NASZE ŻABY :: TEMAT :: WIOSNA WPROWADZENIE

Transkrypt

1 WPROWADZENIE Na terenie Polski występują dwa rzędy płazów: ogoniaste i bezogonowe. Do płazów ogoniastych zaliczymy cztery gatunki traszek oraz salamandrę plamistą. Rząd bezogonowych reprezentuje kilka rodzin określanych potocznie mianem żab i ropuch. Wiosną najczęściej spotykanymi w czasie wędrówki do miejsc godów są żaby zielone i brunatne. Ten umowny podział na dwie grupy ułatwia ich rozróżnianie. Żaby zielone związane są z wodami. To miano obejmuje żabę jeziorkową, żabę śmieszkę i żabę wodną, będącą najprawdopodobniej mieszańcem obu wcześniej wymienionych gatunków. Żaby brunatne - czyli żaba trawna, moczarowa i zwinka - większą część spędzają na lądzie, w wodach jedynie rozmnażają się. Z powodu zmienności cech morfologicznych poszczególnych osobników zarówno żaby zielone jak i brunatne niejednokrotnie trudno prawidłowo oznaczyć. Pomiędzy obiema grupami żab występują różnice nie tylko w wyglądzie. Żaby zielone do godów przystępują w kwietniu, maju i czerwcu, natomiast brunatne wcześniej - od lutego do kwietnia. Płazy powracają co do miejsca swego urodzenia. Stąd dużym zagrożeniem dla nich są likwidacje nawet niewielkich zbiorników wodnych. Miejsce godowe jest łatwo wykryć dzięki głosom wydawanym przez samce. Skrzek o galaretowatej postaci jest składany w dużych ilościach, do kilkunastu tysięcy jaj, w wodzie na dnie akwenu lub przyczepiany do roślin wodnych. Wylęgłe z niego larwy noszą nazwę kijanek i przechodzą przez kilka etapów przeobrażenia aż do postaci dorosłej, kiedy to mogą już żyć lądzie. Ściśle z lądem związane są żaby brunatne występując w lasach, parkach, ogrodach, a nawet na łąkach i polach. Natomiast żaby zielone napotkamy zawsze w pobliżu zbiorników wodnych. Żaba śmieszka preferuje jeziora i rzeki, żaba jeziorkowa mniejsze sadzawki, oczka śródleśne, glinianki, Oba gatunki bytują głównie w strefie litoralu. Natomiast żaba wodna może być spotykana w środowiskach typowo lądowych z dala od wody, co poniekąd przeczy jej nazwie. Wszystkie polskie żaby, ropuchy i traszki objęte są ochroną gatunkową. CELE OGÓLNE:» kształtowanie umiejętności ruchowych dzieci,» doskonalenie umiejętności manualnych dzieci,» wyposażenie uczniów w zakresie wiedzy dotyczącej ruchu drogowego. CELE OPERACYJNE: Uczestnik wykona następujące czynności:» wymieni trzy cechy wyróżniające żaby od innych zwierząt,» potrafi rozróżnić ropuchę i żabę,» prawidłowo zachowuje się jako uczestnik ruchu drogowego. FORMA PRACY:» indywidualna, zbiorowa WIEK: - 5 lat MATERIAŁY: Kartonowe kserokopie maski żaby, nożyczki, cienkie gumki, odtwarzacz CD, farby plakatowe, pędzle, duży arkusz papieru pomalowany w czarno-białe pasy, kartonowe znaki przejścia dla pieszych, latarka z czerwonym i zielonym światłem, gumowe rękawiczki, wiadro plastikowe. 1

2 :: TEMAT :: ZAJĘCIA 1. WIOSENNE RECHOTANIE MIEJSCE: SALA PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE 1. Zaproś dzieci do koła i zaproponuj zabawę w odgrywanie postaci różnych zwierząt. Na twoje hasło przedszkolaki będą; chodzić jak koty, latać jak motyle, zbierać ziarno jak ptaki, pływać jak ryby, skakać jak żaby itp. 2. Wyjaśnij przedszkolakom, że tematem zajęć są żaby. Zapytaj jakie cechy posiadają żaby (kolor, kształt ciała). Gdzie najczęściej można spotkać żaby? 3. Posługując się planszą opowiedz o rozwoju żab. W wodzie żaby składają jajeczka nazywane skrzekiem. Jest ich bardzo dużo. Po jakimś czasie z tych jajeczek wylęgają się kijanki przypominające ryby. Kijanki szybko rozwijają się i po pewnym czasie wyrastają im nogi. Najpierw z tyłu tułowia, potem z przodu. Następnie redukcji ulega ogon. Cały czas również zachodzi szereg innych procesów mających przystosować je do życia nie tylko w wodzie, ale też na lądzie. Tam bowiem dużą część życia spędzają dorosłe żaby odżywiając się drobnymi owadami, dżdżownicami, larwami.. Zaznacz różnice w wyglądzie występujące pomiędzy żabami i ropuchami. Żaby na lądzie raczej skaczą, natomiast ropuchy kroczą. Skóra żab jest gładka, natomiast na skórze ropuch występują liczne brodawki. PRZEBIEG ZAJĘĆ A. PRZYGOTOWANIA 1. Wszystkim przedszkolakom wręcz arkusze kartonu z maską żaby. Poleć, aby posługując się nożyczkami wycieli kształt maski. 2. Następnie pomóż w wykonaniu otworów w miejscu oczu oraz zamocowaniu gumek. 3. Kolejnym krokiem będzie pomalowanie masek na zielono farbami i pozostawienie do wyschnięcia. B. ĆWICZENIA 1. Poleć dzieciom, aby założyły maski. Z płyty wyemituj głosy godowe żab. Wiosną i latem wydają je samce w celu przekazania informacji o miejscu godów. Po wyłączaniu odtwarzacza grupa stara się naśladować rechotanie. 2. Głosy żab mogą być słyszane z dużej odległości. Z całej okolicy płazy wędrują w ich stronę. Poproś, aby dzieci zaczęły skakać wokół sali jak podróżujące żaby. 3. Często wśród żab przemieszczają się także podobne do nich ropuchy. Jednak one nie skaczą lecz wolno kroczą. Teraz przedszkolaki naśladują ropuchy maszerując jednocześnie na stopach i dłoniach.. Kiedy płazy docierają do wody zanurzają się w niej i pływają. Każdy z uczestników zajęć kładzie się na brzuchu i stara się pływać żabką. 5. Zanim jednak dotrą do jeziora czy sadzawki niektóre żaby i ropuchy muszą pokonać niebezpieczne przeszkody. Jednym z największych dla nich zagrożeń jest ruch samochodowy. Co tysiące tych płazów ginie na drogach pod kołami. Podobne niebezpieczeństwo grozi dzieciom, jeśli nie przestrzegają przepisów ruchu drogowego. 6. Ustaw na podłodze duży arkusz papieru z namalowanymi pasami. Stań za nim z dwoma latarkami o czerwonym i zielonym świetle oraz rysunkiem na kartonie znaku drogowego oznaczającego przejście dla pieszych. 7. Najpierw wytłumacz przedszkolakom zasady przechodzenia na przejściu dla pieszych bez świateł. Pokaż jakie 2

3 znaki informują o istnieniu takiego przejścia. Przestrzeż, iż najpierw należy popatrzeć w lewo, potem w prawo, potem znowu w lewo i dopiero przejść. 8. Na przejściu z sygnalizacją świetlną patrzymy uważnie na sygnalizatory. Przechodzimy wyłącznie na świetle zielonym, natomiast na czerwonym czekamy. Nie wbiegamy na drogę, gdy światło zielone miga. 9. Na koniec porozmawiaj z dziećmi o innych zasadach poruszania się wzdłuż jezdni. ZAJĘCIA 2. ŻABY WĘDROWNICZKI MIEJSCE: TEREN (OKOLICA STAWU, SADZAWKI, OCZKA WODNEGO) PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE 1. Zlokalizuj miejsce w którym rozmnażają się żaby. Najlepiej wybierz płytki i bezpieczny zbiornik wodny, do którego łatwo dotrzesz z grupą przedszkolaków. 2. Przygotuj atlas do oznaczania żab, gumowe rękawiczki i plastikowe wiaderko. PRZEBIEG ZAJĘĆ A. PRZYGOTOWANIA 1. W czasie wędrówki w kierunku zbiornika wodnego uważnie obserwujcie pobocze drogi. Celem jest zauważenie wędrujących wśród traw żab. Opowiedz o przywiązaniu żab do miejsc przyjścia na świat i ich corocznych wędrówkach. 2. Wskaż dzieciom przeszkody, na które mogą natrafić żaby i ropuchy np. betonowe krawężniki, studzienki kanalizacyjne itp. 3. Zaznacz, że dużym zagrożeniem dla żab wędrujących wiosną jest wypalanie traw. B. ĆWICZENIA 1. W pobliżu zbiornika zatrzymaj grupę i razem posłuchajcie wydawanych przez żaby odgłosów. Jakie inne dźwięki są słyszane w okolicy? Czy ktoś potrafi je naśladować? 2. Przyjrzyjcie się tafli wody. Wśród wodnej roślinności będziecie mogli dostrzec pływające żaby. Mają one tak ukształtowaną głowę, aby nad wodą pozostawał jedynie nos i oczy. To pozwala bezpiecznie obserwować okolicę, a samemu być maksymalnie niewidocznym. 3. Nabierz do wiadra wody tak aby pływał w niej skrzek. Pozwól, aby wszyscy obejrzeli go z bliska. Są to jajeczka żab z których wylęgają się kijanki. Ostrożnie wylej wodę z powrotem do zbiornika wodnego.. W gumowych rękawiczkach złap jedną z żab i wpuść do wiadra. Opowiedz o budowie ciała żab z silnie rozwiniętymi tylnymi kończynami służącymi do przemieszczania się po lądzie (skoki) oraz sprawnego pływania. 5. Zadaj pytanie: jakie elementy krajobrazu są potrzebne, aby żaby i ropuchy czuły się dobrze? Czy jest to trawa, woda, drzewa, kamienie? 6. Po powrocie do przedszkola poproś dzieci, aby namalowały swoje wrażenia z wycieczki. 3

4 :: TEMAT :: ZADANIE DLA PRZEDSZKOLAKÓW Wraz z rodzicami wybierz się na spacer, w czasie którego będziesz mógł sprawdzić swoją wiedzę dotyczącą przechodzenia przez jezdnię. Kilka razy pokonajcie przejścia z sygnalizacją świetlną oraz pozbawione jej. Zwróćcie uwagę na znaki drogowe jakimi są oznakowane. CIEKAWOSTKI 1. Ropuchy są zwierzętami raczej ociężałymi i dlatego narażonymi na częste ataki drapieżników. Ich obroną są znajdujące się za uszami gruczoły zwane parotydami. W momencie mocnego ich potarcia lub zranienia wydzielają one jad którego piekący smak odstręcza napastnika. Jad ten nie jest groźny dla człowieka, jednak trzeba pamiętać, by po kontakcie z płazami myć ręce by nie dostał się on np. do naszych oczu. 2. Rzekotki drzewne posiadają zdolność przypisywaną jedynie kameleonom do zmiany barwy swego ciała w zależności od kolorystyki otoczenia. Przez biologów jest to określane mianem mimetyzmu. Naturalny jasnozielony kolor tych nadrzewnych żab może być zmieniany w różnych odcieniach do jasnożółtego i prawie czarnego. 3. Od 2002 w Kudowej Zdroju funkcjonuje Muzeum Żaby. Prezentowane są w nim najróżniejsze przedmioty wyobrażające żaby lub z nimi związane. Kolekcja liczy ponad 3000 eksponatów. Głównym celem muzeum jest zainteresowanie odwiedzających płazami i ich ochroną. SŁOWNICZEK TRUDNIEJSZYCH POJĘĆ Cechy morfologiczne - inaczej cechy budowy zewnętrznej, wygląd. Litoral - strefa przybrzeżna porośnięta częściowo przez roślinność wynurzoną i zanurzoną, licznie zamieszkała przez zwierzęta. WYBRANE POZYCJE LITERATURY 1. Beregr L. Płazy i gady Polski Klucz do oznaczania. PWN. Warszawa-Poznań Juszczyk W. Płazy i gady krajowe. PWN. Warszawa Pałczyński Z. Przez knieje i moczary. Warszawa

5 OWADY NASZE WOKÓŁ ŻABYNAS I ROPUCHY - TABLICA 1 Cykl rozwojowy żaby trawnej Rana temporaria Przedstawicielka żab brunatnych. Wczesną wiosną budzi się ze snu zimowego, który spędza w mule, na dnie zbiorników wodnych i przystępuje do godów jako pierwsza z wszystkich gatunków żab. Resztę sezonu przebywa na lądzie. Jest niezwykle wierna miejscom godowym, do których powraca pokonując niejednokrotnie kilkukilometrowe odległości. 5

6 :: TEMAT :: I ROPUCHY - TABLICA 2 Żaba jeziorkowa Rana lessonae Spotykana nad niewielkimi zbiornikami wodnymi: gliniankami, torfiankami, oczkami wodnymi ale na terenach wilgotnych także w pewnym od nich oddaleniu. Aktywna w ciągu dnia. Jej pożywieniem są, podobnie jak innych żab, bezkręgowce. 6

7 OWADY NASZE WOKÓŁ ŻABYNAS I ROPUCHY - TABLICA 3 Kumak górski Bombina variegata Spotykany w Polsce w Karpatach i na Pogórzu Karpackim. Często w przydrożnych rowach, koleinach wypełnionych wodą, gliniankach. Skrzek składa od wiosny aż do lipca. Kijanki rozwijają się stosunkowo szybko, co umożliwia mu rozmnażanie się także w zbiornikach okresowych. Późnym latem kumaki opuszczają środowisko wodne i rozpoczynają intensywnie żerować na lądzie. Zimę spędzają zagrzebane pod ziemią. 7

8 :: TEMAT :: I ROPUCHY - TABLICA Rzekotka drzewna Hyla arborea Jedyna polska żaba nadrzewna. Swoim kształtem i kolorem przypomina liść, co dobrze maskuje ją w koronach drzew i krzewów przed wrogami. Pozwala także niezauważonym czatować na ofiary którymi są owady. Wiosną samce rzekotek zbierają się i urządzają bardzo donośne koncerty. Żaby te rozmnażają się składając na dnie zbiorników wodnych z wodą stojącą. Zimują zagrzebane pod warstwą liści. 8

9 OWADY NASZE WOKÓŁ ŻABYNAS Ropucha szara Bufo bufo I ROPUCHY - TABLICA 5 Ropucha szara jest największym płazem występującym w Polsce. Często można ją spotkać w pobliżu zabudowań, w których szuka dla siebie odpowiednich dziennych kryjówek. Występuje także w lasach i parkach. Typową dla ropuch jest aktywność nocna, w czasie której polują one intensywnie na gąsienice, larwy i ślimaki. Żyjące na polach i w ogrodach ropuchy szare są nieocenionym sprzymierzeńcem człowieka. 9