MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ. Radosław Mleczko Podsekretarz Stanu DPR-III /TW/JS/11. Zał. 1. Pani Izabela Katarzyna Mrzygłocka

Transkrypt

1 MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Warszawa, dn. lutego 2011 r. Radosław Mleczko Podsekretarz Stanu DPR-III /TW/JS/11 Pani Izabela Katarzyna Mrzygłocka Przewodnicząca Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP W związku z pismem z dnia 31 stycznia 2011 r., znak ROP/17/IX/11(3), przesyłam w załączeniu materiał dotyczący przestrzegania uprawnień związanych z rodzicielstwem oraz problematyki kontynuacji zatrudnienia kobiet powracających z urlopów macierzyńskich na posiedzenie Rady Ochrony Pracy w dniu 1 marca 2011 r. Zał. 1

2 Przestrzeganie uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem W świetle obowiązującego stanu prawnego Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie posiada uprawnień kontrolnych i nadzorczych nad przestrzeganiem prawa pracy, jak i instrumentów prawnych pozwalających na wpływanie na stosowanie prawa w praktyce. Z tego względu Ministerstwo nie dysponuje całościowymi danymi dotyczącymi przestrzegania uprawnień związanych z rodzicielstwem. Jedynym źródłem informacji dotyczącej przestrzegania prawa pracy jest korespondencja kierowana do Ministerstwa przez obywateli, przedsiębiorców oraz instytucje, a także dyżur telefoniczny pełniony przez pracowników Departamentu Prawa Pracy. Na podstawie tej korespondencji i rozmów telefonicznych należy stwierdzić, że problematyka uprawnień związanych z rodzicielstwem nie jest dominująca wśród kierowanych wystąpień dotyczących przepisów prawa pracy i pojawia się głównie w postaci zapytań dotyczących uprawnień i obowiązków jakie w tym zakresie mają pracownicy i pracodawcy. Najczęściej poruszana w tym zakresie problematyka obejmowała zagadnienia: możliwości równoczesnego korzystania przez obydwoje rodziców z uprawnienia do dwóch dni opieki nad dzieckiem w ciągu roku kalendarzowego (art. 188 k.p.), możliwości złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik jest uprawniony do urlopu wychowawczego (art k.p.), zasad korzystania z urlopu wychowawczego i dopuszczenia pracownika do pracy po jego zakończeniu (art i 2, art k.p.), zasad nabywania i wykorzystywania dodatkowego urlopu macierzyńskiego (art k.p.), określenia wieku dziecka uprawniającego pracującą matkę do korzystania z przerw na karmienie dziecka piersią (art.187 k.p.), zasad dokumentowania korzystania z 2 dni opieki z tytułu wychowywania dziecka do 14 lat. Dominujący problem dotyczył możliwości rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem przebywającym na urlopie wychowawczym przez pracodawcę na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania

3 z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844, z późn. zm.). W przypadku zgłoszenia przez pracownika zastrzeżeń dotyczących przestrzegania przez pracodawców uprawnień rodzicielskich, jak i w każdym innym przypadku, w którym wskazano na sytuację nieprzestrzegania przez pracodawcę przepisów prawa pracy, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej informuje zainteresowanego, że w tej sprawie powinien zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy (właściwego miejscowo okręgowego inspektoratu pracy). Jest to bowiem organ ustawowo powołany do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy i w tym zakresie został wyposażony w odpowiednie uprawnienia oraz środki działania, umożliwiające ich realizację jak: prawo wstępu na teren oraz do obiektów i pomieszczeń podmiotów kontrolowanych, żądania informacji niezbędnych w toku prowadzonych kontroli, przedłożenia dokumentów związanych z zatrudnianiem pracowników, wydawania nakazów zobowiązujących do usunięcia stwierdzonych naruszeń prawa, a także ścigania wykroczeń przeciwko prawom pracownika, określonych w Kodeksie pracy i innych wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej oraz prawo udziału w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego. Problematyka kontynuacji zatrudnienia kobiet powracających z urlopów macierzyńskich Zgodnie z przepisem art k.p. pracodawca ma obowiązek dopuszczenia pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom zawodowym pracownika, za wynagrodzeniem za pracę, jakie pracownik otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu. Przepis art k.p. został dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 223, poz. 1460) i obowiązuje od dnia 18 stycznia 2009 r.

4 Powyższy przepis gwarantuje pracownikowi powracającemu do pracy po urlopie macierzyńskim ochronę przed wypowiedzeniem stosunku pracy. Jeżeli zatem w zakładzie pracy dokonano zmian organizacyjnych w okresie korzystania przez pracownika z takiego urlopu lub zlikwidowano zajmowane przez niego dotychczasowe stanowisko pracy pracodawca ma obowiązek dokonania jednostronnego przeniesienia pracownika na inne równorzędne stanowisko odpowiadające jego kwalifikacjom. Takie przeniesienie nie może powodować obniżenia wynagrodzenia pracownika. Niezależnie od tego, jakie ostatecznie stanowisko będzie zajmował pracownik po powrocie z urlopu macierzyńskiego, przysługuje mu wynagrodzenie nie niższe od wynagrodzenia przysługującego w dniu podjęcia pracy na stanowisku zajmowanym przed urlopem. Jeśli więc w trakcie korzystania przez pracownika z urlopu doszło do zmian płacowych dotyczących tego stanowiska, to zmiany te powinny dotyczyć także jego wynagrodzenia; punktem odniesienia przy określeniu wysokości wynagrodzenia nie będzie więc wynagrodzenie pobierane przez pracownika przed urlopem, lecz wynagrodzenie przysługujące aktualnie na stanowisku, z którego pracownik odszedł na urlop. Nałożony na pracodawcę obowiązek dopuszczenia pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe - na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom zawodowym pracownika, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby pracownik, gdyby nie korzystał z urlopu - obowiązuje także w odniesieniu do pracowników powracających do pracy po zakończeniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Problematyka kontynuacji zatrudnienia po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, inaczej niż w przypadku dopuszczenia pracownika do pracy po zakończeniu urlopu wychowawczego, pojawia się sporadycznie w wystąpieniach pisemnych i telefonicznych kierowanych do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

5 RZECZPOSPOLITA POLSKA PROKURATURA GENERALNA DEPARTAMENT POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO ul. Barska 28/ WARSZAWA Warszawa, dnia 2011 r. PG II P 070/11/11 Pani Poseł Izabela Katarzyna Mrzygłocka Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP Warszawa ul. Maszyńskiego 3/6 W nawiązaniu do pisma Pani Przewodniczącej nr ROP/17/IX/11/11(17) z dnia 15 lutego 2011 r. uprzejmie informuję, iż z uzyskanych danych z okręgów apelacyjnych w kraju wynika, iż w latach zarejestrowano ogółem 8 postępowań przygotowawczych, w których naruszenie praw pracowniczych dotyczyło przestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, w tym odnotowano 1 postępowanie związane z problematyką kontynuacji zatrudnienia kobiety powracającej z urlopu macierzyńskiego (tj. o przestępstwa z art kk i art. 219 kk). Z podanej wyżej liczby spraw: 6 postępowań przygotowawczych zostało umorzonych (prawomocnie), w tym 5 spraw umorzono na podstawie art pkt 2 kpk z powodu braku znamion czynu zabronionego, 1 postępowanie (prowadzone przeciwko osobie) - umorzono na podstawie art pkt 1 kpk wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; 1 postępowanie zakończone zostało odmową wszczęcia dochodzenia;

6 2 1 postępowanie zakończone zostało skierowaniem do sądu aktu oskarżenia przeciwko pracodawcy. Postępowanie powyższe, o sygn. 1Ds 2055/08, prowadzone było w Prokuraturze Rejonowej w Starachowicach (w okręgu apelacji krakowskiej). Akt oskarżenia skierowany został do Sądu w dniu r. przeciwko właścicielowi prywatnego zakładu pracy, któremu zarzucono złośliwe naruszenie praw pracownicy, polegające między innymi na zaniechaniu przywrócenia jej do pracy, pomimo prawomocnego orzeczenia Sądu Pracy, w tym zakresie oraz zaniechaniu wypłacenia zaległego wynagrodzenia za pracę, a także niedokonaniu uaktualnionych wpisów w rodzinnej legitymacji ubezpieczeniowej i niewydaniu zaświadczenia o przebywaniu na urlopie macierzyńskim, tj. o przestępstwo z art , 2 i 3 kk. Na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Starachowicach z dnia r. postępowanie karne zostało warunkowo umorzone i oskarżony poddany został próbie na okres 2 lat (wyrok prawomocny). W odniesieniu do spraw umorzonych, powyższe przedstawia się następująco. W okręgu apelacji rzeszowskiej wszczęte zostało w Prokuraturze Rejonowej w Przemyślu postępowanie o sygn. 3Ds 163/09, o przestępstwo z art kk, zainicjowane zawiadomieniem Sylwii D. o popełnionym przestępstwie polegającym na tym, iż pracodawca właścicielka firmy z opóźnieniem przesłała do ZUS Oddział w Przemyślu zwolnienie lekarskie wyżej wymienionej, co skutkowało wstrzymaniem wypłaty jej zasiłku za miesiąc luty 2009 r. Pokrzywdzona jednocześnie złożyła skargę, do Inspektoratu Pracy, na pracodawcę oraz skierowała do Sądu Rejonowego Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozew o zobowiązanie pracodawcy do wypłacenia równowartości zasiłku chorobowego za ten miesiąc. Postępowanie powyższe zostało umorzone na podstawie art pkt 1 kpk, z uwagi na to, iż w zachowaniu pracodawcy nie stwierdzono, by w sposób rażący naruszył prawa pracownika. Ustalono, że zwolnienie lekarskie wysłane zostało przez pokrzywdzoną do pracodawcy, za pośrednictwem poczty i otrzymawszy je z opóźnieniem, w dniu r. przekazał całą dokumentację do ZUS w dniu

7 r. (zwolnienie lekarskie wystawione zostało na okres od r. do r.) Należy nadmienić, iż przeprowadzona kontrola przez Państwową Inspekcję Pracy nie ujawniła nieprawidłowości, jak również sąd, po wysłuchaniu stron, umorzył postępowanie. Ustalono, iż ZUS wypłacił pokrzywdzonej wszystkie należności. W okręgu apelacji katowickiej zarejestrowane zostały 2 postępowania, w tym: o sygn. 1Ds 82/10 Prokuratury Rejonowej w Zabrzu w sprawie przeciwko Wojciechowi S., podejrzanemu o to, że w okresie od r. do kwietnia 2010 r., działając jako pracodawca, zaniechał zgłoszenia danych pracownika Adrianny Z. do ubezpieczenia społecznego, nie złożył deklaracji rozliczeniowej do ZUS w Zabrzu dotyczącej zatrudnianych przez niego pracowników, w tym nie zadeklarował składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników Adrianny Z. i Aleksandry M. pobierających zasiłek macierzyński, tj. o przestępstwo z art kk. Postępowanie to zostało umorzone wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa na podstawie art pkt 1 kpk. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym zeznania świadka (księgowej) oraz wyjaśnienia podejrzanego i innych osób dał podstawę do stwierdzenia, że w sprawie pojawiły się wątpliwości, czy podejrzany i jego pracownik księgowa, umyślnie nie zgłosili w terminie odpowiednich danych pracowniczych do ZUS. W konsekwencji, postępowanie nie dostarczyło podstaw do udowodnienia zamiaru pokrzywdzenia pracowników, oraz złośliwego i uporczywego naruszenia praw pracowników. Natomiast kwestia zwolnienia z pracy pokrzywdzonej była rozpoznawana, zgodnie z kompetencją, przez Sąd Rejonowy Sąd Pracy i tam też pokrzywdzona dochodziła roszczeń wynikających ze stosunku pracy, zwłaszcza, że przyczyny zwolnienia z pracy należą do kategorii ocennych i tym samym na etapie postępowania zachodzą trudności w udowodnieniu pracodawcy, że zwalniając pracownika z pracy narusza jego prawa pracownicze.

8 4 o sygn. 3Ds 136/10 Prokuratury Rejonowej w Jastrzębiu Zdroju w sprawie złośliwego i uporczywego naruszania praw pracowniczych przez pracodawcę - Bank Spółdzielczy w Jastrzębiu Zdroju - poprzez nieprawidłowe ewidencjonowanie czasu pracy zatrudnionych tam pracowników, w tym pracownic będących w ciąży, tj. o przestępstwo z art kk. W wyniku przeprowadzonego postępowania przygotowawczego dotyczącego nieprawidłowości w naliczaniu przez pracodawcę faktycznego czasu pracy świadczonego przez pracowników, na podstawie logowań do systemu DefBank - ustalono, iż w przypadku przebywania pracowników w placówkach banku, po wyznaczonych godzinach ustalonych przez inspektora Państwowej Inspekcji Pracy, powyższe było dobrowolnymi decyzjami tychże pracowników i nie było podyktowane wymogami pracy. Z powyższych względów, nie stwierdzono naruszenia praw pracowniczych i spowodowania nieuprawnionego świadczenia pracy w nadgodzinach. Postępowanie powyższe zostało umorzone na zasadzie art pkt 2 kpk z powodu braku znamion czynu zabronionego (postanowienie prawomocne). W okręgu apelacji lubelskiej zarejestrowane zostało 1 postępowanie o sygn. 4 Ds 1022/10 Prokuratury Rejonowej Lublin-Południe w Lublinie o przestępstwo z art kk polegające na złośliwym i uporczywym naruszeniu praw pracowniczych poprzez, między innymi, zmuszanie do świadczenia pracy w trakcie zwolnienia lekarskiego, wystawionego w związku z ciążą pracownicy. Przeprowadzone postępowanie przygotowawcze nie dało podstaw do skierowania przeciwko pracodawcy aktu oskarżenia do sądu i dochodzenie zostało umorzone na podstawie art pkt 2 k.p.k., z uwagi na brak czynu zabronionego. W okręgu apelacji poznańskiej odnotowano 3 postępowania z omawianej kategorii: 1 Ds 3605/10 Prokuratury Rejonowej Poznań Stare Miasto, zainicjowane zawiadomieniem Magdaleny J. o złośliwym i uporczywym naruszeniu praw pracowniczych wyżej wymienionej, w ten sposób, że niewydano świadectwa pracy, ekwiwalentu za pracę, ekwiwalentu za urlop i niedostarczano dokumentów

9 5 dotyczących przyznania zasiłku macierzyńskiego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu tj. o czyn z art kk. Powyższe postępowanie, w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zostało umorzone, postanowieniem z dnia 30 listopada 2010 r., na podstawie art pkt 2 k.p.k., wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego (decyzja prawomocna); 2 Ds 3691/10 Prokuratury Rejonowej Poznań-Grunwald w sprawie uporczywego naruszania uprawnień pracownika wynikających ze stosunku pracy i przepisów prawa o ubezpieczeniu społecznym przez właściciela firmy poligraficznej (nieprzesłanie przez pracodawcę dokumentacji do ZUS, niezbędnej do otrzymania zasiłku macierzyńskiego), tj. o czyn z art kk. Powyższe dochodzenie zostało umorzone na podstawie art pkt 2 k.p.k. wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego (decyzja prawomocna nie była zaskarżona). 2 Ds 2142/09 Prokuratury Rejonowej w Szamotułach w sprawie niewystawienia przez pracodawcę dokumentów niezbędnych do uzyskania świadczeń z tytułu urlopu macierzyńskiego. W powyższej sprawie, postanowieniem z dnia 2 października 2009 r. odmówiono wszczęcia dochodzenia i powyższa decyzja jest prawomocna. Jednocześnie uprzejmie nadmieniam, iż szczegółowa analiza przedmiotowych spraw nie jest możliwa do przeprowadzenia ze względów czasowych, albowiem prokuratury /ze wszystkich okręgów apelacyjnych/ przygotowują obszerne informacje odnoszące się do problematyki naruszenia praw pracowniczych, obejmujące lata , na żądanie Komisji do Spraw Kontroli Państwowej, w terminie zakreślonym do 15 marca 2011 r.

10

11

12

13

14

15