EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI ROLNYCH W LATACH Miros³aw Helta, Micha³ Œwit³yk

Transkrypt

1 112 ROCZNIKI NAUK ROLNICZYCH, M. HELTA, M. SERIA ŒWIT YK G, T. 96, z. 3, 2009 EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI ROLNYCH W LATACH Miros³aw Helta, Micha³ Œwit³yk Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie Kierownik: prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk S³owa kluczowe: metoda DEA, super efektywnoœæ DEA, indeks Malmquista Key words: DEA method, super efficiency, index Malmquista S y n o s p i s. Okreœlono efektywnoœæ techniczn¹ VRS i pozycjê w rankingu efektywnoœci oraz zbadano postêp produktywnoœci przy zastosowaniu indeksu produktywnoœci ca³kowitej Malmquista w stadninach koni nale ¹cych do Agencji Nieruchomoœci w latach WSTÊP Dokonuj¹cy siê od 1992 r. proces rekonstrukcji systemowej gospodarki i rolnictwa nie omin¹³ pañstwowych stacji hodowli roœlin, oœrodków hodowli zarodowej, stadnin koni i stad ogierów. Przedsiêbiorstwa te uleg³y likwidacji i zosta³y przekazane do Zasobu W³asnoœci Skarbu Pañstwa, gdzie ich maj¹tek zosta³ ponownie zagospodarowany zgodnie z kierunkami okreœlonymi w ustawie. Z uwagi na szczególny charakter ich dzia³alnoœci zwi¹zany z tworzeniem i upowszechnianiem postêpu biologicznego w rolnictwie przyjêto, e g³ówn¹ form¹ prawn¹ przekszta³ceñ dla tych jednostek bêdzie jednoosobowa spó³ka Agencji W³asnoœci Rolnej Skarbu Pañstwa (póÿniej ANR). Agencja, jako powiernik Skarbu Pañstwa zachowuj¹c 100% udzia³ów w tych spó³kach, ma zagwarantowany wp³yw na kierunki prowadzonych w nich prac hodowlanych. Zgodnie z ustalonym przez Ministra Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej wykazem pañstwowych przedsiêbiorstw o szczególnym znaczeniu dla hodowli roœlin i zwierz¹t Oddzia³ Terenowy AWRSP w Warszawie przyj¹³ do Zasobu W³asnoœci Rolnej Skarbu Pañstwa mienie 132 zlikwidowanych przedsiêbiorstw hodowlanych, w tym: 53 przedsiêbiorstw hodowli roœlin, 26 oœrodków hodowli zwierz¹t, 30 stadnin koni, 13 stad ogierów, 2 tory wyœcigów konnych, 1 oœrodek szkolenia jeÿdzieckiego, 7 pañstwowych gospodarstw rolnych uznanych za hodowlane. Ogólna powierzchnia gruntów u ytkowanych przez przejête pañstwowe przedsiêbiorstwa wynosi³a 323,3 tys. ha, z tego przedsiêbiorstwa hodowli roœlin gospodarowa³y na powierzchni 147,3 tys. ha, przedsiêbiorstwa hodowli zwierz¹t zajmowa³y 92,7 tys. ha, a powierzchnia stadnin koni i stad ogierów wynosi³a 83,4 tys. ha. Znaczn¹ czêœæ przedsiêbiorstw hodowlanych stanowi³y du e przedsiêbiorstwa rolne, prowadz¹ce wielkotowarow¹ i wielokierunkow¹ produkcjê roln¹ i dodatkowo zajmuj¹ce siê

2 EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI hodowl¹ roœlin lub zwierz¹t. Udzia³ area³u zajêtego pod hodowlê oraz udzia³ kosztów hodowli w kosztach ogó³em nie przekracza³ kilku procent. Nie wszystkie przejête przedsiêbiorstwa hodowli roœlin i zwierz¹t zachowywa³y swój hodowlany charakter. Du a czêœæ przejêtych przedsiêbiorstw znajdowa³a siê w z³ej sytuacji ekonomicznej, gro ¹cej ich upadkiem, a tym samym zmarnowaniem prowadzonej w nich dzia³alnoœci hodowlanej, maj¹cej bardzo wa ne znaczenie dla postêpu biologicznego w rolnictwie. Oddzia³ Terenowy AWRSP w Warszawie po przejêciu mienia zlikwidowanych przedsiêbiorstw hodowlanych koncentrowa³ siê na ochronie dotychczasowego dorobku hodowlanego przez poprawê sytuacji finansowej oraz dokonanie takiej restrukturyzacji, która wp³ynê³a na poprawê sprawnoœci organizacyjnej i lepsze przystosowanie do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. Dla ka dego z przyjêtych przedsiêbiorstw hodowlanych opracowano program restrukturyzacji. Programy restrukturyzacji okreœla³y kierunki i rozmiary hodowli dla poszczególnych przedsiêbiorstw oraz wielkoœæ i strukturê maj¹tku niezbêdnego dla potrzeb realizowanych programów hodowlanych. Ze wzglêdu na to, e wiele przejêtych przedsiêbiorstw mia³o hodowlê jedynie w nazwie, a w innych by³a prowadzona w bardzo ograniczonym zakresie, ograniczono liczbê jednostek zajmuj¹cych siê hodowl¹. Zmniejszono równie area³ gruntów do wielkoœci wynikaj¹cych z rzeczywistych potrzeb prowadzonych prac hodowlanych i produkcji nasiennej. Tworzenie spó³ek rozpoczêto pod koniec 1992 roku i trwa³o do 1996 roku, a wiêkszoœæ spó³ek powsta³a w latach W wyniku restrukturyzacji maj¹tku przedsiêbiorstw hodowlanych utworzono 107 spó³ek z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹, w tym 38 spó³ek hodowli roœlin, 32 spó³ki hodowli zwierz¹t, 30 spó³ek stadnin koni, 4 stada ogierów, 2 spó³ki tory wyœcigów konnych, 1 spó³ka Centrum Wyszkolenia JeŸdzieckiego. Celem badañ jest okreœlenie efektywnoœci technicznej stadnin koni przy zastosowaniu metody DEA, nastêpnie dokonanie rankingu efektywnoœci oraz próba wyjaœnienia nieefektywnoœci stadnin za pomoc¹ indeksu produktywnoœci ca³kowitej Malmquista. METODYKA BADAÑ W nieparametrycznej zagregowanej funkcji obliczanej metod¹ DEA uwzglêdniane s¹ ró ne technologie produkcji, ró na pracoch³onnoœæ oraz ró ne programy produkcji, co jest szczególnie istotne dla porównania obiektów znajduj¹cych siê w transformacji. W okreœlaniu efektywnoœci t¹ metod¹ obliczany jest wskaÿnik efektywnoœci dla ka dego obiektu przy za³o eniu, e efektywnoœæ b¹dÿ jej brak spowodowana jest decyzjami kierowniczymi. Metoda DEA dostarcza miar efektywnoœci dla poszczególnych nieefektywnych jednostek, pozwala na porównywanie efektywnoœci tych jednostek (bior¹c pod uwagê odleg³oœæ badanej organizacji od estymowanej produkcji granicznej). W przypadku efektywnych jednostek model DEA wyznacza wskaÿnik efektywnoœci równy 1, dla ka dej z nich. Metoda DEA daje wyniki tylko w postaci wzglêdnej, co oznacza, e efektywnoœæ jest mierzona w stosunku do badanej grupy. Ze wzglêdu na fakt, i model DEA wyznacza dla efektywnych obiektów wskaÿnik efektywnoœci równy 1, porównanie miêdzy efektywnymi obiektami jest niemo liwe. Andersen i Petersen [1993] opracowali procedurê rankingu jednostek efektywnych dla modelu DEA. Zasadnicz¹ ide¹ tej procedury jest porównanie wybranej jednostki efektywnej z liniow¹

3 114 M. HELTA, M. ŒWIT YK kombinacj¹ wszystkich pozosta³ych jednostek efektywnych. Okazuje siê, e dla wybranej jednostki mo e wzrosn¹æ proporcjonalnie wektor nak³adów, zachowuj¹c nadal efektywnoœæ tej jednostki. Jednostka ta otrzymuje w tym przypadku wskaÿnik efektywnoœci wiêkszy od 1, a bardzo wysokie wyniki () wskazuj¹, e dany obiekt jest wysoce wyspecjalizowany i nie jest porównywany z innymi obiektami badanej zbiorowoœci. Takie podejœcie umo liwia ranking obiektów efektywnych, a obiekty nieefektywne otrzymuj¹ wskaÿniki równe wskaÿnikom efektywnoœci obliczonych dla nich. W tabeli 2 znajduj¹ siê puste miejsca, które oznaczaj¹, e dana spó³ka w tym czasie nie istnia³a lub zosta³a sprywatyzowana. Indeks Malmquista umo liwia analizê zmian produktywnoœci w czasie. Podobnie jak metoda DEA uwzglêdnia wiele nak³adów i mo e byæ indeksem zorientowanym na efekty lub na nak³ady. Interpretacja indeksu Malmquista jest prosta. Przyjmuje siê, e indeks jest równy jednoœci w przypadku firmy, która nie wykazuje zmian w produktywnoœci. Je eli indeks jest wiêkszy od jednoœci to firma wykazuje postêp w produktywnoœci, je eli jest mniejszy od 1, to firma zmniejsza swoj¹ efektywnoœæ. Wymogi obliczania indeksu produktywnoœci ca³kowitej Malmquista narzucaj¹ uwzglêdnienie w obliczeniach wy³¹cznie obiektów funkcjonuj¹cych we wszystkich latach. Ze wzglêdu na procesy prywatyzacyjne prowadzone w badanej zbiorowoœci liczba tych spó³ek ograniczona zosta³a do 14. Metody nieparametryczne s¹ stosowane szeroko na œwiecie do oceny efektywnoœci zarz¹dzania w skali makro [Coelli, Rao 2005] lub skali mikro [Rusielik 2000]. Zalet¹ tych metod jest prostota ich stosowania oraz mo liwoœæ dokonywania na ich podstawie wielu analiz szczegó³owych. Metoda ta jest szczegó³owo opisana w literaturze zagranicznej [Charnes, Cooper, Rhodes 1978, Coelli, Prasada Rao, Battese 1998] oraz polskiej [Rogowski 1998, Rusielik 2000, Jarzêbowski 2009, Kulawik (red.) 2008, Zió³kowska 2008]. Analizie poddano stadniny koni nale ¹ce do Agencji Nieruchomoœci Rolnych w latach , a w badaniach wykorzystano dane zawarte w sprawozdaniach finansowych spó³ek. Do obliczeñ przyjêto model przedsiêbiorstwa, który sk³ada³ siê z 1 efektu (output) i 4 nak³adów (inputs). Efektem w modelu by³a y suma przychodów ze sprzeda y i dotacji (tys. z³). Nak³adami w modelu by³y nastêpuj¹ce zmienne x 1 koszty zu ycia materia³ów i energii (tys. z³), x 2 wartoœæ maj¹tku trwa³ego (tys. z³), x 3 p³ace brutto (tys. z³), x 4 powierzchnia u ytków rolnych (ha). W zwi¹zku z faktem, e zastosowany model po stronie nak³adów obejmuje najwa niejsze obszary decyzji kierowniczych, prezentowane wyniki mo na traktowaæ jako próbê oceny efektywnoœci pracy kierowniczej. Obliczenia wykonano przy zastosowaniu programu DEA opracowanego przez Coellego 1, programu EMS opracowanego przez Scheelego 2 oraz pakietu Statistica. W obliczeniach metod¹ DEA zastosowano miary efektywnoœci zorientowane na nak³ady, które odpowiadaj¹ na pytanie: o ile mog¹ byæ proporcjonalnie zredukowane nak³ady bez zmiany wartoœci wyprodukowanych efektów? Istniej¹ dwa podejœcia do analizy efektywnoœci za pomoc¹ metody DEA: zak³adaj¹ce sta³e efekty skali (CRS) oraz zak³adaj¹ce zmienne efekty skali (VRS). Analiza CRS jest odpowiednia tylko wtedy, gdy wszystkie firmy operuj¹ w podobnych warunkach, a osi¹gana skala ich dochodu jest optymalna. Zmienne warunki gospodarowania, np.: konkurencja, ograniczenia finansowe, ograniczenia technologiczne, mog¹ spowodowaæ, e badana organizacja nie bêdzie funkcjonowa³a w optymalnym uk³adzie. Zastosowanie podejœcia VRS pozwala unikn¹æ wp³ywu braku optymalnych warunków funkcjonowania firm na skalê efektywnoœci. W pracy zastosowano podejœcie VRS

4 EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI W tabeli 1 zamieszczono przeciêtne wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS obliczone dla badanych zbiorowoœci w poszczególnych latach badañ. W 1994 roku przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS obliczony dla stadnin koni wynosi³ 0, co oznacza, e badane spó³ki ANR mog³y obni yæ poziom analizowanych nak³adów o 15%. W 1994 r. w analizowanej grupie 23 spó³ek znajdowa³o siê 9 spó³ek efektywnych, co stanowi³o 39,1% badanej zbiorowoœci. Stadninami efektywnymi w 1994 r. by³y: SK G³adyszów, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Krasne, SK Micha³ów, SK Moszna, SK Nowa Wioska, SK Strzegom, WYNIKI BADAÑ Rok Tabela 1. Przeciêtne wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS w latach SK Udurz. Najni sze wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS charakteryzowa³y stadniny: SK Nowe Jankowice (0,714), SK Iwno (0,680), SK Rzeczna (0,615), SK Nowielice (0,593). W 1995 roku w badanej zbiorowoœci przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS wyniós³ 0,897 i w badanej grupie 23 stadnin znajdowa³o siê 12 stadnin efektywnych, co stanowi³o 52,2% badanej zbiorowoœci. W 1995 r. stadninami efektywnymi by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Micha- ³ów, SK Moszna, SK Nowielice, SK Pêpowo, SK Prudnik, SK Udurz, SK Walewice. Stadninami, które wykaza³y w 1995 r. najni sze wspó³czynniki efektywnoœci by³y SK Strzegom (0,689), SK Iwno (0,686), SK Nowa Wioska (0,633), SK Stubno (2). W 1996 r. roku œredni wspó³czynnik efektywnoœci technicznej w badanej grupie wynosi³ 2 i w badanej zbiorowoœci 29 stadnin znajdowa³o siê 12 stadnin efektywnych, co stanowi³o 41,4% badanej grupy. W grupie stadnin efektywnych znajdowa³y siê: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Krasne, SK Kurozwêki, SK Micha³ów, SK Prudnik, SK Udurz, SK Walewice. Do stadnin o najni szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej w 1996 r. nale a- ³y: SK Liski (0,637), SK Bielin (4), SK Strzegom (0,6), SK Posadowo (0,555), SK Rzeczna (0,484). W 1997 r. przeciêtny wskaÿnik efektywnoœci technicznej VRS wynosi³ 8, a w analizowanej grupie 29 spó³ek by³o 13 stadnin efektywnych, co stanowi³o 44,8% badanej grupy. Stadninami efektywnymi by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Kurozwêki, SK Liski, SK Micha³ów, SK Posadowo, SK Prudnik, SK Udurz, SK Walewice. Stadninami o najni szych wspó³czynnikach efektywnoœci by³y SK Strzegom (6), SK Rzeczna (0,613), SK Nowielice (0,515). W 1998 r. w badanej zbiorowoœci 29 stadnin przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS wynosi³ 0,880. W 1998 r. w badanej zbiorowoœci stadnin znajdowa³o siê 12 spó³ek efektywnych, co stanowi³o 41,4% badanej zbiorowoœci. Stadninami efektywnymi w analizowanym roku by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Iwno, SK Kalnikow, SK Kozienice, SK Kurozwêki, SK Micha³ow, SK Mieczownica, SK Moszna, SK Prudnik, SK Udurz. Stadninami, które charakteryzowa³y siê najni szymi wspó³czynnikami efektywnoœci by³y: SK Bielin (0,677), SK Liski (0,667), SK Jaroszówka (1), SK Rzeczna (0,528). W 1999 r. VRS 0 0, ,880 0,897 0,862 0,820 0,942 0, ,866 0,958 Wielkoœæ próby ród³o: obliczenia w³asne W tym efektywnych % efektywnych 39,1 52,2 41,4 44,8 41,4 37,0 48,0 41,7 58,8 29,4 47,1 41,2 64,7

5 116 M. HELTA, M. ŒWIT YK przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci VRS wynosi³ 0,897 i w badanej grupie spó³ek 27 spó³ek 10 by³o efektywnych, co stanowi³o 37%. Stadninami efektywnymi w 1999 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK Prudnik, SK Udurz. Stadninami o najni szych wspó³czynnikach efektywnoœci by³y: SK Posadowo (0,744), SK Bielin (0,743), SK Rzeczna (0,673), SK Racot (0,525). W 2000 r. œredni wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS wynosi³ dla badanej grupy 25 spó³ek 0,862. W badanej zbiorowoœci znajdowa³o siê 12 spó³ek efektywnych, co stanowi³o 48%. Stadninami efektywnymi w 2000 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK Golejewko, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Nowe Jankowice, SK Ochaby, SK Prudnik, SK Skrzyd³ów, SK Strzegom, SK Udurz. Najni sze wspó³czynniki efektywnoœci VRS odnotowano w stadninach SK Stubno (3), SK Mieczownica (0,542), SK Krasne (0,541), SK Rzeczna (0,469). W 2001 r. przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej ukszta³towa³ siê na poziomie 0,820. W badanej grupie 24 stadnin znajdowa³o siê 10 spó³ek efektywnych, co stanowi³o 41,7% grupy. Stadninami efektywnymi w 2001 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK Golejewko, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Nowe Jankowice, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK Prudnik, SK Skrzyd³ów, SK Udurz. Do stadnin o najni szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej nale a³y: SK Rzeczna (0,555), SK Mieczownica (0,522), SK Nowa Wioska (0,416), SK Strzegom (0,299). W 2002 r. przeciêtny wskaÿnik efektywnoœci technicznej w badanej grupie stadnin wynosi³ 0,942. W 2002 r. w badanej grupie znajdowa³o siê 10 spó³ek efektywnych, co stanowi³o 58,8% badanej zbiorowoœci. Spó³kami efektywnymi w 2004 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Liski, SK Micha³ów, SK Ochaby, SK Prudnik. Do spó³ek o najni szej efektywnoœci w 2002 r. nale a³y: SK Nowielice (4), SK Racot (3), SK Walewice (0,752). W 2003 r. œredni wspó³czynnik efektywnoœci technicznej obliczony dla zbiorowoœci spó³ek wyniós³ 0,723. W badanej grupie znajdowa³o siê 5 stadnin efektywnych, co stanowi³o 29,4%. Do stadnin efektywnych w 2003 r. nale a³y: SK G³adyszów, SK Kozienice, SK Micha³ow, SK Ochaby, SK Rzeczna, zaœ stadninami o najni szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej by³y: SK Janów Podlaski (0,556), SK Dobrzyniewo (0,456), SK Walewice (0,455), SK Racot (0,426). W 2004 r. przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS obliczony dla stadnin ukszta³towa³ siê na poziomie 4, a w badanej zbiorowoœci znajdowa³o siê 8 spó³ek efektywnych, co stanowi³o 47,1% grupy badawczej. Stadninami efektywnymi by³y: SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Kozienice, SK Liski, SK Micha³ow, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK Prudnik. Spó³kami o najni szych wspó³czynnikach efektywnoœci by³y: SK Dobrzyniewo (0,818), SK Walewice (0,768), SK Nowielice (0,750). W 2005 r. przeciêtny wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS wynosi³ 0,866. W badanej grupie stadnin znajdowa³o siê 7 stadnin efektywnych, co stanowi³o 41,2% badanej grupy. Stadninami efektywnymi w 2005 r. by³y: SK Dobrzyniewo, SK Kozienice, SK Micha³ow, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK Prudnik, SK Rzeczna. Najni sze wspó³czynniki efektywnoœci odnotowano w 2005 r. w: SK Racot (0,703), SK Nowielice (0,649), SK Walewice (0,615). W 2006 r. wspó³czynnik efektywnoœci technicznej VRS obliczony dla zbiorowoœci stadnin wynosi³ 0,958. W badanej grupie by³o 11 stadnin efektywnych, co stanowi³o 64,7 badanej zbiorowoœci. Do efektywnych stadnin w 2006 r. nale a³y: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Iwno, SK Kozienice, SK Liski, SK Micha³ów, SK Nowe Jankowice, SK Ochaby, SK Pêpowo, SK Prudnik. Stadninami o najni szych wspó³czynnikach efektywnoœci technicznej VRS by³y: SK Krasne (0), SK Rzeczna (0), SK Walewice (0,791).

6 EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI... 1 Tabela 2. Ranking efektywnoœci stadnin w latach Wyszczególnienie SK Bielin SK Dobrzyniewo SK G³adyszów SK Golejewko SK Iwno SK Janów Podlaski SK Jaroszówka SK Kalników SK Kozienice SK Krasne SK Kurozwêki SK Liski SK Micha³ów SK Mieczownica SK Moszna SK Nowa Wioska SK Nowe Jankowice SK Nowielice SK Ochaby SK Pêpowo SK Posadowo SK Prudnik SK Racot SK Rzeczna SK Skrzyd³ów SK Strzegom SK Stubno SK Udurz SK Walewice ród³o: obliczenia w³asne. 1,67 0,68 1,55 0,75 0,81 10,76 1,06 1,27 0,71 0,59 0,82 1,03 1,86 0,76 1,37 1,46 0,69 1,22 0,93 2,71 0,83 1,23 0,82 1,06 0,63 0,90 1,04 1,20 1,57 0,86 0,69 1,89 2,07 1,14 1,37 1,52 1,05 1,02 0,64 1,28 0,83 0,90 0,56 1,11 0,70 0,48 0,71 1,65 1,29 0,90 1,27 1,21 1,19 1,39 0,98 0,93 1,38 0,95 1,11 1,23 1,27 0,99 0,94 0,51 0,61 0,79 0,88 1,57 1,14 0,68 1,69 1,39 1,30 0,76 1,65 0,67 1,49 1,03 1,05 0,86 0,79 0,89 0,83 1,21 0,93 0,53 0,75 0,82 2,13 0,74 1,14 1,31 1,12 0,98 0,89 2,39 0,88 1,03 1,01 0,74 1,30 0,53 0,67 2,34 0,71 1,25 1,16 1,08 0,54 0,89 1,87 0,54 0,67 1,04 0,99 1,18 0,67 0,47 119,44 1,35 2,27 0,88 0,63 1,13 1,11 0,57 1,67 0,52 0,42 0,73 1,01 0,74 1,11 0,55 205,78 0,30 0,71 2,29 1,59 1,34 1,01 1,33 0,96 1,14 1,92 1,38 0,96 1,46 0,75 0,46 1,30 0,58 0,56 1,65 0,64 1,52 0,59 1,46 0,43 0,46 0,82 1,44 0,90 1,84 1,92 0,96 0,75 1,42 1,57 0,95 0,79 0,76 2,48 0,88 2,13 0,74 1,47 1,09 1,43 0,70 1,70 1,70 1,05 1,06 0,99 1,78 1,25 1,51 1,12 0,95 1,59 1,12 1,06 0,79

7 118 M. HELTA, M. ŒWIT YK Tabela 3. Wspó³czynniki efektywnoœci Malmquista obliczone dla badanych spó³ek w latach * Wyszczególnienie Œredni a spó³ek 1,038 1,092 1,036 1, ,860 0,992 1,052 1,039 1,031 1, ,026 1,016 0,947 1,290 1,267 1,084 1,043 0, ,836 1,132 1,053 0,990 0,737 0,460 1,058 1,112 0, ,880 0, ,019 1,052 0,891 1,233 0,939 0,990 2,060 0,942 1, ,023 1,0 1,057 0,993 1,257 1,185 1,010 0,891 1,298 1,032 0,324 1,241 0,747 1, ,011 1, ,823 1,044 1,265 0,969 1,068 1,099 3,272 0,947 1,029 1, , , ,139 0, ,993 0,666 0,724 0, ,057 1, ,996 1,121 0, ,116 0,942 1,2 0,790 1,604 1, , ,951 0,893 1,054 1,043 0,993 0,862 1,206 0,964 0,942 0, ,932 1,299 1,118 0,953 1,090 0,894 1,090 0,993 0, , ,865 0,838 0,819 1, , ,056 0, ,888 0,955 0, ,728 0, ,940 0, ,882 1,229 0,945 1,512 2,109 1,061 2,639 1,471 0,820 1,604 1,163 1,367 1,080 1,149 1, ,391 1,026 1,229 1, ,695 0,436 0,749 1,064 0,999 1,346 1,238 1,165 1,116 1,161 SK Dobrzyniewo SK G³adyszów SK Golejewko SK Iwno SK Janów Podlaski SK Kozienice SK Krasne SK Micha³ów SK Nowe Jankowice SK Nowielice SK Pêpowo SK Prudnik SK Rzeczna SK Walewice Œrednia 7 1,31 4 0, ,02 1 1,02 8 0,93 8 1,01 7 1,12 2 1, ,93 0 1,01 9 geometrycznymi œrednimi s¹ indeksu Malmquista obliczenia w³asne. œrednie ród³o: * Tabela 2 zawiera wyniki rankingu efektywnoœci badanych stadnin koni w latach Wyniki rankingu pozwoli³y na stworzenie 3 grup stadnin. Do pierwszej grupy stadnin zaliczono stadniny zajmuj¹ce wysokie miejsca w rankingu, np.: SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko, SK Kozienice, SK Micha³ów, SK Ochaby, SK Prudnik. Do drugiej grupy zaliczono stadniny, które w rankingach efektywnoœci zajmowa³y zmienne miejsca, np.: SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Liski, SK Nowe Jankowice, SK Pêpowo, SK Rzeczna. Do trzeciej grupy stadnin zaliczono stadniny zajmuj¹ce w rankingach efektywnoœci najni sze pozycje, np.: SK Nowielice, SK Krasne, SK Racot, SK Walewice. W tabeli 3 zamieszczono wskaÿniki produktywnoœci ca³kowitej Malmquista. Z danych zamieszczonych w tabeli wynika, e w analizowanych latach przeciêtna wielkoœæ wskaÿnika produktywnoœci ca³kowitej Malmquista wynosi³a 1,019, co oznacza przeciêtny wzrost tego wskaÿnika o 1,9%. W latach wielkoœæ wskaÿnika produktywnoœci ca³kowitej Malmquista w czterech latach by³a ni - sza od 1 (1997 0,905, , ,938, ,930). Wœród badanych stadnin w analizowanym okresie trzy charakteryzowa- ³y siê wspó³czynnikami produktywnoœci ca³kowitej Malmquista ni szym od 1 (SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Krasne). Najwy sze wspó³czynniki produktywnoœci ca³kowitej Malmquista odnotowano w analizowanym okresie w: SK G³adyszów (œrednioroczny wzrost indeksu Malmqista o 9,2%,), SK Iwno (œrednioroczny wzrost o 8,4% ), SK Micha³ów (œrednioroczny wzrost o 5,2%). W trzech stadninach analizowany wskaÿnik by³ mniejszy od 1 (SK Janów Podlaski, SK Kozienice, SK Krasne).

8 EFEKTYWNOŒÆ TECHNICZNA STADNIN KONI NALE CYCH DO AGENCJI NIERUCHOMOŒCI WNIOSKI Na podstawie przeprowadzonych badañ nad efektywnoœci¹ techniczn¹ stadnin koni nale ¹cych do ANR w latach mo na sformu³owaæ nastêpuj¹ce wnioski: 1. Wspó³czynniki efektywnoœci technicznej VRS w latach waha³y siê w granicach od 0 (1994) do 0,958 (2006). Minimalna wartoœæ wskaÿnika efektywnoœci technicznej VRS wyst¹pi³a w 2003 r. (0,723), a maksymalna wartoœæ wskaÿnika efektywnoœci wynosi³a 0,957 w 2004 r. 2. Badania ustali³y ranking efektywnoœci badanych stadnin. W rankingu wyodrêbniono 3 grupy spó³ek: o wysokiej pozycji w rankingu (np. SK Dobrzyniewo, SK G³adyszów, SK Golejewko), o zmiennej pozycji w rankingu (np. SK Iwno, SK Janów Podlaski, SK Liski) oraz grupê spó³ek, które zajmowa³y najni sze pozycje w rankingu efektywnoœci (np. SK Nowielice, SK Krasne, SK Racot, SK Walewice). 3. Przeciêtna wielkoœæ wskaÿnika produktywnoœci ca³kowitej Malmquista wynosi³a 1,019, co oznacza przeciêtny wzrost tego wskaÿnika o 1,9%. W latach wielkoœæ wskaÿnika produktywnoœci ca³kowitej Malmquista w czterech latach by³a ni sza od 1 (1997 0,905, , ,938, ,930). LITERATURA Andersen P., Petersen N. 1993: A procedure for ranking efficient units in Data Envelopment Analysis. Management Science, 39(10): Charnes A., Cooper W.W., Rhodes A. 1978: Measuring the efficiency of decision making units. European Journal of Operational Research, 2, Coelli T., Prasada Rao D. S., Battese G. E. 1998: An introduction to efficiency and productivity analysis. Kluwer Academic Publischers, Boston. Coelli T.J., Rao D.S.P. 2005: Total Factor Productivity Growth in Agriculture: A Malmquist Index Analysis of 93 Countries, Agricultural Economics, 32(1s), Jarzêbowski S. 2009: Efektywnoœæ gospodarowania przedsiêbiorstw m³ynarskich w Polsce i w Niemczech. Rozprawa doktorska, SGGW. Kulawik J. (red.) 2008: Analiza efektywnoœci ekonomicznej i finansowej przedsiêbiorstw rolnych powsta³ych na bazie maj¹tku WRSP. IERiG -PIB, Warszawa. Rogowski G. 1998: Metody analizy i oceny dzia³alnoœci banku na potrzeby zarz¹dzania strategicznego. Wydawnictwo Wy szej Szko³y Bankowej, Poznañ. Rusielik R. 2000: Pomiar efektywnoœci gospodarowania spó³ek Agencji W³asnoœci Rolnej Skarbu Pañstwa w latach z wykorzystaniem metody DEA. Rozprawa doktorska, SGGW. Zió³kowska J. 2008: Efektywnoœæ techniczna w gospodarstwach wielkotowarowych. Studia i Monografie nr 140, IERiG -PIB, Warszawa.

9 120 M. HELTA, M. ŒWIT YK Miros³aw Helta, Micha³ Œwit³yk TECHNICAL EFFICIENCY OF STUDS BELONG TO AGRICULTURAL PROPERTY AGENCY (APA) IN Summary The aim of this study was to determine the effectiveness of technical efficiency of studs belong to Agricultural Property Agency (APA) in using the DEA method and to attempt to clarify the Malmquist s index and determine the effectiveness ranking of studs. Technical efficiency coefficients VRS were in and in ,958. Average of the Malmquist index was 1,019. The results of ranking were classified in three groups: one is the group of firms with high position in the ranking of efficiency, the next group were studs, which changed the position in the ranking and the last group formed firms, which the lowest positions in the ranking. Adres do korespondencji: dr Miros³aw Helta, prof. dr hab. Micha³ Œwit³yk Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Wydzia³ Ekonomiczny, Katedra Zarz¹dzania Przedsiêbiorstwami ul. Janickiego Szczecin mswitlyk@e-ar.pl