Seria III: epublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa Nr 1. INFORMACJA O OBIEKTACH KULTURY I INTERNET 2005

Transkrypt

1 Marek Sroka University of Illinois at Urbana-Champaign USA OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA: INTERNETOWE ARCHIWA MUZYKI KLASYCZNEJ, POPULARNEJ I LUDOWEJ [TO SAVE FROM OBLIVION INTERNET ARCHIVES OF CLASSICAL, POPULAR AND FOLK MUSIC] Abstrakt: W artykule omówiono dwie inicjatywy, które mogą posłużyć jako przykład ratowania ginących obiektów kultury muzycznej danego kraju i zachowania arcydzieł muzyki poważnej jako części dziedzictwa światowej kultury. American Memory to dzieło Biblioteki Kongresu, które łączy w sobie cechy wirtualnego muzeum i archiwum. Das Digitale Beethoven Haus to wirtualne muzeum i archiwum domu rodzinnego Beethovena. W artykule poruszono kwestię opracowania informacyjnego poszczególnych obiektów i ich organizację. AMERICAN MEMORY ARCHIWA ELEKTRONICZNE BEETHOVEN INTERNET MUZYKA NIEMCY USA Abstarct: The article examines two digital initiatives that are prime examples of saving musical artifacts from destruction and keeping them for future generations. American Memory and one of its digital collections called Performing Arts, Music preserve treasures of American popular, folk, and classical music. Das Digitale Beethoven-Haus is a virtual museum and archives of Beethoven s house. Questions of structure and bibliographic descriptions are discussed. AMERICAN MEMORY BEETHOVEN ELECTRONIC ARCHIVES INTERNET MUSIC GERMANY USA * * * Wstęp Przenoszenie obiektów kultury muzycznej do środowiska WWW przyczynia się nie tylko do zachowania danego obszaru kulturowego, ale również do jego popularyzacji w świecie kultury masowej. Ratowaniem ginących obiektów kultury muzycznej już od dawna zajmowali się muzykolodzy i etnografowie. Wielkim sprzymierzeńcem w walce o zachowanie dziedzictwa kulturowego okazali się bibliotekarze, którzy korzystając z najnowszych osiągnięć w dziedzinie digitalizacji tworzą wirtualne archiwa i muzea muzyki ludowej, poluarnej i klasycznej. Wirtualni goście mogą przejrzeć wybrane autografy, nuty i partytury, wysłuchać fragmentów utworów i obejrzeć korespondencję sławnych kompozytorów. Kilka lat temu Biblioteka Kongresu przystąpiła do tworzenia wirtualnego muzeum i archiwum pod nazwą American Memory. Głównym celem tego portalu jest udostępnienie społeczeństwu amerykańskiemu i wirtualnym gościom z zagranicy najważniejszych obiektów kultury amerykańskiej w ich historycznym kontekście. Pod koniec 2004 roku portal American Memory zawierał ponad siedem milionów obiektów dostępnych 150

2 w formie elektronicznej, które pochodzą z różnych księgozbiorów i zbiorów archiwalnych Biblioteki Kongresu [Russ 2004]. Zbiór dokumentów poświęconych wynalazcy telegrafu jest jednym z najciekawszych i najobszerniejszych. Kolekcja The Morse Papers [Dokumenty Morsa] w dostępie online zawiera listy, pamiętniki, rysunki, mapy, broszury, wycinki z gazet, itp. pochodzące z lat [American Memories, 2005, dok. elektr.]. Wiele z nich to osobista korespondencja Morse a oraz jego szkice i projekty. W dziale Presidents (Prezydenci) można między innymi obejrzeć dokumenty ze zbiorów Waszyngtona, Jeffersona i Lincolna. Według dyrektora Biblioteki Kongresu Jamesa Billingtona obecnie wszystkie materiały ze zbiorów naszych trzech prezydentów (Waszyngtona, Jeffersona i Lincolna), którzy wzbudzają największe zainteresowanie wśród badaczy są dostępne online na całym świecie [Presidential Papers, 2004, dok. elektr.]. Dział War, Military (wojna, historia wojskowości) zawiera wiele unikalnych fotografii z najważniejszych konfliktów zbrojnych, w których uczestniczyła armia amerykańska. Bardzo interesujący jest zbiór Civil War Treasures (skarby wojny secesyjnej), w którym można obejrzeć liczne fotografie, plakaty, a nawet ręcznie pisane gazetki armii Konfederacji Stanów Południa [American Memories 2002, dok. elektr.]. Obiekty te mają wielką wartość historyczną i poznawczą a udostępnienie ich w formie online to wspaniały przykład wykorzystania digitalizacji do celów edukacyjnych. Performing Arts, Music (Dział muzyczny) jest jednym z najciekawszych i najchętniej odwiedzanych stron portalu American Memory i zasługuje na osobne omówienie. Das Digital Beethoven-Haus to wirtualne muzeum i archiwum domu rodzinnego Beethoven a, w którym zwiedzający mogą obejrzeć osobistą korespondencję wielkiego kompozytora, przejrzeć autografy najważniejszych kompozycji i wysłuchać fragmentów utworów i listów. Koszty tworzenia portalu (ponad 6 milionów dolarów) były bardzo wysokie ze względu na ilość digitalizowanych dokumentów (prawie 5 tysięcy) i udostępnieniu nagrań niektórych utworów. Opracowanie informacyjne obiektów kultury muzycznej odgrywa ważną rolę w tworzeniu poszczególnych portali. Kwestia ta zostanie omówiona na przykładzie internetowych muzeów i archiwów American Memory i Das Digitale Beethoven-Haus. Zbiory muzyczne Biblioteki Kongresu: American Memory Część muzyczna portalu American Memory składa się z 30 działów, które poświęcone są muzyce popularnej, ludowej i poważnej. Są wśród nich archiwa takich kompozytorów jak Leonard Bernstein, Aaron Copland, zbiór fotografii Williama Gottlieba ze złotego wieku jazzu ( ), liczne zbiory nut muzyki amerykańskiej z 19. i początku 20. wieku, kolekcje muzyki ludowej (folk music) z Florydy, Kalifornii, zbiory muzyki Indian Ameryki Północnej (np. muzyka Indian ze szczepu Omaha oraz Indian ze stanów północno-zachodnich wybrzeża Oceanu Spokojnego), wybrane kolekcje muzyki Murzynów amerykańskich, oraz zbiór utworów z okresu wojny secesyjnej. Organizacja zbiorów i wyszukiwanie informacji Digitalizacja obiektów kultury muzycznej i przenoszenie ich do środowiska WWW spełnia ważną rolę w udostępnianiu ich użytkownikom Internetu. Tworzenie obiektów kultury muzycznej w Internecie wymaga również ich właściwej organizacji i opracowania informacyjnego. Dobrze zorganizowana wirtualna kolekcja 151

3 stanowi cenne źródło informacji, w przeciwieństwie do chaosu informacyjnego, który wydaje się królować w Internecie. Dokumenty tworzące American Memory można przeszukiwać na różne sposoby zaczynając od spisu wszystkich kolekcji w układzie alfabetycznym ( List all collections ). Możliwe jest także przeszukiwanie kolekcji według tematów ( Browse by topic ), okresu historycznego ( Browse by time period ), miejsca pochodzenia ( Browse by place ), rodzaju materiałów ( Browse collections containing ). Ta ostatnia opcja pozwala na znalezienie zbiorów, które posiadają mapy, manuskrypty, filmy, nuty, zdjęcia, nagrania dźwiękowe, książki i materiały drukowane. Performing Arts, Music ( Dział muzyczny) obejmuje 30 kolekcji. Są wśród nich zbiory poświęcone współczesnym kompozytorom amerykańskim takim jak Aaron Copland i Leonard Berstein, muzyce ludowej ( folk music ) z różnych regionów Stanów Zjednoczonych, muzyce Indian Ameryki Północnej, muzyce Murzynów amerykańskich. Dział muzyczny zawiera również liczne zbiory nut najpopularniejszych pieśni i piosenek amerykańskich z lat , i Zbiór Song Sheets zawiera słowa do najpopularniejszych pieśni z lat Kolekcja Jazz składa się z unikalnych fotografii słynnych muzyków jazzowych wykonanych przez Williama Gottlieba w okresie od 1938 do 1948 roku. Każdą kolekcję można przeszukiwać używając słów kluczowych, nazwisk kompozytorów, tytułów utworów, haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu, a w niektórych przypadkach według wydawców. Zbiór African-American Sheet Music (muzyka Murzynów amerykańskich) zawiera 1305 utworów z okresu 1850 do 1920 roku. Wyszukiwanie według słów kluczowych umożliwia odszukanie utworów napisanych na różnego rodzaju instrumenty, na przykład voice and piano (na głos i fortepian), banjo (bandżo) itp. Browse the Subject Index pozwala na odnalezenie utworów według hasła przedmiotowego Biblioteki Kongresu. Na przykład wyszukiwanie z użyciem hasła przedmiotowego Adam (Biblical figure) Songs and music pozwoli na odnalezienie utworów poświęconych biblijnemu Adamowi. Kolekcję African-American Sheet Music można również przeszukiwać używając nazwisk kompozytorów i tytułów utworów. Kolekcja Abraham Lincoln and the Civil War zawiera ponad 200 kompozycji poświęconych Abrahamowi Lincolnowi i wojnie secesyjnej. Zbiór ten powstał w oparciu o darowiznę Alfreda Sterna, który w 1953 roku ofiarował Bibliotece Kongresu swoje Lincolniana. Podobnie jak kolekcja African-American Sheet Music zbiór Lincolianów można przeszukiwać za pomocą słów kluczowych, tytułów, haseł przedmiotowych i kompozytorów. Można też wyszukiwać poszczególne utwory według wydawcy. Opracowanie informacyjne Każdy utwór posiada krótki opis bibliograficzny na który składają się między innymi tytuł, hasło przedmiotowe Biblioteki Kongresu, informacja o wydawcy, informacja o danej kolekcji, cyfrowy identyfikator ( digital id ). Utwory dźwiękowe zawierają również informację o programie, w którym można wysłuchać danego utworu (np. mp3, real audio, wav) oraz płyty analogowej, której użyto do stworzenia cyfrowej wersji danego utworu. Oto przykład opisu kompozycji Williama Cumming a zatytułowanej Abraham Lincoln [American Memory. Sheet Music about Lincoln, Emancipation and the Civil War]. Abraham Lincoln / [by William Cumming]. Cumming, William. 152

4 Cincinnati: A.C. Peters & bro., c1860. OTHER TITLES (Inny tytuł) Variant Title: Lincoln schottisch. SUBJECTS (Opis rzeczowy) Lincoln, Abraham, Songs and music. NOTES (Uwagi, Opis) Plate/Publisher Number: COLLECTION (Księgozbiór, kolekcja) Sheet Music from the Alfred Whital Stern Collection of Lincolniana REPOSITORY (Miejsce przechowywania orginalu) Rare Book and Special Collections Division, Library of Congress DIGITAL ID (Cyfrowy identyfikator) scsm0034 Kompozycja Abraham Lincoln została opublikowana w 1860 roku i jej cyfrową wersję można oglądać na stronach American Memory poświęconych Abrahamowi Lincolnowi i wojnie secesyjnej. Oto przykład opisu piosenki A-roodle-tum-toodle-tum-too pochodzącej ze zbioru Folk Music, California (Muzyka ludowa Kalifornii) [American Memory. California Gold: Northern California Folk Music from the Thirties]. A-roodle-tum-toodle-tum-too. Leighton Robinson with family and friends, performers. (Wykonawcy) Listen to this recording. (Posłuchaj nagrania tego utworu dostępnego w następujących formatach) -mp3 Format -Real Audio Format -wav Format NOTES (Uwagi, Opis) Inscribed on dust jacket... (Napis na okładce...) SUBJECTS (Opis rzeczowy) Songs, English California Belvedere. Sea songs. Sound recordings. RELATED NAMES (Nazwy osobowe i korporatywne związane z utworem) Cowell, Sidney Robertson, collector. Robinson, Leighton, performer. Archive of Folk Culture (Library of Congress) MEDIUM (Opis nośnika) on 1 band of 1 sound disc: analog, 78 rpm; 12 in. (jedna płyta analogowa; 78 obrotów na minutę; wielkość 12 cali) CALL NUMBER (Sygnatura Biblioteki Kongresu) AFC 1940/001 : AFS 4228 A2 DIGITAL ID (Cyfrowy identyfikator) afccc a4228a2 153

5 Jak widać z przedstawionych przykładów opracowanie informacyjne poszczególnych utworów jest bardzo szczegółowe. Służy temu opis orginału, jego cyfrowej kopii oraz liczne odnośniki, które umożliwiają odnalezienie utworów tych samych wykonawców, kompozytorów oraz podobnych tematycznie kompozycji. Zbiory muzyczne Muzeum Beethovena: Das digitale Beethoven-Haus Dom rodzinny Beethovena w Bonn można zwiedzać osobiście poddając się urokowi wielkiego kompozytora i miejsca jego urodzin. Dla tych, którzy nie mogą przyjechać do Niemiec muzeum oferuje wirtualne odwiedziny, które wcale nie są mniej atrakcyjne od osobistych odwiedzin. Wirtualni goście mogą zobaczyć jak wyglądają poszczególne pokoje w domu Beethovena, zwiedzić wirtualne wystawy i zajrzeć do archiwum, w którym mieszczą się cenne rękopisy, nuty i korespondencja kompozytora [Das Digitale Beethoven-Haus]. Organizacja zbiorów i wyszukiwanie informacji Wirtualne archiwum obejmuje około 5000 dokumentów, na które składają się autografy najważniejszych dzieł Beethovena, wiele pierwszych wydań jego kompozycji, osobista korespondencja kompozytora i rysunki. Zwiedzający mogą również wysłuchać fragmentów niektórych utworów oraz nagranej korespondencji. Archiwum podzielone jest na wirtualne działy, które można przeszukiwać wybierając odpowiedni przedmiot z listy różnych tematów. Dział Korespondencja zawiera ponad 500 listów z tego 335 można wysłuchać w interpretacji niemieckich aktorów. Listy uporządkowane są tematycznie (na przykład, listy Beethovena do rodziny, przyjaciół w Bonn, przyjaciół w Wiedniu, wydawców, kompozytorów, poetów ; listy do Beethovena od przyjaciół w Bonn, od przyjaciół w Wiedniu, wydawców, itd.). Dział Obrazy i Obiekty zawiera portrety Beethovena oraz obiekty sztuki artystycznej poświęconej Beethovenowi. Szczegółowa lista tematów pozwala na odnalezienie konkretnego obiektu. Obrazy przedstawiające wielkiego kompozytora podzielono na następujące działy: Beethoven i przyroda, Beethoven kompozytor, Beethoven artysta, dzieła Beethovena, alegorie, portrety Beethovena powstałe za jego życia. Podobnie zorganizowane są inne części wirtualnego archiwum, w tym dział poświęcony kompozycjom Beethovena (kompozycje instrumentalne na orkiestrę symfoniczną, utwory kameralne, utwory fortepianowe, itp.). Opracowanie informacyjne Każdy list posiada tytuł oraz krótkie streszczenie. Oto przykład opisu listu Beethovena do Carla Amenda: Ludwig van Beethoven, Brief an Carl Amenda in Wirben, Wien, 1. Juli 1801, Autograph Beethoven-Haus Bonn, Sammlung H. C. Bodmer, HCB Bbr 1 (kolekcja, z której list pochodzi) Wersja dźwiękowa listu zawiera również informacje o aktorze, który dokonał nagrania (gelesen von Timo Berndt (2003)). Podobnie opisane są utwory muzyczne, które oprócz tytułu zawierają szczegółową informację na temat ich powstania. Opis nagrania danego utworu zawiera również informacje o wykonawcy. Oto przykład opisu nagrania I-go koncertu fortepianowego C-dur opus 15 (część 1. Allegro con brio): Konzert fur Klavier und Orchester Nr. 1 (C-Dur) op Allegro con brio Maurizio Pollini, Klavier / piano 154

6 Wiener Philharmoniker Eugen Jochum A,A P 1983 Zakończenie Przechowywanie i udostępnianie utworów muzycznych w środowisku WWW przyczynia się do zachowania bogactwa i rożnorodności kultur. Zarówno portal American Memory jak i wirtualne muzeum-archiwum Das Digitale Beethoven-Haus są świadectwem troski o dobra kultury muzycznej, które często wykraczają poza dziedzictwo kultury materialnej i duchowej danego kraju. Uniwersalny charakter sztuki muzycznej pozwala mieć nadzieję, że takich inicjatyw jak American Memory i Das Digitale Beethoven-Haus będzie więcej i nie będą się one ograniczać tylko do najbogatszych krajów świata. O sukcesie American Memory i Das Digitale Beethoven-Haus stanowi przejrzysta organizacja ich zbiorów, możliwość przeszukiwania różnorodnych kolekcji oraz szczegółowe opracowanie informacyjne poszczególnych obiektów. Bardzo ważną cechą wirtualnych kolekcji muzycznych powinna być ich dostępność w formie dźwiękowej (jeżeli nie wszystkich utworów to przynajmniej najważniejszych przykładów danego stylu muzycznego). Na koniec wypada zauwazyć, że internetowe archiwa muzyczne są ciągle ulepszane i powiększane. Świadczy to o rosnącym zainteresowaniu obiektami muzycznymi w Internecie i dobrze wróży na przyszłość tego rodzaju przedsięwzięciom. Wykorzystane źródła i opracowania American Memory [ [odczyt: ]. American Memories (2002). Ohio Media Spectrum Vol. 54, No. 1, p Das Digitale Beethoven-Haus [ [odczyt: ]. New Collections Online: Sheet Music, Utah, Everglades (2002 December). Library of Congress Information Bulletin Vol. 61, No. 12, p Presidential Papers: Final Online Release of Washington and Jefferson Papers (2004 February/March). Library of Congress Information Bulletin Vol. 63, No. 2/3. Russ, K. (2004). American Memory: Historical Collections for the National Digital Library. Arkansas Libraries Vol. 61, No. 3, p