BEHAWIOR EWOLUCJA ZACHOWAŃ PSYCHOLOGIA EWOLUCYJNA CNOTA I NIECNOTA?

Transkrypt

1 ŚRODOWISKO NATURALNE CZŁOWIEKA: BIOSFERA CZY CYWILIZACJA? WYKŁAD 10 BEHAWIOR EWOLUCJA ZACHOWAŃ PSYCHOLOGIA EWOLUCYJNA CNOTA I NIECNOTA?

2 BEHAWIOR EWOLUCJA ZACHOWAŃ PSYCHOLOGIA EWOLUCYJNA CNOTA I NIECNOTA?

3 BIOSFERA CZŁOWIEK POśYWIENIE ŚRODOWISKO śycia (MIKROKLIMAT): ROŚLINY ZWIERZĘTA OGRZEWANIE UBIÓR DOMOSTWO

4 BIOSFERA CYWILIZACJA CZŁOWIEK ROŚLINY ZWIERZĘTA PALIWO (BIOMASA, KOPALNE) ROL- NIC- TWO OGIEŃ PRZETWA- RZANE POKARMU POśYWIENIE ŚRODOWISKO śycia (MIKROKLIMAT): OGRZEWANIE ROŚLINY ZWIERZĘTA ROL- NIC- TWO WŁÓKNO BUDULEC UBIÓR DOMOSTWO

5 ŚRODOWISKO CYWILIZACJI: BIOSFERA ŚRODOWISKO CZŁOWIEKA: CYWILIZACJA CZŁOWIEK

6 ŚRODOWISKO CZŁOWIEKA Środowiskiem człowieka jest cywilizacja Człowiek współczesny nie mógłby przeŝyć poza zasięgiem cywilizacji (pokarm, mikroklimat) Człowiek jest gatunkiem społecznym Środowiskiem cywilizacji jest biosfera Głównym (niemal wyłącznym) źródłem zasobów dla cywilizacji są rośliny i zwierzęta (współczesne lub dawne)

7 OSZACOWANY CZAS TRWANIA RÓśNYCH TAKSONÓW Takson źródła Średni czas trwania taksonu (mln lat) Bezkręgowce (wszystkie) Raup (1978) 11 Bezkręgowce morskie Valentine (1970) 5 10 Zwierzęta morskie Raup (1991) 4 Zwierzęta morskie Sepkoski (1992) 5 Wszystkie grupy fosylne Simpson (1952).5 5 Ssaki Martin (1993) 1 Ssaki kenozoiczne Raup and Stanley (1978) 1 2 Okrzemki Van Valen 8 Dinoflagellata Van Valen (1973) 13 Planktonowe otwornice Van Valen (1973) 7 Kenozoiczne Bivalvia Raup and Stanley (1978) 10 Echinodermata Durham (1970) 6 Silurskie Graptolity Rickards (1977) 2 Homo sapiens JEST STOSUNKOWO MŁODYM GATUNKIEM SSAKA

8 DATOWANIE LUDZKICH MOśLIWOŚCI KULTUROWYCH PRZY UśYCIU ZASAD FILOGENEZY 1. Współczesna kość gnykowa (mowa) 2. Ludzki allel FOXP2 3. Ogień 4. Rytuały pogrzebowe, symbolizacja 5a. Narzędzia zaawansowane 5b. Datowanie archeologiczne 6. Przepływ genów z Azji do Afryki, bez Afr. Pd. 7. Zgodność drzew filogenezy i języków 8. Europejska eksplozja kulturowa Dating human cultural capacity using phylogenetic principles J. Lind, P. Lindenfors, S. Ghirlanda, K. Lidén & M. Enquist Scientific Reports 3, Article number: 1785 doi: /srep01785 NATURE 2013

9 WIELKI SKOK? EWOLUCJA KULTURY

10 kultura aszelska tys. lat kultura Olduvai 2,5 mln 250 tys. lat kultura mustierska (neandertalska) tys. lat Kultura magdaleńska tys. lat

11 ±30000 lat

12 Venus z Laussel Wenus z Willendorf Wenus z Dolni Vestonice Wenus z Brassempouy

13 Wenus z Milof Ok lat

14 WIELKI SKOK? od ok lat Rozwój technologii zróŝnicowanych narzędzi Rozwój sztuk plastycznych Muzyka (instrumenty) Rytuały pogrzebowe, symbole

15 WIELKI SKOK? EWOLUCJA KULTURY Rozwój mowy odbiera genom monopol na przekazywanie złoŝonych informacji z pokolenia na pokolenie.

16 GENY I KULTURA Spór o naturę ludzką Omnia cultura ex cultura Biologiczne podstawy natury ludzkiej = biologiczne podstawy kultury Psychoanaliza (Freud, Jung) Gramatyka uniwersalna (Chomsky) Socjobiologia (Wilson) Psychologia ewolucyjna

17 Niebezpiecznie jest zanadto pokazywać człowiekowi, jak bardzo podobny jest zwierzętom, nie wskazując mu jego wielkości. Równie niebezpieczne jest zanadto mu ukazywać jego wielkość bez jego nikczemności. Jeszcze niebezpieczniej jest zostawiać go nieświadomym i jednego, i drugiego. Ale bardzo korzystnie jest ukazywać mu i jedno, i drugie. Blaise Pascal, Myśli

18 SOCJOBIOLOGIA Edward Osborne Wilson

19

20 SOCJOBIOLOGIA E.O.WIlson, "Moralność genu. Od socjobiologii do socjologii", PIW Warszawa 1991 Edward Osborne Wilson E.O.Wilson, "Konsiliencja:jedność wiedzy", Zysk i S-ka, Poznań 2002

21 SOCJOBIOLOGIA Zastosowanie biologii populacyjnej i teorii ewolucji do wyjaśniania zachowań (indywidualnych i społecznych) Zarówno zwierząt, jak i człowieka ZałoŜenia: Niektóre cechy behawioralne są dziedziczne Odziedziczone cechy behawioralne podległy doskonaleniu przez dobór naturalny: są adaptacjami Wnioski: Niektóre zachowania (motywy) ludzi są adaptacjami; przejawy atawizmów.

22 DOBÓR NATURALNY Zmienność w populacji pod względem cechy (odmiany genu) Cechy są dziedziczne W konfrontacji ze środowiskiem liczba kopii danej odmiany genu w następnym pokoleniu moŝe się zmienić Dostosowanie: udział danej odmiany genu w następnym pokoleniu (w rezultacie zmienionej szansy przeŝycia i wydania potomstwa przez jego nosiciela).

23

24 JAK TO ROZUMIEĆ? Gepard ma kły, pazury i jest b. szybki Ŝeby dogonić antylopę i zdobyc poŝywienie

25 JAK TO ROZUMIEĆ? Gepard ma kły, pazury i jest b. szybki Ŝeby dogonić antylopę i zdobyc poŝywienie [cel; projekcja na przyszłość]

26 JAK TO ROZUMIEĆ? Gepard ma kły, pazury i jest b. szybki Ŝeby dogonić antylopę i zdobyc poŝywienie [cel; projekcja na przyszłość] Gepardy, które miały większe kły, pazury i były szybsze łatwiej doganiały antylopy, zdobywały poŝywienie i zostawiały więcej potomstwa, dlatego teraz gepardy na ogół mają kły, pazury i są b. szybkie [tak było; jak będzie nie wiadomo!]

27

28 JAK TO ROZUMIEĆ? Jeleń ma ogromne rogi Ŝeby wygrać konkurencję o samice z innymi jeleniami i zostawić więcej potomstwa [cel; projekcja na przyszłość]

29 JAK TO ROZUMIEĆ? Jeleń ma ogromne rogi Ŝeby wygrać konkurencję o samice z innymi jeleniami i zostawić więcej potomstwa [cel; projekcja na przyszłość]

30 JAK TO ROZUMIEĆ? Jeleń ma ogromne rogi Ŝeby wygrać konkurencję o samice z innymi jeleniami i zostawić więcej potomstwa [cel; projekcja na przyszłość] PoniewaŜ te jelenie, które miały większe rogi, średnio pozostawiały więcej potomstwa, to obecnie jelenie na ogół mają duŝe rogi [tak było; jak będzie nie wiadomo!]

31

32

33 DOBÓR PŁCIOWY Samiec pawia ma ogromny ogon To upierzenie utrudnia mu zdobywanie potomstwa i ucieczkę przed drapieŝnikami Ale samce o duŝych i pięknych ogonach mają na ogół więcej potomków Dlatego cecha ta została utrwalona przez dobór płciowy. [teoria handicap selection: straty dostosowania spowodowane tą cechą są skompensowane innymi cechami, które podwyŝszają dostosowanie; samiec z pieknym ogonem ma dobre geny!]

34 Koteka, phallocarp

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44 CNOTA I NIECNOTA Samolubny gen Determinizm biologiczny? Darwinizm społeczny? Altruizm Ewolucyjne pochodzenie cnoty?

45

46

47 ALTRUIZM DOBÓR KREWNIACZY Miarą dostosowania jest udział danej odmiany genu w następnych pokoleniach DOSTOSOWANIE ŁĄCZNE: dostosowanie danego organizmu jest sumą jego sukcesu rozrodczego i wpływu tego organizmu na sukces osobników spokrewnionych, które mają częściowo te same geny (np. rodzeństwo 50%)» Hamilton 1964

48 ALTRUIZM DOBÓR GRUPOWY Odmiany genu mogą się rozprzestrzenić nawet jeŝeli są szkodliwe dla osobnika, ale działają na korzyść grupy Koncepcja bardzo kontrowersyjna Dobór między grupami? Dobór wielopoziomowy? Dziedziczenie kulturowe?

49 ALTRUIZM ODWZAJEMNIONY TEORIA GIER

50 STRATEGIA EWOLUCYJNIE STABILNA (ESS) J. Maynard Smith V - wzrost dostosowania przy wygranej W - strata dostosowania przy przegranej macierz wygranych przy napotkaniu: agresor ustępujące a go STOSOWANA STRATEGIA agresja ustępstw o V/2- V W/2 0 V/2 dla V>W, agresja jest ESS dla V<W, ESS zaleŝy od tego, jaka strategia dominuje

51 Przy V<W proporcja agresorów i ustępujących dąŝy do punktu równowagi Pe V agresor P - frakcja osobników ustępujących w populacji V/2 ustępujący 0 (V-W)/2 Pe 1 P

52 KONTROWERSJE Sukces socjobiologii biologicznej Krytyka socjobiologii antropologicznej Psychologia ewolucyjna Problemy otwarte: Biologiczne podstawy sztuki Biologiczne podstawy moralności Wrodzone, poza-fizjologiczne potrzeby ludzi

53 QUIZ Jakiej muzyki słuchasz? Ile czasu w tygodniu (w godz.) poświęcasz na poszukiwanie/słuchanie muzyki? Gdybyś miał(a) nieograniczone środki (pieniądze, czas), to gdzie chciał(a)byś mieszkać (jaki chciał(a)byś mieć widok z okna?- opisz)? Gdybyś miał(a) nieograniczone środki (pieniądze, czas), to gdzie i jak chciał(a)byś spędzić wakacje?

54

55

56 BIOLOGIA, CYWILIZACJA, KULTURA CYWILIZACJA DOPASOWUJE BIOLOGICZNY ORGANIZM CZŁOWIEKA DO WARUNKÓW W BIOSFERZE KULTURA DOPASOWUJE BIOLOGICZNĄ NATURĘ CZŁOWIEKA DO śycia W SPOŁECZEŃSTWIE

57