Ocena kosztów niewydolności serca w Polsce z perspektywy gospodarki państwa. podsumowanie raportu

Transkrypt

1 20 17 Ocena kosztów niewydolności serca w Polsce z perspektywy gospodarki państwa podsumowanie raportu

2 Raport pod patronatem: Autorzy raportu - zespół redakcyjny: Dr Błażej Łyszczarz Zakład Ekonomiki Zdrowia, Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Dr Jakub Gierczyński, MBA Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego w Warszawie Prof. dr hab. Ewelina Nojszewska Katedra Ekonomii Stosowanej, Kolegium Zarządzania i Finansów, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Dr n. o zdr. Andrzej Śliwczyński Departament Analiz i Strategii Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia Mgr Hanna Zalewska, Mgr Ewa Karczewicz Departament Statystki i Prognoz Aktuarialnych, ZUS Dr Agnieszka Sznyk Instytut Innowacyjna Gospodarka

3 Ocena kosztów niewydolności serca w Polsce z perspektywy gospodarki państwa Kwestie związane ze zdrowiem współczesnych społeczeństw w coraz większym stopniu powiązane są z gospodarką. Z jednej strony postęp technologiczny w medycynie i rosnące oczekiwania ludności sprawiają, że popyt na leczenie rośnie. Prowadzi to do wzrostu wydatków na zdrowie w większości krajów rozwiniętych. Z dru giej strony zdrowie coraz powszechniej postrze gane jest jako element kapitału ludzkiego. Oznacza to, że wydatki na cele zdrowotne traktować należy raczej w kategoriach inwestycji we wzrost gospodarczy, niż kosztów obciążających budże ty publiczne i indywidualne. Rosnące znaczenie perspektywy ekonomicznej w polityce zdrowotnej w Polsce znajduje odzwierciedlenie w coraz szerszym zainteresowaniu problematyką kosztów chorób. W ostatnich latach opublikowany został szereg opracowań o charakterze zarówno metodycznym, jak i aplikacyjnym obrazujących skalę wydatków na leczenie lub strat gospodarczych spowodowanych m.in. nowotworami, chorobami zapalnymi uwarunkowanymi immunologicznie czy przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP). W nurt ten wpisuje się niniejszy raport, którego celem jest identyfikacja kosztów niewydolności serca ponoszonych przez polskie społeczeństwo. Niewydolność serca jest chorobą występującą w polskim społeczeństwie coraz częściej, a umieralność nią spowodowana rośnie. Tendencje te są odwrotne w porównaniu z ogółem chorób układu krążenia, w tym niedokrwienną chorobą serca czy chorobami naczyń mózgowych. Niekorzystnym trendom epidemiologicznym niewydolności serca towarzyszy niska świadomość społeczna choroby, zarówno jej objawów, jak i konsekwencji zdrowotnych. Co więcej, polscy chorzy na niewydolność serca w Polsce są młodsi w porównaniu z innymi krajami, a przebieg choroby jest u nich ostrzejszy. Pomimo tego, że niewydolność serca jest chorobą osób starszych, obserwuje się rosnące obciążenie chorobą także w grupach wiekowych aktywnych zawodowo. Sprawia to, że niewydolność serca nabiera coraz większego znaczenia ekonomicznego. Straty gospodarcze związane z absencją i zmniejszoną produktywnością chorych, a także długotrwałą niezdolnością do pracy i zgonami tych osób są szczególnie istotne również w kontekście rosnących niedoborów pracowników w Polsce. Biorąc pod uwagę powyższy kontekst w raporcie podjęto próbę możliwie całościowego ujęcia problematyki kosztów niewydolności serca w Polsce. Analiza obejmuje trzy kluczowe elementy kosztów tej choroby, którymi są koszty bezpośrednie (wydatki na leczenie), koszty pośrednie (straty produkcji spowodowane chorobą) oraz wydatki ubezpieczeń społecznych na świadczenia dla osób chorych. Dane pozyskane zostały z Narodowego Funduszu Zdrowia za lata 2014, 2015, 2016 i obejmowały zarówno leczenie szpitalne jak i pozostałe świadczenia zdrowotne określone w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (rewizja dziesiąta) kodem I50. Koszty pośrednie zostały przeanalizowane na podstawie danych pozyskanych z GUS-u, ZUS-u i KRUS-u obejmujących lata Przedstawione szacunki kosztów niewydolności serca są kompleksową próbą oszacowania obciążenia tą chorobą w Polsce, obejmującą koszty bezpośrednie i pośrednie, a także wydatki ubezpieczeń społecznych na świadczenia związane z chorobą. Pokazują one wymiar ekonomiczny choroby z punktu widzenia płatnika za usługi zdrowotne i systemu ubezpieczeń społecznych, ale także całego społeczeństwa. 3

4 W Polsce niewydolność serca dotyczy ok tys. osób W ciągu dekady liczba nowych zachorowań ma wzrosnąć do 250 tys. rocznie. Niewydolność serca stanowi coraz większy problem zdrowotny, gospodarczy i społeczny oraz jest jedyną jednostką chorobową układu sercowo-naczyniowego o wciąż wzrastającej częstości zachorowań. Polacy chorujący na niewydolność serca są młodsi od Europejczyków z tą samą chorobą, a przebieg chorób jest u nich cięższy i są mniej samodzielni. Niewydolność serca odpowiada za ponad 60 tys. zgonów rocznie Tylko połowa chorych powyżej 55. roku życia przeżywa 4 lata. 11% umiera w ciągu pierwszego roku po hospitalizacji. Liczba zgonów wśród osób w wieku produkcyjnym wyniosła 5164 w 2014 roku i wzrosła do 5633 w 2015 roku (+10%). Aż 77% chorych w wieku produkcyjnym nie jest aktywnych zawodowo. W kategorii liczby hospitalizacji z powodu niewydolności serca Polska zajmuje pierwsze miejsce wśród wszystkich krajów OECD W 2008 r. odnotowano w Polsce 548 hospitalizacji z powodu niewydolności serca na 100 tys. mieszkańców (średnia dla OECD wynosiła 257 hospitalizacji/100 tys.), a w 2013 r. 547/100 tys. (średnia dla OECD wynosiła 244/100 tys.). 4

5 Wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia ( ) Wartość wydatkowanych środków rosła (średniorocznie ok. 9%), z poziomu 757,4 mln zł (2014 r.), 824,3 mln zł (2015 r.) do 900,3 mln zł (2016 r.), co przełożyło się na wzrost finansowania na poziomie ok. 143 mln zł w analizowanym okresie. Lecznictwo szpitalne pochłania ok. 90% środków. W tym okresie zaobserwowano spadek liczby pacjentów z 645,7 tys. do 618,4 tys. 824,3 mln (2015 r.) 900 mln (2016 r.) 757 mln (2014 r.) 143 mln wzrost ok 9% rocznie 90% leczenie szpitalne 5-krotnie straty produkcji Rys 1. Koszty bezpośrednie (wydatki Narodowego Funduszu Zdrowia) vs. suma kosztów pośrednich występowania niewydolności serca w Polsce 5

6 Wyniki analiz danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ( ) Roczne wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych związane z niezdolnością do pracy z powodu niewydolności serca wynoszą ok. 190 mln zł (86% to wydatki na renty z tytułu niezdolności i 13% to wydatki na absencję chorobową). W porównaniu z 2014 r. liczba zaświadczeń lekarskich wystawionych w związku z niewydolnością serca wzrosła o 5,1% i dotyczyła 21,5 tys. przypadków na łączną liczbę 432,7 tys. dni absencji chorobowej (co stanowi 50% zaświadczeń z tytułu chorób układu krążenia). W 2015 r. z powodu niewydolności serca 9,5 tys. osób co najmniej raz przebywało na zwolnieniu lekarskim. W tej liczbie 7,8 tys. stanowili mężczyźni. 44% zaświadczeń dotyczyło osób w przedziale wiekowym lat, drugą grupę (24%) stanowił przedział lata. Spośród osób z chorobami serca 36% orzeczeń dotyczyło niewydolności serca. W porównaniu z 2014 r., odnotowano wzrost liczby ubezpieczonych, którym w 2015 r. wystawione zostało przynajmniej jedno zaświadczenie lekarskie z tytułu niewydolności serca o 3,3%, wzrost liczby zaświadczeń lekarskich o 5,4% zaś liczby dni absencji chorobowej o 6,9% 13% absencja chorobowa 86% renty ZUS r. 5,1% 8,9% 21,5 tys. przypadków 432,7 tys. dni absencji chorobowej Rys 2. Niewydolność serca jako przyczyna niezdolności do pracy na podstawie danych ZUS 6

7 Wynik analiz kosztów pośrednich niewydolności serca ( ) Oszacowane całkowite koszty niewydolności serca w Polsce wyniosły 3,6 mld złotych w 2014 roku i wzrosły do 3,9 mld złotych w 2015 roku, co stanowiło wzrost o 8,9%. Struktura kosztów pośrednich: Przedwczesne zgony: (62%) 2 mld 167 mln zł w 2014 roku i 2 mld 444 mln zł w 2015 roku (wzrost o 13%). Prezenteizm (obniżona produktywność osób chorych, obecnych w pracy): (21%) 801,2 mln zł w 2014 roku i 816,1 mln zł w 2015 roku, co stanowiło (wzrost o 1,9%). Trwała niezdolność do pracy: (13%) 484,1 mln zł w 2014 roku i 497,2 mln zł w 2015 roku (wzrost o 2,7%). Absenteizm (nieobecność osób chorych w pracy): (4%) 142,3 mln zł w 2014 roku i 155,2 mln zł w 2015 roku (wzrost o 9%). Rys 3. Struktura kosztów pośrednich występowania niewydolności serca w Polsce Konsekwencją utraty produktywności związanej z niewydolnością serca była strata potencjalnych dochodów funduszy publicznych w wysokości 1,089-1,197 mld złotych rocznie w zależności od roku. 7 Jednocześnie obniżenie produkcyjności pracy, a więc zmniejszenie wytworzonego PKB przekłada się na skutki dla finansów publicznych, gdyż zmniejszają się dochody budżetu państwa (a w konsekwencji także budżetów samorządowych) z podatków dochodowych PIT i CIT, a także VAT i akcyzy.

8 Prof. dr hab. Ewelina Nojszewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Ekspert Instytutu Innowacyjna Gospodarka Koszty leczenia to koszty bezpo średnie ponoszone przez publicznego płatnika. W przypadku leczenia niewydolności serca są one wysokie, ale można domniemywać, że mogą być niższe przy odpowiednim zarządzaniu procesem leczenia. Można je podzielić na koszty bezpośrednie medyczne, czyli koszty wszystkich zasobów wykorzystanych w trakcie profilaktyki, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji, a także na koszty bezpośrednie niemedyczne, czyli koszty zasobów wykorzystanych w trakcie wspomagania diagnozowania, leczenia i rehabilitacji np. ponoszone podczas transportu chorych. Koszty pośrednie to wartość niewytworzonego PKB na skutek absenteizmu chorych i ich nieformalnych opiekunów, prezenteizmu chorych i ich nieformalnych opiekunów, niezdolności do pracy (przebywaniu na rencie inwalidzkiej) oraz przedwczesnego zgonu. Jednocześnie obniżenie produkcyjności pracy, a więc zmniejszenie wytworzonego PKB przekłada się na skutki dla finansów publicznych, gdyż zmniejszają się dochody budżetu państwa (a w konsekwencji także budżetów samorządowych) z podatków dochodowych PIT i CIT, a także VAT i akcyzy. Ograniczeniu ulegają wpływy ze składek na ubezpieczenia społeczne. Jednocześnie rosną wydatki budżetu na transfery na rzecz chorych (świadczenia chorobowe, rehabilitacyjne i renty inwalidzkie). Oddziaływanie choroby na gospodarkę i finanse publiczne przedstawia rys. 2. Istnieją jeszcze koszty społeczne, które uwzględniają stratę dobrobytu społecznego obejmującego oprócz straconej produkcji także koszty niemierzalne, jak ból i cierpienie samych chorych oraz ich nieformalnych opiekunów. Choroba i jej leczenie oddziałują na wykorzystanie zasobów przede wszystkim pracy i kapitału: ludzkiego, finansowego i rzeczowego. Decydenci ochrony zdrowia podejmują decyzje strategiczne i operacyjne. Najważniejsze jest podejście strategiczne dotyczące długiego okresu, gdyż pozwala skonfrontować niskie koszty bezpośrednie taniego, a więc nieskutecznego leczenia, z wysokimi kosztami pośrednimi i skutkami dla finansów publicznych. Dopiero zestawienie tych dwóch kategorii dokumentuje bilans decyzji skoncentrowanych na oszczędnościach w krótkim okresie oraz nieefektywności ekonomicznej, które prowadzą do kolosalnych kosztów w długim okresie. Znaczenie gospodarcze i społeczne chorób i ich leczenia jest ważne, dlatego koszty bezpośrednie i pośrednie oraz skutki dla finansów publicznych koniecznie powinny być liczone, aby stać się podstawą decyzji podnoszących skuteczność kliniczną i efektywność ekonomiczną, co prowadzi do poprawy stanu zdrowia. 8

9 Szlachetne zdrowie, Nikt się nie dowie, Jako smakujesz, Aż się zepsujesz. Fraszka Jana Kochanowskiego Na zdrowie jest ponadczasowa. Obecnie, tak samo jak w XVI wieku, prawdziwą cenę zdrowia poznaje się dzięki chorobom. Jednak dziś dysponujemy o wiele większą wiedzą niż 400 lat temu. Eksperci mogą precyzyjnie zbadać i określić wpływ, jaki choroby obywateli mają na gospodarkę całego państwa. Dlatego raport pt: Ocena kosztów niewydolności serca w Polsce z perspektywy gospodarki państwa jest tak istotny. Przedstawia szacunkowe koszty chorób kardiologicznych z punktu widzenia gospodarki i finansów publicznych. Bierze pod uwagę koszty utraconej produktywności pracowników, koszty transferów społecznych, absencji chorobowych i wynikających z tego strat dla przedsiębiorców. Na uznanie zasługuje zaproszenie do stworzenia tego dokumentu osób reprezentujących Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego oraz uczelnie ekonomiczne i medyczne. Tak szerokie grono gwarantuje, że raport nie pominie żadnych kosztów pośrednich. A są one często niewidoczne na pierwszy rzut oka. Pracodawcy RP, jako organizacja reprezentująca przedsiębiorców uważają, że w dziedzinie zdrowia najważniejsza jest jakość. System ochrony zdrowia trzeba podporządkować ekonomii oraz efektywności procesu leczenia, które pozwolą optymalizować leczenie. System musi być też wrażliwy na oczekiwania wyrażane przez pacjentów. Poniższy raport dowodzi, że w zakresie kardiologii jest wiele do zrobienia. Rodzi się przy tym pytanie - czy zwiększenie nakładów na leczenie chorób kardiologicznych nie przyniesie w ostatecznym rozrachunku oszczędności dla państwa i gospodarki? Choroby serca i ich powikłania są nadal jednym z głównych przyczyn śmierci w Polsce. Dlatego raport Ocena kosztów niewydolności serca w Polsce z perspektywy gospodarki państwa jest tak istotny. Wierzę, że będzie on ważnym argumentem w dyskusji o potrzebie zmian w leczeniu chorób serca w Polsce. Andrzej Malinowski Prezydent Pracodawcy RP 9

10 Nowy raport Ocena kosztów niewydolności serca W ostatnim czasie pojawił się nowy raport pt: Ocena kosztów niewydolności serca w Polsce z perspektywy gospodarki państwa. Przedstawia on pierwszą kompleksową próbę oszacowania kosztów obciążenia tą chorobą w Polsce, obejmującą zarówno koszty bezpośrednie (wydatki na leczenie) jak i pośrednie (straty produkcji spowodowane chorobą), a także wydatki ubezpieczeń społecznych na świadczenia związane z chorobą. Dane pozyskane zostały z Narodowego Funduszu Zdrowia za lata Obejmują zarówno koszty leczenia szpitalnego jak i pozostałe świadczenia zdrowotne. Dotychczasowe analizy, na które powoływaliśmy się w ostatnich kilku latach (raport Niewydolność serca analiza kosztów ekonomicznych i społecznych ) obejmowały tylko koszty bezpośrednie i wydatki ubezpieczeń społecznych. Aktualnie opublikowany raport pokazuje wymiar ekonomiczny choroby nie tylko z punktu widzenia płatnika za usługi zdrowotne i systemu ubezpieczeń społecznych, ale także całego społeczeństwa. Przedstawiona w raporcie analiza kosztów pośrednich niewydolności serca w Polsce obejmuje dotychczas nie analizowane straty spowodowane nieobecnością osób chorych w pracy, obniżoną produktywnością chorych a także niezdolnością do pracy oraz przedwczesnymi zgonami. Raport przedstawia także trendy dotyczące wydatków bezpośrednich, a więc ponoszonych na leczenie niewydolności serca przez Narodowy Fundusz Zdrowia w analizowanym okresie, które wskazują na wzrost wydatkowanych środków średnio rocznie o ok. 9% - z poziomu 757,4 mln zł w 2014r. do 900,3 mln zł w 2016 roku. Autorzy raportu podkreślają także znaczenie kosztów pośrednich dla funkcjonowania gospodarki i stabilności finansowej sektora publicznego a więc zmniejszenie potencjalnych dochodów publicznych na skutek wytworzenia PKB mniejszego niż byłby możliwy do uzyskania w sytuacji mniejszej skali rozpowszechnienia niewydolności serca. Profesor Jadwiga Nessler Przewodnicząca Oddziału Krakowskiego PTK Instytut Kardiologii, UJCM Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II ul. Prądnicka 80, Kraków 10

11 Fundacja Instytut Innowacyjna Gospodarka ul. Jaworzyńska 7/ Warszawa

12 Raport przygotowany na zamówienie: PL