Mapy geologiczno-turystyczne parków narodowych

Transkrypt

1 Mapy geologiczno-turystyczne parków narodowych Magdalena Kucharska 1, Katarzyna Pochocka-Szwarc 1, Joanna Rychel 1, Tomasz Krzywicki 1, Andrzej Ber 1, Weronika Danel 1, Monika Pielach 1 M. Kucharska K. Pochocka-Szwarc J. Rychel T. Krzywicki A. Ber W. Danel M. Pielach Geological-tourist maps of national parks in Poland. Prz. Geol., 59: Abstract.In2010, the geological-tourist maps were compiled for the Bia³owie a National Park (Krzywicki & Pielach, 2010), Babia Góra National Park (Wójcik et al., 2010), Polesie National Park (Kucharska & Danel, 2010), Roztocze National Park (Kr¹piec et al., 2010), Wigry National Park (Rychel et al., 2010 ). The maps were commissioned by the Ministry of Environment and their preparation financed by the National Fund for Environmental Protection and Water Management. The sets prepared for each of the above listed national parks include: a colour map with the geological and tourist legends accompanied by a comprehensive description, photos, graphs and other visuals. The maps are important tool for popularization and promotion of geotourism as they meet availability criteria. Moreover, the presentation is not only clear but also satisfactory even for a demanding tourist. Keywords: geotourism, geological-tourist map, educational map, national park, environment protection Parki narodowe to obszary o niepodwa alnych walorach przyrodniczych i naukowych. Z uwagi na ich zalety turystyczne powsta³a potrzeba przygotowania syntetycznego i przejrzystego wizualnie opracowania, które bêdzie atrakcyjne zarówno dla przeciêtnego, jak i wymagaj¹cego odbiorcy. Takie warunki spe³niaj¹ wykonane w po³owie 2010 r. w Pañstwowym Instytucie Geologicznym Pañstwowym Instytucie Badawczym mapy geologiczno-turystyczne piêciu parków narodowych (ryc. 1 i 2): Babiogórskiego (Wójcik i in., 2010), Bia³owieskiego (Krzywicki & Pielach, 2010), Poleskiego (Kucharska & Danel, 2010), Roztoczañskiego (Kr¹piec i in., 2010) i Wigierskiego (Rychel i in., 2010). Mapy zosta³y wykonane na zamówienie ministra œrodowiska i sfinansowane ze œrodków Narodowego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej. Stanowi¹ one bardzo wa ny element popularyzacji geoturystyki. BABIOGÓRSKI PARK NARODOWY BABIA GÓRA NATIONAL PARK WIGIERSKI PARK NARODOWY WIGRY NATIONAL PARK BIA OWIESKI PARK NARODOWY BIA OWIE A NATIONAL PARK POLESKI PARK NARODOWY POLESIE NATIONAL PARK ROZTOCZAÑSKI PARK NARODOWY ROZTOCZE NATIONAL PARK Ryc. 1. Lokalizacja parków narodowych, dla których wykonano mapy geologiczno-turystyczne Fig. 1. Location of the national parks for which geological-tourist maps are available Ryc. 2. Ok³adki map geologiczno-turystycznych parków narodowych wykonanych w PIG-PIB w 2010 r. Fig. 2. Cover pages of geological-tourist maps of national parks, published by PGI-NRI in Pañstwowy Instytut Geologiczny Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, Warszawa; mkuc@pgi.gov.pl. 352

2 C Z W A R T O R Z Ê D STRATYGRAFIA H O L O C E N P L E J S T O C E N Zlodowacenia pó³nocnopolskie Stadia³ górny zlodowacenia Wis³y 11,7 tys. lat do dziœ 25,0 11,7 tys. lat LITOLOGIA Torfy Akumulacja i uwêglenie obumar³ych szcz¹tków roœlinnych w zarastaj¹cych zbiornikach wodnych Torfowiska i mu³ki Zag³êbienia bezodp³ywowe Akumulacja osadów w zarastaj¹cych zag³êbieniach terenu torfiaste (namu³y) i okresowo przep³ywowe i piaski humusowe i mu³ki Akumulacja osadów w dolinach i zag³êbieniach terenu Akumulacja osadów w zbiornikach jeziornych Dna dolin i zag³êbienia bezodp³ywowe Równiny jeziorne i gliny, i³y i mu³ki PROCESY GEOLOGICZNE Akumulacja rzeczna osadów w dolinach, rozcinanie przez rzeki z³o onych utworów Akumulacja osadów nanoszonych przez wody u ujœcia dolin Sp³ukiwanie osadów i ich akumulacja u podnó a stoków Akumulacja piasków transportowanych przez wiatr Akumulacja osadów w zbiornikach przylodowcowych Akumulacja osadów na przedpolu l¹dolodu przez wody roztopowe Akumulacja osadów przez wody roztopowe i mu³ki g³ównie w przetainach w l¹dolodzie Akumulacja osadów przez wody roztopowe, mu³ki i wiry w tunelach w l¹dolodzie Akumulacja lodowcowa, wytapianie materia³u, wiry i g³azy skalnego z bry³ martwego lodu, wiry, g³azy i gliny Gliny, piaski i wiry Gliny zwa³owe Akumulacja s³abo wysortowanych osadów zgromadzonych w l¹dolodzie podczas jego nasuwania i topnienia Akumulacja osadów przed czo³em l¹dolodu, wyciskanie (spiêtrzanie) osadów przedpola l¹dolodu Deformacja osadów w stopie l¹dolodu Akumulacja niewysortowanych osadów zgromadzonych w l¹dolodzie podczas jego nasuwania i topnienia RZE BA TERENU Tarasy rzeczne Sto ki nap³ywowe Podnó a stoków Wydmy Równiny zastoiskowe Równiny sandrowe Kemy i tarasy kemowe Formy szczelinowe, ozy Moreny martwego lodu Wysoczyzny polodowcowe Moreny czo³owe: akumulacyjne, spiêtrzone Drumliny Wysoczyzny polodowcowe m Granica Wigierskiego Parku Narodowego Granice obszarów ochrony œcis³ej Granica otuliny Wigierskiego Parku Narodowego Granice rezerwatów Drogi krajowe Drogi wojewódzkie Drogi drugorzêdne i lokalne Drogi gruntowe i œcie ki Koleje Wigierska Kolej W¹skotorowa Œcie ki edukacyjne Szlaki piesze Szlaki rowerowe Szlaki konne Szlaki kajakowe Szlak papieski Brzeg niedostêpny dla turystyki wodnej Brzeg dostêpny dla turystyki wodnej po 15 czerwca Szuwary Wa niejsze wyrobiska: wirownie P wirownie-piaskownie P piaskownie- wirownie P piaskownie G glinianki Formy antropogeniczne: nasypy, ha³dy Siedziba Dyrekcji Wigierskiego Parku Narodowego Punkty geologiczne Wa niejsze Ÿród³a; Wycieki i wysiêki wody Znaleziska flory kopalnej Zaburzenia glacitektoniczne G³azy narzutowe; Skupiska g³azów narzutowych Pomniki przyrody o ywionej; Pomniki przyrody nieo ywionej Punkty widokowe; Wie e widokowe Muzea Obiekty zabytkowe Grodziska Pomniki, miejsca martyrorogii; Pola bitew Koœcio³y; Synagogi Krzy e Cmentarze, mogi³y; Kurchany Ciekawostki Oœrodki edukacji Hotele; Inne noclegi Miejsca biwakowe, pola namiotowe; Miejsca piknikowe Informacja turystyczna Poczta; Policja Zakaz wjazdu Parkingi; Stacje benzynowe; Przystanki autobusowe Szpitale; Oœrodki zdrowia Restauracje Leœniczówki, gajówki K¹pieliska; Jazda konna Wypo yczalnie sprzêtu turystycznego; Wypo yczalnie sprzêtu wodnego; Przystanie promowe G³êbokoœæ jezior [m] > 60 Ryc. 3. Przyk³adowy fragment mapy geologiczno-turystycznej Wigierskiego Parku Narodowego (opracowanie cyfrowe: E. Piotrowska, A. Tekielska i J. Przasnyska) Fig. 3. An example of geological-tourist map of the Wigry National Park (digital edition: E. Piotrowska, A. Tekielska and J. Przasnyska) 353

3 Ryc. 4. Fragment rewersu mapy Poleskiego Parku Narodowego (Kucharska & Danel, 2010) Fig. 4. Fragment of back side of the Polesie National Park map (Kucharska & Danel, 2010) Przegl¹d Geologiczny, vol. 59, nr 4,

4 Ryc. 5. Opis przyk³adowego punktu geologicznego na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego (Rychel i in., 2010) Fig. 5. Description of chosen geological point in the Wigierski National Park (Rychel et al., 2010) Parki narodowe posiadaj¹ wysoki potencja³ geoturystyczny. Zasoby georó norodnoœci tych obszarów wyraziœcie przedstawiaj¹ mapy geologiczno-turystyczne. S¹ one kompleksowym opracowaniem œrodowisk abiotycznych i biotycznych. Zawieraj¹ treœæ geologiczn¹ przedstawion¹ na obszarze ca³ego parku, a szczegó³owo opisan¹ w wytypowanych w terenie geostanowiskach (punkty geologiczne), z dok³adn¹ lokalizacj¹ i profesjonalnym, ale zrozumia³ym opisem wzbogaconym w fotografie i schematyczne rysunki. Mapy zawieraj¹ równie informacje turystyczne i przyrodnicze. Koordynacjê oraz utworzenie bazy danych, wykonanie za³o eñ i redakcjê numeryczn¹ wszystkich map wykonano w Zak³adzie Kartografii Geologicznej Struktur P³ytkich PIG-PIB (Kucharska, 2010), a redakcjê merytoryczn¹ oraz sk³ad tekstów w Zak³adzie Publikacji PIG-PIB. Mapy wydrukowane zosta³y w skalach od1:30000do 1 : Skala map dostosowana zosta³a do potrzeb opracowania, wielkoœci obszaru i zró nicowania budowy geologicznej lub geomorfologii terenu. Na ca³oœæ opracowania sk³ada siê mapa geologiczno- -turystyczna w formie tradycyjnej mapy sk³adanej (awers, ryc. 3) i ilustrowana czêœæ opisowa (rewers, ryc. 4 6), obie wydrukowane offsetowo, oraz interaktywna mapa na noœniku CD. Na awersie zamieszczono mapê geologiczno- -turystyczn¹ parku wraz z obszarem przyleg³ym oraz legend¹, a na rewersie, w czêœci opisowej wiadomoœci ogólne dotycz¹ce lokalizacji parku, informacje o walorach przyrodniczych obszaru, zró nicowaniu rzeÿby terenu, jego budowie geologicznej (ryc. 4), walorach krajoznawczych wraz z opisem szlaków i atrakcji turystycznych. Najwiêkszy nacisk po³o ono na opis elementów geologii charakterystycznych dla danego obszaru (punkty geologiczne) wraz z objaœnieniem procesów, w wyniku których powsta³y (ryc. 5 6). Na rewersie znalaz³a siê równie ortofotomapa, która przedstawia pokrycie terenu (lasy, obszary zabudowane itd.). Czêœæ objaœniaj¹ca rozbudowana zosta³a o u yt¹ terminologiê (s³owniczek). Autorskie opracowanie mapy obejmowa³o rekonesans terenowy, pozyskanie i uzupe³nienie istniej¹cych danych, analizê materia³ów archiwalnych oraz wprowadzenie szczegó³owych danych wejœciowych do specjalnie utworzonej w tym celu bazy danych w programie ArcGIS. Baza obejmuje kilkanaœcie warstw tematycznych uzupe³nionych elementami infrastruktury oraz obiektami przyrody o ywionej i nieo ywionej, a tak e granicami obszarów chronionych. Wœród informacji topograficznych uwzglêdniono sieæ dróg i ich hierarchizacjê, linie kolejowe, zabudowê z podzia³em na rodzaj i wielkoœæ budynków, granice administracyjne, sieæ wodn¹: rzeki, bagna i inne tereny podmok³e, rowy, kana³y, oraz k³adki i mosty. Wœród danych geologicznych przedstawiono osady i formy buduj¹ce powierzchniê terenu, a w legendzie mapy opisano ich litologiê, wiek i genezê wraz z opisami zjawisk i procesów geologicznych. Jednoczeœnie w skali czasu geologicznego przedstawiono rozwój budowy geologicznej. Druga czêœæ legendy zawiera objaœnienia u ytych znaków i symboli. Dok³adniejsze opisy procesów geologicznych wyt³umaczono na przyk³adzie konkretnych miejsc tzw. punktów geologicznych. Przekaz informacji geologicznej uczytelniono poprzez zastosowanie cyfrowego modelu terenu. Dziêki temu zabiegowi uwidocznione zosta³y przebiegi form terenu, np. 355

5 Ryc. 6. Opis przyk³adowego punktu geologicznego na obszarze Bia³owieskiego Parku Narodowego (Krzywicki & Pielach, 2010) Fig. 6. Description of chosen geological point in the Bia³owieski National Park (Krzywicki & Pielach, 2010) grzbiety górskie, doliny, wydmy, ozy itd. Informacje turystyczne to przede wszystkim opisy szlaków, œcie ek, lokalizacja wa nych punktów, takich jak punkty widokowe, muzea, zabytki, pomniki przyrody, hotele, restauracje, wypo yczalnie rowerów czy szpitale. Wszystkie dane umieszczone zosta³y w sposób uporz¹dkowany w bazie danych, s¹ wiêc zorientowane przestrzennie i posiadaj¹ atrybuty opisowe. Stanowi¹ doskona³y zasób wyjœciowy do kolejnych projektów m.in. z dziedziny geoturystyki, np. rejestru geostanowisk, projektów geoœcie ek czy geoparków. Mapy geologiczno-turystyczne zgodnie z polityk¹ rozwoju geoturystyki propagowan¹ przez Ministerstwo Œrodowiska maj¹ s³u yæ promowaniu geologii obszarów o du ym potencjale turystycznym wœród szerokiego grona odbiorców. S¹ pierwszymi syntetycznymi opracowaniami kartograficznymi dotycz¹cymi geologii parków w szczegó³owych skalach. Przejrzyste i dok³adne warstwy topograficzna i turystyczna wzbogacaj¹ mapê geologiczn¹ o wszystkie niezbêdne dla turysty informacje o terenie. Prezentowane mapy s¹ pionierskimi w skali kraju opracowaniami skierowanymi do grup odbiorców o ró nych wymaganiach; spe³niaj¹c kryteria przystêpnoœci, wychodz¹ naprzeciw potrzebom dociekliwego turysty. Literatura KR PIEC M., JANKOWSKI L., MARGIELEWSKI W. & KR PIEC P Mapa geologiczno-turystyczna Roztoczañskiego Parku Narodowego, skala 1: KRZYWICKI T. & PIELACH M Mapa geologiczno-turystyczna Bia³owieskiego Parku Narodowego, skala 1: KUCHARSKA M Mapy geologiczno-turystyczne wybranych parków narodowych. XVII Konf. Stratygrafia plejstocenu Polski pt. Dynamika zaniku l¹dolodu podczas fazy pomorskiej w NE czêœci Mazur, , Jeziorowskie nad Jeziorem Go³dapiwo. KUCHARSKA M. & DANEL W Mapa geologiczno- -turystyczna Poleskiego Parku Narodowego, skala 1: RYCHEL J., POCHOCKA-SZWARC K. & BER A Mapa geologiczno-turystyczna Wigierskiego Parku Narodowego, skala 1: WÓJCIK A., R CZKOWSKI W., MROZEK T., NESCIERUK P., MARCINIEC P. & ZIMNAL Z Mapa geologiczno-turystyczna Babiogórskiego Parku Narodowego, skala 1: