajęcia edukacyjne podczas akcji Lato 2017 131