Prezentacja programu:

Transkrypt

1 Prezentj progrmu: Kmpni promoyjno-informyjn orz ktywn eukj otyzą zgosporowni elektroopów n terenie wojewóztw kujwsko-pomorskiego, wrmińsko-mzurskiego, zhoniopomorskiego i pomorskiego Mteriły yktyzne zwierjąe senriusze zjęć orz zni ktywizująe l uzniów są zęśią większego projektu pn.,,kmpni promoyjno-informyjn orz ktywn eukj otyzą zgosporowni elektroopów n terenie wojewóztw kujwsko-pomorskiego, wrmińsko-mzurskiego, zhoniopomorskiego i pomorskiego. Projekt otyzy temtu elektroopów, który jest szzególnie wżny, zrówno ze wzglęu n stn otzjąego ns śroowisk, zrowie luzi orz oszzęność i włśiwe wykorzystnie surowów nturlnyh, któryh ilość n nszej plneie jest przeież ogrnizon. Autorzy mteriłów yktyznyh: Mteriły, które przekzujemy Pństwu w formie zeszytu, przygotowne zostły przez prowników Toruńskiego Stowrzyszeni Ekologiznego Tili. Stowrzyszenie to już o 1995 roku poejmuje ziłni n rzez ohrony przyroy, ntomist o roku 2004 prowzi Szkołę Leśną n Brre (ok. 8 km o Toruni). Więej informji n temt Stowrzyszeni, Szkoły Leśnej n Brre orz prowzonyh przez nie projektów uzyskć możn n stronie internetowej orz Autormi mteriłów jest wykwlifikown kr pegogizn o wielu lt prowzą zjęi z ziećmi orz posiją uże oświzenie w przygotowywniu mteriłów i progrmów eukyjnyh. Senriusze poz iekwymi i przytnymi w żyiu oziennym informjmi zwierją wiele meto ktywizująyh orz zń l uzniów. Senriusze uzyskły pozytywną opinię metoyków orz zostły ojęte ptrontem mrszłków wojewóztw kujwsko-pomorskiego, wrmińsko-mzurskiego, zhoniopomorskiego i pomorskiego. Ptrontu uzieliły również kurtori z Gńsk orz Bygoszzy. Informje n temt projektu znjują się n stronie z której mogą pństwo korzystć zrówno w elu znlezieni ieżąyh wiomośi n temt gosporki elektroopmi, jk i w elu porni elektroniznej wersji mteriłów eukyjnyh. Temtyk projektu/progrmu: Jest to progrm eukji ekologiznej l ziei i młozieży, którego elem jest poniesienie świomośi społezeństw w zkresie gosporki elektroopmi i włśiwego postępowni z nimi. Jego zniem jest nie tylko poszerzenie wiezy, le przee wszystkim ktywizj młoyh luzi o poejmowni ziłń przeiwziłjąyh niszzeniu śroowisk. Do tego elu nie wystrzą owiem uregulowni prwne zy ziłni n szzelu pństwowym, wojewózkim i gminnym. Równie wżne, jeśli nie wżniejsze są ziłni poejmowne przez zwykłyh luzi w oziennym żyiu. Progrm eukyjny zkł wyprownie wśró uzniów opowiezilnej postwy woe prolemu elektroopów i ktywnego włązeni się w zrównowżoną gosporkę elektroopmi. Cele progrmu: Poniesienie świomośi ekologiznej w zkresie zierni, segregji i ozyskiwni opów związnyh z zużytym sprzętem elektryznym i elektroniznym. Zngżownie społezeństw w ziórkę, ozysk i reykling zużytego sprzętu elektryznego i elektroniznego. Zwiększenie świomośi mieszkńów onośnie wrtośi ekonomiznej i społeznej, jkie elektroopy mją jeszze w soie. Uświomienie społezeństwu oowiązków gmin i ostwów sprzętu orz firm spejlizująyh się w ozysku. Aresi progrmu: nuzyiele, ziei i młozież ze szkół z terenu ztereh wojewóztw: kujwsko-pomorskiego, pomorskiego, zhoniopomorskiego i wrmińsko-mzurskiego, mieszkńy wojewóztw kujwsko-pomorskiego, pomorskiego, zhoniopomorskiego i wrmińskomzurskiego, 1

2 prezentj progrmu W rmh projektu przygotowno 3 senriusze zjęć z nstępująyh temtów:,,elektroopy o to tkiego,,,nprwić zy wyrzuć orz,,elektroopy włśiwe postępownie. Kży z tyh temtów jest przygotowny o przeprowzeni w klsh nuzeni zintegrownego, klsh IV-VI szkół postwowyh orz w klsh ponpostwowyh. Temty te orz inne mteriły zwrte w segregtorze te mogą yć postwą o przeprowzeni iekwej lekji, jk również mogą zostć wykorzystne w rmh zjęć pozlekyjnyh. Dlzego wrto zrelizowć progrm? Progrm zostł przygotowny z myślą o eukji ekologiznej młoego pokoleni. Umiejętność włśiwego współżyi z przyroą nleży zszzepić już zieiom. Jest to szzególnie wżne w nszym mterilistyznie nstwionym i szyko rozwijjąym się świeie, gzie z wyznznik szzęśi i pozyji zęsto uwżne są posinie rzezy. Chą poprwić soie komfort żyi stle zwiększmy w nszyh omh lizę sprzętów zsilnyh energią elektryzną. Często jest również tk, że kupujemy nowe gżety ez wyrźnej potrzey po prostu l przyjemnośi. Zstępujemy nowymi posine już urzązeni mimo, że stre są jeszze sprwne, tylko przestły nm wystrzć posine przez nie funkje lu nie opowi nm już wyglą sprzętu. Prwie kży z ns posi w omu lizoną w ziesiątkh ilość sprzętów elektryznyh i elektroniznyh i ilość t iągle rośnie. Prolem elektroopów iągle nrst, ltego tk wżne jest wyprownie meto włśiwego zgosporowni elektroopów, możliwe jest to jeynie poprzez poniesienie świomośi ekologiznej społezeństw. Prezentowne Pństwu mteriły zwierją informje otyząe klsyfikji elektroopów, włśiwego postępowni z nimi, gosporki elektroopmi w Polse orz wiomośi n temt postw prwnyh. Zkres temtyzny mteriłów oejmuje zgnieni nowe, nieusystemtyzowne, o któryh informje nie są łtwe o znlezieni. Co wżne mteriły zwierć ęą również prktyzne informje przytne również w żyiu oziennym. Zwrtość roszury informyjnej: I. Senriusze zjęć: 1.,,Elektroopy o to tkiego? 1.1 Złąznik 1. Jk ługo żyją śmiei 1.2 Złąznik 2. Oznkowni n opkownih 1.3 Złąznik 3. Buow sprzętów elektryznyh i elektroniznyh 1.4 Złąznik 4. Segregj opów 1.4 Krty pry o temtu,,elektroopy o to tkiego? 2.,,Nprwić zy wyrzuć 2.1 Złąznik 1.,,Tekst o elektrooph 2.2 Krty pry o temtu,,nprwić zy wyrzuć 3,,Elektroopy włśiwe postępownie 3.1 Złąznik 1.,,Orót sprzętem elektroniznym i elektryznym 3.2 Złąznik 2.,,Orót sprzętem elektroniznym i elektryznym 3.3 Złąznik 3.,,Oowiązki wprowzjąego sprzęt 3.4 Złąznik 4.,,Oowiązki użytkownik sprzętu 3.5 Złąznik 5.,,Oowiązki zierjąego zużyty sprzęt 3.6 Złąznik 6.,,Oowiązki prowząego zkł przetwrzni 3.7 Złąznik 7.,,Orgnizj ozysku sprzętu elektryznego i elektroniznego 3.8 Krty pry o temtu,,elektroopy włśiwe postępownie II. Zni ktywizująe ziei i młozież Znie 1. Elektroopowy znzek Znie 2. Elektroopy w nszym omu Znie 3. Elektroopowy lirynt Znie 4. Punkty nprwze orz punkty ziórki elektroopów Znie 5. Elektroopowe przypominze Znie 6. Pojemnik n elektroopy Znie 7.,,Elektroopow nkiet

3 senriusz: Elektroopy o to tkiego? Cel główny: Poniesienie świomośi ekologiznej w zkresie ogrnizni ilośi, segregji i ozyskiwni opów, w tym elektroopów. Cele operyjne: Uzeń: wie zym są opy, GG wie jk możn przeiwziłć nmiernemu wytwrzniu opów w gosporstwie omowym, wymieni przykły włśiwego postępowni, potrfi prwiłowo segregowć opy, wymieni nstępstw zśmieni śroowisk, wie jk ługo rozkłją się przykłowe opy w gleie, GG zn pojęi: surowe wtórne, reykling, opy nieezpiezne, zn pojęi: utylizj, opy komunlne, opy przemysłowe, metle iężkie, wie zym są elektroopy i potrfi poć ih przykły, wyjśni skrót ZSEE, rozumie znzenie zierni, segregji i ozyskiwni opów, uświmi soie jkie zgrożenie l śroowisk stnowi zużyty sprzęt elektryzny i elektronizny, yy wie w jki sposó postępowć z zepsutym ZSEE, 77 zn hierrhę postępowni z opmi (zsę 3R, 3U), zn postwy prwne i poził elektroopów. 77 Czs trwni zjęć: 45 minut Śroki yktyzne: złąznik nr 1 Jk ługo żyją śmiei, złąznik nr 2 Oznkowni n opkownih złąznik nr 3 Buow sprzętów elektryznyh i elektroniznyh, złąznik nr 4 Segregj opów, krty pry, tli, przykłowe różnorone opy, w tym również elektroopy, piski, rkusze ppieru, kopert z nzwmi opów, opkowni z symolmi grfiznymi otyząymi postępowni z opmi/reyklingu Metoy: yskusj, wykł, pr w gruph, pognk,,,urz mózgów GG Przeieg zjęć: klsy I-III SP 1. Prowząy stwi n łwe kosz z przygotownymi różnoronymi opmi i zzyn wyjmowć z niego jego zwrtość, jenoześnie prosi uzniów, y opisli jkie rzezy nzywmy opmi lu śmieimi. 2. Prowząy prosi uzniów, y opisli w jki sposó postępuje się w ih omu z opmi. Pyt zy wyrzu się wszystkie o jenego pojemnik, zy może segreguje i wyrzu o różnyh kontenerów. 3. Uzniowie rozwiązują znie 1 z krty pry. 4. Prowząy pyt zy uzniowie wiezą o się lej zieje ze śmieimi wyrzuonym o osielowyh śmietników. Korzystją z złąznik nr 1 poje uzniom jk ługi okres rozpu w gleie mją przykłowe opy. 5. Prowząy tłumzy uzniom, że nie kż rzez, któr nm jest już niepotrzen musi stć się opem i że zwsze prze wyrzueniem jkiejkolwiek rzezy trze się zstnowić zy n pewno jej miejse jest w koszu, zy możn ją wykorzystć ponownie. Ay zorzowć swoją wypowieź ierze przykłowy op z kosz np. puełko po loh (wześniej musi zć y tki op znlzł się w tym koszu) i mówi: Loy zostły zjezone i puełko nie jest już mi potrzene o ih przehowywni, wię stje się śmieiem, le zy n pewno nie mogę go wykorzystć w inny sposó?. Prosi uzniów, y wymienili sposoy powtórnego wykorzystni puełk orz innyh przemiotów, które znjowły się w koszu. 6. Prowząy wyjśni uzniom pojęie opy nieezpiezne orz jk ih nieopowienie skłownie wpływ n stn śroowisk. 3

4 senriusz: Elektroopy o to tkiego? 7. Prowząy przeprowz z uznimi pognkę n temt sprzętów elektryznyh i elektroniznyh. Pyt zy wiezą zym się tki sprzęt hrkteryzuję, o się z nim zieje jeśli się popsuje w omh. Pokzuje uzniom złąznik nr 3 pn. Buow sprzętów elektryznyh i elektroniznyh i n postwie rysunków omwi jk zuowne są przykłowe sprzęty elektryzne i elektronizne. Zpoznje uzniów z pojęiem elektroopy i wyjśni lzego nie wolno ih wyrzuć o zwykłego śmietnik. 8. Uzniowie prują w kilkuosoowyh gruph i zpisują n krte rzezy, które znjują się w ih omu i które stną się kieyś elektroopmi. Zstnwiją się jk ogrnizyć lizę elektroopów z gosporstw omowyh. Wykonują znie 2 z krty pry. 9. Prowząy wyjśni uzniom, o oznz pojęi reykling i surowe wtórne orz w jki sposó mogą yć one ponownie wykorzystne. 10. Korzystją z złąznik nr 2 pn. Oznkowni n opkownih prowząy pokzuje uzniom znk reyklingu orz znk zkzująy wyrzuni opu o śmietnik orz przykłowe opkowni, n któryh znjują się tkie symole i tłumzy uzniom, y w zsie zkupów zwrli uwgę n oznzeni grfizne umieszzone n opkownih. 11. Uzniowie rozwiązują znie 3 z krty pry. Posumownie Uzniowie wspólnie segregują opy przygotowne przez nuzyiel wkłją je o krtoników z nzwmi: ppier, tworzyw sztuzne, elektroopy, szkło, opy niesegregowne. Prowząy prowzi pognkę n temt tego jk kży z uzniów może we włsnym omu ogrnizyć lizę wytwrznyh opów i jk opowiezilnie postępowć z opmi nieezpieznymi. yy klsy IV-VI SP 1. Prowząy pyt uzniów z zym im się kojrzą opy. Zpisuje opowiezi n tliy, nstępnie wspólnie z uznimi wyier njlepsze wyjśnienie słow śmieć (op) orz wspólnie z nimi efiniuje pojęie opy komunlne i opy przemysłowe. 2. Prowząy korzystją z złąznik nr 1 poje uzniom jk ługi okres rozpu w gleie mją przykłowe opkowni. 3. Prowząy wyjśni o oznzją pojęi surowe wtórne, utylizj reykling. 4. Prowząy wyjśni pojęi opy nieezpiezne, metle iężkie. 5. Prowząy przeprowz z uznimi pognkę n temt sprzętów elektryznyh i elektroniznyh. Pyt zym się tki sprzęt hrkteryzuje. Pokzuje uzniom złąznik nr 3 pn. Buow sprzętów elektryznyh i elektroniznyh i n postwie rysunków omwi jk zuowne są przykłowe sprzęty elektryzne i elektronizne. Zpoznje uzniów z efiniją elektroopów i skrótem ZSEE. 6. Przeprowz z uznimi urzę mózgów n temt lzego elektroopów nie wolno wyrzuć o śmietników i w jki sposó zmniejszyć ih wytwrznie w gosporstwh omowyh. 7. Prowząy zieli klsę ponownie n 4-osoowe grupy i je kżej z grup kopertę zwierjąą krtki z nzwmi różnoronyh opów np. ltrk, telefon komórkowy, lekrstw, terie, styropin, krtonik po śmietnie, pmpersy, żrówk zwykł, żrówk energooszzęn, zjnik elektryzny, puszki, krtk ppieru zpisn jenostronnie, utelk plstikow, szkln utelk zwrotn, kpsel metlowy, przeterminowne lekrstw, koperty z plstikowym okienkiem, krton po npojh, oierki po ziemnikh w foliowym worezku, utelkę po oleju, jogurt, folię luminiową. Kż grup otrzymuje też krtkę z telką z złąznik nr 4 o uzupełnieni. 8. Po wykonniu przez uzniów zni prowząy wspólnie z nimi omwi telkę. 9. Uzniowie rozwiązują znie 1 w krie pry. 10. Prowząy pyt uzniów n o zwrją uwgę wyierją proukt w sklepie i zy ogląją okłnie jego opkownie, etykietę i jej oznzeni. Pokzuje uzniom złąznik nr 2 pn. Oznkowni n opkownih i opkowni ze znkmi: ) opkownie njąe się o reyklingu, ) opkownie zostło wytworzone z surowów wtórnyh ) zkz wyrzuni elektroopów o śmietnik Wyjśni, że w zsie zkupów nleży zwrć uwgę n oznzeni umieszzone n opkownih, gyż zwierją one rzo wżne informje, które pomgją hronić śroowisko prze zniezyszzeniem. Posumownie Prowząy prowzi pognkę n temt tego, jk kży z uzniów może we włsnym omu ogrnizyć lizę wytwrznyh opów, w tym również elektroopów i jk opowiezilnie postępowć z opmi nieezpieznymi. Uzniowie uzupełniją krty pry. 4

5 77 senriusz: Elektroopy o to tkiego? szkoły ponpostwowe 1. Prowząy pyt uzniów z zym im się kojrzą opy. Zpisuje opowiezi n tliy, nstępnie wspólnie z uznimi wyier njlepsze wyjśnienie słow śmieć (op) orz wspólnie z nimi efiniuje pojęie opy komunlne i opy przemysłowe. 2. Prowząy korzystją z złąznik nr 1 poje uzniom jk ługi okres rozpu w gleie mją przykłowe opkowni. Nstępnie przestwi uzniom ne sttystyzne ilustrująe ilość opów proukownyh w Polse w 2005 i 2011 r. i posumowują wskzuje uzniom jk wżną l nszego śroowisk sprw jest opowienie postępownie z opmi. 3. Prowząy wyjśni o oznzją pojęi surowe wtórne, utylizj reykling. 4. Prowząy wyjśni zsę 3R (polsk wersj 3U). Rysuje n tliy telę z 3 kolumnmi, w które opowienio wpisuje kolejno hsł: ogrniz powstwnie opów, używj ponownie, ozyskuj i prosi uzniów, y przykleili krtezki z propozyjmi w opowieniej kolumnie. Wspólnie rzem z uznimi uzupełni przykły ziłń, które przyszły o głowy uzniom po wklejeniu krtek o teli. 5. Prowząy wyjśni pojęi opy nieezpiezne, metle iężkie. 6. Prowząy przeprowz z uznimi pognkę n temt sprzętów elektryznyh i elektroniznyh. Pyt zym się tki sprzęt hrkteryzuje. Pokzuje uzniom złąznik nr 3 pn. Buow sprzętów elektryznyh i elektroniznyh i n postwie rysunków omwi jk zuowne są przykłowe sprzęty elektryzne i elektronizne. Zpoznje uzniów z efiniją elektroopów i skrótem ZSEE. 7. Prowząy przestwi uzniom prwną klsyfikję elektroopów i ih poził. Prosi uzniów y zstnowili się n rozjem i ilośią elektroopów powstjąyh w ih gosporstwh omowyh. 8. Przeprowz z uznimi urzę mózgów n temt lzego elektroopów nie wolno wyrzuć o śmietników i w jki sposó zmniejszyć ih wytwrznie w gosporstwh omowyh 9. Prowząy zieli klsę ponownie n 4-osoowe grupy i je kżej z grup kopertę zwierjąą krtki z nzwmi różnoronyh opów np. ltrk, telefon komórkowy, lekrstw, terie, styropin, krtonik po śmietnie, pmpersy, żrówk zwykł, żrówk energooszzęn, zjnik elektryzny, puszki, krtk ppieru zpisn jenostronnie, utelk plstikow, szkln utelk zwrotn, kpsel metlowy, przeterminowne lekrstw, koperty z plstikowym okienkiem, krton po npojh, oierki po ziemnikh w foliowym worezku, utelkę po oleju, jogurt, folię luminiową. Kż grup otrzymuje też krtkę z telką z złąznik nr 4 o uzupełnieni. 10. Po wykonniu przez uzniów zni prowząy wspólnie z nimi omwi telkę. 11. Uzniowie rozwiązują znie 1 w krie pry. Po zkońzeniu zni wspólnie yskutują n znlezieniem rozwiązni l opów, które zpisli w osttnim wierszu kolumny B. 12. Prowząy pyt uzniów n o zwrją uwgę wyierją proukt w sklepie i zy ogląją okłnie jego opkownie, etykietę i jej oznzeni. Pokzuje uzniom złąznik nr 2 pn. Oznkowni n opkownih i opkowni z znkmi: ) opkownie njąe się o reyklingu, ) opkownie zostło wytworzone z surowów wtórnyh, ) zkz wyrzuni elektroopów o śmietnik. Wyjśni, że w zsie zkupów nleży zwrć uwgę n oznzeni umieszzone n opkownih gyż zwierją one rzo wżne informje, które pomgją hronić śroowisko prze zniezyszzeniem. Posumownie Prowząy prowzi pognkę n temt tego jk kży z uzniów może we włsnym omu ogrnizyć lizę wytwrznyh opów, w tym również elektroopów i jk opowiezilnie postępowć z opmi nieezpieznymi. Uzniowie uzupełniją krty pry. 5

6 senriusz: Elektroopy o to tkiego? Pojęi, informje, efinije: Śmieć (op) przemiot, rzez, któr jest już zużyt, zepsut lu któr jest nm już niepotrzen lu któr nie może już spełnić swojej funkji. Opy komunlne opy proukowne przez luzi w ih żyiu oziennym np. w omu lu w pry, w oróżnieniu o opów przemysłowyh, które powstją np. w frykh. Dne sttystyzne otyząe ilośi opów w Polse: (wg Informji i Oprowń Sttystyznyh Głównego Urzęu Sttystyznego: Ohron Śroowisk 2012, Wrszw 2012): Ilość opów komunlnyh wyproukownyh przez Polków: tys. ton; 319 kg n osoę (69% społezeństw ojętyh ziórką) tys. ton; 315 kg n osoę (81% społezeństw ojętyh ziórką) Ilość opów komunlnyh zernyh przez Polków: tys. ton; 245 kg n osoę tys. ton; 255 kg n osoę W Polse w 2011 r.: ziłło 578 skłowisk (131 n terenie mist, 447 n terenh wiejskih) powierzhni skłowisk wynosił 2349,5 h Poził opów w Polse wg rozporzązeni Ministr Śroowisk z ni 27 wrześni 2001 r. opy w zleżnośi o źrół ih powstwni klsyfikuje się n 20 grup (Dz.U. z 2001 r. Nr 112, poz.1206): 1. opy powstjąe przy poszukiwniu, wyoywniu, fizyznej i hemiznej przeróe ru orz innyh koplin, 2. opy z rolnitw, sownitw, uprw hyroponiznyh, ryołówstw, leśnitw, łowietw orz przetwórstw żywnośi, 3. opy z przetwórstw rewn orz z proukji płyt i meli, msy elulozowej, ppieru i tektury, 4. opy z przemysłu skórznego, futrzrskiego i tekstylnego, 5. opy z przeróki ropy nftowej, ozyszzni gzu ziemnego orz pirolityznej przeróki węgl, 6. opy z proukji, przygotowni, orotu i stosowni prouktów przemysłu hemii nieorgniznej, 7. opy z proukji, przygotowni, orotu i stosowni prouktów przemysłu hemii orgniznej, 8. opy z proukji, przygotowni, orotu i stosowni powłok ohronnyh (fr, lkierów, emlii ermiznyh), kitu, klejów, szzeliw i fr rukrskih, 9. opy z przemysłu fotogrfiznego i usług fotogrfiznyh, 10. opy z proesów termiznyh, 11. opy z hemiznej oróki i powlekni powierzhni metli orz innyh mteriłów i z proesów hyrometlurgii metli niezleżnyh, 12. opy z ksztłtowni orz fizyznej i mehniznej oróki powierzhni metli i tworzyw sztuznyh, 13. oleje opowe i opy iekłyh pliw (z wyłązeniem olejów jlnyh orz grup 05, 12 i 19), 14. opy rozpuszzlników orgniznyh, hłoziw i propelentów ( z wyłązeniem grup 07 i 08), 15. opy opkowniowe; sorenty, tkniny o wyierni, mteriły filtryjne i urni ohronne, nie ujęte w innyh gruph, 16. opy nie ujęte w innyh gruph, 17. opy z uowy, remontów i emontżu oiektów uowlnyh orz infrstruktury rogowej (włązją gleę z terenów zniezyszzonyh), 18. opy meyzne i weterynryjne, 19. opy z instlji i urzązeń służąyh zgosporowniu opów, z ozyszzlni śieków orz z uztnini woy pitnej i woy o elów przemysłowyh, 20. opy komunlne łąznie z frkjmi gromzonymi selektywnie. Surowe wtórne użytezne mteriły opowe, które powstły w proesh proukyjnyh (opy poproukyjne) orz wyroy zużyte (opy poużytkowe), nie mogąe yć rjonlnie wykorzystne przez ih posi- 6

7 senriusz: Elektroopy o to tkiego? z, njąe się o ponownego przetworzeni i wykorzystni również w innym elu niż pierwotny. Reykling przetwrznie opów, ponowne użyie ih surowów o proukji nowyh tworzyw. Utylizj inzej unieszkoliwinie, przeroienie pierwotnej formy w elu uzyskni innego surow, np. poprzez splnie. Metle iężkie termin używny w oniesieniu o pierwistków oznzjąyh się toksyznośią l złowiek lu śroowisk. Zlizmy o nih m.in.: metle (np. rtęć, ołów, km, hrom, nikiel, mieź, ynk, izmut), półmetle (np. rsen, tellur), nwet niemetle (selen). Opy nieezpiezne opy, które ze wzglęu n swoje pohozenie, skł hemizny, włśiwośi iologizne lu inne włśiwośi wymgją opowieniego skłowni i utylizji, gyż w zsie ih rozkłu mogą wyzielć się trująe związki, zniezyszzć gleę, woę i powietrze, np. terie, kumultory, lekrstw. Ustw z ni 29 lip 2005 r. o zużytym sprzęie elektryznym i elektroniznym (Dz.U nr 180 poz. 1495) okument prwny regulująy zsy gosporowni elektroopmi w Polse; możn go porć ze strony internetowej Elektroopy to wszystkie zepsute, zużyte lu zwyzjnie przestrzłe i niepotrzene nm sprzęty elektryzne lu elektronizne, któryh ziłnie uzleżnione jest o opływu prąu elektryznego lu oenośi pól elektromgnetyznyh orz mogąe służyć o wytwrzni, przesyłu lu pomiru prąu elektryznego lu pól elektromgnetyznyh zprojektowne o użytku przy npięiu elektryznym nieprzekrzjąym 1000 V l prąu zmiennego orz 1500 V l prąu stłego, zlizone o grup sprzętu określonego w złązniku nr 1 o ustwy. ZSEE skrót elektroopów: Zużyty Sprzęt Elektryzny i Elektronizny. Elektroopy zielimy n 10 grup: (wymienione poniżej urzązeni nleży trktowć jko przykłowe) 1. Wielkogrytowe urzązeni AGD: hłozirki, loówki, zmrżrki, prlki, suszrki o urń, zmywrki, kuhenki elektryzne, piekrniki, grzejniki elektryzne orz klimtyztory i wentyltory. 2. Młogrytowe urzązeni AGD: okurzze, mszyny ziewirskie, żelzk, tostery, frytkownie, rozrnize, miksery, młynki o kwy, noże elektryzne, suszrki, epiltory, golrki, zegrki orz wgi. 3. Sprzęt teleinformtyzny i telekomunikyjny: komputery, rukrki, lptopy, kopirki, klkultory, fksy, terminle, prty telefonizne tryyjne i komórkowe. 4. Sprzęt RTV: riooiorniki, telewizory, yktfony, mgnetofony, kmery, vieo, v, sprzęty hi-fi, wzmnize i instrumenty muzyzne. 5. Sprzęt oświetleniowy: świetlówki, żrówki energooszzęne, lmpy wyłowze orz żyrnole. 6. Nrzęzi elektryzne i elektronizne: wiertrki, piły, mszyny o szyi, nrzęzi o oróki rewn i metlu, nrzęzi o nitowni, skręni, spwni, lutowni, rozpylni orz kosirki. 7. Zwki, sprzęt relksyjny i sportowy: kolejki elektryzne, tory wyśigowe, gry vieo, kieszonkowe gierki, komputerowo sterowne urzązeni o ćwizeń sportowyh, utomty n żetony. 8. Przyrząy meyzne: sprzęt o ilizoterpii, rioterpii, ń kriologiznyh, wentylji płu, zmrżrki lortoryjne, testery płonośi i inne elektryzne urzązeni meyzne. 9. Przyrząy o kontroli: zujniki ymu, regultory iepł, termostty, urzązeni pomirowe i pnele kontrolne. 10. Automty o wywni: npojów, słoyzy orz nkomty. Elektroopy w lizh: W 2011 roku n terytorium Polski (wg rportu Głównego Inspektor Ohrony Śroowisk (GIOŚ) z 2011 r.): wprowzono lisko 516 tys. ton sprzętu elektryznego i elektroniznego, zerno pon 143 tys. ton zużytego sprzętu (poziom zierni wyniósł ztem 27,8%), przetworzono lisko 152 tys. zużytego sprzętu, 3,55 kg tyle zużytego sprzętu zerno w przelizeniu n jenego mieszkń w 2011 r., unijne yrektywy zoowiązują ns o zierni 35% sprzętu wprowznego n rynek, zyli 4 kg/mieszkń. 7

8 senriusz: Elektroopy o to tkiego? ZASADA 3 R = REDUCE + REUSE + RECYCLE REDUCE OGRANICZAJ powstwnie opów REUSE UŻYWAJ ponownie RECYCLE ODZYSKUJ Spolszzon wersj ZASADA 3U = UNIKAJ kupowni zęnyh rzezy + UŻYJ ponownie + UTYLIZUJ 8

9 złązniki: Elektroopy o to tkiego? Złąznik 1. Jk ługo żyją śmiei? Krtk ppieru A5 3-5 miesięy Owoe i wrzyw 3-12 miesięy Gum o żui 5 lt Puszk luminiow 400 lt Butelk plstikow 800 lt Butelk szkln 4000 lt 9

10 Złązniki: Elektroopy o to tkiego? Złąznik 2. Oznkowni n opkownih Dj o zystość Opkownie nje się o reyklingu % Opkownie wytworzono z surowów wtórnyh Zkz wyrzuni elektroopów o śmietnik 10

11 Złązniki: Elektroopy o to tkiego? Złąznik 3. Buow sprzętów elektryznyh i elektroniznyh zwoje mieź stojn metl włąznik mehnizmu urowego plstik uhwyt metl szzotki grfit / mieź wentyltor plstik włąznik plstik / metl / luminium Przekłni metl ouow plstik Wiertrk kel zsiljąy mieź przewoy mieź / tworzyw sztuzne włąznik plstik zsilz metl plstik mieź tworzyw sztuzne krt rozszerzeń płyt główn mieź / tworzyw sztuzne / ermik npę / v ysk twry metl luminium plstik mgnez mieź proesor z wentyltorem i ritorem mieź plstik luminium złoto krzem ouow plstik / metl Komputer stjonrny 11

12 Złązniki: Elektroopy o to tkiego? spirl grzejn mieź / luminium / metl termostt turin plstik silnizek metl / mieź włąznik plstik / metl przewoy mieź Suszrk o włosów żrówk le plstik / metl włąznik plstik / metl ouow plstik grzłk metl kel zsiljąy mieź przewoy mieź Czjnik elektryzny 12

13 Złązniki: Elektroopy o to tkiego? Złąznik 4. Segregj opów Nzw opu Możn go ponownie wykorzystć w innym elu ez potrzey ponownego przetworzeni Surowie njąy się o ponownego przetworzeni Nie nje się o reyklingu, musi zostć wyrzuony o zwykłego śmietnik Jest nieezpieznym opem, musi yć pony spejlnemu skłowniu i utylizji Propozyje jk zmniejszyć ilość tkih opów w koszu n śmiei 13

14 14

15 Krt pry: Elektroopy o to tkiego? klsy I III SP Imię i nzwisko:... Dt:... Znie 1. Elektroopy to zużyty sprzęt elektronizny i elektryzny. Oznzmy je skrótem ZSEE. Wyjśnij pohozenie skrótu wpisują we włśiwe miejse wyrzy z rmki. sprzęt elektryzny elektronizny zużyty z s e e Znie 2. Zprowź elektroopy o włśiwego l nih miejs skłowni. Punkt ziórki elektroopów 15

16 Krt pry: Elektroopy o to tkiego? Znie 3. Otoz zerwoną pętlą elektroopy, zrną pozostłe opy, które muszą yć skłowne w opowienih pojemnikh lu punkth ziórki, te opy, które możn wrzuć o zwykłyh śmietników połąz linią ze śmietnikiem spiryn olej 16

17 Krt pry: Elektroopy o to tkiego? klsy IV VI SP Imię i nzwisko:... Dt:... Znie 1. W teli (kolumn A) wpisno nzwy pojemników n opy lu punkty ziórki opów. Uzupełnij telę (kolumn B) wpisują w opowienih miejsh opy wymienione w rme. ltrk monitor telefon komórkowy kumultor terie styropin tłuste ppierowe opkowni pmpersy żrówk zwykł żrówk energooszzęn zjnik elektryzny żelzko ppier oierki o ziemników utelki plstikowe po npojh liśie opkowni po ezoornth puszki luminiowe loówk lptop słoiki A B Kontener n opy ogólne (niesegregowne) Pojemnik n szkło Kontener n opy suhe Kontener n opy orgnizne Punkt ziórki elektroopów Nie wiem, zpytm innyh, poszukm punktów ziórki 17

18 Krt pry: Elektroopy o to tkiego? Znie 2. W rozsypne sylowej zmień kolejność syl tk, y powstło nowe słowo. Wyjśnij o ono oznz i jk nleży postępowć z rzezmi określnymi tą nzwą. y ktro o p ele Hsło:... Wyjśnienie: Znie 3. Połąz pojęi z kolumny A z opowijąym im wyjśnieniem w kolumnie B. A B 1. Reykling I. Przemioty, rzezy, które są zużyte, zepsute, które są już nm niepotrzene lu nie mogą pełnić swojej funkji. 2. Śmiei (opy) II. Opy njąe się o ponownego przetworzeni i wykorzystni również w innym elu niż pierwotny. 3. Surowe wtórne III. Przetwrznie opów, ponowne użyie surowów, z któryh są zroione o proukji nowyh tworzyw. 4. Opy nieezpiezne IV. Opy, które ze wzglęu n swoje pohozenie, skł i włśiwośi wymgją opowieniego skłowni i rozkłu, gyż pozostwione mogą wyzielć trująe związki i zniezyszzć woę, gleę i powietrze. 18

19 Krt pry: Elektroopy o to tkiego? szkoły ponpostwowe Imię i nzwisko:... Dt:... Znie 1. Roiłś/łeś porząki w piwniy i znlzłś/łeś tm mnóstwo niepotrzenyh rzezy. Chesz pozyć się ih w sposó zgony z prwem, hronią przy tym śroowisko ltego segregujesz je prze wyrzueniem. Rzezy z rmki poniżej wpisz w opowienim miejsu w kolumnie B w teli. kumultor zużyty olej silnikowy stre opony świetlówki energooszzęne lekrstw stre urni i uty w orym stnie ltrki słoiki puszki luminiowe krton styropin str sztuzn hoink potłuzone omki telefony komórkowe A B Kontener n opy ogólne (niesegregowne) Pojemnik n szkło Kontener n ppier Opy suhe Punkt ziórki elektroopów Nie wiem, zpytm innyh, poszukm punktów ziórki Znie 2. Poj trzy powoy lzego elektroopów nie możn wyrzuć o zwykłego śmietnik;

20 Krt pry: Elektroopy o to tkiego? 1 Znie 3. Rozwiąż krzyżówkę Onie o ozysku, przetwrznie opów, ponowne użyie ih surowów o proukji nowyh tworzyw. 2. Opy proukowne przez luzi w ih żyiu oziennym np. w omu zy pry. 3. Skrót zużytego sprzętu elektryznego i elektroniznego. 4. Symol umieszzony n opkowniu nego przemiotu świząy, że zostł on wytworzony w sposó przyjzny l śroowisk. 5. Inzej unieszkoliwinie, przeroienie pierwotnej formy w elu uzyskni innego surow, np. poprzez splnie. 6. Mterił przeznzony o lszej przeróki, proukt, z którego wykonn jest n rzez, może yć wtórny. 7. Może yć poproukyjny lu poużytkowy. 8. Inzej wysypisko. 9. Jeen ze skłników zsy 3R. Oznz ogrnizj. 10. Opy, które ze wzglęu n swoje pohozenie, skł hemizny, włśiwośi wymgją spejlnego skłowni i utylizji. 11. Ozielnie opów, które nie nją się o przetworzeni o opów, surowów wtórnyh. 12. Populrny skrót stosowny o określeni elektryznyh urzązeń gosporstw omowego. 20

21 senriusz: Nprwić zy wyrzuć? Cel główny: Ogrnizenie ilośi elektroopów. Cele operyjne: Uzeń: rozumie, lzego wrto kupowć proukty trwłe i wysokiej jkośi, uzsni, lzego wrto nprwić rzezy zmist je wyrzuć i zstępowć nowymi, GG poznje słownitwo związne z nprwmi (serwis, reperj, nprw, mehnik, elektryk, hyrulik, informtyk), sznuje wytwory pry luzkiej, GG o oro śroowisk przyronizego yy wymieni nzwy ginąyh zwoów (kletnik, szew, introligtor, ślusrz, repsntk, krwie), wie zym się zjmują, yy potrfi wyrć sprzęt trwły i przyjzny l śroowisk, ozytuje informje z etykiet efektywnośi energetyznej, 77 wyjśni zym jest projekt CERREC, potrfi posługiwć się gwrnją i instrukją osługi. 77 Czs trwni zjęć: 45 minut Śroki yktyzne: Złąznik nr 1 Ankiet, złąznik nr 2 Tekst o poięi, plnsze z wyrukownymi ekoznkmi, etykiety efektywnośi energetyznej, krtezki z nzwmi zwoów, przykłowe gwrnje sprzętów AGD Metoy: pognk, yskusj, wykł, pr w gruph,,,urz mózgów. GG Przeieg zjęć: klsy I-III SP 1. Zwróenie uwgi uzniów n to ile konsumujemy, z ilu rzezy i urzązeń korzyst zisiejszy złowiek, z ilu np. nsi przikowie. Kupujemy użo rzezy, proukujemy wię wiele opów, zęść z nih to opy nieezpiezne. 2. Jeną z grup opów nieezpieznyh są elektroopy. 3. Nuzyiel wyjśni pojęie elektroopy. 4. Zw,,Tropiiele elektrośmiei, uzniowie onjują i wypisują wszystkie elektroopy, które znjują się w klsie, w uynku szkolnym, w omu. 5. Nuzyiel prosi uzniów o ponie orientyjnego zsu, o jkiego sprzęty te znjują się w szkole i prognozę jk ługo jeszze mogą yć używne. 6. Nuzyiel pyt uzniów jk ługo mogą yć używne poszzególne elektrosprzęty i porównuje to z fktyznym zsem używni elektrosprzętów. 7. Nuzyiel zwr uwgę uzniów n fkt, że sprzęty gosporstw omowego używne są zwykle króej niż mogłyy yć. Inijuje yskusję n temt lzego sprzęty gosporstw omowego nie są używne są przez ns łużej. 8. Burz mózgów lzego wrto łużej korzystć ze sprzętów np. nie proukujemy kolejnyh śmiei, nie zużywmy mteriłów i energii. 9. Nuzyiel przeprowz yskusję n temt,,lepiej wyrzuć zy nprwić? Prosi uzniów, y w jenym końu sli stnęli uzniowie, którzy uwżją że wrto nprwić zepsute przemioty, w rugim uzniowie, którzy popierją kupownie nowyh rzezy w miejse zepsutyh. Prosi grupy o przestwienie rgumentów popierjąyh ih stnowisko. 10. Nuzyiel przeprowz pognkę n temt tego, jkie sprzęty nleży wyierć, y yły one przyjzne l śroowisk (yły energooszzęne, zużywły mło woy) orz y oznzły się trwłośią. 11. Nuzyiel przypin o tliy znki ekologizne informująe o oszzęnym zużyiu woy i prąu. Dziei 21

22 senriusz: Nprwić zy wyrzuć? wyjśniją z zym kojrzą im się znki lu przyklejją ih wyjśnieni o tliy. 12. Pognk n temt ezpiezeństw i użytkowni sprzętów, zwróenie uwgi n fkt, że smozielny emontż sprzętu jest nieezpiezny zrówno l złowiek jk i l śroowisk. 13. Pognk n temt zwoów związnyh z nprwiniem przemiotów. 14. Uzniowie losują krtezki z nzwmi zwoów, ih zniem jest ez użyi słów, tylko z pomoą gestów przestwienie zynnośi wykonywnyh przez ny zwó, pozostli uzniowie zgują jki zwó przestwi uzeń, uzniowie mogą zwć otkowe pytni n które,,ktor może opowić tylko,,tak lu,,nie. Posumownie: Prowząy wrz z uznimi ustl 5 zs postępowni z elektroopmi. yy klsy IV-VI SP 1. Zwróenie uwgi uzniów n to ile konsumujemy, z ilu rzezy i urzązeń korzyst zisiejszy złowiek, z ilu np. nsi przikowie. Kupujemy użo rzezy, proukujemy wię wiele opów, zęść z nih to opy nieezpiezne. 2. Jeną z grup opów nieezpieznyh są elektroopy. 3. Nuzyiel wyjśni pojęie elektroopy. 4. Zw,,Tropiiele elektrośmiei, uzniowie onjują i wypisują wszystkie elektroopy, które znjują się w klsie, w uynku szkolnym, w omu. 5. Nuzyiel prosi uzniów o ponie orientyjnego zsu, o jkiego sprzęty te znjują się w szkole i prognozę jk ługo jeszze mogą yć używne. 6. Nuzyiel pyt uzniów jk ługo mogą yć używne poszzególne elektrosprzęty i porównuje to z fktyznym zsem używni elektrosprzętów. 7. Nuzyiel zwr uwgę uzniów n fkt, że sprzęty gosporstw omowego używne są zwykle króej niż mogłyy yć. Inijuje yskusję n temt lzego sprzęty gosporstw omowego nie są używne są przez ns łużej. 8. Nuzyiel zieli klsę n zespoły pięioosoowe kż z grup ostje z znie znleźć 5 powoów, l któryh sprzęt zostje elektroopem np. poo mi się nowy sprzęt, stry sprzęt nie ził, stry sprzęt nie posi nowozesnej funkji n której mi zleży itp. 9. Burz mózgów lzego wrto łużej korzystć ze sprzętów np. nie proukujemy kolejnyh śmiei, nie zużywmy mteriłów i energii. 10. Ay ługo korzystć ze sprzętów nleży je użytkowć zgonie z instrukją osługi. Uzniowie otrzymują instrukję osługi urzązeni AGD, np. zmywrki. Ih zniem jest znlezienie informji n temt jej prwiłowego użytkowni. 11. Nuzyiel przeprowz yskusję n temt,,lepiej wyrzuć zy nprwić? Prosi uzniów y w jenym końu sli stnęli uzniowie, którzy uwżją że wrto nprwić zepsute przemioty, w rugim uzniowie, którzy popierją kupownie nowyh rzezy w miejse zepsutyh. Prosi grupy o przestwienie rgumentów popierjąyh ih stnowisko. 12. Nuzyiel zhę uzniów o nprwini sprzętów, popowi uzniom gzie możn szukć informji n temt punktów nprwzyh. Przykł: postępownie ze zużytymi telefonmi komórkowymi istnieją firmy (np. Greenworl), które ezpłtnie oierją zużyte telefony komórkowe, wyeniją je, nstępnie nprwiją i sprzeją. 13. Nuzyiel przeprowz pognkę n temt tego, jkie sprzęty nleży wyierć, y yły one przyjzne l śroowisk (yły energooszzęne, zużywły mło woy) orz y oznzły się trwłośią. 14. Nuzyiel przypin o tliy znki ekologizne informująe o oszzęnym zużyiu woy i prąu. Dziei wyjśniją z zym kojrzą im się znki lu przyklejją ih wyjśnieni o tliy. 15. Nuzyiel rozje uzniom etykiety efektywnośi energetyznej l różnyh urzązeń. Uzniowie prują w gruph wyierją sprzęt rziej oszzęny, mniej zniezyszzjąy śroowisko. 16. Rozsypnk uzniowie losują poięte frgmenty zń (złąznik nr 1). Nuzyiel rozpozyn tekst o elektrośmieih uzniowie którzy uwżją, że posiją kolejny frgment tekstu, ozytują go głośno i przypinją o tliy. W ten sposó powstje tekst o wpływie elektroopów n śroowisko. 17. Pognk n temt ezpiezeństw i użytkowni sprzętów, zwróenie uwgi n fkt, że smozielny emontż sprzętu jest nieezpiezny zrówno l złowiek jk i l śroowisk. 18. Nuzyiel zieli uzniów n grupy pięioosoowe, kżej z nih rozje krtezki z przykłowymi opismi wrii, uzniowie mją opisć sposó lszego postępowni z uwzglęnieniem zs BHP orz ewentul- 22

23 senriusz: Nprwić zy wyrzuć? nej możliwośi nprwy. Przykłowe wrie: pęknięt płyt elektryzn, zepsut zmywrk, lmpk, któr nie świei itp. 19. Pognk n temt zwoów związnyh z nprwiniem przemiotów. 20. Uzniowie losują krtezki z nzwmi zwoów, ih zniem jest ez użyi słów, tylko z pomoą gestów przestwienie zynnośi wykonywnyh przez ny zwó, pozostli uzniowie zgują jki zwó przestwi uzeń. Uzniowie mogą zwć otkowe pytni, n które,,ktor może opowić tylko,,tak lu,,nie. Posumownie: Prowząy wrz z uznimi ustl 5 zs postępowni z elektroopmi. 77 szkoły ponpostwowe 1. Wyjśnienie pojęi elektrośmiei. 2. Nuzyiel przeprowz yskusję n temt,,lepiej wyrzuć zy nprwić? Prosi, y w jenym końu sli stnęli uzniowie, którzy uwżją, że wrto nprwić zepsute przemioty, w rugim uzniowie, którzy popierją kupownie nowyh rzezy w miejse zepsutyh. Prosi oie grupy o przestwienie rgumentów popierjąyh ih znie. 3. Pognk n temt Jkie urzązeni nleży wyierć, y ługo nm służyły i yły przyjzne l śroowisk?. 4. Uzniowie wypełniją nkietę n temt używnyh w omu sprzętów elektryznyh i elektroniznyh, elektroopów i ih przetwrzni. Nuzyiel zieli uzniów n grupy. Uzniowie porównują wyniki swoih nkiet, yskutują o ih wynikh. 5. Nuzyiel rozje uzniom spis punktów nprwzyh sprzętu elektryznego i elektroniznego orz pln mist. Uzniowie zznzją n plnie miejs nprwy. 6. Nuzyiel rozje uzniom wie różne gwrnje sprzętu elektryznego i elektroniznego. Prosi uzniów o wyrnie tego z korzystniejszymi wrunkmi. 7. Nuzyiel wyjśni główne złożeni projektu CERREC. Posumownie: Rozsypnk uzniowie losują poięte frgmenty zń (złąznik nr 1). Nuzyiel rozpozyn tekst o elektrooph. Uzniowie którzy uwżją, że posiją kolejny frgment tekstu, ozytują go głośno i przypinją o tliy. W ten sposó powstje tekst o wpływie elektrośmiei n śroowisko. Pojęi, informje, efinije: Argumenty z kupowniem nowyh sprzętów: stre sprzęty ywją rzo energohłonne, nowe zużywją zwykle mniej prąu i woy, np. nowy płski monitor o komputer jest energooszzęny, le otkowo zrowszy l ozu. Nowe sprzęty posiją nowozesne funkje i uogonieni np. nowe komputery i skorelowne z nimi nowozesne progrmy. Czsmi wrto kupić nowy sprzęt, o nprw jest roższ niż kupno nowej rzezy. Nprw jest zęsto nieopłln przez rzo wysokie eny zęśi. Dotyzy to zwłszz sprzętów elektroniznyh. Corz mniej jest również oświzonyh fhowów, którzy poejmują się nprwy uszkozonyh zęśi. Argumenty z nprwiniem: oszzęność nie tworzymy nowyh śmiei, hronimy śroowisko, gyż nie trze zużywć surowów, energii i woy o proukji; nprwy zzwyzj okonujemy loklnie, nowe proukty przyjeżżją z rugiego koń świt, wiele sprzętów proukownyh lt temu ził ezwryjnie o ziś, ntomist proukowne oenie zęsto mją znznie krótszy zs ziłni, sprzęty proukowne jkiś zs temu wyposżone yły w metlowe pozespoły, zisij zstępuje się je zęsto zęśimi z mniej trwłego plstiku. Wiele sprzętów nwet znnyh mrek jest oenie proukownyh w Chinh z użyiem tńszyh i siłą rzezy gorszyh jkośiowo mteriłów, które skrją zs użytkowni sprzętu. Ozywiśie nprw strego sprzętu, któr jest słusznym wyorem z punktu wizeni ohrony śroowisk, również posi pewne ogrnizeni. Nprw rzo stryh sprzętów jest zęsto nieopłln im strsze urzązenie tym większe jest prwopooieństwo kolejnyh usterek. Wyór trwłego i przyjznego l śroowisk sprzętu Przy wyorze nowego sprzętu AGD nie powinniśmy oszzęzć. Inwestyj tk zwrói się nm w zsie pozs oziennej eksplotji. Wrto wyierć sprzęt roższy, lez oszzęny po wzglęem wykorzystni prąu i woy. 23

24 senriusz: Nprwić zy wyrzuć? Loówki i zmrżrki: przy wyorze loówki przee wszystkim zwrmy uwgę n klsę energetyzną, o której nleży urzązenie. Urzązeni w klsie energetyznej A++ zużywją mniej energii niż loówki proukowne prze 2001 rokiem. To ile prąu zużyw loówk ozywiśie zleży również o jej użytkowni. Njrziej ekonomizn tempertur to 6-8 C w loówe i -18 C w zmrżre. Oniżenie tempertury zwiększ zużyie energii, le niekonieznie przełuż świeżość żywnośi. Wżne jest również ustwienie loówki powinn stć z l o źróeł iepł np kloryfer, kuhenki, njlepiej w mło nsłoneznionym miejsu. Z tego smego powou trze unikć wstwini o loówki iepłyh potrw. Nleży również regulrnie okurzć tył loówki, o pozwoli n lepsze ownie iepł. Prlk: prlki nowego typu zużywją mniej energii i poierją mniej woy niż stre prlki. Mją skutezne progrmy prni w niskih temperturh. Wżne jest również użytkownie prlki prnie wstwimy wtey, gy ęen jest pełen. Zmywrk: kupują zmywrkę wrto wyierć tką, któr posi progrm eko. Jest to oszzęność woy i prąu, poniewż zmywrk zmyw wtey w niższej temperturze. Wrto pmiętć o funkji utomtyznej kontroli zystośi woy, kór pozwl zmniejszyć zużyie energii orz o tym, że zmywnie w zmywre jest rziej ekonomizne niż zmywnie ręzne. Przykłowo: zmywrk umyje kilk kompletów nzyń, zużywją 15 l woy i 1,05 kwh energii. Zmywją tę smą ilość nzyń ręznie, zużyjemy 40 l woy i 5 kwh prąu potrzenego n jej pogrznie. Piekrnik: y zpewnić efektywne wykorzystnie iepł, unikjmy niepotrzenego otwierni rzwizek w zsie jego pry. Biorą po uwgę fkt, iż njwiększą ilość energii pohłni smo rozgrzewnie urzązeni, wrto wykorzystywć piekrnik tylko wtey, gy przyrzązmy użą porję potrwy, wymgjąą ługiego piezeni. Tosty zy zpieknki ęą tńsze w przygotowniu, gy użyjemy toster lu opiekz. Zoszzęzić możn również wyierją piekrnik z oświetleniem leowym zmist klsyznej żrówki to pozwl zmniejszyć zużyie energii wykorzystywnej n oświetlenie wnętrz nwet o 95 proent. Poprwę ilnsu energetyznego w kuhni uzyskmy tkże zięki wykorzystniu iepł resztkowego. Kuhenkę gzową i elektryzną orz piekrnik możn wyłązyć n kilk minut prze plnownym zkońzeniem piezeni zy gotowni. Ciepło zgromzone w ngrznym piekrniku, grnku zy ptelni sprwi, że potrw ojzie sm. Etykiety efektywnośi energetyznej Umieszz się je n proukth, zzwyzj w posti nklejki, w elu informowni konsumentów o jkiej klsy energetyznej nleży ne urzązenie. Wyróżni się nstępująe klsy efektywnośi energetyznej: A+++, A++, A+, A, B, C, D, E, F i G (zgonie z yrektywą Unii Europejskiej z ni 19 zerw 2010 roku). Njmniejsze zużyie energii gwrntuje nm zkup urzązeni z klsy A+++ (o njwyższej efektywnośi energetyznej). Jest to szzególnie istotne w przypku sprzętu, którego używmy zęsto, jk np. loówk (24h/oę). Etykiety mją z znie w prosty sposó przekzywć informje o sprzęie. Główną zęśią jest skl efektywnośi energetyznej, któr skł się z siemiu psków orz opowijąym im kolorom i literom o G o A. Strzłk n etykieie wskzuje klsę efektywnośi energetyznej. Kls energetyzn G (kolor zerwony) określ sprzęt njrziej kosztohłonny, ntomist kls energetyzn A (kolor zielony) sprzęt njrziej oszzęny (przy zym sprzęt z klsą A++ jest wyjniejszy niż ten z klsą A+, który z kolei jest oszzęniejszy niż sprzęt z klsą A). N etykieie znleźć możn tkże tkie informje jk mrk i moel zy wyjność różnyh funkji urzązeni. Dzięki etykieie efektywnośi energetyznej konsument przy poejmowniu eyzji zkupu ęzie nie tylko kierowć się eną sprzętu, le tkże jego efektywnośią energetyzną, o pozwoli zreukowć zużyie energii i zoszzęzić pieniąze. CERREC CENTRAL EUROPE REPAIR AND RE-USE CENTRES AND NETWORKS to progrm, którego głównym elem są ziłni n rzez ogrnizeni ilośi wytwrznyh opów komunlnyh, które trfiją n skłowisk m.in. poprzez zwiększenie zolnośi o ih ozysku i reyklingu. Projekt poleg n tworzeniu entrów i siei nprw i ponownego wykorzystni rzezy. Relizowny jest w okresie o kwietni 2011 r. o zerw 2014 r. Prtnerem wioąym łego przesięwzięi jest Zkł Zrzązni Opmi Komunlnymi Śrokowego Tyrolu (ATM) z Austrii. Polskih prtnerów reprezentuje Wojewóztwo Kujwsko-Pomorskie. Wyzwniem l projektu jest przeksztłenie sektor ponownego wykorzystni w znząy segment gosporowni opmi, przy jenozesnym ogrnizeniu o minimum proukji opów i wykorzystniu zsoów nturlnyh, wszystko po to, y przełużyć żyie prouktom. Litertur:

25 złązniki: Nprwić zy wyrzuć? Złąznik 1. Tekst o elektrooph Wytwrznie sprzętu elektryznego i elektroniznego wywier wielki wpływ n śroowisko, potrzenyh jest o tego wiele surowów, w tym rzkih minerłów które wyoyw się w skomplikownym proesie wyoywzym w koplnih. Cły proes wyoywzy orz wytwórzy wymg ogromnyh nkłów energetyznyh. Proes wytwrzni energii zużywnej o proukji sprzętów jest rzo oiążjąy l śroowisk. Koplnie i fryki zjmują sielisk wielu gtunków roślin i zwierząt, powoują również skżenie woy i powietrz. Zużyte sprzęty stnowią orz większy osetek w strumieniu opów, stją się również przyzyną skżeni gley i woy. Proes ih rozkłu trw wiele lt. Hły śmiei szpeą nsz krjorz. Elektroopy stnowią powżne zgrożenie l śroowisk. 25

26 26 Złązniki: Nprwić zy wyrzuć?

27 Krt pry: Nprwić zy wyrzuć? klsy I III SP Imię i nzwisko:... Dt:... Znie 1. Luzik Eek m prolem. Dostł n uroziny telefon komórkowy. Posi już jeen, który ostł w lt temu n uroziny. Co powinien zroić? Połąz linią Ek z włśiwymi rozwiąznimi. Oć strą komórkę komuś, kto nie m telefonu? Wyrzuić strą komórkę o śmietnik Zmówić firmę, któr przyjeżż i oier ezpłtnie stry telefon Strą komórkę zostwić w sklepie, który sprzeje nowe prty Oć komórkę o spejlnego punktu ziórki Showć w szuflzie w omu Znie 2. N urzązenih umieszz się etykiety efektywnośi energetyznej. Otoz pętlą etykietę z urzązeni rziej przyjznego l śroowisk. I II I II XYZ XYZ YZB YZB VWXYZ 2010/1061 Y,Z YZB VWXYZ 2010/1061 Y,Z YZB 27

28 Krt pry: Nprwić zy wyrzuć? Znie 3. Zstnów się, jkih mteriłów używ się o proukji zwek. W puste miejs wpisz opowienie yfry. 1 1 plstik 4 4 terie metl gum Pmiętj! Elektrośmiei (w tym zwek n terie) nie możn smozielnie rozkłć n zęśi. To nieezpiezne l luzi i śroowisk. Znie 4. Które urzązeni nją się o nprwy? Otoz je pętlą. A B C D E F Znie 5. Poniżej znjują się nzwy zwoów związnyh z nprwą różnyh przemiotów. Połąz linią nzwy zwoów z opowienimi przemiotmi. szew kletnik hyrulik ślusrz informtyk 28

29 Krt pry: Nprwić zy wyrzuć? klsy IV VI SP Imię i nzwisko:... Dt:... Znie 1. W poszzególnyh wierszh wyierz urzązenie zużywjąe mniej energii. A B C Znie 2. Rozwiąż znie mtemtyzne: Twój telewizor przestł ziłć. Zniosłeś go o punktu nprwzego. Okzło się, że popsuł się trnsformtor koszt jego nprwy to 520 zł. Serwisnt ostrzegł również prolemy w ziłniu ukłu slonego jego nprw kosztowć ęzie 390 zł. Przyłoy się również nprwić pilot ten koszt to kolejne 45 zł. Oliz ile ęzie kosztowł nprw strego telewizor? Koszt nprwy telewizor Koszt zkupu nowego telewizor zł zł Co jest lepsze l śroowisk? Co jest rziej opłlne z punktu wizeni ekonomii i lzego?

30 Krt pry: Nprwić zy wyrzuć? Znie 3. N urzązenih umieszz się etykiety efektywnośi energetyznej Zstnów się, którą prlkę wyrłyś l sieie. Weź po uwgę zrówno koszty, jk i oro śroowisk. I II I II Uzsnij swoją opowieź XYZ 180 XYZ YZB YZB VWXYZ 2010/1061 Y,Z YZB VWXYZ 2010/1061 Y,Z YZB Koszt prlki: 1400 zł Okres gwrnji: 5 lt Zużyie prąu: 180 kwh/rok Koszt prlki: 900 zł Okres gwrnji: 2 lt Zużyie prąu: 220 kwh/rok Znie 4. Uzupełnij shemt otyząy,,nowego żyi popsutej prlki wpisują w puste okienk pojęi wyrne z rmki. nprw lsze użytkownie utylizj skłownie n wysypisku zronione pojemnik n opy komunlne szkoliwe sustnje przeostją się o śroowisk punkt ziórki reykling ozysk mteriłów,... sklep miejski onie innym osoom serwis 30

31 Krt pry: Nprwić zy wyrzuć? szkoły ponpostwowe Imię i nzwisko:... Dt:... Znie 1. Wpisz w telę rgumenty przemwijąe z kupowniem nowego sprzętu orz z jego nprwą. Kupownie nowego sprzętu Nprwinie strego sprzętu Jką eyzję njzęśiej Ty poejmujesz ze zużytym sprzętem? Znie 2. Czy zstnwiłeś się, z jkih elementów skł się Twój komputer? Uzupełnij legenę orzk wpisują w wykropkowne miejs wyrne pojęi z rmki. żelzo ukły elektronizne szkło plstik inne metle... = Opowiez n pytni: Jki wpływ m zużyty komputer n śroowisko, jeśli wyrzuimy go o śmietnik? Jk możn wykorzystć zużyty komputer?

32 Krt pry: Nprwić zy wyrzuć? Znie 3. Ozytj informje z etykiet efektywnośi energetyznej Koszt prlki: 1400 zł Okres gwrnji: 5 lt Koszt prlki: 900 zł Okres gwrnji: 2 lt ) Jk jest kls efektywnośi energetyznej prlki? ) Ile litrów woy zużyw prlk n rok? ) Ile w skli roku kosztuje prą zużyty przez prlkę, zkłją, że 1 kwh kosztuje 0,55 gr? Zstnów się, którą prlkę wyrłyś l sieie. Weź po uwgę zrówno koszty, jk i oro śroowisk. Uzsnij swoją opowieź Znie 4. Wyjśnij pojęie z rmki.... CERREC

33 senriusz: Elektroopy włśiwe postępownie Cel główny: Poniesienie świomośi ekologiznej w zkresie zierni, segregji i ozyskiwni opów związnyh ze zużytym sprzętem elektryznym i elektroniznym. Cele operyjne: Uzeń: rozpoznje sprzęty elektryzne i elektronizne w swoim otozeniu, które mogą stć się elektroopmi, GG zn pojęie elektroopy (ZSEE) orz zn oowiązki i prw konsumentów w zkresie gosporowni elektroopmi, zn oowiązki i prw konsumentów w zkresie gosporowni elektroopmi, yy uświmi soie jk wielkim prolemem i zgrożeniem l śroowisk jest rk włśiwej utylizji opów, zn korzyśi wynikjąe z reyklingu ZSEE, zn postwę prwną otyząą gosporowni elektroopmi, yy ngżuje się w prwiłowe gosporownie elektroopmi w swoim omu, 77 ponosi wiezę n temt ktulnyh sposoów segregji i utylizji elektroopów, zn łńuh orotu opmi (oiór, skłownie, trnsport, zkł utylizji lu przetwórni). 77 Czs trwni zjęć: 45 minut Śroki yktyzne: krty pry, tlie, przykłowe elektroopy, piski, rkusze ppieru, kreki, krtezki smoprzylepne, uże rkusze ppieru, złąznik nr 1, 2, 3, 4, 5, 6 i 7, Metoy: yskusj, pr w gruph, pognk, pokz, zjęi prktyzne,,,urz mózgów, wykł. GG Przeieg zjęć: klsy I-III SP 1. Prowząy wprowz pojęie elektroopy. 2. Przestwi różne opy (wześniej zgromzone), uzniowie wskzują, które z nih to elektroopy. 3. Prowząy zwr uwgę uzniom, że elektroopy to opy nieezpiezne i nie wolno ih wyrzuć o zwykłyh śmietników. Nuzyiel prosi uzniów o ponie przykłów opów nieezpieznyh (np. lekrstw, terie, żrówki energooszzęne). Dotkowo nuzyiel prosi uzniów o wyjśnienie o może oznzć, że opy są nieezpiezne i z jkiego powou mogą yć nieezpiezne. Pomysły uzniów zpisujemy n tliy/fliphrie. Uzniowie wykonują znie 1 z krty pry. 4. Prowząy uświmi uzniów, że wszystkie opy nieezpiezne nleży owć o spejlnyh pojemników np. w skleph (terie, żrówki energooszzęne) w ptekh (leki) lu o punktów ziórki np. elektroopów. Prowząy pyt uzniów zy wiezą o zieje się w ih omu z elektroopmi, zy segreguje się opy. 5. Prowząy wykorzystują złąznik 1 przestwi w jki sposó powinn yć prowzon ziórk i przetwrznie elektroopów. Prezentuje shemt przetwrzni elektroopów. 6. Prowząy przygotowuje tlie, n której przyzepi krtezki smoprzylepne z nzwmi etpów przetwrzni opów. Zprsz uzniów hętnyh o ułożeni rozsypnki i zznzeni strzłkmi prwiłowego przeiegu etpów przetwrzni opów. 7. Uzniowie rozwiązują zni z krty pry. yy klsy IV-VI SP 1. Prowząy wprowz pojęie elektroopy. Prowząy poje informje nt. postwy prwnej otyząej elektroopów. 2. Pokzuje różne opy (wześniej zgromzone), uzniowie wskzują, które z nih to elektroopy. 33

34 senriusz: Elektroopy włśiwe postępownie 3. Prowząy prosi uzniów o wypisnie n tliy/fliphrie nzw sprzętu elektroniznego, który może stć się elektroopem. Uzniowie wykonują znie 1 z krty pry. 4. Prowząy zwr uwgę uzniom, że elektroopy to opy nieezpiezne i nie wolno ih wyrzuć o zwykłyh śmietników. Nuzyiel prosi uzniów o ponie przykłów opów nieezpieznyh (np. lekrstw, terie, żrówki energooszzęne). Dotkowo nuzyiel prosi uzniów o wyjśnienie o może oznzć, że opy są nieezpiezne i z jkiego powou mogą yć nieezpiezne. Pomysły uzniów zpisujemy n tliy/fliphrie. Uzniowie wykonują znie 1 z krty pry. 5. Prowząy uświmi uzniów, że wszystkie opy nieezpiezne nleży owć o spejlnyh pojemników np. w skleph (terie, żrówki energooszzęne) w ptekh (leki) lu o punktów ziórki np. elektroopów. Prowząy pyt uzniów zy wiezą o zieje się w ih omu z elektroopmi, zy segreguje się opy. 6. Prowząy prowzi pognkę nt. sustnji szkoliwyh/nieezpieznyh l zrowi złowiek i śroowisk zwrtyh w elektrooph. Informuje uzniów, że wyrzuenie elektroopu o śmietnik jest nieleglne i grozi z to kr grzywny. Prosi uzniów o ponie przykłów miejs ziórki w okoliy zmieszkni. Uzniowie wykonują znie 2 z krty pry. 7. Prowząy wykorzystują złąznik 1 przestwi w jki sposó powinn yć prowzon ziórk i przetwrznie elektroopów. Prezentuje shemt przetwrzni elektroopów. 8. Prowząy przygotowuje tlie, n której przyzepi krtezki smoprzylepne z nzwmi etpów przetwrzni opów. Zprsz uzniów hętnyh o ułożeni rozsypnki i zznzeni strzłkmi prwiłowego przeiegu etpów przetwrzni opów. 9. Uzniowie uzupełniją znie 3 z krty pry. 77 szkoły ponpostwowe 1. Prowząy prosi uzniów o zefiniownie pojęi opy, w tym elektroopy. Uzniowie poją przykły elektroopów, jeen z uzniów zpisuje propozyje n tliy/fliphrie. 2. Prowząy poje informje nt. postwy prwnej otyząej elektroopów. 3. Prowząy zwr uwgę uzniów n fkt, że elektroopy to opy nieezpiezne, uświmi uzniów, że wszystkie opy nieezpiezne nleży owć o spejlnyh pojemników np. w skleph (terie, żrówki energooszzęne) w ptekh (leki) lu o punktów ziórki np. elektroopów. Prosi uzniów o ponie znnyh miejs ziórki w okoliy zmieszkni. 4. Prowząy prowzi pognkę nt. sustnji szkoliwyh/nieezpieznyh l zrowi złowiek i śroowisk zwrtyh w elektrooph. Poje informje otyząe możliwośi ozysku i reyklingu surowów orz ennyh mteriłów ze zużytego sprzętu. 5. Prowząy wykorzystują złąznik prezentuje shemt w jki sposó powinn przeiegć ziórk i przetwrznie elektroopów. 6. Prowząy wprowz informje otyząe KGO, uzestników rynku ZSEE i etpów proesu przetwrzni (złąznik nr 2). Prowząy zieli klsę n 4 zespoły: wprowzjąy sprzęt, zierjąy sprzęt, zkł przetwrzni orz orgnizj ozysku sprzętu elektryznego i elektroniznego wrz z informjmi o użytkownikh sprzętu. Zniem kżego zespołu ęzie przygotownie, n postwie Ustwy (złąznik nr 3, 4, 5, 6, 7), krótkiej informji o znih, oowiązkh i prwh kżego użytkownik rynku sprzętu elektroenergetyznego. Kży zespół otrzymuje Ustwę, rystol i piski. Uzniowie notują njwżniejsze informje. 7. Uzniowie prezentują informje zgromzone pozs lektury Ustwy. 8. Prowząy prowzi z uznimi pognkę otyząą świomośi prw i oowiązków konsumentów, wprowzjąego, instytuji zierjąyh i przetwrzjąyh elektroopy w związku z oowiązująą ustwą. Uzniowie zstnwiją się zy znne są konsumentom ih oowiązki. Prowząy prosi uzniów o zstnowienie się ile może powstwć elektroopów i gzie są gromzone i przetwrzne, zy znją zkły przetwrzni elektroopów. 9. Prowząy informuje, że leglnie ziłjąe zkły ziórki i przetwrzni powinny yć wpisne w rejestr Głównego Inspektortu Ohrony Śroowisk. 10. Uzniowie rozwiązują krty pry. Pojęi, informje, efinije: Op to przemiot, rzez, któr jest już zużyt, zepsut, któr jest nm już niepotrzen lu nie może spełnić już swojej funkji. 34