EUROPEJSKIE PRAWO CYWILNE

Transkrypt

1

2 EUROPEJSKIE PRAWO CYWILNE 2. WYDANIE wybór i wprowadzenie Jerzy Pisuliński Warszawa 2013

3 Stan prawny na 1 września 2013 r. Wydawca Magdalena Przek-Ślesicka Redaktor prowadzący Kinga Puton Łamanie JustLuk Łukasz Drzewiecki, Stanisław Drzewiecki Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na POLSKA IZBA KSIĄŻKI Copyright by Wolters Kluwer SA, 2013 ISBN wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel , fax ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

4 Spis treści Spis treści Wykaz skrótów Wprowadzenie CZĘŚĆ I Europejskie prawo prywatne międzynarodowe Rozporządzenie (WE) nr 593/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)...31 Decyzja Komisji z dnia 22 grudnia 2008 r. dotycząca wniosku Zjednoczonego Królestwa o przyjęcie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)...57 Rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych ( Rzym II )...59 Rozporządzenie Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej...81 Decyzja Komisji z dnia 21 listopada 2012 r. potwierdzająca udział Litwy we wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodów i separacji...96 Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych europejskich przepisów dotyczących sprzedaży

5 Spis treści CZĘŚĆ II Europejskie postępowanie cywilne 6 Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 z dnia 11 lipca 2007 r. Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń Dyrektywa 2008/52/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych Rozporządzenie Rady (WE) nr 1206/2001 z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie współpracy między sądami Państw Członkowskich przy przeprowadzaniu dowodów w sprawach cywilnych lub handlowych Rozporządzenie nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych ( doręczanie dokumentów ) oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/ Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie doręczania dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie doręczania dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych

6 Spis treści Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych Rozporządzenie nr 1215/2012 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona) Umowa pomiędzy Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie właściwości sądów oraz uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych Decyzja Rady z dnia 27 listopada 2008 r. dotycząca zawarcia Konwencji o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych Konwencja o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych Rozporządzenie (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/ Rozporządzenie Rady (WE) nr 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych Decyzja Rady 2011/432/UE z dnia 9 czerwca 2011 r. w sprawie zatwierdzenia w imieniu Unii Europejskiej Konwencji haskiej z dnia 23 listopada 2007 r. o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny Konwencja o międzynarodowym dochodzeniu alimentów na rzecz dzieci i innych członków rodziny

7 Spis treści Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 606/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/11/UE z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich oraz zmiany rozporządzenia (WE) nr 2006/2004 i dyrektywy 2009/22/WE (dyrektywa w sprawie ADR w sporach konsumenckich) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 524/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie internetowego systemu rozstrzygania sporów konsumenckich oraz zmiany rozporządzenia (WE) nr 2006/2004 i dyrektywy 2009/22/WE (rozporządzenie w sprawie ODR w sporach konsumenckich) Rozporządzenie Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego Rozporządzenie Rady (EWG, EURATOM) nr 1182/71 z dnia 3 czerwca 1971 r. określające zasady mające zastosowanie do okresów, dat i terminów Dyrektywa Rady 2003/8/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. w celu usprawnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sporach transgranicznych poprzez ustanowienie minimalnych wspólnych zasad odnoszących się do pomocy prawnej w sporach o tym charakterze Decyzja Komisji 2005/630/WE z dnia 26 sierpnia 2005 r. ustanawiająca wzór formularza przekazania wniosku o pomoc prawną zgodnie z dyrektywą Rady 2003/8/WE

8 Spis treści Zalecenie Komisji z dnia 11 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych zasad dotyczących mechanizmów zbiorowego dochodzenia roszczeń o zaprzestanie bezprawnych praktyk oraz roszczeń odszkodowawczych w państwach członkowskich, dotyczących naruszeń praw przyznanych na mocy prawa Unii (2013/396/UE) Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w zakresie małżeńskich ustrojów majątkowych Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w zakresie skutków majątkowych zarejestrowanych związków partnerskich Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych

9

10 Wykaz skrótów Wykaz skrótów Europejskiej 2009/26/WE Bruksela I rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE L z 2001 r. Nr 12, s. 1, z późn. zm.) Bruksela I bis rozporządzenie nr 1215/2012 z 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1) decyzja Komisji decyzja Komisji 2009/26/WE z dnia 22 grudnia 2008 r. dotycząca wniosku Zjednoczonego Królestwa o przyjęcie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz. Urz. UE L z 2009 r. Nr 10, s. 22) KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego projekt dotyczący ustrojów majątkowych małżeńskich projekt rozporządzenia z dnia 16 marca 2011 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w zakresie małżeńskich ustrojów majątkowych (KOM(2011) 126 wersja ostateczna CNS 2011/0059) projekt dotyczący projekt rozporządzenia z dnia 16 marca 2011 r. w sprawie związków partnerskich jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w zakresie skutków majątkowych zarejestrowanych związków partnerskich (KOM(2011) 127 wersja ostateczna CNS 2011/0060) rozporządzenie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 650/2012 nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz. Urz. UE L z 2012 r. Nr 201, s. 107) 11

11 Wykaz skrótów Rzym I rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (Dz. Urz. UE L z 2008 r. Nr 177, s. 6, z późn. zm.) Rzym II rozporządzenie (WE) nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych ( Rzym II ) (Dz. Urz. UE L z 2007 r. Nr 199, s. 40) Rzym III rozporządzenie Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej (Dz. Urz. UE L z 2010 r. Nr 343, s. 10) wspólne europejskie przepisy o sprzedaży/projektowane rozporządzenie projekt rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 października 2011 r. w sprawie wspólnych europejskich przepisów dotyczących sprzedaży (KOM(2011) 635 wersja ostateczna COD 2011/0284) 12

12 Wprowadzenie Wprowadzenie 1. Drugie wydanie zbioru Europejskie prawo cywilne zawiera kilka nowych aktów prawa europejskiego, a także kilka projektowanych aktów, które w niedługiej przyszłości mogą zostać przyjęte. W porównaniu do pierwszego wydania w zbiorze pominięto tekst konwencji rzymskiej (Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych otwarta do podpisu w Rzymie dnia 19 czerwca 1980 r., Dz. Urz. UE C 169 z , s. 10, z późn. zm.), która została zastąpiona przez rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Dz. Urz. UE L 309 z , s. 87) (tzw. rozporządzenie Rzym I). Warto odnotować, że Zjednoczone Królestwo, w stosunku do którego rozporządzenie Rzym I pierwotnie nie miało zastosowania 1, zdecydowało się przyjąć to rozporządzenie. Zgodnie z art. 2 decyzji Komisji 2009/26/WE z dnia 22 grudnia 2008 r. dotyczącej wniosku Zjednoczonego Królestwa o przyjęcie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) (notyfikowana jako dokument nr C(2008) 8554) (Dz. Urz. UE L 190 z , s. 35) rozporządzenie Rzym I stosuje się w stosunku do Zjednoczonego Królestwa od dnia 17 grudnia 2009 r. Oprócz tekstu rozporządzenia Rzym I oraz rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 864/2007 z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Dz. Urz. UE L 199 z , s. 40) (tzw. rozporządzenie Rzym II) w części pierwszej zbioru zostały zamieszczone: rozporządzenie Rady (UE) nr 1259/2010 z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia w życie wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej (Dz. Urz. UE L 343 z , s. 10) (tzw. rozporządzenie Rzym III) 2 oraz projekt rozporządze- 1 Zob. pkt 45 preambuły do rozporządzenia Rzym I. 2 Więcej na temat tego rozporządzenia zob. P. Mostowik, Prawo właściwe dla rozwodu i separacji w świetle rozporządzenia unijnego nr 1259/2010, KPP 2011, z. 2, s. 337 i n. 13

13 Wprowadzenie nia w sprawie wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży. Należy podkreślić, że przepisy o prawie właściwym w sprawach spadkowych zawarte są ponadto w zamieszczonym w drugiej części zbioru rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz. Urz. UE L 201 z , s. 107) (zob. dalsze uwagi). Wyjaśnienia wymaga decyzja o zamieszczeniu w zbiorze zarówno wspomnianego rozporządzenia Rzym III, jak i projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży (w skrócie CESL od ang. Common European Sales Law). Rozporządzenie Rzym III zostało przyjęte wobec niemożności uzgodnienia stanowisk przez państwa członkowskie w stosunku do wniosku Komisji Europejskiej z dnia 17 lipca 2006 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 dnia 27 listopada 2003 r. wprowadzającego przepisy dotyczące prawa właściwego w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (KOM(2006) 399 wersja ostateczna CNS 2006/0135). Rozporządzenie Rzym III pierwotnie miało zastosowanie w stosunkach między 14 państwami członkowskimi 3. Zgodnie z art. 328 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana: Dz. Urz. UE C 326 z r., s. 47) inne państwa członkowskie mogą przystąpić do wzmocnionej współpracy uregulowanej w rozporządzeniu. Z możliwości tej skorzystała Litwa 4. Wprawdzie Polska nie przystąpiła na razie do wzmocnionej współpracy w zakresie prawa właściwego w sprawach małżeńskich i separacji prawnej, lecz nie tylko nie ma formalnych przeszkód, by to uczyniła, ale mogłoby to przynieść pozytywne skutki zarówno w aspekcie kolizyjnoprawnym 5, jak i proceduralnym (przeciwdziałanie forum shopping) 6. 3 Zob. pkt 6 preambuły do rozporządzenia Rzym III. Rozporządzenie stosuje się od dnia 21 czerwca 2012 r. (por. art. 21 rozporządzenia Rzym III). 4 Zob. decyzję Komisji 2012/714/UE z dnia 21 listopada 2012 r. potwierdzająca udział Litwy we wzmocnionej współpracy w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodów i separacji (Dz. Urz. UE L 323 z , s. 18). Rozporządzenie nr 1259/2010 stosuje się do postępowań sądowych wszczętych po dniu 22 maja 2014 r. oraz umów o wybór prawa właściwego dla rozwodu i separacji prawnej zawartych począwszy od tego dnia (art. 3 ust. 1 decyzji KE). 5 Pozytywne skutki ewentualnego przystąpienia Polski do wzmocnionej współpracy w tym zakresie wskazuje P. Mostowik, Prawo właściwe, s. 385 i n. 6 Ze względu na to, że normy prawa materialnego wskazywane są przez normy kolizyjne w prawie państwa siedziby sądu. Normy kolizyjne w różnych państwach mogą zaś wskazywać inne prawo właściwe w danym stanie faktycznym; zob. B. Fuchs, Ujednolicenie prawa na płaszczyźnie międzynarodowej a zagadnienie forum shopping (w:) Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005, s

14 Wprowadzenie Natomiast za zamieszczeniem w zbiorze projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży przemawia szczególny charakter tych przepisów oraz rola, jaką mogą one odegrać w rozwoju wspólnego rynku w razie przyjęcia projektowanego rozporządzenia. Wspólne europejskie przepisy o sprzedaży miałyby bowiem mieć zastosowanie na mocy porozumienia stron w odniesieniu do umowy sprzedaży, umowy o dostarczanie treści cyfrowych oraz umowy o świadczenie usług powiązanych, zawieranych w obrocie transgranicznym, zamiast przepisów prawa wewnętrznego (materialnego) państwa członkowskiego, wskazanego przez normy prawa międzynarodowego prywatnego 7. Zdaniem Komisji Europejskiej wspólne europejskie przepisy o sprzedaży stanowiłyby równoległy (drugi) do krajowego system prawny w każdym państwie członkowskim UE. Zakres podmiotowy projektowanego rozporządzenia ograniczony został jednak do umów zawieranych między przedsiębiorcami i konsumentami oraz między przedsiębiorcami, z których przynajmniej jeden jest małym lub średnim przedsiębiorcą (por. art. 7 ust. 1). Proponuje się ponadto wyłączenie stosowania wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży do tzw. umów mieszanych, a więc umów zobowiązujących jedną ze stron do innego (dodatkowego) świadczenia prócz przeniesienia własności rzeczy ruchomej, dostarczenia treści cyfrowych i usług powiązanych z przeniesieniem własności rzeczy sprzedanej i dostarczeniem treści cyfrowych 8. Wspólne europejskie przepisy o sprzedaży mogą być stosowane na mocy porozumienia stron 9. W przypadku umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami wspomniane porozumienie jest ważne tylko wtedy, gdy przedsiębiorca przekazał konsumentowi przed wyrażeniem przez niego zgody na ich zastosowanie ulotkę informacyjną według wzo- 7 Zob. J. Pisuliński, Stosowanie wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży do treści cyfrowych (w:) Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc, Warszawa 2013, s. 794 i n. 8 Zakres usług powiązanych został ograniczony do usług świadczonych przez sprzedawcę lub dostawcę treści cyfrowych obejmujących instalację, naprawę i konserwację, jeżeli te usługi świadczone są na podstawie umowy sprzedaży lub umowy o dostarczanie treści cyfrowych albo zawartej w tym samym czasie osobnej umowy. Usługi powiązane nie obejmują jednak usług szkoleniowych, transportowych, usług telekomunikacyjnych i finansowych (zob. art. 2 lit. m projektowanego rozporządzenia). Projektowanego rozporządzenia zatem nie będzie się stosowało np. do umowy sprzedaży telefonu komórkowego związanej z umową o świadczenie usług telekomunikacyjnych, umowy sprzedaży połączonej ze świadczeniem usługi przewozu czy umowy sprzedaży oprogramowania obejmującej jego instalację i przeszkolenie osób, które mają korzystać z tego oprogramowania. Tym samym zakres umów, obejmujących usługi powiązane, został ujęty niezwykle wąsko. 9 Stąd projektowane rozporządzenie bywa określane jako tzw. instrument opcjonalny. Na temat wyboru wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży zob. M. Zachariasiewicz, Porozumienie stron w przedmiocie wyboru wspólnych europejskich przepisów dotyczących sprzedaży, Europejski Przegląd Sądowy 2013, nr 2, s. 12 i n. 15

15 Wprowadzenie ru określonego w załączniku nr 2 do projektowanego rozporządzenia 10, a konsument wyraził zgodę na stosowanie wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży w osobnym oświadczeniu od wyrażającego zgodę na zawarcie umowy. Przedsiębiorca jest obowiązany potwierdzić konsumentowi fakt zawarcia porozumienia na trwałym nośniku. Co istotne, w tym przypadku strony nie mogą dokonać częściowego wyboru wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży (art. 8 ust. 3 projektowanego rozporządzenia). Jak zatem widać, dokonanie wyboru wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży w stosunkach między przedsiębiorcami i konsumentami jest skomplikowane i ma wyraźnie na celu ochronę konsumentów. Jest to jednak o tyle zaskakujące, że wspólne europejskie przepisy o sprzedaży jak deklaruje ustawodawca europejski (por. art. 1 ust. 3 projektowanego rozporządzenia) zapewniają wysoki poziom ochrony konsumentów, często wyższy niż prawo krajowe państwa członkowskiego, które miałoby zastosowanie w braku wyboru przepisów rozporządzenia. W braku skutecznego wyboru wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży do umowy mogą więc mieć zastosowanie przepisy zapewniające niższy standard ochrony, co jest wyraźnie sprzeczne z deklarowaną w rozporządzeniu chęcią zwiększenia zaufania do rynku wewnętrznego i dokonywanych na nim transakcji transgranicznych (por. powołany art. 1 ust. 3 projektowanego rozporządzenia). W przypadku umów zawieranych między przedsiębiorcami projektowane rozporządzenie nie stawia żadnych szczególnych wymagań dotyczących porozumienia o poddaniu jej wspólnym europejskim przepisom o sprzedaży. Może ono zostać zawarte w sposób wyraźny, np. przez odpowiednie postanowienie zamieszczone w zawartej umowie, lub w sposób dorozumiany. Do porozumienia tego stosuje się wspólne europejskie przepisy o sprzedaży (por. art. 8 ust. 1 projektowanego rozporządzenia). Dopuszczalny jest także częściowy wybór wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży, co wydaje się jednak rozwiązaniem niespójnym z niektórymi wspólnymi europejskimi przepisami o sprzedaży, którym ustawodawca europejski nadaje charakter bezwzględnie obowiązujący także w stosunkach między przedsiębiorcami Gdyby doręczenie takiej ulotki informacyjnej nie było możliwe ze względu na stosowany sposób porozumiewania się, konsument będzie związany umową dopiero po otrzymaniu od przedsiębiorcy potwierdzenia porozumienia o stosowaniu wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży wraz z dołączoną do niego ulotką informacyjną i wyrażeniu przez niego zgody na stosowanie tych przepisów (art. 9 ust. 1 projektowanego rozporządzenia). 11 Przykładem mogą być przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 81 wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży). 16

16 Wprowadzenie Wspólne europejskie przepisy o sprzedaży zamieszczone zostały w załączniku nr 1 do projektowanego rozporządzenia (jest to łącznie 186 artykułów). Normują one kwestie: zawarcia umowy, w tym przedkontraktowych obowiązków informacyjnych sprzedawcy lub dostawcy treści cyfrowych, treści umowy, wad oświadczeń woli, kontroli nienegocjowanych indywidualnie postanowień umownych, obowiązków sprzedawcy i kupującego oraz środków przysługujących im w razie naruszenia zobowiązania przez drugą stronę, obowiązków sprzedawcy w związku ze spełnieniem usługi powiązanej, odszkodowania, zwrotu nienależnego świadczenia w razie rozwiązania umowy w wyniku odstąpienia od niej lub jej nieważności oraz przedawnienia. Z powyższego wyliczenia wynika, że wiele kwestii tradycyjnie regulowanych w przepisach prawa zobowiązań (np. umowy na rzecz i z udziałem osób trzecich, potrącenie, przelew wierzytelności i zmiana dłużnika) pozostaje poza zakresem projektowanej regulacji. Oznacza to, że powinno się do nich stosować przepisy prawa właściwego (prawa wewnętrznego państwa członkowskiego lub nawet państwa trzeciego), wskazane przez odpowiednie normy prawa prywatnego międzynarodowego (przede wszystkim przez przepisy rozporządzenia Rzym I). Fragmentaryczność regulacji projektowanego rozporządzenia o wspólnych europejskich przepisach o sprzedaży może komplikować ustalenie właściwego reżimu prawnego dla umów zawieranych w obrocie transgranicznym, ponieważ w razie wyboru dla umowy wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży do umowy tej mogą mieć zastosowanie aż trzy różne grupy przepisów: przepisy projektowanego rozporządzenia; przepisy prawa właściwego dla wykreowanego między stronami stosunku zobowiązaniowego, w zakresie nieuregulowanym we wspólnych europejskich przepisach o sprzedaży; przepisy prawa właściwego dla przejścia własności 12. Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia np. gdy umowa sprzedaży, która zostanie poddana wspólnym europejskim przepisom o sprzedaży, zostanie zawarta między stronami mającymi miejsce zwykłego pobytu we Francji (sprzedawca) i w Polsce (kupujący niebędący konsumentem), podczas gdy rzecz sprzedana znajdować się będzie w Niemczech. W zakresie nieuregulowanym we wspólnych europejskich przepisach o sprzedaży stosować się będzie do tej umowy w braku wyboru prawa przepisy prawa francuskiego (por. art. 4 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rzym I), zaś do przejścia własności przepisy prawa niemieckiego (na mocy art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne międzynarodowe, Dz. U. Nr 80, poz. 432). 12 Wspólne europejskie przepisy o sprzedaży nie regulują kwestii przejścia własności sprzedanej rzeczy na kupującego. 17

17 Wprowadzenie Należy zwrócić także uwagę na nietypową strukturę wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży 13. Zostały one ujęte w osiem części, przy czym przepisy części I III oraz części VI VIII odpowiadają przepisom części ogólnej i części ogólnej prawa zobowiązań, natomiast przepisy części IV regulują umowę sprzedaży (stosuje się je co do zasady także do umów o dostarczenie treści cyfrowych), zaś przepisy części V regulują świadczenie usług powiązanych. Gdy chodzi o przepisy części IV, to obejmują one przepisy o obowiązkach sprzedawcy (rozdział 10), o uprawnieniach przysługujących kupującemu w razie naruszenia zobowiązania przez sprzedawcę (rozdział 11), o obowiązkach kupującego (rozdział 12) i o uprawnieniach przysługujących sprzedawcy w razie naruszenia zobowiązania przez kupującego (rozdział 13) a wreszcie przepisy o przejściu ryzyka (rozdział 14). Taka struktura przepisów tej części powoduje, że część przepisów rozdziałów 10 i 11 powtarza się w rozdziałach 12 i 14. Ponadto powstają wątpliwości, które przepisy należy stosować np. do wykonania zobowiązania do zwrotu świadczenia, gdyż nie ma wspólnych przepisów o wykonaniu zobowiązania, lecz kwestia ta regulowana jest osobno w odniesieniu do wykonania zobowiązania przez sprzedawcę i wykonania zobowiązania przez kupującego. Warto ponadto wskazać na art. 4 ust. 1 i 2 wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży. W myśl art. 4 ust. 1 wspólne europejskie przepisy o sprzedaży należy interpretować autonomicznie, zgodnie z celami i zasadami leżącymi u ich podstaw. Natomiast art. 4 ust. 2 reguluje kwestię wypełniania luk prawnych w tych przepisach. Nakazuje on rozstrzygać kwestie wyraźnie nieuregulowane we wspólnych europejskich przepisach o sprzedaży, które jednak należą do ich zakresu, zgodnie z zasadami i celami leżącymi u ich podstaw i na podstawie całości przepisów, bez odwoływania się do przepisów, które miałyby zastosowanie w braku wyboru wspólnych europejskich przepisów o sprzedaży. Taką kwestią, wyraźnie nieuregulowaną w projektowanych wspólnych europejskich przepisach o sprzedaży, lecz mieszczącą się z pewnością w ich zakresie, jest np. sprawa dopuszczalności odmowy przyjęcia świadczenia przez kupującego, jeżeli rzecz sprzedana jest niezgodna z umową. Wspólne europejskie przepisy o sprzedaży normują jedynie odmowę przyjęcia świadczenia zaoferowanego przez sprzedawcę przed umówionym terminem albo dostarczenia rzeczy w mniejszej lub większej ilości, niż określona w umowie (por. art. 130 ust. 1 3). Są to 13 Wiecej na ten temat zob. J. Pisuliński, The content and structure of the CESL (w:) Annales Universitatis Scientiarum Budapestinensis De Rolando Eötvös Nominatae, Sectio Iuridica, Tomus L III, Budapest 2012, s. 169 i n. 18

18 Wprowadzenie wypadki naruszenia zobowiązania przez sprzedawcę. Dlatego nie powinno być wątpliwości, że w razie dostarczenia rzeczy niezgodnej z umową, co również stanowi wypadek naruszenia zobowiązania przez sprzedawcę, kupujący powinien móc odmówić jej przyjęcia, tym bardziej że na podstawie przepisów o odpowiedzialności sprzedawcy mógłby odstąpić od umowy z powodu niezgodności rzeczy sprzedanej z umową (por. art. 114). 2. W części drugiej zbioru zostały zamieszczone akty prawa europejskiego dotyczące międzynarodowego postępowania w sprawach cywilnych. Należy odnotować, że rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE L 12 z , s. 1, z późn. zm.) (tzw. rozporządzenie Bruksela I) zostanie zastąpione z dniem 10 stycznia 2015 r. przez nowe rozporządzenie nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz. Urz. UE L 351 z , s. 1). Dlatego nowe rozporządzenie Bruksela I bis zostało również zamieszczone w zbiorze. Zasadniczo treść rozporządzenia Bruksela I bis nie różni się od rozporządzenia Bruksela I. Utrzymana została zasada, że osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozwane przed sądy tego państwa członkowskiego, zaś pozwanie przed sądem innego państwa członkowskiego może mieć miejsce wyjątkowo, gdy przewidują to przepisy rozporządzenia (np. w związku z wytoczeniem powództwa wzajemnego przed sądem, w którym zawisła sprawa główna). Pozostawiono nadal szczególne przepisy dotyczące jurysdykcji w sprawach z zakresu ubezpieczeń, umów zawieranych przez konsumentów i indywidualnych umów o pracę oraz przepisy o jurysdykcji wyłącznej (np. w sprawach o prawa rzeczowe na nieruchomości i dotyczących najmu lub dzierżawy nieruchomości). Nie zmieniły się także zasady zawierania umowy o jurysdykcję. Nie uległy zmianie główne zasady dotyczące uznawania orzeczeń. Utrzymana została więc nadal zasada automatycznego uznania orzeczeń wydanych w innym państwie członkowskim. Nie zmieniły się podstawy odmowy uznania orzeczenia (np. w razie gdyby uznanie było oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym wezwanego państwa członkowskiego). Natomiast istotna zmiana nastąpiła w odniesieniu do wykonania orzeczenia, wykonalnego w państwie jego wydania. Rozporządzenie Bruksela I wymagało stwierdzenia wykonalności takiego orzeczenia na wniosek uprawnionego (art. 38 ust. 1). Według art. 39 rozporządzenia Bruksela I bis 19

19 Wprowadzenie w celu wykonania takiego orzeczenia nie jest już potrzebne stwierdzenie jego wykonalności. Wnioskodawca, składając do organu egzekucyjnego wniosek o wszczęcie egzekucji, oprócz odpisu orzeczenia będzie musiał przedstawić zaświadczenie, sporządzone według wzoru określonego w załączniku nr 1 do rozporządzenia, potwierdzające wykonalność orzeczenia i zawierające wyciąg z orzeczenia (art. 42 ust. 2 rozporządzenia Bruksela I bis). Bez potrzeby stwierdzenia wykonalności podlegać będą wykonaniu także dokumenty urzędowe i ugody sądowe wykonalne w państwie pochodzenia. Odmowa wykonania dokumentów urzędowych i ugód sądowych może nastąpić jedynie, gdy wykonanie jest oczywiście sprzeczne z porządkiem publicznym państwa wezwanego (art. 58 ust. 1 i art. 59 rozporządzenia Bruksela I bis). Osobie zainteresowanej właściwy organ państwa pochodzenia wydaje zaświadczenie, według wzoru określonego w załączniku nr 2 do rozporządzenia, zawierające streszczenie wykonalnego zobowiązania stwierdzonego w dokumencie urzędowym lub ugodzie sądowej (art. 60 rozporządzenia Bruksela I bis). Wspomniano już o rozporządzeniu nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego 14. Jest to pierwszy akt w prawie europejskim regulujący zarówno prawo właściwe w sprawach spadkowych, jak i kwestie uznawania i wykonywania orzeczeń i dokumentów urzędowych w tych sprawach 15. Przepisy kolizyjnoprawne rozporządzenia odnoszą się do dziedziczenia ustawowego i testamentowego, rozrządzeń ostatniej woli, włączając umowy dziedziczenia, składania oświadczeń woli o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, wyznaczenia zarząd- 14 Na temat rozwiązań kolizyjnoprawnych zawartych w tym rozporządzeniu zob. J. Pazdan, Doniosłe dla notariuszy nowości w międzynarodowym prawie spadkowym, Rejent, zeszyt specjalny grudzień 2012, s. 111 i n.; A. Wysocka-Bar, Prawo właściwe dla dziedziczenia według rozporządzenia dotyczącego spraw spadkowych, KPP 2012, z. 4, s. 899 i n.; M. Orecki, Jurysdykcja, prawo właściwe oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach spadkowych w świetle rozporządzenia UE nr 650/2012 z 4 lipca 2012 r., Przegląd Sądowy 2013, nr 1, s. 90 i n. Na temat projektu tego rozporządzenia zob. także A. Wysocka, Projekt jednolitego międzynarodowego prawa spadkowego państw Unii Europejskiej, KPP 2010, z. 1, s. 173 i n. 15 Rozporządzenie 650/2012 nie ma zastosowania w stosunkach ze Zjednoczonym Królestwem, Irlandią i Danią (por. pkt 82 i 83 preambuły do rozporządzenia 650/2012). Rodzi to problem, jak traktować te kraje na gruncie niektórych przepisów rozporządzenia 650/2012 (np. art. 34 ust. 1, w którym pod lit. a mowa jest o odesłaniu do prawa państwa członkowskiego, zaś pod lit. b prawa innego państwa trzeciego ), a mianowicie, czy wspomniane kraje mają być uznane za państwa członkowskie, czy państwa trzecie. Na problem ten zwraca uwagę A. Wysocka-Bar, Prawo właściwe, s. 916 (jej zdaniem Dania, Zjednoczone Królestwo i Irlandia powinny być traktowane jak państwa trzecie na gruncie przepisów rozporządzenia 650/2012). 20

20 Wprowadzenie cy spadku. Mają one charakter zupełny 16 (art. 20 rozporządzenia 650/2012), a zatem prawem właściwym wyznaczonym na ich podstawie może być także prawo państwa trzeciego (niebędącego państwem członkowskim). Zasadą jest, że ogół spraw spadkowych podlega prawu państwa miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci (art. 21 ust. 1 rozporządzenia 650/2012), także gdy jest to prawo państwa trzeciego (niebędącego państwem członkowskim UE). Rozporządzenie dopuszcza jednak ograniczony wybór prawa w rozrządzeniu na wypadek śmierci. Prawem właściwym może być tylko prawo państwa, którego obywatelem był spadkodawca w chwili śmierci (art. 22 ust. 1 i 2 rozporządzenia 650/2012). Statutowi spadkowemu podlegają m.in. kwestie: otwarcia spadku, zdolności do dziedziczenia, określenia praw pozostałego przy życiu małżonka lub partnera, przejścia przedmiotów majątkowych na spadkobierców i zapisobierców, uprawnień spadkobierców, wykonawców testamentu, odpowiedzialności za długi spadkowe, określenia rozrządzalnej części spadku i innych ograniczeń w rozrządzaniu na wypadek śmierci, praw osób bliskich zmarłego w stosunku do spadku lub spadkobierców, działu spadku (art. 23 rozporządzenia 650/2012). Odmowa zastosowania prawa wskazanego jako właściwe na mocy rozporządzenia lub wyboru dopuszczalna jest tylko wtedy, gdy jego stosowanie byłoby w sposób oczywisty niezgodne z porządkiem publicznym państwa członkowskiego sądu spadku lub innego organu zajmującego się sprawą spadkową (art. 35 rozporządzenia 650/2012) 17. Orzeczenia w sprawach spadkowych wydane w jednym państwie członkowskim są uznawane na wniosek osoby zainteresowanej w innych państwach członkowskich. Podstawy odmowy uznania orzeczenia są podobne jak w rozporządzeniu Bruksela I i Bruksela I bis (por. art. 40 rozporządzenia 650/2012). Orzeczenia wykonalne w państwie członkowskim pochodzenia podlegają wykonaniu w innym państwie członkowskim po stwierdzeniu ich wykonalności (art. 43 rozporządzenia 650/2012). W zakresie właściwości sądu i procedury stwierdzenia wykonalności omawiane rozporządzenie odsyła do przepisów prawa państwa członkowskiego wykonania, natomiast samodzielnie reguluje kwestie zawiadomienia o orzeczeniu stwierdzającym wykonalność i jego zaskarżania (art rozporządzenia 650/2012). Odmowa stwierdzenia wykonalności orzeczenia może nastąpić 16 Zob. A. Wysocka-Bar, Prawo właściwe, s Zastosowanie klauzuli porządku publicznego nie może być jednak sprzeczne z Kartą praw podstawowych UE, a zwłaszcza jej art. 21 zakazującego wszelkich form dyskryminacji (por. pkt 58 preambuły do rozporządzenia 650/2012). 21

21 Wprowadzenie z tych samych przyczyn, co odmowa uznania orzeczenia. Sąd bada istnienie podstaw odmowy stwierdzenia wykonalności dopiero na etapie postępowania odwoławczego (art. 52 w zw. z art. 48 rozporządzenia 650/2012). Dokumenty urzędowe sporządzone w jednym państwie członkowskim mają taką samą lub porównywalną moc dowodową w innych państwach członkowskich jak w państwie pochodzenia. Osoba zainteresowana może wystąpić do organu wystawiającego dokument urzędowy w państwie członkowskim pochodzenia o wypełnienie specjalnego formularza, określającego skutki dowodowe dokumentu w państwie członkowskim pochodzenia (art. 59 rozporządzenia 650/2012). Według tej samej procedury co w przypadku orzeczeń stwierdza się wykonalność dokumentu urzędowego, który jest wykonalny w państwie członkowskim pochodzenia (takim orzeczeniem może być np. akt notarialny obejmujący umowny dział spadku). Odmowa stwierdzenia wykonalności dokumentu urzędowego może nastąpić jedynie wtedy, gdy wykonanie dokumentu urzędowego jest w sposób oczywisty sprzeczne z porządkiem publicznym państwa wykonania (art. 60 ust. 3 rozporządzenia 650/2012). Na takich samych zasadach odbywa się stwierdzenie wykonalności ugód sądowych (art. 61 rozporządzenia 650/2012). Nowym rozwiązaniem, które wprowadza rozporządzenie 650/2012, jest europejskie poświadczenie spadkowe (por. art rozporządzenia 650/2012). Europejskie poświadczenie spadkowe może być wykorzystywane w innych państwach członkowskich. Wprawdzie nie zastępuje ono dokumentów wykorzystywanych do podobnych celów w państwie członkowskim jego wydania, tym niemniej także w tym państwie wywołuje wszystkie skutki, które zostały określone w rozporządzeniu (art. 62 rozporządzenia 650/2012). Skutki te wynikają z art. 69 rozporządzenia 650/2012. Są to: domniemanie, że osoby wymienione w tym dokumencie jako spadkobierca, zapisobierca, wykonawca testamentu lub zarządca spadku jest spadkobiercą, zapisobiercą, wykonawcą testamentu lub zarządcą spadku oraz posiada prawa stwierdzone w tym dokumencie; domniemanie 18, że osoba, która dokonała zapłaty lub przekazała przedmiot osobie wymienionej w tym dokumencie jako uprawnionej do przyjęcia płatności lub przedmiotu, dokonała tej czynności z osobą uprawnioną, chyba że wiedziała, że treść poświadczenia dziedziczenia jest nieprawidłowa, lub nie wiedziała o tym z powodu rażącego niedbalstwa; domniemanie 19, że osoba, która we- 18 Polski tekst rozporządzenia posługuje się terminem domniemanie, jednak w innych wersjach językowych w treści art. 69 ust. 3 i 4 rozporządzenia używa się zwrotu uważa się. 19 Zob. przypis poprzedni. 22

22 Wprowadzenie dług treści tego dokumentu była uprawniona do dysponowania majątkiem spadkowym, dokonała rozporządzenia na rzecz innej osoby, była rzeczywiście uprawniona do dysponowania tym majątkiem, chyba że ta inna osoba wiedziała, że treść poświadczenia dziedziczenia jest nieprawidłowa, lub nie wiedziała o tym z powodu rażącego niedbalstwa. Ponadto europejskie poświadczenie spadkowe może stanowić podstawę dokonania wpisu majątku spadkowego do właściwego rejestru. Europejskie poświadczenie spadkowe wydawane jest na wniosek spadkobiercy, zapisobiercy, wykonawcy testamentu lub zarządcy spadku. W tym celu można się posłużyć specjalnym formularzem, przyjętym zgodnie z procedurą określoną w art. 81 ust. 2 rozporządzenia 650/2012. Również organ wydający poświadczenie korzysta z formularza przyjętego zgodnie z procedurą określoną w art. 81 ust. 2 rozporządzenia 650/2012. Treść europejskiego poświadczenia spadkowego została określona w art. 68 rozporządzenia 650/2012. Warto zauważyć, że jest ona znacznie bogatsza niż treść postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku czy aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzanego przez notariusza w Polsce. Poświadczenie wydawane jest przez sąd mający jurysdykcję na mocy art. 4, 7, 10 lub 11 rozporządzenia 650/2012 albo inny organ uprawniony na mocy przepisów prawa krajowego do rozpoznania spraw spadkowych (art. 64 rozporządzenia 650/2012). Tym innym organem, uprawnionym na mocy przepisów prawa krajowego do wydawania europejskiego poświadczenia spadkowego, mogą być w Polsce notariusze 20 (por. pkt 70 preambuły do rozporządzenia 650/2012). Rozporządzenie przewiduje, że od decyzji podjętej przez sąd lub organ wydający europejskie poświadczenie spadkowe można się odwołać do organu sądowego właściwego zgodnie z prawem państwa członkowskiego, w którym wydane zostało poświadczanie albo w którym odmówiono jego wydania. Dotyczy to także decyzji sądu lub innego organu wydającego poświadczenie o jego sprostowaniu, zmianie lub uchyleniu albo odmowie dokonania takich czynności (art. 72 ust. 1 rozporządzenia 650/2012) Chociaż w definicji sądu w art. 3 ust. 2 rozporządzenia 650/2012 wspomina się o przedstawicielach zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, to mowa jest w tym przepisie o orzeczeniu, które podlegać ma zaskarżeniu do organu sądowego lub ponownemu rozpoznaniu przez organ sądowy. Tym samym wydaje się, że notariusze, którzy wydają w Polsce akty poświadczenia dziedziczenia, nie mogą być traktowani jako wspomniani przedstawiciele zawodów prawniczych właściwych w sprawach spadkowych, gdyż nie wydają orzeczenia. 21 Więcej na temat europejskiego poświadczenia spadkowego zob. J. Pisuliński, Europejskie poświadczenie spadkowe (w:) Rozprawy cywilistyczne. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Drozdowi, Warszawa 2013, s. 619 i n. 23

23 Wprowadzenie Przepisy rozporządzenia 650/2012 stosuje się w zasadzie do spadków otwartych począwszy od dnia 17 sierpnia 2015 r. 22 Na koniec należy zwrócić także uwagę na zamieszczone w drugiej części zbioru trzy nowoprzyjęte akty prawne. Dwa z nich regulują szeroko rozumiane alternatywne sposoby rozwiązywania sporów w stosunkach między przedsiębiorcami i konsumentami. Są to: dyrektywa z dnia 21 maja 2013 r. nr 2013/11/UE w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich oraz zmieniająca rozporządzenie nr 2006/2004 i dyrektywę 2009/22 (dyrektywa w sprawie ADR w sporach konsumenckich) (Dz. Urz. UE L 165 z , s. 63), i rozporządzenie z dnia 21 maja 2013 r. nr 524/2013 w sprawie internetowego systemu rozstrzygania sporów konsumenckich oraz zmianie rozporządzenia nr 2006/2004 i dyrektywy 2009/22 (rozporządzenie w sprawie ODR w sporach konsumenckich) (Dz. Urz. UE L 165 z , s. 1). Dyrektywa nr 2013/11/UE ma ułatwić konsumentom pozasądowe rozstrzyganie sporów z przedsiębiorcami powstających zarówno na tle stosunków o charakterze czysto krajowym, jak i transgranicznym. Określa wymagania stawiane podmiotom oferującym alternatywne sposoby rozstrzygania sporów, jak i ogólne zasady postępowania. Z kolei rozporządzenie nr 524/2013 ma zastosowanie do pozasądowego rozstrzygania sporów wynikających z umów zawieranych przez internet. Jego celem jest stworzenie europejskiej elektronicznej platformy, która ma ułatwiać niezależne, bezstronne, przejrzyste, skuteczne, szybkie i sprawiedliwe pozasądowe rozstrzyganie przez internet sporów między konsumentami i przedsiębiorcami (por. art. 1 rozporządzenia nr 524/2013) przed podmioty, o których mowa w dyrektywie nr 2013/11/UE. Złożenie skargi przez konsumenta odbywałoby się przez wypełnienie elektronicznego formularza, który przekazywany byłby automatycznie do podmiotu oferującego alternatywne sposoby rozstrzygania sporów. Podmiot ten mógłby rozpatrzyć skargę bez potrzeby obecności zainteresowanych stron lub ich pełnomocników. Ponadto w drugiej części zbioru zamieszczone zostało rozporządzenie z dnia 12 czerwca 2013 r. nr 606/2013 w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych (Dz. Urz. UE L 181 z , s. 4), które uzupełnia środki ochrony odnoszące się do ofiar przestępstw przyjęte w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE z dnia 25 października 2012 r. ustanawiającej normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw (Dz. Urz. UE L Kwestie intertemporalne omawiają J. Pazdan, Doniosłe dla notariuszy nowości, s , i A. Wysocka-Bar, Prawo właściwe, s. 940 i n. 24

24 Wprowadzenie z , s. 57) 23. Rozporządzenie nr 606/2013 reguluje automatyczne uznawanie w innych państwach członkowskich środków ochrony przyznanych osobie fizycznej, której integralność fizyczyna lub psychiczna może być zagrożona, a polegających np. na zakazie lub ograniczeniu wstępu do miejsca zamieszkania lub pracy tej osoby czy kontaktów z nią (telefonicznych, za pomocą poczty zwykłej lub elektronicznej, faksu itp.). W państwie członkowskim podejmowane są działania konieczne w celu dostosowania tych środków, aby mogły być skuteczne w tym państwie (art. 11 rozporządzenia). Odmowa uznania lub wykonania przyznanych środkóch ochrony dopuszczalna jest jedynie wyjątkowo w sytuacjach określonych w art. 13 rozporządzenia. 3. W zbiorze zamieszczone zostały także projekty aktów prawa europejskiego z zakresu prawa międzynarodowego prywatnego i międzynarodowego postępowania cywilnego. Są to: projekt rozporządzenia z dnia 16 marca 2011 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w zakresie małżeńskich ustrojów majątkowych (KOM(2011) 126 wersja ostateczna CNS 2011/0059); projekt rozporządzenia z dnia 16 marca 2011 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń sądowych w zakresie skutków majątkowych zarejestrowanych związków partnerskich (KOM(2011) 127 wersja ostateczna CNS 2011/0060); oraz projekt rozporządzenia z dnia 25 lipca 2011 r. ustanawiającego europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych (KOM(2011) 445 wersja ostateczna COD 2011/0204). Nad tymi projektami trwają prace w Radzie i Parlamencie Europejskim. Zwłaszcza projekty obydwu rozporządzeń dotyczących prawa właściwego, jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach majątkowych ustrojów małżeńskich oraz zarejestrowanych związków partnerskich wywołały kontrowersje w Polsce 24. Szczególne wątpliwości wzbudziło m.in. ograniczenie zastosowania klauzuli porządku publicznego w stosunku do zarejestrowanych związków partnerskich 25 i sztywne 23 Zob. pkt 8 preambuły rozporządzenia nr 606/ Zob. P. Mostowik, Jak nie ujednolicać międzynarodowego prawa prywatnego i postępowania cywilnego, czyli o projektach rozporządzeń unijnych dotyczących majątkowych ustrojów małżeńskich i skutków związków partnerskich, Europejski Przegląd Sądowy 2011, nr 11, s. 12 i n. 25 Zob. art. 18 ust. 2 projektu rozporządzenia dotyczącego związków partnerskich, zgodnie z którym nie można uznać za sprzeczne z porządkiem publicznym państwa sądu orzekającego stosowania normy prawa wskazanego przez niniejsze rozporządzenie tylko na tej podstawie, że prawo państwa sądu orzekającego nie przewiduje instytucji zarejestrowanego związku partnerskiego. 25

25 Wprowadzenie stosowanie prawa państwa rejestracji związku partnerskiego (choćby nie było to państwo członkowskie) jako prawa właściwego dla skutków majątkowych takiego związku 26, dopuszczalność wyboru przez przyszłych małżonków zamieszkujących w państwie, które nie przewiduje małżeństw osób tej samej płci, dla ich stosunków majątkowych prawa innego państwa członkowskiego, które takie małżeństwa homoseksualne dopuszcza (o ile jeden z przyszłych małżonków jest obywatelem tego państwa) 27, a wreszcie przyjęcie założenia, że przepisy rozporządzenia dotyczącego ustrojów majątkowych małżeńskich miałyby także zastosowanie do małżeństw osób tej samej płci 28. Mając na uwadze przebieg toczącej się ostatnio dyskusji nad instytucjonalizacją związków partnerskich w Polsce czy dopuszczalnością małżeństw homoseksualnych w innych państwach członkowskich (np. w Wielkiej Brytanii i we Francji), można się spodziewać, że będzie trudno uzyskać akceptację wszystkich państw członkowskich dla proponowanych w projektach obydwu rozporządzeń rozwiązań. Może się więc okazać, że podobnie jak w przypadku rozporządzenia Rzym III obydwa projektowane rozporządzenia zostaną przyjęte w ramach wzmocnionej współpracy między państwami członkowskimi, które w swoim prawie krajowym wprowadziły już przepisy dotyczące związków partnerskich (w tym także osób tej samej płci) oraz dopuściły małżeństwa homoseksualne 29. W odniesieniu do projektowanego rozporządzenia ustanawiającego europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym należy podkreślić, że wspomniany projekt uzupełnia przyjęte już w prawie europejskim środki służące ułatwieniu egzekwowania orzeczeń sądowych wydanych w jednym państwie członkowskim w pozostałych państwach członkowskich, m.in. przez zniesienie exe- 26 Zob. art. 15 i 16 projektu rozporządzenia dotyczącego związków partnerskich. 27 Możliwość taka wynika z art. 16 lit. c projektu rozporządzenia dotyczącego ustrojów majątkowych małżeńskich. 28 Zob. komunikat Komisji Europejskiej Wyjaśnienie sytuacji prawnej w zakresie praw własności par międzynarodowych, KOM(2011) 125, s. 6, w którym stwierdzono: Ponieważ zarówno związek małżeński, jak i zarejestrowany związek partnerski, może w zależności od przepisów państwa członkowskiego zostać zawarty przez osoby przeciwnej płci albo osoby tej samej płci, płeć partnerów nie ma znaczenia w omawianych wnioskach. 29 Jak podkreśla P. Mostowik, Jak nie ujednolicać, s. 19, przyjęcie niektórych proponowanych w projektach rozwiązań może jednak wywoływać negatywne skutki także w państwach, które dopuszczają związki partnerskie i małżeńskie osób tej samej płci. 26

26 Wprowadzenie quatur. Projekt reguluje wydawanie nakazu zabezpieczenia zarówno przed wszczęciem postępowania rozpoznawczego, jak i w jego toku, a nawet po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia sądowego lub zawarciu ugody. Ponadto wprowadza procedurę uzyskiwania przez powoda informacji o rachunku bankowym pozwanego od właściwego organu państwa członkowskiego wykonania oraz reguluje wykonanie nakazu zabezpieczenia, w tym obowiązki banku (instytucji kredytowej) prowadzącego rachunek po doręczeniu nakazu. 4. Zamieszczone w zbiorze akty prawne i projekty oparte są na ich oficjalnych polskich wersjach, przygotowanych przez służby translatorskie Unii Europejskiej. Uwzględniono także oficjalne sprostowania do ogłoszonych już aktów prawnych. Należy jednak pamiętać, że przy dokonywaniu wykładni przepisów prawa europejskiego powinno się uwzględniać wszystkie wersje językowe danego aktu 30. Kraków, 1 września 2013 r. Prof. dr hab. Jerzy Pisuliński 30 Na różnice między polską wersją językową a innymi wersjami językowymi niektórych przepisów rozporządzenia 650/2012 zwraca uwagę A. Wysocka-Bar, Prawo właściwe, s. 915 i 925. Przykładem może być art. 23 ust. 1, który w wersji angielskiej stanowi The law determined pursuant to Article 21 or Article 22 shall govern the succession as a whole, w wersji niemieckiej Dem nach Artikel 21 oder Artikel 22 bezeichneten Recht unterliegt die gesamte Rechtsnachfolge von Todes wegen, w wersji francuskiej La loi désignée en vertu de l article 21 ou 22 régit l ensemble d une succession, natomiast w wersji polskiej mowa jest o ogóle spraw dotyczących spadku zamiast o całości spraw dotyczących dziedziczenia (podkreślenia w cytatach wprowadzone przez autora). Zob. także przypis