Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Słupcy 1

Transkrypt

1 1

2 Spis treści: 1. Bieżący nadzór nad zakładami pracy 1.1. Zatrudnienie w nadzorowanych zakładach 1.2. Działalność kontrolna 1.3. Postępowanie administracyjne i egzekucyjne 1.4. Ocena narażenia na czynniki szkodliwe w środowisku pracy 1.5. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi w środowisku pracy 1.6. Szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy na terenie powiatu 1.7. Ocena nadzoru nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami (w tym produkty biobójcze, środki zastępcze, prekursory narkotyków kategorii 2 i 3, środki ochrony roślin) 2. Choroby zawodowe 3. Podsumowanie 2

3 1.1. Zatrudnienie w nadzorowanych zakładach 1. BIEŻĄCY NADZÓR NAD ZAKŁADAMI PRACY W 2013r. w ewidencji zakładów pracy objętych nadzorem przez PPIS w Słupcy znajdowało się 198 obiektów, w których zatrudnionych jest obecnie 4640 pracowników. Wśród nich przeważają małe zakłady zatrudniające do 9 pracowników. Rys. 1 Struktura zatrudnienia w zakładach pracy objętych nadzorem PPIS w Słupcy do 9 zatrudnionych od 50 do 249 zatrudnionych od 10 do 49 zatrudnionych powyżej 250 zatrudnionych W porównaniu z rokiem 2012 liczba obiektów objętych nadzorem w zakresie higieny pracy uległa nieznacznemu zmniejszeniu (mimo objęcia nadzorem dodatkowych zakładów pracy z branży motoryzacyjnej: naprawa pojazdów samochodowych). Tym samym spadła liczba zatrudnionych pracowników, przy czym należy zaznaczyć, że systematyczny spadek zatrudnienia w kontrolowanych podmiotach obserwowany jest już od kilku lat. Związane jest to z likwidacją miejsc pracy z uwagi na zmiany organizacyjne w zakładach pracy spowodowane likwidacją stanowisk pracy ze względu na ich nieopłacalność, najczęściej z przyczyn ekonomicznych (brak lub znaczny spadek zapotrzebowania na produkty z danej branży)

4 1.2. Działalność kontrolna W 2013r. pracownicy pionu higieny pracy objęli kontrolą 65 obiektów, w tym w szczególności obiekty zajmujące się obrotem chemikaliami, zakłady stosujące chemikalia w działalności zawodowej, zakłady, w których pracownicy narażeni są na przekroczenia normatywów higienicznych, zakłady, w których występuje potencjalne narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne oraz rakotwórcze i mutagenne. Wykonano 106 kontroli sanitarnych i akcyjnych w zakresie: nadzoru nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami (w tym kontrole dotyczące warunków obrotu i stosowania środków ochrony roślin oraz kontrole tzw. akcyjne dotyczące obecności w sprzedaży produktów chemicznych niespełniających wymagań dotyczących oznakowania i klasyfikacji, stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia i życia konsumentów) nadzoru nad przestrzeganiem ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii w zakresie prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3 oraz środków zastępczych (tzw. dopalaczy) nadzoru nad produktami biobójczymi (w tym kontrole tzw. akcyjne w związku z obecnością na rynku produktów biobójczych niespełniających wymogów przepisów prawa) substancji, mieszanin, czynników i procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy oceny warunków pracy przy rozbiórce elementów zawierających azbest nadzoru nad stanowiskami pracy, na których występują przekroczenia normatywów higienicznych (dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy) nadzoru nad czynnikami biologicznymi w środowisku pracy. Rys. 2 Zestawienie kontroli według zakresów tematycznych: substancje chemiczne i ich mieszaniny środki zastępcze (tzw. dopalacze) oraz prekursory kategorii 2 i 3 produkty biobójcze substancje/mieszaniny/czynniki/ procesy rakotwórcze i mutagenne czynniki biologiczne inne 24% 46% 10% 6% 9% 5% Wykonane kontrole często obejmowały wszystkie w/w zakresy tematyczne w jednym obiekcie. Najwięcej kontroli, tak jak w latach ubiegłych, dotyczyło nadzoru nad chemikaliami (wliczając nadzór nad produktami biobójczymi oraz środkami zastępczymi i prekursorami kategorii 2 i 3). 4

5 Kontrole dodatkowe, tzw. akcyjne: W 2013r. pracownicy PSSE uczestniczyli w akcjach dotyczących: elementy zawierające azbest w samochodach chińskiego producenta rozpoznanie rynku denaturat kontynuowanie akcji mającej na celu wstrzymanie obrotu do czasu zbadania produktów na zawartość metanolu ze względu na śmiertelne zatrucia produkty zawierające metanol (w tym zimowe płyny do spryskiwaczy) rozpoznanie rynku w związku z obowiązującym od r. zakazem wprowadzania do obrotu, polegającego na sprzedaży konsumentom produktów zawierających metanol w stężeniu wyższym niż 3% wagowych oraz ocena zgodności z obowiązującymi przepisami prawa chemicznego w zakresie prawidłowości klasyfikacji, oznakowania i zabezpieczenia opakowań tych produktów środki zastępcze tzw. dopalacze operacja PANGEA OPERATION PANGEA INTERNATIONAL WEEK OF ACTION produkty biobójcze wprowadzone do obrotu bez ważnego pozwolenia Ministra Zdrowia oraz produkty biobójcze przeterminowane 5

6 Kontrole dodatkowe, tzw. akcyjne cd.: Celem rozpoznania sytuacji i jej oceny w w/w przypadkach prowadzono postępowanie polegające na kontrolach akcyjnych i doraźnych oraz na wizjach u podmiotów znajdujących się w ewidencji HP PSSE Słupca i u podmiotów spoza ewidencji (wykonano 29 kontroli i 31 wizji związanych m.in. z informacjami na temat aut zawierających elementy z azbestu, z wstrzymaniem sprzedaży produktów typu denaturat, z oceną prawidłowości klasyfikacji, oznakowania i zabezpieczenia opakowań mieszanin zawierających w swym składzie metanol, z oceną oznakowań opakowań zawierających produkty biobójcze oraz z operacją PANGEA), na wysyłaniu pism do podmiotów, u których mogły znaleźć się w sprzedaży niebezpieczne dla konsumentów produkty chemiczne oraz przeterminowane produkty biobójcze i inne chemikalia (łącznie wystosowano 7 pism i 3 decyzje płatnicze do 7 podmiotów łącznie), pouczaniu podmiotów stosujących chemikalia w działalności zawodowej i zajmujących się obrotem chemikaliami podczas kontroli z wpisem uwag lub zaleceń w tym zakresie do protokołu kontroli oraz na analizie posiadanej dokumentacji kontrolnej. W wyniku prowadzonych w/w działań: nie stwierdzono obecności na terenie powiatu samochodów zawierających elementy z azbestu na podstawie wyników badań produktów typu denaturat na zawartość metanolu nakazano wycofanie z obrotu tych produktów, które w składzie zawierały metanol (łącznie 302 sztuki w siedmiu obiektach) z uwagi na wprowadzanie w błąd konsumenta poprzez brak odpowiedniej informacji na etykietach, co może powodować zagrożenie życia i zdrowia a podmioty, u których znajdowały się produkty typu denaturat nie zawierające w swoim składzie metanolu, poinformowano o możliwości ponownego wprowadzenia do obrotu tych produktów stwierdzono obecność innych mieszanin (typu płyny zimowe do spryskiwaczy, rozcieńczalniki) zawierających w swoim składzie metanol powyżej 3%, jednak nie wycofywano ich z obrotu z uwagi na odpowiednie informacje w kartach charakterystyki i na etykietach opakowań o zawartości i związanym z tym zagrożeniem dla zdrowia nie stwierdzono obecności na terenie powiatu podmiotów zajmujących się obrotem i produkcją tzw. dopalaczy nakazano wycofanie z obrotu i stosowania produktów biobójczych (łącznie 23 sztuki w pięciu obiektach), dla których wygasło pozwolenie Ministra Zdrowia ze względu na przekroczenie terminu ważności lub zawartość niedozwolonej substancji czynnej W przypadku nieprawidłowych klasyfikacji i opakowań chemikaliów wystosowano pisma do inspektorów sanitarnych właściwych ze względu na siedzibę podmiotu odpowiedzialnego za pierwsze wprowadzanie do obrotu tych produktów chemicznych. Właściciele punktów sprzedaży wycofali produkty niedozwolone ze sprzedaży i przedstawili PPIS w Słupcy dowody świadczące o ich zwrocie do producenta lub pierwszego dystrybutora. Ponadto pouczono sprzedawców jak postępować z produktami niebezpiecznymi, które nie mogą znajdować się w obrocie i stosowaniu. 6

7 Kontrole podmiotów gospodarczych zajmujących się zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów albo innych materiałów zawierających azbest W ewidencji obiektów HP PSSE Słupca znajduje się obecnie 5 podmiotów gospodarczych mających siedzibę na terenie powiatu, które otrzymały decyzję Starosty zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi (w tym zawierającymi azbest). Podmioty te, tak jak w latach poprzednich, nie wykonują prac związanych z zabezpieczaniem i usuwaniem elementów zawierających azbest. W związku z brakiem zleceń na tego rodzaju prace pracodawcy nie są obecnie przygotowani do prowadzenia prac związanych z narażeniem na azbest jeśli chodzi o bezpieczeństwo pracy potencjalnie zatrudnionych przy tych pracach. Wszystkie otrzymane w 2013 roku zgłoszenia o zamiarze wykonywania prac polegających na usuwaniu elementów zwierających azbest dotyczyły przede wszystkim firmy mającej siedzibę w Mikorzynie (województwo kujawsko-pomorskie), jedno zgłoszenie dotyczyło firmy mającej siedzibę we Wrześni. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wymienione podmioty zgłaszały zamiar wykonywania tych prac i dodatkowo informacje na ten temat przesyłał Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego. W związku z otrzymaniem powyższych informacji wykonano 1 wizję i 1 kontrolę dotyczącą firmy mającej siedzibę w Mikorzynie. Kontrola polegała na sprawdzeniu sposobu zabezpieczenia pracowników podczas demontażu wyrobów zawierających azbest oraz sposobu zabezpieczenia terenu, na którym te prace były wykonywane, natomiast wizja w tym samym zakresie dla innego miejsca wykonywania prac rozbiórkowych była niemożliwa do wykonania, gdyż prace były tam już zakończone. Na podstawie wykonanej kontroli podczas demontażu płyt azbestowo-cementowych płaskich z dachu budynku mieszkalnego stwierdzono, że firma spełnia podstawowe warunki bhp dla tego typu prac, tzn.: pracownicy - członkowie brygady roboczej byli odpowiednio ubrani do wykonywanej pracy, teren gdzie prowadzono prace był ogrodzony i zaopatrzony w tablice ostrzegawcze, płyty-elementy dachu były demontowane w sposób minimalizujący emisję azbestu do środowiska (zabezpieczenie folią najbliższego terenu prac, zwilżanie płyt wodą, usuwanie płyt przy pomocy urządzeń, szczelne opakowanie odpadów i odpowiednie ich oznaczenie), na miejscu rozbiórki dostępne były u brygadzisty kopie dokumentów świadczących o przygotowaniu teoretycznym pracowników i firmy. Ogółem w 2013r. wykonano 2 kontrole w celu rozpoznania czy na terenie powiatu słupeckiego zatrudniani są pracownicy w narażeniu na pyły azbestu oraz 1 kontrolę podczas prac polegających na demontażu płyt azbestowo-cementowych (eternitu) wykonywanych przez firmę mającą siedzibę poza terenem powiatu i 1 wizję. Na podstawie posiadanych danych stwierdza się brak narażenia na pyły azbestu wśród pracowników zatrudnionych na terenie powiatu słupeckiego natomiast w wyniku kontroli wykonanej w trakcie prowadzenia prac polegających na usuwaniu elementów zawierających azbest stwierdzono, że w ekspozycji na pyły azbestu pracowały 4 osoby zatrudnione w firmie mającej siedzibę na terenie województwa kujawskopomorskiego. 7

8 Kontrole warsztatów samochodowych W 2013r. kontynuowano zamierzenie dotyczące oceny warunków pracy i narażenia zawodowego pracowników zatrudnionych w warsztatach samochodowych. Ogółem kontrolami objęto w roku sprawozdawczym 9 tego typu podmiotów znajdujących się w ewidencji pionu higieny pracy. Wszystkie skontrolowane warsztaty samochodowe zarówno w roku 2012 i 2013 są małymi zakładami pracy zajmującymi się usługami w następującym zakresie: mechanika (naprawa) pojazdów samochodowych, lakierowanie pojazdów samochodowych, diagnostyka i przeglądy techniczne pojazdów samochodowych, serwis ogumienia. Zatrudnieni eksponowani są przede wszystkim na hałas i pyły, natomiast rzadko na czynniki chemiczne takie jak: chemikalia i dymy spawalnicze (chemikalia klasyfikowane jako żrące, drażniące i szkodliwe stosowane są w niewielu zakładach, to samo dotyczy prac spawalniczych). Spośród skontrolowanych w 2013 roku tylko w 4 zakładach stosowane są chemikalia, natomiast prace spawalnicze wykonywane są tylko w 3 obiektach (spawanie elektryczne półautomatem w osłonie CO 2 lub Ar/CO 2 oraz cięcie palnikiem acetylenowo - tlenowym) wykonywane są sporadycznie (w celu drobnych napraw) i w związku z tym tylko w 2 kontrolowanych zakładach pracownicy eksponowani są na dymy spawalnicze (w 1 zakładzie pracami spawalniczymi i cięciem acetylenowo - tlenowym zajmuje się właściciel). Należy zaznaczyć, że tylko w 1 kontrolowanym warsztacie samochodowym wykonywane są czynności przygotowawcze do lakierowania pojazdów samochodowych, które polegają głównie na szlifowaniu, oczyszczaniu, polerowaniu, szpachlowaniu i przemywaniu elementów karoserii. Z uwagi na to oraz na stosowane w pracy urządzenia (urządzenia emitujące hałas to jedynie narzędzia ręczne: młotki, szlifierki, wiertarki) i fakt, iż w jednym zakładzie, w którym wykonywane są prace przygotowawcze do lakierownia, dwa kolejne wyniki pomiarów środowiska pracy wykazały poziom hałasu poniżej 0,2 NDN i stężenie pyłów poniżej 0,1 NDS, stwierdzono, że pracownicy wprawdzie mogą być eksponowani na działanie hałasu i pyłów ale nie na poziomie wymagającym badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami higienicznosanitarnymi tak jak w roku ubiegłym były: nieodpowiedni stan sanitarny i techniczny pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników (brudne, uszkodzone ściany i sufity; brak łatwozmywalności posadzki w pomieszczeniach) oraz pomieszczeń pracy (brudne ściany), brak instrukcji bhp dotyczących prac związanych ze stosowaniem chemikaliów, brak kart charakterystyki i zapoznania pracowników z kartami charakterystyki stosowanych w zakładzie chemikaliów, brak spisu stosowanych w zakładzie chemikaliów niebezpiecznych, brak dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, brak aktualnego zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy, brak aktualnego szkolenia bhp dla pracowników. W związku ze stwierdzonymi podczas kontroli uchybieniami wydano 4 decyzje administracyjne i 2 pisma interwencyjne. W wyniku decyzji i pism oraz w wyniku udzielanych pracodawcom instrukcji nastąpiła poprawa warunków pracy w następujących aspektach: doprowadzono do odpowiedniego stanu sanitarnego i technicznego pomieszczenia pracy i higienicznosanitarne, sporządzono zgodną ze stanem faktycznym dokumentację oceny ryzyka zawodowego oraz inne wymagane przepisami prawa dokumenty (protokoły pomiaru skuteczności wentylacji), zapewniono odpowiednie warunki bhp przy pracy z chemikaliami (w tym instrukcje bhp i karty charakterystyki), zapewniono pracownikom i uczniowi profilaktyczne badania lekarskie, zapewniono pracownikowi przeszkolenie w zakresie bhp. Zatem obowiązki i zalecenia decyzji i pism interwencyjnych zostały w większości wykonane. 8

9 Kontrole zakładów przemysłu drzewnego W 2013r. szczególnym nadzorem objęto zakłady przemysłu drzewnego. Ogółem w roku sprawozdawczym skontrolowano 12 tego typu podmiotów. Kontrole miały na celu ocenę warunków pracy i narażenia zawodowego pracowników tam zatrudnionych. Skontrolowane zakłady przemysłu drzewnego to zakłady pracy prowadzące działalność w zakresie produkcji mebli i produkcji innych wyrobów z drewna (przemysł tartaczny, przemysł płyt drewnopochodnych, przemysł stolarki budowlanej oraz produkcja wyrobów z korka, słomy i materiałów używanych do wyplatania). Wśród skontrolowanych zakładów znajdują się dwa podmioty, w których produkcja polega na obróbce nie tylko materiałów z drewna i z płyt drewnopochodnych ale też materiałów metalowych (czynności robocze ślusarsko-spawalnicze), które są elementami konstrukcyjnymi produkowanych mebli. Pracownicy zatrudnieni w skontrolowanych zakładach eksponowani są przede wszystkim na hałas, pyły drewna i substancje chemiczne zawarte w stosowanych chemikaliach oraz w dwóch zakładach pracy dodatkowo występuje ekspozycja pracowników na pyły i dymy spawalnicze (w tym w 4 zakładach pracownicy narażeni na ponadnormatywne natężenia hałasu oraz stężenia pyłów, toluenu, octanu butylu i manganu). Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami higienicznosanitarnymi były: nieodpowiedni stan sanitarny i techniczny pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników (brudne ściany i sufity, uszkodzone płytki ścienne, uszkodzona umywalka) oraz pomieszczeń pracy (brudne ściany, uszkodzone okna, uszkodzona i nierówna posadzka, nieodpowiedni stan techniczny kabiny lakierniczej), brak bieżącego monitorowania wielkości stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia środowisku pracy, przekroczenie dopuszczalnych norm higienicznych dla czynników chemicznych (toluen, octan butylu, mangan, zapylenie), brak dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, brak odzieży i obuwia roboczego dla pracowników zatrudnionych przy pracach produkcyjnych, brak instrukcji bhp dotyczących prac związanych ze stosowaniem chemikaliów, brak spisu stosowanych w zakładzie chemikaliów niebezpiecznych, brak oznakowania miejsca przechowywania niebezpiecznych chemikaliów, brak odpowiednich środków ochrony indywidualnej dla kontaktu ze stosowanymi chemikaliami, brak aktualnego zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy. W przypadku takich nieprawidłowości jak: błędy lub niewielkie braki w dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, brak środka do odkażania rąk w przypadku potencjalnego kontaktu z czynnikiem biologicznym 2 grupy zagrożenia, błędy lub niewielkie braki w instrukcji bhp stosowania chemikaliów, brak aktualnych kart charakterystyki, niezgodny z warunkami pracy w zakładzie rodzaj i zakres przeprowadzonych badań i pomiarów czynników szkodliwych, brak pomiaru skuteczności wentylacji nie wszczynano postępowania administracyjnego lecz wydawano pismem zalecenia i wskazówki. W pismach tych oprócz zaleceń/wskazówek co należałoby poprawić, zamieszczano pouczenia nt. odpowiedniego miejsca przechowywania stosowanych chemikaliów w działalności zawodowej, posługiwania się środkami ochrony indywidualnej i sposobu organizacji w zakładzie systemu udzielania I-pomocy przedlekarskiej oraz informacje przypominające o obowiązkach pracodawcy w związku z przekroczeniem normy higienicznej dla hałasu i czynników chemicznych. W związku ze stwierdzonymi podczas kontroli uchybieniami wydano 8 decyzji administracyjnych i 7 pism. W 1 obiekcie w związku ze stwierdzonym uchybieniem (nieporządek na stanowiskach pracy zalegający pył i odpady poprodukcyjne z obróbki maszynowej drewna w ilościach większych od wynikających z potrzeb technologicznych umożliwiających utrzymanie ciągłości pracy na danej zmianie) nałożono mandat karny z art. 117 Kodeksu Wykroczeń. 9

10 1.3. Postępowanie administracyjne i egzekucyjne W 2013r. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Słupcy wydał 28 decyzji dotyczących bezpieczeństwa i warunków higienicznosanitarnych stanowisk pracy, 24 decyzje płatnicze oraz 1 postanowienie o nałożeniu grzywny celem przymuszenia do wykonania obowiązków decyzji, 3 upomnienia przynaglające do wykonania obowiązków decyzji i 4 grzywny w drodze mandatu karnego (w tym 3 mandaty za wprowadzanie do obrotu produktów biobójczych po terminie ważności określonym przez producenta i 1 za bieżący stan sanitarny stanowiący bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa i higieny pracy). Najczęstszą przyczyną wydawania decyzji administracyjnych był nieodpowiedni stan sanitarno-higieniczny i techniczny pomieszczeń pracy lub pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników oraz brak wyników pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia (w tym rakotwórczych) w środowisku pracy i brak lub nieprawidłowa (tzn. niespełniająca obowiązujących wymogów prawa w zakresie czynników chemicznych, czynników biologicznych, czynników rakotwórczych i hałasu powyżej progu działania) dokumentacja oceny ryzyka zawodowego. Inne stwierdzane podczas kontroli uchybienia, których usunięcie egzekwowano decyzją administracyjną, to: brak spisu stosowanych chemikaliów i brak kart charakterystyki, brak oznakowania miejsc przechowywania chemikaliów i/lub pojemników z chemikaliami, przechowywanie chemikaliów niezgodne z zaleceniami zawartymi w kartach charakterystyk, brak środków ochrony indywidualnej dla pracowników stosujących niebezpieczne produkty chemiczne, brak instrukcji bhp dotyczących prac związanych ze stosowaniem i przechowywaniem chemikaliów, przekroczenie wartości NDS (najwyższego dopuszczalnego stężenia) dla pyłów i czynników chemicznych (mangan, toluen, octan butylu), brak obuwia roboczego dla pracowników, brak procedur/instrukcji dla prac związanych z potencjalnym narażeniem na czynniki biologiczne w środowisku pracy, dopuszczenie pracowników do pracy bez zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy oraz bez szkoleń z bhp, brak rejestrów: prac i pracowników narażonych na czynniki rakotwórcze w środowisku pracy. W niektórych przypadkach zamiast decyzji administracyjnych wydawano pisma informujące oraz pisma z art. 30 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (łącznie wydano w 2013r. 32 pisma interwencyjne i informujące). Należy zaznaczyć, że pracodawcy są na ogół zdyscyplinowani, gdyż w większości wykonują zalecenia pism i obowiązki nałożone decyzją. Świadczyć o tym może fakt, iż wystawiono w roku sprawozdawczym tylko jedną grzywnę w celu przymuszenia do wykonania nałożonych decyzją obowiązków. 10

11 1.4. Ocena narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy Na terenie objętym nadzorem PPIS w Słupcy występują przekroczenia ośmiu czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w 30 obiektach. Są to przekroczenia NDN (najwyższego dopuszczalnego natężenia) poziomu hałasu w 27 zakładach pracy, NDN (najwyższego dopuszczalnego natężenia) poziomu drgań mechanicznych w 2 obiektach, NDS (najwyższego dopuszczalnego stężenia) pyłów w 2 obiektach, przekroczenia NDS (najwyższego dopuszczalnego natężenia) substancji chemicznych (mangan, toluen, octan butylu) w 3 obiektach. Porównując liczbę zakładów oraz liczbę pracujących w przekroczeniach obowiązujących normatywów w 2012 roku z rokiem 2013, należy stwierdzić, że w roku sprawozdawczym nastąpiło zwiększenie liczby zakładów z przekroczeniami natomiast liczba narażonych pracowników utrzymuje się prawie na tym samym poziomie. Rys. 3 Liczba pracowników pracujących w przekroczeniach norm higienicznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w roku 2013 w porównaniu do roku hałas drgania mechaniczne zapylenie substancje chemiczne (mangan, toluen, octan butylu) ogółem narażonych od 1 do n czynników Jak widać z wykresu zwiększenie liczby osób narażonych nastąpiło w zakresie czynników chemicznych (czyli pyłów i substancji chemicznych), natomiast dla hałasu nastąpił spadek liczby narażonych. Dla drgań mechanicznych liczba osób narażonych utrzymuje się na tym samym poziomie. Taki stan faktyczny w odniesieniu do hałasu wiąże się ze zmniejszeniem wielkości produkcji i tym samym ograniczeniem czasu narażenia i zmniejszeniem liczby zatrudnionych pracowników w związku z likwidacją stanowisk pracy. W przypadku czynników chemicznych (czyli pyłów oraz substancji chemicznych) zauważalna jest cykliczność, czyli przemienne w ciągu ostatnich lat występowanie przekroczenia dopuszczalnej normy higienicznej i jego likwidacja. Taki stan rzeczy uzależniony jest bowiem od natężenia prac w danym okresie (w tym prac związanych z ilością większą lub mniejszą stosowanych chemikaliów podczas produkcji). Należy jednak przy tym zauważyć, iż wzrost liczby osób narażonych na przekroczenia dopuszczalnych norm higienicznych pyłów i substancji chemicznych jest niewielki w porównaniu z rokiem ubiegłym. W przypadkach przekroczeń obowiązujących normatywów higienicznych dla czynników chemicznych (zapylenie, mangan, toluen, octan butylu) wydano 3 decyzje dotyczące obniżenia stężeń czynników szkodliwych, natomiast w przypadkach przekroczeń hałasu wydawano pisma interwencyjne zalecające pracodawcom zastosowanie środków doraźnych ograniczających narażenie oraz podjęcie działań zmierzających do obniżenia nadmiernych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. 11

12 1.5. Nadzór nad czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi w środowisku pracy Na terenie powiatu słupeckiego obecnie występują następujące czynniki i procesy o działaniu rakotwórczym i mutagennym: WWA podczas naprawy, remontów dróg i produkcji masy bitumicznej, podczas poboru i analiz laboratoryjnych prób masy bitumicznej oraz WWA zawarte w sadzach węglowych (kominiarze) promieniowanie jonizujące (X i gamma) zakład produkcyjny: stanowiska pracy w komórce kontroli jakości przy sprawdzaniu szczelności spawów oraz zakład opieki zdrowotnej prace związane z ekspozycją na pył drewna twardego stolarstwo związki chromu (VI), siarczan hydrazyny, siarczan(vi) kobaltu, fenoloftaleina kontakt na stanowisku laboranta benzyna zawierająca powyżej 0,1% benzenu kontakt na stanowisku obsługi dystrybutora benzyny w stacjach paliw Narażenie określane jest dla pyłów drewna twardego, gdyż wyniki pomiarów stężenia pyłów wykazują poziom o krotności wyższej niż 0,1 NDS (najwyższego dopuszczalnego stężenia), natomiast dla pozostałych czynników w/w określany jest kontakt pracowników lub nawet potencjalna ekspozycja. Na podstawie kontroli wykonanych w 2013r. stwierdzono, że w ekspozycji na czynniki rakotwórcze i mutagenne pracowały łącznie 23 osoby. W przypadku WWA od 2009r. nie stwierdza się ekspozycji przy produkcji masy bitumicznej z uwagi na fakt, że produkcja odbywa się tylko z asfaltów naftowych i dodatkowo dwa kolejne badania środowiska pracy w zakresie WWA wykazały stężenie poniżej 0,1 NDS. Podobnie dwa kolejne pomiary WWA na drogach wykazały stężenie poniżej 0,1 NDS, jednak mimo to pracowników pracujących na drogach należałoby obejmować monitoringiem, gdyż mogą być oni eksponowani na te czynniki rakotwórcze podczas odnawiania starych nawierzchni (poza tym dodatkowym źródłem WWA podczas pracy na drogach są spaliny z silników maszyn wykorzystywanych do budowy dróg oraz spaliny silników przejeżdżających pojazdów w przypadku gdy roboty drogowe wykonywane są w pobliżu czynnego pasa ruchu (szczególnie gdy znaczne jest natężenie ruchu)). Wydano 3 decyzje (w tym 1 decyzję umarzającą postępowanie administracyjne w sprawie wydania decyzji uchybienia usunięte w trakcie postępowania administracyjnego) obejmujące zakres czynników rakotwórczych dotyczące: wykonania pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w zakresie czynnika rakotwórczego, udokumentowania oceny ryzyka zawodowego dla narażenia czynnikami rakotwórczymi w środowisku pracy, założenia i prowadzenia przez pracodawcę rejestru pracowników narażonych na działanie czynników rakotwórczych oraz rejestru prac narażających pracowników na działanie czynników rakotwórczych. Obowiązki określone w decyzjach w większości zostały wykonane. Ponadto wystawiono 5 pism interwencyjnych i informujących zawierających wskazówki dotyczące podstawowych obowiązków pracodawcy w przypadku zastosowania w działalności zawodowej procesów/czynników/substancji o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE 12

13 1.6. Szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy na terenie powiatu W ewidencji obiektów podlegających nadzorowi PPIS w Słupcy znajduje się obecnie 65 obiektów, w których występuje potencjalne narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne. Wśród nich są zakłady produkujące żywność, zakłady usług leśnych, zakłady rolnicze, zakłady przemysłu drzewnego, zakłady produkujące wyroby skórzane, zakłady gospodarki odpadami (zakłady usług komunalnych, firma sprzątająca, oczyszczalnie ścieków), służba zdrowia. W żadnym z tych zakładów pracy nie występuje zagrożenie czynnikami biologicznymi grupy 4 (najbardziej niebezpiecznej). Pracodawcy określili przypuszczalne zagrożenie grupą 2 i 3. W 2013r. kontrolą objęto 13 obiektów, w których potencjalny kontakt z czynnikami biologicznymi miało 86 pracowników. Często pracownicy eksponowani są jednocześnie na czynniki biologiczne dwóch grup zagrożenia: 2 i 3 (przy czym czynniki biologiczne z grupy 3 są bardziej niebezpieczne od czynników z grupy 2). Jak wynika z poniższego rysunku na grupę 3 czynników biologicznych eksponowanych jest zdecydowanie mniej pracowników niż na grupę 2. Na uchybienia stwierdzone w zakresie czynników biologicznych (brak dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, brak szkoleń oraz brak procedur i instrukcji postępowania z czynnikiem biologicznym) wydana została decyzja administracyjna. Rys. 4 Występowanie czynników biologicznych w 2013r. według grup zagrożenia 83% grupa 2 grupa 3 Ponadto (podobnie jak w latach poprzednich) wystawiano pisma wskazujące, by: 1) dokonać weryfikacji bądź uzupełnienia dokumentacji ryzyka zawodowego dotyczącej zagrożenia czynnikami biologicznymi oraz procedur i instrukcji postępowania w razie zagrożenia czynnikiem biologicznym; 2) zapewnić pracownikom odpowiednie do zagrożenia środki profilaktyczne: środek do odkażania skóry. Ogółem wydano 4 pisma dotyczące czynników biologicznych. Obowiązki decyzji i wskazówki pism zostały wykonane. Pracodawcy starają się minimalizować narażenie na czynniki biologiczne poprzez: wdrażanie procedur i instrukcji oraz planów postępowania na wypadek awarii, systematyczne szkolenia z bhp uwzględniające temat czynników biologicznych w środowisku pracy i zapoznawanie pracowników z oceną ryzyka zawodowego uwzględniającą potencjalne narażenie na szkodliwe czynniki biologiczne, wyposażenie pracowników w odzież ochronną i roboczą, obuwie ochronne i robocze oraz w środki ochrony indywidualnej, zapewnienie wydzielonych pomieszczeń higienicznosanitarnych dla pracowników oraz utrzymywanie ich w odpowiednim stanie sanitarno-technicznym, zapewnienie środków odkażających do skóry i błon śluzowych, zamieszczanie znaków ostrzegających przed zagrożeniem biologicznym (tam, gdzie istnieje taka konieczność). 17% 13

14 1.7. Ocena nadzoru nad substancjami chemicznymi i ich mieszaninami (w tym produkty biobójcze, środki zastępcze, prekursory narkotyków kategorii 2 i 3, środki ochrony roślin) W ewidencji HP PSSE znajduje się obecnie 10 podmiotów będących pierwszymi wprowadzającymi chemikalia do obrotu (producenci etanolu: gorzelnie, producenci betonu i kleju, importer chemikaliów) oraz 25 dystrybutorów chemikaliów. W 2013r. skontrolowano 15 podmiotów zajmujących się wprowadzaniem do obrotu produktów chemicznych, w tym: importera chemikaliów, 3 formulatorów (producentów betonu i producenta kleju), podmiot zajmujący się konfekcjonowaniem, składowaniem i wprowadzaniem do obrotu mieszaniny prekursorów kategorii 3: aceton 75%+toluen 25% o nazwie: rozcieńczalnik NITRO, 10 dystrybutorów nie będących pierwszymi wprowadzającymi chemikalia do obrotu (hurtownie, sklepy detaliczne), w tym: dystrybutorów środków ochrony roślin, produktów biobójczych, substancji będących prekursorami narkotyków kategorii 3 i pozostałych chemikaliów oraz 32 podmioty stosujące w działalności zawodowej produkty chemiczne. W ramach nadzoru nad wprowadzaniem do obrotu i stosowaniem produktów chemicznych wykonano ogółem 66 kontroli. W 2013r. prowadzono kontrole w zakresie chemikaliów podobnie jak w latach ubiegłych, jednak szczególną uwagę zwrócono na prawidłowość zastosowanych środków profilaktycznych dla ochrony pracowników przed szkodliwym działaniem produktów chemicznych oraz na prawidłowość klasyfikacji i oznakowywania produktów chemicznych. Z danych posiadanych przez PPIS w Słupcy wynika, że na terenie powiatu słupeckiego nie ma podmiotów odpowiedzialnych za pierwsze wprowadzenie do obrotu produktów biobójczych, istnieją natomiast dystrybutorzy, którzy jako drudzy lub trzeci z kolei wprowadzają do obrotu chemikalia, w tym produkty biobójcze. Wśród stosujących chemikalia w działalności zawodowej znajdują się podmioty stosujące produkty biobójcze, prekursory i środki ochrony roślin. W zakresie substancji chemicznych i ich mieszanin wydano 18 decyzji administracyjnych oraz 23 pism informujących i interwencyjnych z art.30 ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Większość obowiązków decyzji administracyjnych oraz zaleceń pism została wykonana. Ocena realizacji obowiązków prawa chemicznego REACH i CLP w powiecie słupeckim W ramach projektu REACH-EN-FORCE3, będącego kontynuacją projektu REACH-EN-FORCE1 oraz REACH-EN-FORCE2 realizowanego w 2010r. i 2011r. pod patronatem Forum przy Europejskiej Agencji Chemikaliów w Helsinkach, w 2013r. należało ocenić realizację wymogów prawnych nałożonych rozporządzeniem REACH głównie obowiązku rejestracji substancji chemicznych przez podmioty odpowiedzialne za wprowadzenie tych substancji na terenie kraju. Celem wypełnienia kwestionariusza w/w projektu wojewódzki inspektor sanitarny w Poznaniu wskazał dla PSSE Słupca określone substancje chemiczne wprowadzane przez importera mającego siedzibę na terenie powiatu słupeckiego. W wyniku kontroli stwierdzono, że podmiot dokonał wstępnej rejestracji substancji chemicznych w Agencji, jednak nie przewiduje dalszego handlu akurat tymi substancjami, które były przewidziane do kontroli. Dlatego podczas kontroli oceniono sposób realizacji obowiązku rejestracji oraz klasyfikację i oznakowanie innych substancji chemicznych wprowadzanych do obrotu przez importera z terenu powiatu. Podmioty kontrolowane na terenie powiatu słupeckiego na bieżąco wdrażają obowiązki rozporządzenia REACH a rozporządzenie CLP zmieniające sposób klasyfikacji i oznakowania substancji chemicznych i ich mieszanin, mimo, że obowiązuje częściowo już od r., zawiera przepisy przejściowe (do 2015r. i 2017r.) i w związku z tym nie można jeszcze dokonać pełnej oceny sposobu jego realizacji. Importer odpowiedzialny za wprowadzenie substancji chemicznych dokonał klasyfikacji i oznakowania części substancji chemicznych zgodnie z CLP. 14

15 Środki zastępcze zjawisko tzw. dopalaczy na terenie powiatu Z informacji posiadanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Słupcy wynika, że na terenie powiatu obecnie brak podmiotów wytwarzających i zajmujących się obrotem środkami zastępczymi. W związku z tym nie prowadzono działań związanych z nadzorem nad środkami zastępczymi, oprócz działań kontrolnych w wybranych obiektach w ramach akcji przeciw środkom zastępczym. Były to: styczeń 2013 wspólna akcja z Policją, w wyniku której wykonano 3 kontrole (pion higieny żywności) w 2 obiektach sieci trafika (w jednym z obiektów pobrano do badań podejrzane ze względu na wygląd i nazwę produkty (7 prób) oraz zabezpieczono 43 opakowania (badania wykonane w Laboratorium Kontroli Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Narodowego Instytutu Leków w Warszawie wykazały, że produkty zawierają jedynie nikotynę i inne związki roślinne pochodzące najprawdopodobniej z tytoniu; koszt badań: 4305 zł)); czerwiec 2013 operacja PANGEA OPERATION PANGEA INTERNATIONAL WEEK OF ACTION, w wyniku której wykonano 4 wizje stoisk na targowisku miejskim i w sklepie chińskim oraz prowadzono działania kontrolne wspólnie z pionem higieny żywności PSSE oraz w asyście przedstawiciela Powiatowej Komendy Policji w dwóch podmiotach typu: sklep-handel wyrobami /w tym aromatami do e-papierosów/ i obiekt sportowo-rekreacyjno-rozrywkowy (2 kontrole); w żadnym z obiektów poddanych wizjom i kontrolom nie stwierdzono obecności produktów podejrzanych: środków zastępczych. 15

16 Środki zastępcze zjawisko tzw. dopalaczy na terenie powiatu cd. Zatem na podstawie oficjalnie posiadanych danych, można by przypuszczać, że problem tzw. dopalaczy na terenie powiatu słupeckiego nie istniał w 2013 roku. Brak bowiem funkcjonujących podmiotów produkujących czy handlujących środkami zastępczymi oraz brak zgłoszeń zatruć czy choćby podejrzeń zatruć środkami zastępczymi. Pojawiły się jednak 2 niejednoznaczne sprawy, które na chwilę obecną nie są jeszcze zakończone, tzn.: miesiąc październik wystosowano pismo do Prokuratury Rejonowej w Słupcy w związku z informacjami zamieszczonymi w lokalnych mediach na temat podejrzenia śmiertelnego zatrucia gimnazjalistki narkotykami bądź środkami zastępczymi z prośbą o udzielenie informacji o danych dostawcy środka zastępczego w momencie ustalenia, iż przyczyną śmierci gimnazjalistki było spożycie środka zastępczego otrzymanego od osoby trzeciej (zgodnie z otrzymaną od organu odpowiedzią prokuratora rejonowa nie dysponuje jeszcze informacjami dotyczącymi danych dostawcy środków zastępczych informacji takich udzieli w momencie ich ustalenia); miesiąc grudzień rozpoczęcie postępowania w związku ze sprawą przekazaną przez Policję: środki podejrzane o działanie psychotropowe (UR-144 i 5F-AKB- 48PW), w wyniku czego ustalono na podstawie informacji uzyskanych od Policji i od SPZOZ Słupca że osoba pełnoletnia na własny użytek zakupiła poprzez stronę internetową w/w substancje identyfikowalne wykazujące działanie psychotropowe ale niezakazane na terenie RP i z powodu kontaktu z tymi substancjami (poprzez wziew) przebywała w szpitalu, jednak z uwagi na brak potwierdzenia w wykonanym badaniu nie stwierdzono u niej zatrucia; obecnie trwa analizowanie strony internetowej: i odniesień do tej strony na innych portalach. Inne inicjatywy podjęte przez PPIS w Słupcy to akcje edukacyjno-informacyjne i profilaktyczne w temacie szkodliwości środków zastępczych. Akcje te, organizowane w latach 2011-czerwiec 2013 przez pion oświaty zdrowotnej i pion higieny szkolnej PSSE Słupca, przy współpracy z Policją, kierowano głównie do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz dodatkowo do kadry pedagogicznej, rodziców, przedstawicieli samorządów lokalnych. Były to pogadanki, konferencje. Ponadto na bieżąco uaktualniane są informacje na stronie internetowej PSSE. 16

17 liczba stwierdzonych chorób w roku HIGIENA PRACY 2. CHOROBY ZAWODOWE W związku z otrzymaną dokumentacją dotyczącą chorób zawodowych Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny przeprowadził w 2013r. 2 postępowania wyjaśniające i wydał 3 decyzje dotyczące spraw chorób zawodowych (dwie o stwierdzeniu choroby zawodowej i jedną o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej). W ostatnich pięciu latach nie stwierdzono przypadku choroby zakaźnej i inwazyjnej oraz chorób zawodowych wywołanych czynnikiem rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. Od 2010r. w strukturze chorób zawodowych nastąpiła zmiana, tzn. nie stwierdza się obecnie chorób zawodowych narządu głosu, która jeszcze do 2009r. była najczęściej występującą chorobą zawodową (dotyczyła grupy zawodowej: nauczyciele). Porównując lata zauważa się, że od roku 2010 ilość stwierdzonych chorób wyraźnie zmalała. Rys. 5 Porównanie występowania stwierdzonych chorób zawodowych w latach astma oskrzelowa alergie układ ruchu narząd głosu narząd słuchu układ nerwowy rok 17

18 3. PODSUMOWANIE Na terenie powiatu słupeckiego, tak jak w latach ubiegłych, istnieje wyraźna przewaga małych zakładów zatrudniających do 10 pracowników. Porównując rok 2012 z rokiem 2013 zauważalny jest wyraźny spadek liczby zakładów oraz liczby osób pracujących w przekroczeniach obowiązujących normatywów higienicznych dla hałasu. Mimo to, wzorem lat poprzednich, najwięcej pracowników zatrudnionych jest w narażeniu na ponadnormatywny poziom dźwięku. Hałas jest czynnikiem szkodliwym, który jest najtrudniejszy do wyeliminowania. Często pracodawcy dysponują jedynie środkami doraźnymi minimalizującymi w pewnym stopniu zagrożenie nadmiernym hałasem. Są to m.in.: odpowiednie indywidualne ochrony słuchu dla pracowników i odpowiedni system informacyjny o narażeniu (dokumentacja oceny ryzyka zawodowego, szkolenia bhp). Ekspozycja pracowników na czynniki rakotwórcze i/lub mutagenne utrzymuje się na poziomach nie przekraczających dopuszczalnych normatywów higienicznych. Podobnie jak w latach ubiegłych, w 2013 roku nie stwierdzono chorób zawodowych wywołanych czynnikiem rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. Pracodawcy starają się organizować procesy pracy w sposób pozwalający na minimalizowanie zagrożeń szkodliwymi i uciążliwymi warunkami pracy. 18

19 Nadzór nad tzw. dopalaczami to jedno z zadań inspekcji sanitarnej, jednak podstawowym problemem jest brak konkretnych przepisów prawa oraz brak jasnych wytycznych odnośnie realizacji tego obowiązku, co przejawia się następująco: wątpliwości jednostki służby zdrowia co do uprawnień podawania danych osób, które uległy zatruciu produktem chemicznym (w tym tzw. dopalaczem) lub u których stwierdzono takie podejrzenie, mimo, że organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, prowadząc działania w interesie publicznym ("wykonywanie zadań realizowanych dla dobra publicznego") i realizując swoje uprawnienia w celu spełnienia obowiązków wynikających z przepisu prawa, są uprawnione do przetwarzania danych osobowych (zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 2 i pkt 4 ustawy z dnia r. o ochronie danych osobowych), brak funduszy na wykonywanie badań produktów podejrzanych o działanie psychotropowe, brak narzędzi technicznych i organizacyjnych do prowadzenia monitoringu Internetu (tzn. wydaje się, że monitoring taki powinien być prowadzony nieprzerwanie jak sama nazwa wskazuje jednak w jaki sposób ma wyglądać praktyczna realizacja tej kwestii w strukturach powiatowych Państwowej Inspekcji Sanitarnej skoro nie ma możliwości, by pracownik zajmował się tylko tą jedną kwestią podczas wykonywania swojej pracy). Zauważalny jest wyraźny spadek liczby stwierdzanych chorób zawodowych, od kilku lat nie występują na terenie powiatu choroby zawodowe spowodowane szkodliwymi czynnikami biologicznymi. Wydłużył się czas prowadzenia spraw administracyjnych w przedmiocie chorób zawodowych, co klientom-pracownikom lub byłym pracownikom zakładów pracy na terenie powiatu może nasuwać podejrzenie o przewlekłe i biurokratyczne załatwianie spraw przez organ. W tym jednak wypadku inspekcja sanitarna nie może mieć wpływu na zmianę tego stanu rzeczy, gdyż nie ma nadzoru nad jednostkami orzekającymi w sprawach chorób zawodowych a z kolei bez dokumentacji choroby zawodowej (a w szczególności bez orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej lub orzeczenia lekarskiego o braku podstaw do jej rozpoznania) przekazanej z Poradni Chorób Zawodowych nie może wydać decyzji administracyjnej. Orzeczenie lekarskie jednostki uprawnionej do orzekania w sprawach chorób zawodowych jest bowiem elementem niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy w postaci decyzji administracyjnej. 19