KLUCZ do oznaczania płazów

Transkrypt

1 KLUCZ do oznaczania płazów Wykorzystano materiał Wigierskiego Parku Narodowego Jeśli cecha zgadza się z opisem przechodzisz do następnego punktu, jeśli nie - odszukujesz punkt z nawiasu. Postacie dorosłe 1(2) Zwierzęta o ciele wydłużonym, posiadające wyraźny ogon, kończyny przednie i tylne mniej więcej jednakowej długości (rys. 58a)...Caudata płazy ogoniaste 2(1) Zwierzęta o ciele krępym, pozbawione ogona (z wyjątkiem świeżo przeobrażonych osobników), nogi przednie wyraźnie krótsze od tylnych (rys. 58b)...Anura płazy bezogonowe Rys. 58 Rząd: Caudata - płazy ogoniaste. Ciało walcowate, wydłużone. Ogon w przekroju okrągławy lub bocznie spłaszczony. Kończyny przednie i tylne mniej więcej jednakowej długości. Skóra gładka lub chropowata. Język przyrośnięty środkiem na całej długości do dna jamy gębowej. Płazy ogoniaste są dość silnie związane ze środowiskiem wodnym. W Polsce występują przedstawiciele jednej rodziny - Salamandridae. 1(2 ) Skóra grzbietu gładka, brązowa, w różnych odcieniach. Na głowie trzy ciemne paski wzdłużne... Triturus vulgaris - traszka zwyczajna 2(1) Skóra grzbietu szorstka, brązowo-czarna lub całkiem czarna. Wierzch głowy bez wzdłużnych ciemnych pasków... Triturus cristatus - traszka grzebieniasta

2 Rząd: Anura - płazy bezogonowe. Ciało krępe, brak ogona. Kończyny tylne znacznie dłuższe od przednich i silniej rozwinięte. Skóra gładka lub pokryta brodawkami. Język przyrośnięty do dna jamy gębowej tylko częściowo. Płazy te są słabiej związane ze środowiskiem wodnym, niż ogoniaste. W Polsce występują przedstawiciele pięciu rodzin. 1(2) Końce palców obu par kończyn opatrzone okrągłymi przylgami (rys. 59c)... Hylidae - rzekotkowate. Reprezentowana w Polsce przez jeden gatunek. Skóra grzbietu gładka, lśniąca, o zmiennych barwach (głównie zielonych), brzuch jasno żółty o szorstkiej powierzchni... Hyla arborea - rzekotka drzewna Rys. 59 2(1) Końce palców bez przylg (rys. 59a,b) 3(4) Brzuch ciemno ubarwiony, pokryty jaskrawymi plamami pomarańczowymi lub cytrynowo-żółtymi, grzbiet ciemny, czasem zielonkawy. Skóra brodawkowata, źrenica oka trójkątna lub sercowata (rys. 60a)... Discoglossidae - ropuszkowate Rys. 60 Reprezentowana w Polsce przez dwa gatunki, na terenie WPN jeden... Bombina bombina - kumak nizinny 4(3) Brzuch bez jaskrawych plam, jasny 5(6) Na stopach tylnych nóg duże, ostre modzele piętowe, ułatwiające zakopywanie się w ziemi. Skóra gładka, źrenica oka pionowa (rys. 60b), wierzch głowy silnie wypukły, błony bębenkowe niewidoczne... Pelobatidae - grzebiuszkowate Reprezentowana w Polsce tylko przez jeden gatunek... Pelobates fuscus - grzebiuszka ziemna

3 6(5) Modzele piętowe niewyraźne. Głowa spłaszczona, błony bębenkowe dobrze widoczne, źrenica innego kształtu 7(14) Skóra gładka, miękka. Szczęka górna uzębiona. Nogi tylne bardzo długie, zwierzęta zwinnie skaczące. Źrenica pozioma, eliptyczna (rys. 60c)... Ranidae - żabowate Istnieje umowny podział na tzw. żaby brunatne (żaba trawna i moczarowa) oraz zielone (żaba wodna i jeziorkowa). 8(11) Grzbiet ciała brązowo plamisty, bez wzdłużnej środkowej smugi i barw zielonych. Od oka do nasady ramienia ciągnie się podłużna ciemna plama skroniowa, zwana maską... żaby brunatne 9(10) Modzel piętowy krótszy od połowy pierwszego palca, wysoki, półksiężycowaty (rys. 61b). Pysk długi, ostro zakończony. Brzuszna strona ciała jasna, zazwyczaj bez plam. Plama skroniowa jak na rysunku 62b Rys Rana arvalis - żaba moczarowa 10(9) Modzel piętowy dłuższy od połowy pierwszego palca, niski, wałeczkowaty (rys. 61a). Pysk okrągło zakończony. Brzuszna strona ciała pokryta plamkami. Plama skroniowa jak na rysunku 62a Rys Rana temporaria - żaba trawna 11(8) Tło grzbietowej strony ciała zazwyczaj zielone. Brak plamy skroniowej, wzdłuż grzbietu przebiega środkiem jasna smuga... żaby zielone 12(13) Modzel piętowy silnie rozwinięty (rys. 63b). Tylne kończyny stosunkowo krótkie, dobrze umięśnione... Rana lessonae - żaba jeziorkowa

4 13(12) Modzel piętowy słabo rozwinięty (rys. 63a). Tylne kończyny stosunkowo długie. Górna strona ud żółta, czarno marmurkowana, bez odcienia stalowego. Mieszaniec żaby jeziorkowej i śmieszki... Rana esculenta - żaba wodna 14(7) Skóra szorstka, pokryta brodawkami. Nogi tylne niewiele dłuższe od przednich, zwierzęta skaczące niezgrabnie. Obie szczęki bezzębne, źrenica pozioma... Bufonidae - ropuchowate 15(18) Grzbiet pokryty szaro-zielonymi plamami o wyraźnych konturach. 16(17) Grzbiet z wyraźną podłużną jasną pręgą. Błony pływne krótkie, łączą tylko nasady palców... Bufo calamita - ropucha paskówka 17(16) Grzbiet bez jasnej środkowej pręgi. Błony pływne sięgają do połowy palców... Bufo viridis - ropucha zielona 18(15) Na grzbiecie brak zielonych plam, skóra bardzo szorstka, w różnych odcieniach barwy brązowej. Błony pływne sięgają prawie do połowy palców... Bufo bufo - ropucha zwyczajna

5 Skrzek 1(4) Galaretowata osłonka jaja kształtu eliptycznego lub jajowatego, jaja składane pojedynczo na liściach roślin wodnych (rys. 64a) 2(3) Dłuższa średnica jaja wraz z osłonką wynosi 4-5 mm, jajo barwy cytrynowo żółtej... Triturus cristatus - traszka grzebieniasta 3(2) Dłuższa średnica jaja wraz z osłonką wynosi 3-4 mm, jajo barwy jasnobrązowej... Triturus vulgaris - traszka zwyczajna 4(1) Galaretowata osłonka jaja kulista 5(12) Skrzek w sznurach (rys. 64d,e) 6(7) Skrzek leży zwartą masą w stosunkowo krótkim (15-50 cm) i grubym (1,5-2 cm) sznurze (rys. 64d), jaja o średnicy 1,5-2,5 mm rozmieszczone są w sznurze ciasno i niesymetrycznie... Pelobates fuscus - grzebiuszka ziemna 7(6) Skrzek w dwóch długich (3-10 m) sznurach (rys. 64e) 8(9) W wolno leżącym sznurze (długości do 2 m) jaja Rys. 64 umieszczone są w dwóch rzędach, w sznurze wyprężonym tylko w jednym; średnica jaja 1-1,5 mm, barwa czarna... Bufo calamita - ropucha paskówka

6 9(8) W wolno leżącym sznurze (długości 2,5-6 m) jaja rozmieszczone są w 3-4 rzędach, w sznurze wyprężonym tylko w dwóch rzędach 10(11) Średnica jaja 1,5-2 mm, biegun twórczy* jaja czarny, odżywczy* - jasnopopielaty... Bufo bufo - ropucha zwyczajna 11(10) Średnica jaja 1-1,5 mm, barwa czarna... Bufo viridis - ropucha zielona 12(5) Skrzek nie leży w sznurach, ma postać kłębów (rys. 64b,c,f) 13(16) Skrzek w niedużych (do 150 jaj), zwartych kłębach, początkowo przyczepiony do roślin wodnych, biegun twórczy ma barwę jasnobrązową, a odżywczy jasnożółtą 14(15) Skrzek w 2-5 dość nieregularnych kłębach po jaj w każdym, średnica jaja wynosi 1-1,5 mm, skrzek w początkowej fazie przyklejony do boku liścia (rys. 64f)... Hyla arborea - rzekotka drzewna 15(14) Skrzek w regularnie kolistych kłębach (do 80 jaj w kłębie), umocowanych wokół pędów roślin wodnych (rys. 64b), średnica jaja około 2 mm... Bombina bombina - kumak nizinny 16(13) Skrzek w dużych kłębach (rys. 64c), składa się zazwyczaj z kilkuset jaj, tylko we wczesnej fazie czasem przyklejony do roślin wodnych 17(18) Biegun twórczy jaja jasnobrązowy, odżywczy jasnożółty... żaby zielone 18(17) Biegun twórczy jaja ciemnobrązowy lub czarny, odżywczy jasnożółty lub biały... żaby brunatne

7 SŁOWNICZEK Ampleksus - chwilowy uchwyt samicy przez samca. U naszych płazów bezogonowych wyróżniamy uchwyt pachowy (np. u żab i ropuch) i uchwyt pachwinowy (u kumaka i grzebiuszki). Batrachofauna obejmuje zwierzęta należące do gromady płazów, występujące na danym terenie. Batrachologia nauka o płazach, nazwa pochodzi od greckiego słowa batrachos płaz. Biegun jaja odżywczy - inaczej wegetatywny, część jaja, w której skupiona jest główna masa żółtka. Biegun jaja twórczy - inaczej animalny, część jaja, w której znajduje się jądro komórki. Błony pływne błony występujące między palcami, ułatwiające pływanie. Dymorfizm płciowy cechy odróżniające samca od samicy, np. ubarwienie skóry, występowanie specjalnych struktur, mających znaczenie w procesie rozrodu, takich jak modzele godowe, rezonatory czy perełki godowe. Galasy - zgrubienia tkanki lub narządu rośliny spowodowane przez zwierzęta, głównie owady, które produkują substancje powodujące przerost tkanek roślinnych. Gruczoły skórne wielokomórkowe gruczoły śluzowe i jadowe, występujące w skórze płazów. U niektórych płazów gruczoły jadowe występują w postaci tzw. parotyd patrz niżej. Herpetofauna obejmuje zwierzęta należące do gromady płazów i gadów, występujące na określonym obszarze. Herpetologia nauka zajmująca się badaniem płazów i gadów. Hibernacja stan odrętwienia, w jakim płazy spędzają okresy niekorzystnych warunków (zimno, susza, upały). Kijanka larwa płazów bezogonowych, przystosowana do życia w środowisku wodnym (oddycha skrzelami, posiada, podobnie jak ryby, narządy linii bocznej ). Kloaka końcowy odcinek jelita, do którego uchodzą nasieniowody lub jajowody oraz moczowody. Maska podłużna ciemna plama skroniowa, ciągnąca się od oka do nasady ramienia, występująca u żab brunatnych. Metamorfoza przeobrażenie się larwy w postać dorosłą.

8 Modzele godowe twory skórne występujące na palcach przednich kończyn u samców płazów bezogonowych w okresie godów, mające na celu ułatwienie przytrzymania samicy w czasie ampleksusu. Modzele piętowe zgrubienia występujące u podstawy palców tylnych kończyn, służące do zakopywania się w podłożu. Parotydy parzyste gruczoły przyuszne o bochenkowatym kształcie, stanowiące skupienia gruczołów jadowych wytwarzających substancje toksyczne. Perełki godowe biało zabarwione szczyty drobnych chropowatości, pojawiających się na skórze samic żaby trawnej w okresie godów. Rezonator zwany inaczej workiem głosowym, stanowi parzysty lub nieparzysty narząd znajdujący się na podgardlu samca lub z boku przełyku, powodujący lepsze nagłośnienie wydawanych przez niego w porze godowej dźwięków. Skrzek jaja płazów. Mogą być składane pojedynczo, w sznurach bądź w pakietach. Spermatofor pakiet żywych plemników otoczonych galaretowatą wydzieliną gruczołów kloaki samca.