DZIESIĘĆ DZIAŁAŃ MORALNYCH

Transkrypt

1 Jasne światło nauk Buddy korzystne dla wszystkich istot Zasady postępowania w Buddyźmie: DZIESIĘĆ DZIAŁAŃ MORALNYCH KENCZEN THRANGU RINPOCZE Gesze Larampa Książka ta stanowi część serii na temat podstawowych nauk Buddyzmu Namo Buddha Publications 1

2 Książka ta nie posiada zastrzeżonych praw autorskich, aby mogła być kopiowana przez ośrodki buddyjskie. Publikacja Namo Buddha Publications 1399 Kalmia Avenue Boulder, CO USA Tel.: (303) Odwiedź stronę internetową Rinpoczego: Tytuł oryginału "Buddhist Conduct: The Ten Virtuous Actions" by Kenchen Thrangu Rinpoche, Geshe Lharampa. Tłumaczenie na język polski Janusz Czura {V } Spis treści 2 Podziękowania 3 Rozdział 1 Wprowadzenie do zasad postępowania w Buddyźmie 4 Tabela Podsumowanie dziesięciu działań moralnych 5 Rozdział 2 Moralne działania ciała 9 Tabela Dziewięć przeszkód do wyzwolenia 10 Rozdział 3 Moralne działania mowy 13 Rozdział 4 Moralne działania umysłu 15 Zakończenie 15 Pytania 18 Glosariusz 19 Krótka Biografia Thrangu Rinpoczego Podziękowania Chcemy złożyć podziękowania Gaby Hollmann za wykonanie transkrypcji i redakcji. Dziękujemy również Jean Johnson za przejrzenie książki i wykonanie korekty. Nota techniczna Słowa o charakterze technicznym podane są w italice, gdy pojawiają się po raz pierwszy, by poinformować czytelnika, że można je znaleźć w glosariuszu. Jeśli napotkasz na nieznane terminy, polecam internetowe słowniki pojęć Buddyjskich (na przykład: czy Wikipedię. (przyp. tł.) 2

3 Rozdział 1 Wprowadzenie do zasad postępowania w Buddyźmie W praktyce Buddyjskiej mamy pogląd, medytację i zasady postępowania. W tej książeczce zbadamy postępowanie Buddysty. W systemie tybetańskim są trzy główne rodzaje lub aspekty postępowania. Pierwszym są ślubowania Praktimoksza, które występują w hinajanie i są praktykowane przez wyświęconych mnichów i mniszki. Zawierają one kilkaset reguł. Następnie jest postępowanie bodhisatwów, którzy są praktykującymi na ścieżce mahajany i którzy ślubowali pomagać wszystkim istotom osiągnąć oświecenie zanim sami osiągną ten stan. W końcu jest postępowanie praktykującego wadżrajanę, które jest oparte o ślubowania i zobowiązania pewnych praktyk. Niezależnie, który z typów ślubowań przyjmujemy, jest dziesięć spraw, których należy unikać lub które porzucamy oraz dziesięć spraw do praktykowania. Należy unikać dziesięciu negatywnych lub niemoralnych działań, ponieważ są one szkodliwe dla siebie i dla innych. Należy też praktykować dziesięć pozytywnych lub moralnych działań, ponieważ są one korzystne dla siebie i dla innych. Tych dziesięć moralnych i niemoralnych działań podzielonych zostało na trzy poziomy postępowania: ciała, mowy i umysłu. Są w nich dwa rodzaje zaleceń, pierwszy jest nazywany: "prostymi praktykami dobrego postępowania ciała, mowy i umysłu," a drugi "szczególnymi praktykami dobrego postępowania ciała, mowy i umysłu." Prostą praktyką dobrego postępowania jest to, gdy ktoś uświadamia sobie wady wykonywania negatywnych czynów i po prostu powstrzymuje sie od ich wykonywania. Szczególną praktyką dobrego postępowania jest to, gdy ktoś nie tylko powstrzymuje się od wykonywania tych negatywnych działań, lecz praktykuje też działania pozytywne. W terminach prostego dobrego postępowania powstrzymuje się on od trzech negatywnych działań ciała, czterech negatywnych działań mowy i trzech negatywnych działań umysłu. 3

4 Podsumowanie Dziesięciu działań moralnych Można przyjąć śluby nieczynienia pewnych spraw na jeden lub trzy dni, miesiąc itd., jako praktyczne ćwiczenie w medytacji. Osoby wyświęcone przyjmują wszystkie dziesięć ślubowań (na tak długo jak są w zakonie). Jeśli ktoś przyjmuje ślubowanie i je utrzymuje, uzyskuje z tego działania pozytywną karmę. Jeśli ktoś po prostu nie wykonuje negatywnych działań, jak zabijania, lecz nie przyjmuje ślubowania, wtedy nie uzyskuje z tego żadnej pozytywnej karmy (lecz oczywiście nie zbiera też żadnej negatywnej karmy jaka byłaby spowodowana zabijaniem). 1. Nie zabierać życia 2. Nie zabierać tego, co nie zostało dane 3. Unikać nieprawidłowego zachowania seksualnego 4. Nie oszukiwać 5. Unikać obmawiania 6. Unikać nieuprzejmych słów 7. Unikać pustej mowy 8. Unikać myśli o chciwości 9. Nie być złośliwym 10. Unikać nieprawidłowego poglądu 4

5 Rozdział 2 Moralne działania ciała PIERWSZE DZIAŁANIE MORALNE: NIE ZABIERAĆ ŻYCIA Pierwszym negatywnym działaniem ciała jest zabijanie. Musimy porzucić zabieranie życia. Muszą być obecne cztery czynniki by sprawić czyn zabijania pełnym - i przez to negatywnym. Musi być obecny podmiot działania, jego intencja, samo faktyczne działanie, które musi być zakończone. Jeśli te wszystkie cztery aspekty działania nie są obecne, wtedy zabijanie nie musi być koniecznie negatywnym czynem. PODMIOT DZIAŁANIA Aby nastąpił czyn zabójstwa, musi być faktyczny podmiot lub istota, która zostanie zabita. Może to być każdego rodzaju żywa istota od małego owada do dużego zwierzęcia. Musi ona być zdolna do doświadczania odczuć i cierpienia. Są religie (takie jak Dżainizm), które nauczają, że rośliny mają umysł i dlatego uważają rośliny za czujące istoty, które nie powinny być zabijane. Lecz Budda nauczał, że tak nie jest. Gdy mówimy o niezabijaniu, odnosimy to do wszelkiego rodzaju zwierząt, które mają umysł i mogą doświadczać cierpienia. Nie dotyczy to też nieożywionych obiektów takich jak kamienie i tak dalej. Tak więc, by czyn zabójstwa był w pełni negatywny, musi on być skierowany przeciwko prawdziwie żyjącej istocie, która ma umysł. INTENCJA By jakieś zdarzenie było negatywnym czynem zabójstwa, musi być obecny drugi czynnik: intencja. Ktoś musi mieć motywację skrzywdzenia danej istoty, by weszło ono w kategorię zabójstwa. Na przykład myślimy: "Ten człowiek wyrządzi mi krzywdę" lub "Jest on niebezpieczny i dlatego chcę go zabić." Ktoś może zabić ze złości i chęci uczynienia krzywdy. Może to też wykonać z motywacją pożądania, na przykład myśląc: "Jeśli zabiję tę istotę, wtedy będę miał pożywienie, odzież, przyjemność i dobrze się zabawię." Po czym rozmyślnie ją zabija. Zabójstwo może też nastąpić z niewiedzy, jak przy ofiarowaniu zwierzęcia ze względów religijnych, przy następującym myśleniu: "Jeśli zabiję to zwierzę, będzie to dobre i korzystne, ponieważ tak powiedziano w pismach." Niemniej jednak nie jest to dobrą intencją, jest to zabójstwem motywowanym przez niewiedzę. Jeśli niema świadomości, że zabija się czującą istotę, wtedy niema negatywnego skutku pochodzącego z wykonania czynu zabójstwa. Musi tu być wiedza i intencja. W rzadkich sytuacjach zabójstwo następuje z dobrej motywacji i nie będzie wtedy negatywnego rezultaty tego działania. Było tak na przykład w przypadku Buddy, który w poprzednim życiu był kapitanem na morskim statku. W tym czasie można było odbywając morską wyprawę zdobyć olbrzymią fortunę w klejnotach. Było to bardzo niebezpieczne i można było przypłacić to życiem. Była to ryzykowna 5

6 przygoda, i można było z niej powrócić z bogactwem lub wcale nie powrócić. Gdy organizowano wyprawę, potrzebny był doświadczony przewodnik do prowadzenia okrętu, a Budda, który nosił wtedy imię "Odwaga" był takim kapitanem. Poprowadził on statek z 500 kupcami na wyprawę w celu zdobycia klejnotów, lecz był wśród nich ktoś bardzo negatywny, kto rozzłościł się na wszystkich. Człowiek ten miał zamiar zrobić dziurę w dnie okrętu i zatopić wszystkich kupców i nie dbał przy tym o to, że sam zginie. Lecz kapitan Odwaga zauważył to i pomyślał: "Jeśli go zabiję, wtedy ocalę innych kupców. Będę musiał przyjąć negatywny skutek zabójstwa, lecz niema znaczenia co ze mną będzie. Muszę ocalić życie wszystkich kupców, a tego człowieka od zebrania tak negatywnej karmy." Z taką motywacją, kapitan Odwaga uderzył go w głowę toporem, w wyniku czego człowiek ten zmarł. Ze względu na dobrą motywację, czyn ten nie spowodował jego negatywnej karmy. Zabił on jednego człowieka, lecz ocalił życie 500 ludzi, był więc dlatego dobrym czynem, zamiast być negatywnym. Choć czyn może być zabójstwem, może nie być negatywnym działaniem. Jest tak z powodu jego motywacji. SAMO DZIAŁANIE Tak jak konieczny jest podmiot i motywacja, musi być trzeci czynnik, podjęcia czynu zabójstwa. Znaczy to, by dany czyn był negatywnym czynem zabójstwa, pomimo posiadania zamiaru zabicia kogoś, działanie to musi być wykonane i ktoś musi umrzeć w rezultacie tego działania. Tak więc, można mieć zamiar zabójstwa i wykonać sam czyn, lecz dana osoba ta może być uleczona w wyniku postępowania medycznego i tak dalej. Może się też zdarzyć, że ofiara nie umrze, pomimo, że zrobiono wszystko, co możliwe by ją zabić. Możliwe jest więc niedoprowadzenie do faktycznego zabójstwa. Podczas gdy zamiar zabójstwa jest oczywiście negatywnym czynem, nie staje sie on rzeczywistym czynem zabójstwa. Aktem zabójstwa nie jest też niewykonany, choć wydany, rozkaz zabójstwa. Musi być jasne, że usiłowanie takiego czynu jest negatywnym działaniem, który prowadzi do negatywnej karmy, lecz jeśli nie zostanie ono uwieńczone sukcesem, nie stanie się bardzo negatywnym czynem zabójstwa. Wszystkie cztery czynniki muszą być obecne by razem stanowiły rzeczywisty czyn zabójstwa. Znaczy to, że można uniknąć czynu zabójstwa przez uniknięcie działania, które posiada wszystkie cztery czynniki. Przez unikanie ich praktykuje się dobre postępowanie. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA RATOWANIA ŻYCIA Jest też szczególne dobre postępowanie, w przypadku którego nie tylko unikamy zabijania innych istot, lecz faktycznie ratujemy życie innych istot, które są w niebezpieczeństwie. Tą szczególną praktyką jest faktyczne ratowanie życia innych istot. Jest ona szczególna i nadrzędna w stosunku do prostej praktyki dobrego postępowania. Unikanie zabijania i ratowanie życia innych istot jest pierwszym z dziesięciu dobrych działań. POWÓD Ogólnie, zabijanie jest bardzo negatywnym czynem. Przyczyną jego wielkiej negatywności jest, że czujące istoty kurczowo trzymają się swego ciała i swego życia. Wszystkie przejawy w tym świecie istnieją z powodu posiadania przez nie życia. Jeśli ich życie się kończy, wtedy wszystkie przejawy świata (ich zasoby i stan posiadania) będą dla nich stracone. Z tego powodu życie ludzkie jest bardzo cenne dla danej 6

7 osoby. Utrata życia powoduje wielkie cierpienie i dlatego zabijanie jest tak poważnym czynem. DRUGI CZYN MORALNY NIE ZABIERANIE TEGO, CO NIE ZOSTAŁO DANE Najcenniejszą rzeczą dla czującej istoty jest jej życie. Zasoby i stan posiadania są drugą z kolei najważniejszą sprawą. Ponieważ życie jest bardzo ważne, istota ludzka znosi mnóstwo trudności dla tego, co posiada dla podtrzymania życia. Jest to też prawdą dla zwierząt. Choć zwierzęta nie mają przywiązań do złota i klejnotów, mają one wciąż silne przywiązanie do pożywienia i innych rzeczy, które postrzegają jako konieczne dla podtrzymania swego życia. Boją się, że bez tych rzeczy nie będą w stanie żyć i dlatego myślą, że muszą je mieć. Widzimy, że pewne istoty mają większe przywiązanie do rzeczy niż inne. Powinniśmy używać rzeczy, które są naszą własnością i nie brać własności innych ludzi siłą czy przez oszustwo. Jeśli ktoś zabiera rzeczy należące do innych, spowoduje ich cierpienie i będzie to dla nich szkodliwe. Krzywdzi on też samego siebie, ponieważ rezultat jego działań z pewnością do niego powróci. Z tego powodu powinno się unikać kradzieży i spełniać pozytywne czyny niedokonywania kradzieży. Jest wiele kategorii kradzieży lub brania, co nie zostało dane. Jak zostało to wyjaśnione w odniesieniu do zabijania, są cztery aspekty tego czynu. Jest to podmiot, motywacja, działanie i wykonanie. PODMIOT Podmiotem negatywnego czynu kradzieży jest zabranie czegoś, co jest własnością kogoś innego. Dany obiekt musi posiadać właściciela, który musi myśleć: "Ta rzecz jest moja. Należy ona do mnie i jest moją własnością." Musi on też mieć pewna wartość. Jeśli nie ma on wartości dla tej osoby i strata nie robi dla niej żadnej różnicy, wtedy zabranie tego nie jest negatywnym czynem. Podobnie, jeśli jest coś, co jest niczyją własnością, wtedy zabranie tego nie jest negatywne lub szkodliwe. W przeszłości były religie w Indii, które podawały, że jeśli coś się zyskuje, musi to być dane przez inną osobę. Dlatego nauczały one, że kradzieżą jest wypicie nawet niewielkiej ilości wody w odludnym miejscu, ponieważ zabieramy coś, co do nas nie należy. Lecz Budda powiedział, że nie jest to negatywnym działaniem. Powiedział, że tylko wtedy jest ono negatywne, jeśli zabierzesz coś, co jest własnością innej osoby i gdy zrobisz to bez jej zgody. INTENCJA Motywacja znaczy, że ktoś musi mieć myśl: "Jest tu rzecz, która należy do kogoś innego i zabiorę ją w taki sposób, by on tego nie zobaczył" lub "Chcę tej rzeczy, więc użyję siły by ją mu zabrać, nawet, jeśli on sam nie chce bym ją miał." Może ona być jeszcze inaczej sformułowana: "Chcę mieć tę rzecz, więc oszukam jej właściciela by ja uzyskać. Powiem mu różne kłamstwa i użyję sposobów, by ją otrzymać od tej osoby." W ostatnim przypadku kradzież nie jest dokonana wprost, a następuje to przez niebezpośrednie środki, tak, że w efekcie otrzymujemy coś od pewnej osoby. Są to myśli, jakie mamy przy niemoralnym działaniu. Jeśli brak motywacji, takie działanie nie jest działaniem szkodliwym, dającym w rezultacie negatywną karmę. Może się na przykład zdarzyć, że ktoś zabierze coś przez pomyłkę, ponieważ dwa przedmioty wyglądają podobnie i odchodzi z rzeczami, które nie należą do niego. Nie jest to negatywnym czynem, ponieważ nie było tam motywacji kradzieży. Ktoś inny może pomyśleć: "To należy do mego przyjaciela, którego tu teraz niema. Jest on moim bardzo dobrym przyjacielem i nie będzie on miał nic przeciwko, jeśli to wezmę." Zabranie tej rzeczy nie jest też negatywnym działaniem, ponieważ niema tu 7

8 motywacji kradzieży. Można też pomyśleć: "Ta rzecz ma tak małe znaczenie i nikt naprawdę nie dba czy to ją zabiorę." Z taką motywacją działanie to nie jest też negatywne. Musi istnieć motywacja kradzieży by ten czyn był negatywny. Spełniamy dobry czyn unikania motywacji do kradzieży przez unikanie takich myśli. SAMO DZIAŁANIE Trzecią cechą charakterystyczną pełnego negatywnego działania jest faktyczne zastosowanie tych myśli do wykonania działania, w czasie którego ktoś realizuje intencję kradzieży przez siłę lub oszustwo. Podobnie jak w przypadku czynu zabójstwa, są trzy rodzaje działań, które w efekcie dają kradzież: pierwszą jest osobista kradzież, druga to sytuacja, gdy ktoś inny kradnie dla ciebie, trzecią z nich jest radość z tego, że ktoś inny kradnie. Nie trzeba więc być osobiście zaangażowanym w kradzież, lub mieć z tego korzyści. WYKONANIE DZIAŁANIA Czwartym czynnikiem jest faktyczne wykonanie działania. Można mieć motywację kradzieży i wykonania działania, lecz sama kradzież może się faktycznie nie powieść. Jeśli nie jesteśmy w stanie dokonać tego, co zamierzaliśmy, nie uzyskamy pełnego negatywnego skutku wynikającego z tego działania. Z drugiej strony, jeśli uzyskaliśmy zamierzony cel i pomyślimy: "Był to rabunek za pomocą oszustwa," występuje tu spełnienie działania i otrzymujemy przez to jego negatywny rezultat. Jeśli ktoś nie wykonał w pełni zamierzonego działania i ta myśl nie pojawi się w jego umyśle, rezultat będzie mniej negatywny. Jeśli obecne są wszystkie czynniki, wtedy wykonane jest negatywne działanie. Jeśli można tego uniknąć i porzucić to pełne negatywne działanie, spełnia się prostą praktykę dobrego działania, w tym przypadku niekradzenia. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: DAWANIE INNYM Szczególną praktyką jest nie tylko porzucenie aktu kradzieży, lecz również wykonanie szczególnego czynu dawania innym. Mogą być dwa jego rodzaje: czysty i nieczysty. Czysty czyn dawania jest dobrym działaniem i dawanie jest wtedy naprawdę korzystne dla osoby to wykonującej. Nieczysty czyn dawania wydaje się być dobrym działaniem, lecz faktycznie nim nie jest, bo jego rezultaty są szkodliwe. Na przykład, gdy ktoś ma nieczystą motywację, daje on komuś pewną rzecz myśląc: "To zaszkodzi osobie, której to daję." Jest to nieczysta motywacja, która sprawi czyn dawania nieczystym. Sam podarowany obiekt może też być nieczysty, na przykład, gdy jest to broń lub trucizna. Takie rzeczy są nieczyste, ponieważ poprzez ich użycie spowodują szkodę otrzymującego lub kogoś innego. Jeśli na przykład zostaje komuś podarowana rzecz z myślą: "Ten podarunek będzie dla niego korzystny w przyszłości," to dobra myśl. Lecz jeśli wynikiem tego będzie nieszczęście i cierpienie, był to nieczysty obiekt. Podarowany przedmiot powinien też być twoją własnością. Może się zdarzyć, że są inni ludzie, którzy maja prawo zdecydować, co powinno się zrobić z daną rzeczą. Jeśli sam zdecydujesz: "Myślę, że będzie w porządku, jeśli się jej pozbędę," osoba, która ma do niej prawo może przez to być nieszczęśliwa. Jest to przypadkiem niewłaściwego obiektu hojności. By działanie było dobrym, motywacja musi być czysta i obiekt musi też być czysty. Dotyczy to obiektów nieożywionych. Jeśli chodzi o żywe istoty, 8

9 działanie powinno być korzystne, takie by nikomu nie szkodziło. Jeśli wszystkie aspekty są poprawne, wtedy jest to szczególny i dobry czyn dawania. TRZECI CZYN MORALNY: UNIKANIE NIEPRAWIDŁOWEGO ZACHOWANIA SEKSUALNEGO Mówi się, że życie jest najważniejsze dla żyjącej istoty. Tym, co jest następnie najważniejsze dla istot ludzkich są rzeczy będące ich własnością. Dalej, najważniejsi są dla nich towarzysze ich życia, ci, których oni kochają. Powinno się unikać szkodzenia osobie szkodząc jej życiu, musimy unikać sprawiania im cierpień przez zabieranie ich własności. Nie jest dobrze, jeśli kochana przez nas osoba jest nieszczęśliwa. Nie jest też dobrze, jeśli sprawiamy, że cierpi towarzysz innej osoby. Należy dlatego unikać powodowania cierpień i smutku innych, przez swoje niewłaściwe postępowanie seksualne. Analiza jest tu taka sama jak dla omówionych już czynów: jest podmiot działania, jest nim ktoś, kto nie jest naszym towarzyszem życia. Występuje motywacja, którą w tym wypadku jest zaspokojenie swych pragnień lub życzenie uczynienia szkody. Motywacją może być też wykonanie działania z pozycji stanu niewiedzy. Trzecim czynnikiem jest faktyczne wykonanie tego działania. Czwartym czynnikiem jest to, że jeśli czyn jest wykonany z powodu wymienionych czynników motywujących, wtedy doświadczy się skutków wykonania negatywnego czynu. Dlatego powinno się unikać nieprawidłowego zachowania seksualnego. Wtedy nasz partner nie będzie nieszczęśliwy i zmartwiony, lecz będzie miał spokój umysłu, a inni ludzie nie będą mieli cierpień, trudności i zmartwień. W swym obecnym i przyszłym życiu nie napotka na trudności i problemy wskutek swego działania. Zamiast tego będzie spokój i szczęście. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: PRZYJĘCIE ŚLUBOWANIA Przyjęcie ślubowania nieangażowania się w nieprawidłowe działanie seksualne jest szczególną praktyką dotyczącą seksu. REZULTATY ANGAŻOWANIA SIĘ W DOBRE ZACHOWANIE CIAŁA Unikanie trzech fizycznych negatywnych działań zabijania, kradzieży i nieprawidłowego zachowania seksualnego jest klasyfikowane jako "dyscyplina" lub szila w sanskrycie, co znaczy "chłód." W Indii jest bardzo gorąco i chłód jest tam uważany za bardzo przyjemny. Utrzymywanie poprawnego zachowania znaczy, że należy być uważnym i kontrolować swoje działania. Rezultatem jest doświadczanie spokoju, a umysł staje się bardzo zrelaksowany i beztroski. Jest to bardzo przyjemny stan. Jeśli utrzymuje się poprawne zachowanie, nie doświadcza się trudności i problemów spowodowanych angażowaniem się w negatywne postępowanie. Ponieważ umysł jest spokojny, zrelaksowany i otwarty, dana osoba też czuje się zrelaksowana i jest w dobrym stanie fizycznym. Dlatego jest nazywane szilą w sanskrycie lub "poprawnym postępowaniem." Jest to unikaniem trzech negatywnych działań fizycznych zabijania, kradzieży i zdrady seksualnej. 9

10 Dziewięć przeszkód do wyzwolenia (Te przeszkody są częścią innego systemu i nie są omówione w tekście. Są to niezdrowe cechy jakie można posiadać i jest tu wskazane dlaczego są one negatywne.) Przeszkoda: Stanowi Przeszkodę do: 1. Namiętność Pragnienia opuszczenia samsary 2. Złość lub agresja Równowagi umysłu 3. Duma Widzenia siebie jako posiadającego wady 4. Niewiedza Widzenia prawdziwej natury zjawisk 5. Niepoprawny pogląd Realizacji niejaźni jaźni 6. Negatywne zachowanie Wejścia na prawdziwą ścieżkę 7. Niezdecydowany umysł Wejścia na poprawną ścieżkę 8. Zazdrość lub zawiść Pomagania czującym istotom 9. Sknerstwo Hojności na ścieżce 10

11 Rozdział 3 Moralne działania mowy CZWARTE DZIAŁANIE MORALNE: NIE OSZUKIWAĆ Moglibyśmy pomyśleć, że przez okłamanie czy oszukanie kogoś możemy łatwo zyskać to, co chcemy. Faktycznie, tworzymy przez to wyłącznie problemy dla siebie w tym życiu i przyszłych wcieleniach. Sakja Pandita powiedział, że gdy ktoś kłamie, myśli on, że oszukuje kogoś innego, podczas gdy faktycznie nie oszukuje on nikogo prócz samego siebie. Jeśli okłamujesz innych i myślisz: "Teraz ich oszukałem," nie będą ufać temu co powiesz w przyszłości, kiedy uświadomią sobie, że kłamałeś. Gdy powiesz coś później, nie będą cię słuchać, a pomyślą "Niema sensu by słuchać tego, co mówi, bo wcześniej mnie okłamał." Jeśli ktoś zawsze mówi prawdę, inni myślą: "Muszę uważnie słuchać tego, co mówi, bo jest to prawdziwe, ważne i dobre." Jeśli ktoś kłamie, ludzie myślą "Niema sensu go słuchać, bo to bez znaczenia i nikomu nie przynosi korzyści. Słuchanie go ma tyle sensu, co słuchanie echa." Zatem, kogo będziesz okłamywał, gdy będziesz miał zamiar kłamać? Nie będziesz okłamywał kogoś, kto nie darzy cię zaufaniem i w żadnym wypadku ci nie uwierzy. Osoba, którą okłamujesz to ktoś, kto ci ufa, kto cię lubi, kto myśli, że to, co mówisz jest prawdą. Jedynie taką osobę możesz okłamać, bo ta osoba ci wierzy i dlatego faktycznie zostanie oszukana. Prócz tego, ta osoba uświadomi sobie, że ją oszukałeś, co znaczy, że stracisz jej zaufanie. Więc w przyszłości nie uwierzy w to co powiesz, lecz pomyśli "Wierzyłem w to co mówił, lecz tylko mnie okłamywał. Niema sensu go słuchać." W ten sposób oszukasz tylko siebie samego, ponieważ stracisz zaufanie innych. Jeśli chcesz czegoś dokonać, nie będziesz w stanie tego zrobić, bo ludzie nie będą wierzyć w to, co mówisz. CZTERY CZYNNIKI Raz jeszcze, są cztery czynniki, które sprawiają czyn negatywnym i których należy unikać: Podmiotem czynu kłamstwa musi być osoba lub istota, która rozumie co mówisz, nie zwierzę lub kamień. Musi to być ktoś, kto rozumie. Motywacja kłamstwa nie odnosi się do mówienia czegoś dla żartu, czy dla rozśmieszenia. To motywacja zamiaru oszukania kogoś. Faktycznym czynem jest powiedzenie kłamstwa z motywacją oszukania kogoś. Jeśli ktoś kłamie z powodu niewiedzy, myśląc, że coś jest prawdą i mówi to komuś innemu, nie jest to kłamstwem, ponieważ motywacja musi mieć intencję. Spełnienie czynu jest wtedy, gdy mówisz coś kłamliwego, niezależnie czy osoba, która słucha wierzy w to czy nie. Działanie jest wykonane i nastąpi negatywny skutek powiedzenia kłamstwa. Tak więc, przez unikanie czynu powiedzenia kłamstwa, wykonuje się zwykłe dobre działanie. 11

12 SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: MÓWIENIE PRAWDY Konieczne jest posiadanie bardzo czystego zrozumienia i mądrości by móc się angażować w szczególną praktykę mówienia prawdy. Ogólnie mówiąc, mówienie prawdy jest bardzo ważne i dobre. Czasem jednak powiedzenie prawdy może spowodować problemy i trudności. W takich przypadkach ważne jest by nie powiedzieć prawdy. Jeśli z dobrą motywacją powiemy komuś prawdę, można spowodować, że ta osoba się rozzłości, co może być powodem rozdźwięków pomiędzy ludźmi lub może ich skrzywdzić. Dlatego w takich sytuacjach nie należy mówić prawdy. Zamiast tego należy skłamać, lecz z motywacją by to kłamstwo było to korzystne i pomocne dla osoby, której je mówisz, lub by przyniosło ono korzyść pewnej osobie lub większej ilości osób. Sytuacja mówienia kłamstwa z motywacją dania komuś pomocy nie jest negatywnym działaniem, podczas gdy powiedzenie kłamstwa by oszukać jest negatywnym działaniem. Dotyczy to też mówienia prawdy. Jeśli mówisz prawdę z negatywną motywacją, będzie to szkodliwe i nie jest dobrym działaniem. PIĄTE DZIAŁANIE MORALNE: UNIKANIE OSZCZERSTW Załóżmy, że jest dwoje ludzi, którzy się nawzajem lubią i że ktoś z powodu dumy, złości lub zawiści (z taką motywacją) ma ochotę powiedzieć coś, co zwróci ich przeciwko sobie. Jest to działanie oszczercze lub powodująca rozdźwięki mowa. Podmiotem tego działania jest dwoje ludzi, którzy są dla siebie przyjaźni. Motywacją jest duma, złość lub zawiść i chęć zwrócenia tych ludzi przeciwko sobie, ponieważ jest ktoś, kto myśli, że z tego skorzysta. Faktycznym działaniem jest powiedzenie czegoś, co zwróci tych ludzi przeciwko sobie. Spełnienie tego działania następuje, gdy powstaje konflikt pomiędzy tymi osobami. Jest to działanie, którego należy unikać. Porzucenie mowy, która zwraca ludzi przeciwko sobie jest prostą praktyką. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: POWODOWANIE BLISKOŚCI LUDZI Powodowanie, że ludzie są razem lub usuwanie konfliktów jest szczególną praktyką. Dwoje ludzi może być w konflikcie i ktoś godzi ich mówiąc: "Ta osoba nie ma zamiaru cię skrzywdzić i będzie bardzo dobrze, jeśli znów będziecie przyjaciółmi." Zbliżanie ludzi przy pomocy mowy jest szczególnym dobrym działaniem w odniesieniu do czynu oszczerstwa lub mowy powodującej rozdźwięki. 12

13 SZÓSTE DZIAŁANIE MORALNE: UNIKANIE NIEUPRZEJMYCH SŁÓW Szóstym negatywnym działaniem jest unikanie szorstkich lub nieuprzejmych słów. Podmiotem działania dla użycia szorstkich słów jest osoba, która rozumie to, co mówisz. Motywacją użycia szorstkich słów jest zwykle zawiść lub złość. Tak więc, działaniem jest faktyczne powiedzenie szorstkich słów innym ludziom, niezależnie czy są one prawdziwe czy nie, niezależnie czy będzie to powiedziane bezpośrednio czy domyślnie. Spełnieniem czynu następuje, gdy inna osoba słyszy to co mówisz i jest zdenerwowana lub nieszczęśliwa. Rezultatem powiedzenia do kogoś nieuprzejmych słów jest to, że stanie się on (lub ona) w przyszłości naszym wrogiem. Należy ich więc unikać, co jest zwykłym dobrym działaniem. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: UŻYCIE PRZYJEMNYCH SŁÓW Szczególną praktyką tego punktu jest użycie przyjemnych i uprzejmych słów, które czynią ludzi szczęśliwymi. Istnieje jednak wyjątek. Można powiedzieć coś w szorstki sposób z dobrą motywacją, ponieważ uprzejma mowa nie zawsze powstrzyma danej osoby od negatywnego postępowania. Posiadając motywację dania komuś pomocy trzeba czasem mówić szorstko, by nie zrobił on czegoś negatywnego. Jeśli jest to zrobione z dobrą motywacją i jeśli ta osoba przestanie wykonywać negatywne czyny i nauczy się kontroli, jest to korzystnym działaniem. Szorstkie słowa są korzystne, jeśli motywacją jest nie własna korzyść, a danie korzyści innym. Jeśli ktoś ma dobrą motywację dania pomocy i używa szorstkich słów, lecz to nie pomaga czy niema wpływu na drugą osobę, wtedy lepiej wcale ich nie używać. Lecz jeśli można przy ich pomocy dać komuś coś dobrego, wtedy jest to dobrym działaniem. SIÓDME DZIAŁANIE MORALNE: UNIKANIE PUSTEJ MOWY Podmiotem mowy pustej lub bez znaczenia jest ktoś, kto może zrozumieć to co mówisz. Jej motywacją jest posiadanie nieodpartej chęci ciągłego mówienia, złość, czy realizacja swych własnych pragnień. Faktycznym działaniem jest rzeczywiste wypowiadanie bezużytecznych lub nie dających niczego słów. Spełnieniem jest to, że druga osoba rozumie to, co mówisz, niezależnie czy to akceptuje czy nie. Jeśli ta osoba zaakceptuje to, co mówisz, wtedy, gdy jest to powiedziane ze złością, może to zwiększyć złość tej osoby. Jeśli zostało to powiedziane z powodu pragnienia, może to zwiększyć jej pragnienie i zawiść i tak dalej. Nawet, jeśli dana osoba nie akceptuje tego, co mówisz, zwiększy to jej emocje tak, że będzie to miało szkodliwy skutek, który tworzy negatywne okoliczności. Jeśli możemy uniknąć tego rodzaju mowy, unikamy przez to tworzenia szkód i negatywnych okoliczności. Może wystąpić sytuacja, która co z pozoru wygląda na pustą mowę, lecz może ona nie być negatywnym działaniem. Na przykład spotkając kogoś i chcąc mu sprawić przyjemność, zdarza sie, że 13

14 mówisz o sprawach, które zdają się być niekonieczne. Możesz mówić też o różnych sprawach by dać komuś coś dobrego. Może się też zdarzyć, że ktoś jest nieszczęśliwy i smutny i rozmawiasz z nim o różnych sprawach by poprawić jego nastrój. Motywacją tego jest danie tej osobie dobra. Jeśli ktoś "plecie trzy po trzy" z dobrą motywacją i ma to korzystny efekt, nie jest to negatywnym działaniem, a przeciwnie, jest to dobre. Jest to dobre nawet, jeśli nie jest to powodowane zamiarem dania szczególnego dobra, a po prostu by sprawić przyjemność i po to by ktoś był bardziej szczęśliwy. Jednym z działań bodhisatwy jest mówienie do ludzi w przyjemny i miły sposób, utrzymywanie z nimi konwersacji, która uczyni ich szczęśliwymi. Jedną z aktywności bodhisatwy są cztery działania, które przyciągają ludzi do dharmy. Drugim z nich jest mówienie w przyjemny sposób, tak by sprawiało to, że poczują się szczęśliwi. Dlatego, jeśli ktoś mówi to, co jest konieczne by sprawiać ludziom przyjemność i tym ich uszczęśliwiać, działanie to jest dobre, a nie negatywne. Unikanie niepotrzebnego mówienia jest prostym lub zwykłym działaniem. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: UŻYCIE MAJĄCEJ ZNACZENIE MOWY Szczególnym dobrym działaniem związanym z niepotrzebną mową jest, że gdy ktoś mówi, nie mówi on rzeczy bez znaczenia, a raczej, jego mowa jest zawsze pełna znaczenia. Tak więc, związanym z ta praktyką szczególnym dobrym działaniem jest, że to co ktoś mówi powinno zawsze być znaczące. 14

15 Rozdział 4 Moralne działania umysłu ÓSME DZIAŁANIE MORALNE: UNIKAĆ ZACHŁANNYCH MYŚLI Zachłanność jest pragnieniem rzeczy, które widzimy, a które należą do innych ludzi. Możemy ujrzeć osobę, która posiada rzeczy, majątek czy nawet pożądane cechy. Wyglądają one dobrze i atrakcyjnie i myślimy: "Chcę je mieć. Mogłyby być moje."to przyczyna negatywnego czynu zachłanności. Motywacja i czyn zachłanności są tym samym, ponieważ obie pochodzą z umysłu. Zwiększanie negatywnej motywacji chęci posiadania rzeczy, które należą do innych staje się podstawą dla wszelkiego rodzaju negatywnych czynów, ponieważ ta myśl wyraża się w działaniach ciała i mowy człowieka poprzez złość, pragnienie i tak dalej. Powoduje ona szkodę i poczucie nieszczęścia osoby posiadającej rzeczy, które ktoś inny chce posiadać. Powoduje też dla niej problemy. Powinno się zauważać, że niema prawdziwej korzyści z uzyskania żadnej z rzeczy, których pragniemy, ponieważ zadawalanie pragnień niema końca. Gdy ktoś chce jednej rzeczy i ją otrzyma, po tym przychodzi pragnienie drugiej rzeczy i następnych. Nigdy niema końca pragnieniu i w rezultacie popełniamy działania, które powodują kłopoty dla nas samych i dla innych. Powinniśmy myśleć "Dobrze, jestem przywiązany do rzeczy posiadanych przez innych, lecz nie da mi to nic dobrego, ponieważ pragnienie nigdy nie może być zadowolone i będę wciąż chciał coraz więcej. Przez to pragnienie zostanie stworzony brak szczęścia. Wtedy ta inna osoba też spowoduje moje problemy." Przez uświadomienie sobie tego widzimy, że najlepszą rzeczą do zrobienia jest unikanie zachłanności. Gdy przychodzi uświadomienie, że zachłanność jest czymś nieprawidłowym i gdy ja porzucamy, stanowi to proste dobre działanie. Jest to też szczególnym dobrym działaniem. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: BYCIE ZADOWOLONYM Szczególną praktyką dla przezwyciężenia zachłanności jest bycie zadowolony z tego co mamy. Jeśli jesteś zadowolony z tego co posiadasz, wtedy będziesz łatwo mógł osiągnąć cokolwiek czego chcesz dokonać. Co więcej, jeśli jesteś zadowolony nie będzie powodował kłopotów dla innych. DZIEWIĄTE DZIAŁANIE MORALNE: NIE BYĆ ZŁOŚLIWYM Drugą praktyką umysłu jest nie bycie złośliwym. Na przykład w złości lub zawiści życzymy by komuś innemu stała się krzywda, by cierpiał i miał trudności. To sytuacja, gdy myślimy: "Oby doświadczyli problemów." Życzenie by stała się komuś krzywda przez jego własne działanie lub działanie innych jest 15

16 negatywną motywacją, która wiedzie do coraz większej szkody. Ponieważ taka osoba nie ma czystej motywacji, inni ludzie zauważą to i jego złą wolę i zaczną jej nie lubić, zwracać się przeciwko niej i zaczną stawać się jej nieprzyjaciółmi. Zauważysz wtedy, że tracisz przyjaciół i że brak ci przyjaciół, którzy chcieliby ci pomóc. To negatywna motywacja zarówno dla siebie i jak i dla innych. Jeśli życzymy innym, by stała im się krzywda, wiedzie to do angażowania się we wszelkiego rodzaju sprawy, przez które można im szkodzić. Taka motywacja zawsze wiedzie do negatywnych rezultatów, co jest powodem, dla którego powinno się unikać złośliwości. Zachłanność i złośliwość zawarte są zarówno w pragnieniu jak i w złości. Są to negatywne działania. Jednak nawet w tej sytuacji może się zdarzyć, że ktoś pragnie zyskać majątek i posiadać rzeczy po to by pomagać innym. Tu pragnienie posiadania jest dobre i nie jest negatywne. Mówiąc o krzywdzeniu, może być ktoś, kto sprawia wiele szkody innym i ktoś inny, kto pragnie się go pozbyć w ten czy inny sposób, dać go w inne miejsce, spowodować aresztowanie, izolację czy nawet śmierć. Czynimy to by pomóc wielu ludziom. Zatem życzenie szkody takiemu człowiekowi nie jest negatywnym działaniem. DZIESIĄTE DZIAŁANIE MORALNE: UNIKANIE NIEPRAWIDŁOWEGO POGLĄDU Dziesiątym negatywnym działaniem, którego należy unikać jest mylny lub nieprawidłowy pogląd. Występuje ono gdy utrzymujemy błędną opinię na temat szczególnych spraw, takich jak Trzy Klejnoty (Budda, dharma i sanga). Może tu jednak nie chodzić o nauki dharmy, lecz o kogoś, kto ma dobrą motywację i kto daje nam dobrą radę mówiąc "To, co czynisz jest nieprawidłowe. Nie powinieneś tego czynić, i tak dalej." Jeśli zrozumiemy, że ta osoba ma dobrą motywację i że rada jest korzystna, będzie to dla nas korzystne. Lecz myślenie: "On mnie nie lubi i dlatego mówi mi coś nieprzyjemnego, bo próbuje sprawić by sprawy się dla mnie źle potoczyły" jest błędem i jeśli tak myślisz, nieprawidłowo widzisz sytuację. W tym przypadku dobra motywacja tej osoby jest marnowana i jego rada nie może nam pomóc. Staje się ona faktycznie źródłem szkody w tym, że ktoś zinterpretował ją jako będącą czymś szkodliwym dla siebie. Dlatego, jeśli otrzymujesz radę, nie powinieneś po prostu myśleć: "To złe i nieprawidłowe." Powinno się nie pozwalać sobie na łatwe wejście w mylne zrozumienie. Powinno się ją bardzo uważnie zbadać by zobaczyć czy jest korzystna i powiedziana z dobrą motywacją. Powinniśmy unikać błędnego pojmowania i mylnych poglądów. SZCZEGÓLNA PRAKTYKA: BADANIE I UCZENIE SIĘ ZROZUMIENIA Prowadzenie badania, analizy i rozumienie prawdy i prawdziwej natury rzeczy jest szczególną praktyką związaną z mylnymi poglądami. 16

17 ZAKOŃCZENIE W skrócie, są trzy negatywne działania ciała, cztery złe działania mowy i trzy negatywne działania umysłu. Dają one dziesięć negatywnych działań. Są też trzy dobre działania ciała, cztery dobre działania mowy i trzy dobre działania umysłu, co w sumie daje dziesięć dobrych działań. Jeśli praktykujemy dziesięć negatywnych działań, będzie to powodowało szkodę dla innych i będzie to nam szkodziło. Dlatego powinniśmy ich unikać. Podczas gdy praktykujemy dziesięć pozytywnych działań, będzie to korzystne dla nas i dla innych. Przez praktykowanie dziesięciu dobrych działań wszystko będzie się dobrze układało, będziemy w harmonii z innymi. Zatem, jeśli praktykujemy zgodnie z naukami dharmy, nie będzie to w sprzeczności ze zwykłym ludzkim życiem i nie będzie powodowało problemów. Faktycznie, działając w zgodności z dharmą, zwykłe ludzkie życie będzie miało korzystny przebieg i nie będzie powodowało problemów. Wykonywanie dobrych czynów i działanie w zgodności z dharmą będzie bardzo korzystne. Jeśli praktykujemy dobre postępowanie, jest to korzystne zarówno dla tego życia jak i dla następnego. Dobre postępowanie zwane jest w sanskrycie szila, co znaczy "przyjemny chłód." Nie uzyskamy tej cechy przez praktykowanie złych działań. Na przykład, mówiąc o zabijaniu, możemy mieć wroga i myśleć: "Dobrze, jeśli go zabiję, doprowadzi to do bardzo przyjemnej sytuacji. Będzie to bardzo dobre." Lecz zabijając wroga znajdziemy, że oczekiwane szczęście nie przychodzi. Możemy go zabić, lecz człowiek ten z pewnością ma przyjaciół i krewnych, którzy staną się naszymi nieprzyjaciółmi. Zatem raczej zwiększy to liczbę naszych nieprzyjaciół niż spowoduje ich zmniejszenie. Jeśli będziemy dobrze postępować i nie zabijemy wroga, liczba naszych wrogów w żaden sposób nie wzrośnie. Życie z dobrym postępowaniem, które jest w harmonii z dharmą znaczy, że to życie będzie miało przyjemny chłód i przyniesie dobre rezultaty dla przyszłego życia. Dlatego poprawne postępowanie zwane jest "szilą." Oczywiście, ważne jest praktykowanie medytacji i dharmy. Jest to ważne, bo poprzez to możemy przezwyciężyć zakłócenia emocjonalne i możemy zyskać wyzwolenie. Tak więc, praktyka dharmy jest bardzo ważna. Co jest podstawą dla praktyki dharmy? Jest nią dobre postępowanie ciała i mowy. Dlatego powinniśmy próbować utrzymywać dobre postępowanie ciała i mowy. Jest bardzo trudno mieć te wszystkie aspekty poprawnego postępowania w pełnym i doskonałym stopniu, lecz powinniśmy próbować by były one tak poprawne jak to możliwe dla naszej praktyki dharmy. To kończy nauki na temat dziesięciu działań moralnych. Pytania Pytanie: Co się zdarzy jeśli uratujesz życie pewnej osoby przez zabicie kogoś innego, a osoba, której uratowałeś życie zagraża życiu kogoś innego i ma zamiar go zabić i ty, z kolei interweniujesz i ją zabijasz by uratować życie tej następnej osoby? Rinpocze: Zależy to od okoliczności, od motywacji. Na przykład, jeśli osoba, która jest w niebezpieczeństwie jest krewnym lub przyjacielem człowieka, którego chcemy ocalić przez zabicie kogoś innego, może to mieć zły rezultat. Jeśli osoba w niebezpieczeństwie bycia zabitą jest kimś, kto może przynieść wiele dobra dla wielu ludzi i ktoś, kto ma zamiar ją zabić jest kimś, kto nie da nikomu żadnych 17

18 korzyści, można by wtedy pomyśleć: "Jest o wiele lepiej jeśli on umrze niż ta druga osoba." To dobra motywacja, ponieważ osoba, której życie jest zagrożone mogłaby pomóc wielu ludziom. Jeśli zła osoba zostanie zabita, nie będzie to złym działaniem, więc w ten sposób zależy to od motywacji. Pytanie: Więc w praktyce, trzeba by mieć wgląd bodhisatwy by zdecydować w jaki sposób działać? Mam wiele pomysłów na temat ludzi, którzy powinni być od razu wyeliminowani. Przeraziłem się, po pierwsze z mego powodu, a po drugie, ponieważ nie jestem zupełnie pewien czy mój wgląd w prawdę tej sprawy, jej dalekosiężne konsekwencje, jest zupełnie prawdziwy. Rinpocze: Jest niebezpieczeństwo zawarte w tym, że ktoś potrzebuje mądrości, która potrafi przewidzieć: "Zgoda, jeśli pozbędę się tej osoby, będzie to bardzo korzystne. Da to wielu ludziom szczęście i zapobiegnie spowodowaniu wielu szkód." Jeśli ktoś mógłby to zobaczyć i pozbyłby się tej osoby, nie byłoby to złym działaniem. Lecz pomyślenie: "Prawdopodobnie będzie to dobre jeśli ta osoba zostanie zabita," nie wystarcza. Nie można rzeczywiście być pewnym, że jeśli zabije się generała w armii, nie zostanie on zastąpiony przez inną osobę, która zrobi to samo. Byłoby to bezcelowym działaniem, czymś co nie da żadnych dobrych rezultatów. Trzeba mieć rzeczywiście pełną mądrość by wiedzieć, że jest to korzystne, a nie po prostu myśleć, że jest to prawdopodobnie korzystne. Pytanie: Jakie są rezultaty karmiczne przypadkowego zabójstwa, na przykład jeśli ktoś prowadząc samochód potrąca przechodnia, który wszedł na jezdnię? Rinpocze: Nie sądzę by zła karma była wynikiem przypadkowego zabójstwa w wypadku samochodowym, ponieważ kierowca nie ma zamiaru popełnienia zabójstwa. Brak tu motywacji. Nie dokonał on też czynu mającego na celu zabicie innej osoby, a było to raczej pomyłką. Dlatego nie powinno być dla niego złego skutku. Ktoś mógłby jechać drogą i zobaczyć osobę przechodzącą przez ulicę. Gdyby zdenerwował się i krzyknął "Co robisz na drodze?" i następnie uderzył w przechodnia, byłby tu zły rezultat, ponieważ jest tu motywacja złości. Pytanie: Rinpocze, co myślisz o kimś, kto prosi i uśmiercenie, ponieważ jest bardzo chory? Rinpocze: Miałoby to negatywne konsekwencje, bo ta osoba doświadcza dużego cierpienia spowodowanego chorobą, lecz wciąż ma nadzieję, że stan jej zdrowia może się poprawić i doświadczy w przyszłości szczęścia. Zabicie jej byłoby działaniem spowodowanym niewiedzą, byłoby to zabójstwo nie będąc świadomym, że ma on wciąż nadzieję, że może sie uwolnić od cierpienia. Ktoś w głębokiej depresji mógłby powiedzieć: "Zabij mnie, proszę." W tym momencie mogło by się wydawać, że zabicie tej osoby jest uczynieniem czegoś dobrego. Lecz zawsze istnieje możliwość, że zostanie on uleczony i znajdzie szczęście w przyszłości. Nawet choć ta osoba ma takie życzenie, może ona zmienić decyzję w chwili gdy ją zabijasz: "Oj, myślę, że się pomyliłem," kiedy jest już za późno. Pytanie: Czy ludzie, którzy wykonują złe czyny mają złą karmę? Rinpocze: Przy nieczystej motywacji, złych działaniach i spełnieniu złych czynów, będą mieli rezultat, który przyjdzie z działania, ich zła karma dojrzeje. Powiedziane jest, że istnieją Cztery Rodzaje Karmy: Pierwszym jest oczywisty rezultat działań danego człowieka. Ktoś wykonuje potężne i złe działanie i w tym życiu doświadczy jego skutku. Drugi rodzaj skutku karmicznego jest gdy karma nie jest tak silna i rezultat jest doświadczany po odrodzeniu. Ktoś może wykonywać złe rzeczy, lecz nie doświadczać ich skutku w tym życiu, lecz w następnym będzie doświadczał wielu cierpień. Trzeci rodzaj skutku karmicznego pochodzi z działań, które są jeszcze słabsze i będą doświadczane w okresie przyszłego życia. Znaczy to, rezultatu nie doświadcza się w tym życiu i nie w następnym, a w którymkolwiek innym życiu w przyszłości. Czwarty rodzaj zwany jest "nieokreślonym skutkiem karmicznym," który pochodzi z 18

19 pomniejszych negatywnych działań. Można doświadczyć jego skutku w pewnym czasie w przyszłości lub można go nie doświadczyć. Jest to niepewne. Jeśli ktoś wykonał negatywne działanie, wtedy skutek przyjdzie odpowiednio do siły tego działania, negatywny rezultat z negatywnego działania i podobnie dobry skutek z dobrego działania. Pytanie: Jak można oczyścić negatywną karmę? Rinpocze: Poprzez Cztery Moce Oczyszczenia: Pierwsza mocą jest moc odrzucenia, odrzucenia swego działania, jest to myślenie "To co zrobiłem było złe i negatywne." Żałujesz, że wykonałeś to działanie, co stanowi pierwszą moc oczyszczenia. Drugą mocą jest moc lekarstwa, gdy następuje żal i należy włączyć się w wykonywanie dobrych działań by przeciwdziałać negatywnym. Trzecią mocą jest moc polegania, w przypadku której dana osoba modli się do Buddów i bodhisatwów o oczyszczenie z negatywnych działań, których żałuje. Czwartą mocą jest moc niepowtarzania działania. Myślimy: "Wykonałem to negatywne działanie, żałuję tego i nigdy nie zrobię tego ponownie." Przez zastosowanie tych mocy można oczyścić karmę pochodzącą z negatywnych działań, które ktoś wykonał. Pytanie: Jeśli pamięć mnie nie zawodzi, pamiętam Rinpoczego mówiącego, że skutek karmiczny jest osiągany ze śladu karmicznego jaki został pozostawiony. Zawsze rozumiałem, że jest to ślad mentalny. Wydaje się, że jest sprzeczność między czterema mocami, a negatywnym działaniem, w którym zostawiamy ślad mentalny gdzie najważniejszą częścią zdaje się być intencja. Przypuśćmy, że uderzyłem kogoś w głowę i myślę, że on umiera, jestem zadowolony. Idę do domu, on jednak dochodzi do zdrowia, lecz nic o tym nie wiem. Z punktu widzenia śladu mentalnego, byłoby to wszystko by zakończyć tę sprawę. Mam na myśli niezależnie czy dochodzi on do zdrowia czy nie, niema to znaczenia z punktu widzenia śladu mentalnego. Rinpocze: Jest faza, w której dochodzi do skutków karmicznych zwana "owocującym dojrzewaniem skutków karmicznych." Jest też następna faza, którą jest "odpowiedni skutek," skutek odpowiedni do przyczyny. Są zatem jego dwa jego rodzaje: odpowiedni skutek, który jest doświadczany oraz odpowiedni skutek, który trwa. Znaczy to, że jeśli na przykład, ktoś zabił pewną osobę, doświadczy on w następnym życiu różnych nieprzyjemnych spraw wraz z w pełni dojrzewającym skutkiem. Odpowiednim skutkiem jest, że doświadczy on z powodu zabicia tej osoby krótkiego życia w następnym życiu. Tak więc różne skutki odpowiadają temu działaniu. Jest to odpowiedni skutek, którego się doświadcza. Odpowiedni skutek, który trwa jest w tym, że skutkiem dokonania zabójstwa w tym życiu, w przyszłym życiu będzie on wciąż miał do tego skłonność i będzie chciał spontanicznie zabijać. Tak samo, jeśli ktoś kradnie, będzie on wciąż kradł w następnym życiu. Nawet jako dziecko, będzie on lubił kradzież lub zabijanie. Tak więc, jeśli ktoś uderzył kogoś w głowę i myśli, że ta osoba zmarła lecz się to nie stało, wtedy silny ślad karmiczny nie jest w nim pozostawiony. Jest tak, ponieważ myślał on, że ta osoba zmarła, lecz później znalazł, że tak się nie stało. Nawet, jeśli się o tym nie dowiaduje, taki silny ślad nie zostanie stworzony, bo miał on możliwość dowiedzenia się, że ta osoba nie zmarła i może się to stać przez zewnętrzną zdolność samego obiektu. Zatem nie jest to sprawą samego obiektu. Pytanie: Inaczej mówiąc, niewiedza jest podświadomą częścią umysłu zabójcy, który postrzega, choć świadomy umysł nie słyszy? Czy to masz na myśli? Rinpocze: Tak, jest w ten sposób. W terminach ośmiu świadomości, jest to szósta świadomość, która myśli "Tak, on zmarł. Został on zabity." Lecz w ósmej świadomości, która jest świadomością podstawy, nie może wystąpić karmiczny ślad lub odcisk, który jest skutkiem zabicia kogoś. 19

20 Pytanie: Jeśli mówisz do kogoś szorstkie, nieuprzejme słowa, skąd wiesz, że nie przyjmie on tego za obrazę? Rinpocze powiedział, że możesz tylko wtedy powiedzieć szorstkie słowa jeśli da to dobry skutek, lecz tego nie wiesz. Rinpocze: Jeśli nieuprzejma mowa sprawi jakieś dobro lecz myślisz "Jeśli mówię nieuprzejmie, nie sprawi to nic dobrego, " wtedy nie rób tego. Podobnie, jeśli myślisz "Jeśli będę mówił nieuprzejmie, wtedy prawdopodobnie da to dobry skutek," wtedy możesz to zrobić. Pytanie: Jeśli wykonuję niektóre z wymienionych negatywnych działań, jaka karma z tego wynika? Mam takie wyobrażenie, że naprawdę niema negatywnej karmy. Zwykle, wykonując negatywne czyny i zbierając negatywną karmę, jest związany z tym element lubienia tego. Na przykład, ktoś zabija i lubi zabijać, więc dalej to wykonuje o tyle na ile może to robić. Rinpocze: Jeśli ktoś posiada żal, znaczy to, że tego nie lubi i nie chce tego robić. To kończy sprawę i odtąd tego unikasz. Ze względu na nielubienie tego i żal, następuje przekształcenie w śladach karmicznych. Z tego powodu, szkodliwość negatywnej karmy stopniowo się zmniejsza. Pytanie: W krajach Buddyjskich czy w klasztorze Rinpoczego, co robi się z kimś, kto oszukuje, kradnie lub kłamie? Rinpocze: Jest wiele klasztorów i każdy z nich ma swój sposób załatwiania spraw. Moim poglądem jest, że jeśli jest ktoś kto kradnie, dobrze jest medytować na cierpliwości. Lecz jeśli znajdzie się, że ta medytacja nie działa, wtedy należy znaleźć prawdę. Kto naprawdę nadzoruje prawdę? Robi to rząd. Więc najlepiej przekazać sprawę policji. Jeśli znajdą oni co jest prawidłowe, a co nie, wtedy staje się to moim poglądem. Pytanie: Mam dwa pytania: Co powiesz na temat kłamstwa spowodowanego lękiem? Po drugie, jak postępowałbyś w wypadku kogoś, ktoś knuje intrygi i mówi kłamstwa? Rinpocze: Jeśli ktoś działa negatywnie z powodu lęku, wtedy myślę, że nie wynika z tego powodu zbyt wiele szkody (w znaczeniu karmiczny - p.tł.). Będąc w niebezpieczeństwie, kłamstwo wynika z chęci uwolnienia się od niego. Myślę, że jest w tym zawarta nieduża szkoda. Kłamstwo będące nawykiem jest szkodliwe jeśli jest wykonane z negatywną motywacją. Pytanie: Nie za bardzo rozumiem, co nazywasz nieprawidłowym poglądem. Rinpocze: Nieprawidłowy pogląd jest negatywnym działaniem poprzez fakt, że zapobiega on korzyści z dojścia do siebie. To sytuacja, gdy jest coś korzystnego i z powodu utrzymywania mylnego poglądu ktoś nie pozwala sobie na czerpanie z tego korzyści. Może to być ktoś, kto daje nam dobrą radę, ponieważ widzi naszą wadę. Możemy mieć w związku z nią mnóstwo problemów. Mówi on nam by ja usunąć, co jest daniem korzystnej rady. Musimy oczywiście zbadać otrzymaną radę by stwierdzić czy jest korzystna i nie oceniać jej natychmiast myśląc ze złością, "On po prostu mnie krytykuje i mówi, że jest ze mną coś nie w porządku." Ponieważ mamy mylne przekonanie w wyniku którego nie próbujemy nawet skorzystać z rady, mylne przekonanie utrudnia akceptację korzystnej rady. Myślimy, że rozmówca jest nieprzyjemny i szorstki i z tego powodu nieprawidłowo interpretujemy otrzymaną radę. Dlatego z niej nie korzystamy. Podobnie, w terminach nieprawidłowego poglądu na Trzy Klejnoty, nie są one czymś z intencją skrzywdzenia kogoś. To czy są one dla kogoś korzystne czy nie zależy od postawy tej osoby. Jeśli ktoś ma nieprawidłowy pogląd na ich temat, wtedy nie pozwala on sobie na skorzystanie z ich dobra. Dlatego należy unikać nieprawidłowego poglądu. 20

21 Glosariusz bodhisatwa Ktoś, kto przyjął zobowiązania ścieżki mahajany, współczucia i praktyki sześciu doskonałości dla osiągnięcia Stanu Buddy aby wyzwolić wszystkie istoty z samsary. dharma Nazwa ta odnosi się do nauk Buddy. hinajana Termin odnoszący się do pierwszych nauk Budda, które kładły nacisk na uważne badanie umysłu i wnioskowanie. klesza Zaciemnienia emocjonalne, słowo, które jest też tłumaczone jako "trucizna." Trzema głównymi kleszami są przywiązanie, agresja i niewiedza. mahajana Są to nauki drugiego obrotu koła dharmy, które kładą nacisk na pustkę, współczucie i postępowanie bodhisatwy. śluby praktimoksza Ślubowanie niezabijania, powstrzymania się od kradzieży, niekłamania itd., które są przyjmowane przez mnichów i mniszki. samsara Uwarunkowane istnienie zwykłego życia, w którym występuje cierpienie, ponieważ wciąż posiadamy przywiązanie, agresję i niewiedzę. sanga Towarzysze na ścieżce. wadżrajana Są trzy główne tradycje Buddyjskie (hinajana, mahajana i wadżrajana). Wadżrajana jest oparta na tantrach i kładzie nacisk na aspekt czystości zjawisk. Głównie praktykowana w Tybecie. Krótka biografia Thrangu Rinpoczego Thrangu Rinpocze urodził się w Kham w 1933 roku.w wieku lat pięciu został rozpoznany przez Szesnastego Karmapę i poprzedniego Situ Rinpocze jako inkarnacja wielkiego Thrangu tulku. W wieku lat siedmiu wstąpił do klasztoru Thrangu i przebywał w nim do szesnastego roku życia, gdzie studiował czytanie, pisanie, gramatykę, poezję i astrologię i zapamiętywał teksty rytualne. Zakończył też dwa wstępne odosobnienia. W wieku lat szesnastu rozpoczął w czasie odosobnienia studiowanie trzech pojazdów Buddyzmu pod kierunkiem Kenpo Lodro Rabsel. W wieku lat dwudziestu trzech otrzymał święcenia od Karmapy. W czasie chińskiej inwazji, gdy miał dwadzieścia siedem lat, opuścił Tybet i udał się do Indii. Został powołany do Rumtek w Sikkimie, gdzie Karmapa miał siedzibę na wygnaniu. Majac lat trzydzieści pięć przeszedł egzamin gesze przed 1500 mnichami w obozie uchodźczym w Buxador w Bengalu i otrzymał tytuł Gesze Larampa. Po powrocie do Rumtek został mianowany Opatem klasztoru w Rumtek oraz Instytutu Wyższych Studiów Buddyjskicj Nalanda w Rumtek. Był osobistym nauczycielem czterech głównych tulku linii przekazu Karma Kagju: Szamara Rinpocze, Situ Rinpocze, Dżamgon Kongtrul Rinpocze oraz Gjaltsab Rinpocze. Thrangu Rinpocze odbył wiele podróży po Europie, Dalekim Wschodzie i USA. Jest on opatem klasztoru Gampo Abbey w Nowej Szkocji w Kanadzie, jak również Thrangu House w Oksfordzie w Wielkiej Brytanii. W 1984 roku spędził kilka miesięcy w Tybecie gdzie wyświęcił ponad stu mnichów i mniszek i odwiedził kilka klasztorów. Założył klasztor Thrangu Taszi Czoling w Budhanath, centrum odosobnień i koledż w Namo Buddha we wschodniej części Doliny Katmandu. Założył też szkołę ogólną dla świeckich dzieci i młodych mnichów w Boudhanath. Zbudował Opactwo Tary w Katmandu. W październiku 1999 roku poświęcił Koledż w Saranath, który akceptuje studentów z różnych sekt Buddyjskich i będzie dostępny też dla studentów zachodnich. Thrangu Rinpocze dawał nauki w ponad 25 krajach i jest szczególnie znany z powodu podejmowania nauczania złożonych spraw i udostępniania ich studentom na Zachodzie. Jest rozpoznanym mistrzem medytacji Mahamudra. W ostatnich czasach, ze względu na obszerną wiedzę na temat Dharmy, został mianowany przez Jego Świątobliwość Dalai Lamę osobistym tutorem Siedemnastego Karmapy. 21