WPŁYW FORTYFIKACJI SKROBI JONAMI ŻELAZA NA WŁAŚCIWOŚCI SOSÓW POMIDOROWYCH
|
|
- Daria Nowak
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 HANNA ŚMIGIELSKA, WOJCIECH BIAŁAS, GRAŻYNA LEWANDOWICZ WPŁYW FORTYFIKACJI SKROBI JONAMI ŻELAZA NA WŁAŚCIWOŚCI SOSÓW POMIDOROWYCH dr inż. H. Śmigielska, Katedra Chemii Produktów Naturalnych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Al. Niepodległości 10, Poznań h.smigielska@ae.poznan.pl dr inż. Wojciech Białas, dr hab. inż. Grażyna Lewandowicz prof. UP, Katedra Biotechnologii i Mikrobiologii Żywności, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu; ul. Wojska Polskiego 48, Poznań,
2 WPŁYW FORTYFIKACJI SKROBI JONAMI ŻELAZA NA WŁAŚCIWOŚCI SOSÓW POMIDOROWYCH Streszczenie Celem badań było określenie wpływu dodatku jonów żelaza na właściwości fizykochemiczne skrobi modyfikowanych na drodze estryfikacji jak również ocena ich funkcjonalności jako zagęstnika sosów pomidorowych ketchupów. Badaniom poddano skrobię acetylowaną E 1420, acetylowany adypinian dwuskrobiowy (E 1422) oraz naturalną skrobię ziemniaczaną jako materiał odniesienia. Badano wpływ obecności jonów żelazowych na przebieg kleikowania skrobi jak również na lepkość oraz parametry tekstury ketchupów. Stwierdzono, że przebieg kleikowania skrobi naturalnej i modyfikowanych istotnie zmienia się wskutek obecności jonów żelazowych. Następuje podwyższenie temperatury kleikowania oraz zmniejszenie lepkości w całym zakresie pomiaru. Najmniejsze zmiany występują w przypadku acetylowanego adypinianu dwuskrobiowego. Lepkość ketchupów zagęszczanych preparatami skrobiowymi zmniejsza się wskutek wzbogacania jonami żelazowymi. Parametry typowe dla handlowych ketchupów można najłatwiej uzyskać z zastosowaniem acetylowanego adypinianu dwuskrobiowego (E 1422). Ketchup przyrządzony z użyciem tego preparatu (E 1422) wzbogaconego odpowiada obydwu handlowym produktom pod względem ich profilu tekstury. Parametry tekstury ketchupów przyrządzonych z użyciem wzbogaconej skrobi ziemniaczanej oraz skrobi acetylowanej różnią się od produktów handlowych. Jako nośnik jonów żelazowych w produkcji ketchupów może być rekomendowana jedynie skrobia modyfikowana w drodze sieciowania i acetylacji (E 1422 acetylowany adypinian dwuskrobiowy). Słowa kluczowe: skrobia, acetylowana, sieciowana, żelazo, wzbogacanie, 1. Wprowadzenie Uzupełnianie niedoborów substancji mineralnych i witamin w diecie człowieka można prowadzić dwoma podstawowymi sposobami tzn. w drodze suplementacji bądź też fortyfikacji. Suplementacja jest to celowe uzupełnianie diety środkami farmaceutycznymi. Natomiast fortyfikacja, czyli wzbogacanie żywności (ang. enrichment wzbogacenie; fortification wzmocnienie), jest to celowe dodawanie jednego lub kilku niezbędnych składników odżywczych do wybranego produktu powszechnego spożycia. Fortyfikację prowadzi się w celu: skorygowania lub zapobieżenia rozległym niedoborom składników odżywczych w populacji - fortyfikacja interwencyjna, zbilansowania profilu odżywczego produktu (np. produkty zastępcze - nadanie im cech pożądanych i poszukiwanych przez konsumenta) - fortyfikacja polepszająca,
3 wyrównania strat wynikłych podczas przetwarzania żywności - fortyfikacja wyrównawcza [1]. Wzbogacanie żywności jest najskuteczniejszym sposobem zapobiegania niedoborom żywieniowym istniejącym w większej populacji. W wielu krajach gdzie udowodniono takie niedobory zastosowanie globalnej lub też lokalnej fortyfikacji dało pozytywne efekty [2, 3, 4, 5]. Z uwagi na skutki i wysokie koszty leczenia chorób wynikających z niedoboru witamin i innych składników odżywczych uważa się, iż profilaktyka realizowana w drodze fortyfikacji żywności jest tańsza, bowiem koszty wzbogacania żywności nie są wysokie [6]. Warunkiem prawidłowo prowadzonej fortyfikacji jest to, aby potencjalny konsument nie przekroczył dawki dziennego spożycia (RDA - Recommended Daily Allowance) danego pierwiastka, czy też witaminy w spożywanej diecie [1, 2, 7, 8, 9]. Historia fortyfikacji rozpoczęła się w 1923 roku, kiedy to Szwajcaria jako pierwsza wprowadziła jodowaną sól, natomiast w Tasmanii i Australii pieczono chleb z dodatkiem jodku potasu [2]. Wzbogacanie jodem wprowadzano w wielu krajach dla zwalczania wola endemicznego przez kilkadziesiąt lat. W Wielkiej Brytanii w 1940 roku wprowadzono fortyfikację mąki wapniem, żelazem, niacyną i tiaminą [2]. Na Filipinach od 1946 roku wzbogacano ryż witaminą B 1 [1]. Fortyfikację fluorem wody pitnej w Polsce prowadzi się od 1967 roku [10]. Przy fortyfikacji interwencyjnej szczególnie istotny jest wybór nośnika. Powinien to być produkt podlegający przetwórstwu, co gwarantuje łatwe jego wzbogacanie wybranym składnikiem, oraz powinien on być ogólnodostępny dla danej grupy konsumenckiej. Do obecnie stosowanych nośników zalicza się: mleko odtłuszczone, mleko w proszku, napoje mleczne, mąkę, pieczywo trwałe i cukiernicze, śniadaniowe przetwory zbożowe, makarony, sojowe zamienniki mięsa i mleka, masło i margaryny, oleje roślinne, napoje i soki, przetwory owocowe, sól lub cukier [1, 5]. Nasze wcześniejsze badania wykazały, iż skrobia modyfikowana chemicznie może być dobrym nośnikiem mikroelementów [11,12]. Jest to związane z faktem, że metody chemiczne modyfikacji dają szerokie możliwości otrzymania produktów o niezwykle zróżnicowanej strukturze, a co za tym idzie różnorodnych właściwościach fizykochemicznych i użytkowych. Obecność w każdym z pierścieni anhydroglukozy trzech reaktywnych grup hydroksylowych podatnych na reakcje podstawienia i utleniania umożliwia otrzymanie preparatów skrobiowych mających różnorodne właściwości funkcjonalne i dzięki temu mogących mieć zastosowanie w różnych produktach spożywczych. Wprowadzenie polarnych grup karboksylowych powoduje nadanie skrobi właściwości żelujących, natomiast podstawienie relatywnie niepolarnymi grupami acetylowymi czyni je szczególnie przydatnymi do stabilizacji produktów spożywczych
4 o charakterze emulsji takich jak majonezy, margaryny niskotłuszczowe czy różnego typu sosy. Wśród tego typu wyrobów na szczególnie popularne są produkowane przemysłowo ketchupy. Wprowadzenie jonów żelazowych do diety konsumentów z użyciem właśnie tych produktów mogłoby być szczególnie efektywnym sposobem uzupełnienia niedoborów tego mikroelementu. Celem badań było określenie wpływu dodatku jonów żelaza na właściwości fizykochemiczne skrobi modyfikowanych na drodze estryfikacji jak również ocena ich funkcjonalności jako zagęstnika sosów pomidorowych ketchupów. 2. Materiał i metody badań Materiał wyjściowy stanowiły handlowe skrobie modyfikowane chemicznie produkowane przez WPPZ w Luboniu: Zagęstnik AD E1422 acetylowany adypinian dwuskrobiowy i Zagęstnik AC E1420 skrobia acteylowana. Natywna skrobia ziemniaczana Superior Standard, została zastosowana jako materiał odniesienia. W badaniach użyto również dwa handlowe ketchupy oznakowane dalej: H1 i H2. Adsorpcję mikroelementu prowadzono z roztworów wodnych siarczanu żelaza(iii) w zawiesinie skrobiowej w temp. do 50 0 C, czyli poniżej temperatury kleikowania, a izolacja produktu następowała przez filtrację próżniową. Zastosowano dwie dawki mikroelementu: 2 mg Fe/g skrobi oraz 5 mg Fe/g skrobi. Ilość zaadsorbowanego jonu żelazowego oznaczano metodą absorpcji płomieniowej za pomocą spektrometru absorpcji atomowej Varian 800 przy długości fali λ 248. Próby mineralizowano metodą mokrą w stężonym kwasie azotowym w piecu mikrofalowym MARS5 firmy CEM, próby oznaczano w trzech niezależnych powtórzeniach. Lepkość 3.3 % kleików wykonanych w całości z fortyfikowanych skrobi badano przy użyciu sprzężonego z komputerem aparatu Brabendera z zastosowaniem następujących warunków pomiarowych: puszka pomiarowa 0,07 Nm; ogrzewanie w zakresie 25-92,5 C z prędkością 1,5 /min; termostatowanie w temperaturze 92,5 C 20 minut; chłodzenie w zakresie 92,5-25 C z prędkością 1,5 /min. Fortyfikowane ketchupy przygotowano w taki sposób aby w jednej porcji ketchupu (17g) zawarte było 3 mg Fe, co stanowi 20% rekomendowanej dziennej dawki żelaza. Zastosowano następującą recepturę: 25g przecieru pomidorowego, 8 lub 16g skrobi modyfikowanej, 25 g cukru, 3g soli, 0,2g pieprzu, 0,2g benzoesanu sodu, 24g octu oraz woda do 200g. Dla rozróżnienia otrzymanych sosów pomidorowych, w dalszej części pracy zastosowano następującą symbolikę:
5 ADN8 - ketchup z udziałem 8 g niewzbogacanego Zagęstnika AD (E1422); ADN16 - ketchup z udziałem 16 g niewzbogacanego Zagęstnika AD (E1422); ADW16 - ketchup z udziałem 16 g wzbogacanego Zagęstnika AD (E1422); ACW16 - ketchup z udziałem 16 g wzbogacanego Zagęstnika AC (E1420); SZW16 - ketchup z udziałem 16 g wzbogaconej żelazem skrobi ziemniaczanej naturalnej. Pomiar lepkości ketchupów wykonano przy użyciu wiskografu Brookfielda (Brookfield Digital Viscometer Model DVII), przy prędkości ścinania 50 obr/min, w temperaturze 20 C. Pomiary uniwersalnego profilu tekstury wykonano przy użyciu teksturometru TA- XT2 firmy Stable Micro System. Mierzono twardość [N], adhezyjność [Ns], sprężystość, spójność i gumiastość [N], po czym wyniki tych pomiarów poddano analizie statystycznej, wykorzystując wielowymiarową i wieloczynnikową analizę wariancji. Wszystkie obliczenia wykonano w programie komputerowym STATISTICA 6.0 PL, StatSoft, Inc. (2004). 3. Wyniki i dyskusja Dotychczasowe badania dotyczące adsorpcji jonów miedziowych przez różnorodne skrobie modyfikowane wskazują, że efektywność tego procesu maleje ze wzrostem stężenia CuII w roztworze stosowanym do adsorpcji [11, 12]. W toku prezentowanych badań, czyli w przypadku adsorpcji jonów żelazowych zaobserwowano podobne zjawisko ponieważ zawartość jonów we wzbogaconych preparatach skrobiowych wzrastała tylko nieznaczne w miarę zwiększenia stężenia roztworu do adsorpcji. Przy dodatku 2 mg żelaza na 1 gram skrobi modyfikowanej adsorpcji uległo od 1,48 ± 0,21 do 1,62 ± 0,11 mg żelaza natomiast przy dodatku 5 mg żelaza na 1 gram skrobi zaadsorbowało się od 1,75 ± 0,13 do 1,85 ± 0,12 mg żelaza. Wprowadzenie jonów żelazowych do preparatów skrobiowych spowodowało zmianę ich właściwości w roztworze wodnym. Zaobserwowano istotne zmiany w przebiegu kleikowania, szczególnie silne w przypadku skrobi naturalnej oraz skrobi modyfikowanej tylko przez podstawienie grupami acetylowymi (rys. 1 i 2). Wprowadzenie do struktury skrobiowej wiązań sieciujących, jakie ma miejsce w przypadku acetylowanego adypinianu dwuskrobiowego, wywołało większą odporność tego preparatu na obecność jonów FeIII (rys.3).
6 Temperatura/Temperature Natywna/Native Fe 2 mg Fe 5 mg Rys. 1. Przebieg kleikowania skrobi ziemniaczanej naturalnej oraz wzbogaconej z zastosowaniem różnego stężenia jonów FeIII (2 mg oraz 5 mg) w roztworze do adsorpcji. Fig. 1. Pasting characteristics of native starch and starch fortified with 2 or 5 mg Fe in adsorption solution Temperatura/Temperature AC Fe 2mg Fe 5 mg Rys 2. Przebieg kleikowania Zagęstnika AC (E 1420) oraz tego preparatu wzbogaconego z zastosowaniem różnego stężenia jonów FeIII (2 i 5 mg ) w roztworze do adsorpcji. Fig 2. Pasting characteristics of modified starch AC (E 1420) and this preparation fortified with 2 or 5 mg Fe in adsorption solution Proces kleikowania naturalnej skrobi ziemniaczanej rozpoczynał się już w temperaturze 66 C. Dodatek jonów żelazowych spowodował podwyższenie temperatury rozpoczęcia tego procesu aż do 79 C, czyli o 13 C wyżej (rys.1). Dalsze podwyższanie temperatury układu spowodowało istotny wzrost lepkości naturalnej skrobi ziemniaczanej aż do maksimum 500 B, w temperaturze 92,5 C, w czwartej minucie procesu termostatowania. Pod koniec całego procesu pomiarowego, w temperaturze 25 C lepkość kleiku wynosiła
7 744 B. Skrobia ziemniaczana wzbogacona jonami żelazowymi nie wykazywała piku w procesie kleikowania a jej końcowa lepkość była ok. sześciokrotnie niższa niż jej niewzbogaconego odpowiednika (rys.1). Zagęstnik AC (skrobia acteylowana - E 1420), czyli skrobia modyfikowana tylko poprzez wprowadzenie grup acetylowych (które są jednoskrobiowymi wiązaniami estrowymi) wykazywała podobny charakter zmian w przebiegu kleikowania wywołanych wzbogacaniem w jony FeIII, jak naturalna skrobia ziemniaczana. Niewzbogacony zagęstnik AC rozpoczynał proces kleikowania już w temperaturze 63 C, czyli o 3 C niższej niż naturalna skrobia ziemniaczana. Jest to związane ze znanym wpływem obecności grup acetylowych [13]. Wprowadzenie jonów żelazowych spowodowało wzrost temperatury kleikowania do 74 C, czyli o 11 C. Skala wzrostu temperatury kleikowania była więc w przypadku skrobi acetylowanej podobna jak dla skrobi natywnej. Lepkość skrobi acetylowanej w całym przebiegu kleikowania była nieco niższa niż natywnej i wynosiła w piku 288 B a pod koniec pomiaru 497 B, lecz charakter krzywej był identyczny. Wzbogacone preparaty skrobi acetylowanej, podobnie jak skrobi natywnej, nie wykazywały piku w procesie kleikowania a ich lepkość końcowa spadła jeszcze mocniej bo aż 7-8-krotnie (rys.2) Temperatura/Temperature AD 2 mg Fe 5 mg Fe Rys 3. Przebieg kleikowania Zagęstnika AD (E 1422) oraz tego preparatu wzbogaconego z zastosowaniem różnego stężenia jonów FeIII w roztworze do adsorpcji. Fig 3. Pasting characteristics of modified starch AD (E 1422) and this preparation fortified with 2 or 5 mg Fe in adsorption solution
8 Zagęstnik AD, który oprócz jednoskrobiowych acetylowych grup estrowych zawiera także sieciujące estrowe grupy adypinowe, wykazywał już w postaci niewzbogaconej istotnie różny niż pozostałe badane skrobie charakter krzywej kleikowania (rys.3). Proces kleikowana rozpoczynał się już w 61 C, czyli w najniższej temperaturze w porównaniu z pozostałymi skrobiami. Lepkość skrobi rosła bardzo szybko, aby osiągnąć maksimum już w temperaturze 77 C (czyli znacznie poniżej maksymalnej temperatury 92,5 C). Na uwagę zasługuje fakt iż lepkość Zagęstnika AD utrzymywała się na praktycznie stałym poziomie w całym procesie termostatowania, co należy przypisać obecności wiązań sieciujących. Wprowadzenie jonów FeIII spowodowało wzrost temperatury kleikowania Zagęstnika AD do 68 C (o 6 C), czyli w znacznie mniejszym stopniu niż w poprzednich wypadkach. Zmienił się również charakter krzywej kleikowania. W drugiej minucie procesu termostatowania pojawił się pik lepkości, a końcowa wartość lepkości zmalała tylko 1,3- krotnie dla preparatu wzbogaconego w niższym stopniu oraz 1,7-krotnie w przypadku preparatu wzbogaconego w wyższym stopniu. Powyższe obserwacje wskazują na szczególną przydatność Zagęstnika AD jako nośnika do fortyfikacji preparatów spożywczych żelazem. Jest to korzystne z punktu widzenia technologicznego, ponieważ preparat ten jest szczególnie polecany jako zagęstnik do wytwarzania produktów spożywczych o charakterze emulsji takich jakimi są np. sosy. Tabela 1. Lepkość ketchupów analizowana przy użyciu wiskografu Brookfielda Viscosity of the ketchups analysed with Brookfied viscometer. Ketchup Ketchup Lepkość [mpas] Viscosity [mpas] H H ADN8 650 ADN SZW ACW ADW Przydatność fortyfikowanego żelazem acetylowanego adypinianu dwuskrobiowego (zagęstnika AD) do zagęszczania ketchupów została potwierdzona w badaniach wyrobów gotowych. Badania ketchupów handlowych za pomocą wiskozymetru Brookfielda wykazały, że ich lepkość zmieniała się w dość wąskich granicach od 1280 do 1520 mpas (tab. 1). Ketchupy laboratoryjne przyrządzone zarówno z użyciem wzbogaconych jak i niewzbogaconych zagęstników skrobiowych wykazywały znacznie większe zróżnicowanie
9 lepkości bo od tylko 650 mpas aż do 2100 mpas. Najniższą lepkość 650 mpas wykazywał ketchup ADN8, czyli sos przyrządzony z dwukrotnie mniejszą ilością zagęstnika AD (E 1422) niż wszystkie pozostałe ketchupy laboratoryjne. Dwukrotne zwiększenie ilości zagęstnika AD (do wartości identycznej jak we wszystkich pozostałych przypadkach) spowodowało, iż niewzbogacony ketchup wykazywał lepkość znacznie wyższą niż ketchupy handlowe. Wzbogacone jonami żelaza zagęstniki skrobiowe wykazywały mniejszą zdolność zagęszczającą niż ich standardowe odpowiedniki, przy czym najmniejszą efektywność zaobserwowano w przypadku zagęstnika AC (skrobia acetylowana E 1420). Ketchup wzbogacony żelazem zagęszczony za pomocą acetylowanego adypinianu dwuskrobiowego wykazywał identyczna lepkość jak handlowy ketchup H2. Badania uniwersalnego profilu tekstury (tab. 2) wykonano w celu określenia, czy i w jakim stopniu ketchupy przyrządzone z użyciem skrobi modyfikowanych różnią się od produktów handlowych. Stwierdzono, że aczkolwiek handlowe sosy wykazywały zróżnicowane parametry tektury, jednak obserwowane różnice nie były statystycznie istotnie. Wszystkie eksperymentalne ketchupy, z wyjątkiem sosu przyrządzonego z użyciem wzbogaconej skrobi ziemniaczanej, praktycznie nie różniły się miedzy sobą pod względem kohezji. Niewielkie zróżnicowanie właściwości ketchupów zaobserwowano również w odniesieniu do sprężystości. Istotnie niższą wartość tego parametru niż obydwa handlowe ketchupy wykazywał sos przyrządzony z użyciem wzbogaconej skrobi ziemniaczanej. Duże zróżnicowanie parametrów tekstury badanych ketchupów zaobserwowano w odniesieniu do twardości, adhezji i gumiastości. Okazało się, iż jedynie ketchup ADW16 (czyli przyrządzony z użyciem wzbogaconego acetylowanego adypinaninu dwuskrobiowego) odpowiadał obydwu handlowym produktom pod względem tych trzech parametrów. Parametry tekstury ketchupów przyrządzonych z użyciem wzbogaconej skrobi ziemniaczanej (SZW16) oraz skrobi acetylowanej (ACW16) całkowicie różniły się pod względem twardości, adhezji i gumiastości od produktów handlowych. Wyklucza to możliwość zarekomendowania zarówno naturalnej skrobi ziemniaczanej jak i skrobi modyfikowanej wyłącznie przez acetylację jako nośnika jonów FeIII do wzbogacania produktów spożywczych o charakterze emulsji. Ketchupy niewzbogacone ADN8 i ADN16 różnią się od handlowych ketchupów bardziej niż ketchup ADW16. Dane te oraz wartości lepkości ketchupów przytoczone w tabeli 1 wskazują, iż w przypadku niefortyfikowanego Zagęstnika AD należałoby zastosować w recepturze pośrednią dawkę skrobi modyfikowanej.
10 Tabela 2. Parametry profilu tekstury ketchupów przyrządzonych z użyciem skrobi modyfikowanych w porównaniu do produktów handlowych Texture profile analysis of ketchups made with modified starches as against commercial products Twardość Hardness [N] Zróżnicowani e względem produktu Dissimilarity in respect of commercial product Adhezja [Ns] Zróżnicowani e względem produktu Dissimilarity in respect of commercial product Kohezja Zróżnicowanie względem produktu Dissimilarity in respect of commercial product Sprężystość Zróżnicowani e względem produktu Dissimilarity in respect of commercial product Gumiastość [N] Zróżnicowanie względem produktu Dissimilarity in respect of commercial product H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 H2 H1 1,03 0,03 a 4,07 0,42 a 0,83 0,01 a 0,88 0,01 a 0,85 0,04 a H2 0,89 0,12 a 5,09 1,10 a 0,87 0,02 a 0,92 0,02 a 0,78 0,12 a ADN8 0,66 0,04 b b 0,79 0,18 b b 0,83 0,02 a a 0,95 0,01 a a 0,55 0,04 b b ADN16 1,12 0,02 a b 10,56 0,61 b b 0,87 0,02 a a 0,92 0,01 a a 0,98 0,04 a b ACW16 0,60 0,02 b b 1,25 0,11 b b 0,81 0,01 a a 0,86 0,00 a a 0,49 0,02 b b ADW16 0,86 0,10 a a 4,07 0,67 a a 0,88 0,01 a a 0,97 0,08 b a 0,76 0,04 a a SZW16 0,46 0,03 b b 0,41 0,02 b b 0,94 0,08 b a 0,29 0,01 b b 0,44 0,05 b b a wartości nie różniące się statystycznie od danych dla danego produktu handlowego / values no significantly different from commercial product b wartości różniące się statystycznie od danych dla danego produktu handlowego / values significantly different from commercial product
11 4. Wnioski: Skrobia modyfikowana w drodze sieciowania i acetylacji (E 1422 acetylowany adypinian dwuskrobiowy) może być stosowana jako nośnik jonów żelazowych w produkcji ketchupów. Naturalna skrobia ziemniaczana oraz skrobia acetylowana (E1420) nie mogą być rekomendowane do twego celu. Jest to związane ze zmianami właściwości fizykochemicznych i użytkowych preparatów wywołanych obecnością jonów FeIII: Przebieg kleikowania skrobi naturalnej i modyfikowanych istotnie zmienia się wskutek obecności jonów żelazowych. Następuje podwyższenie temperatury kleikowania oraz zmniejszenie lepkości w całym zakresie pomiaru. Najmniejsze zmiany występują w przypadku acetylowanego adypinianu dwuskrobiowego. Lepkość ketchupów zagęszczanych preparatami skrobiowymi zmniejsza wskutek wzbogacanych jonami żelazowymi. Parametry typowe dla handlowych ketchupów można najłatwiej uzyskać z zastosowaniem acetylowanego adypinianu dwuskrobiowego. Ketchup przyrządzony z użyciem wzbogaconego acetylowanego adypinaninu dwuskrobiowego odpowiada obydwu handlowym produktom pod względem profilu tekstury Parametry tekstury ketchupów przyrządzonych z użyciem wzbogaconej skrobi ziemniaczanej oraz skrobi acetylowanej różnią się od produktów handlowych 5. Literatura [1] Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, Warszawa [2] Reilly C.: Too much of a good thing? The problem of trace element fortification of foods, Trends in Food Science & Technology, 1996, 7, [3] Hercberg S., Preziosi P., Galan P.: Iron deficiency in Europe. Public Health Nutrition, 2001, 4, 2, 1-9 [4] Kunachowicz H. Stos K., Stibilij V., Szponar L.: Studies on iodine content in daily diets particularly elderly people s diets, Journal Nutr. Health Aging, 2002, 6, 2, [5] Vankatesh Mannar M.G., SankarR.:Micronutrient fortification of foods rationale. Application and Impact Symposium on Micronutrient Deficiency Disorders, 2004, 71, 11, [6] Szewczyński J., Ostrowska A.: Ocena wartości odżywczej całodziennych racji pokarmowych studentów Akademii Medycznej w Warszawie w latach i Bromat. Chem. Toksykol. 1996, 29, 3,
12 [7] Rantganathan S.: Trial of ferrous glycine sulphate in fortification of common salt with iron, Food Chemistry, 1996, 57, 2, [8] Martinez-Navarrete N., Comacho M.,M., Martinez-Laurenta J., Martinez-Monzo J., Fito P.: Iron deficiency and iron fortified foods - review, Food Research International, 2002, 35, [9] Flynn A., Moreiros O., Stehle P., Fletcher R.J., Müller D.J., Rolland V.: Vitamins and minerals: a model for safe addition to foods, European Journal of Nutrition, 2003, 42, 2, [10] Brzozowska A. (red.): Składniki mineralne w żywieniu człowieka. Wyd. Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego, Poznań [11] Śmigielska H., Lewandowicz G., Goslar J., Hoffmann S.K.: Binding of the trace elements: Cu(II) and Fe(III) to the native and modified nutritive potato starches studied by Electron Paramagnetic Resonance, Acta Physica Polonica 2005, 108 (2) [12] Śmigielska H., Lewandowicz G Właściwości funkcjonalne skrobi modyfikowanych jonami miedzi. Żywność, Nauka, Technologia, 6 (56), [13] Wurzburg O.B.. Modified Starches Properties and Uses. CRC Press, Inc., Boca Raton, 1986 Florida THE EFFECT OF FORTIFICATION WITH IRON IONS ON THE PROPERTIES OF TOMATO SAUCES Summary The aim of the work was qualification of the effect of the addition of iron ions on the physicochemical properties of starches modified by esterification, as well as estimation of their functionality as tomato sauces thickeners. Acetylated starch E 1420, acetylated distarch adipate and native potato starch were the experimental materials. Pasting characteristics of starches as well as viscosity and texture profile of ketchups were analysed. It was stated that pasting characteristics of native and modified starches significantly changes due to the presence of FeIII ions. Pasting temperature increases, but viscosity decreases at the whole measuring range. The lowest changes in case of acetylated distarch adipate were observed. The viscosity of ketchups thickened with starches decreases due to the fortification with iron ions. The parameters typical for commercial products could be most easily obtained using acetylated distarch adipate. Ketchup made with fortified acetylated distarch adipate reveals the same texture profile as commercial products. Texture profile of ketchups made with fortified acetylated and native potato starch differ from commercial products. Only the starch modified by cross-linking and acetylation i.e. acetylated distarch adipate (E 1422) could be recommended as a iron ions carrier for the fortification of tomato sauces. Key words: starch, acetylated, cross-linked, iron, fortification,
BADANIE WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWYCH PREPARATÓW SKROBI MODYFIKOWANYCH E-1422 O RÓŻNYM STOPNIU USIECIOWANIA I ACETYLACJI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 349 355 Zuzanna Zienkiewicz, Aleksander Walkowski, Marian Mączyński, Joanna Le Thanh-Blicharz, Grażyna Szymańska BADANIE WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWYCH PREPARATÓW SKROBI
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚCI FUNKCJONALNE SKROBI MODYFIKOWANYCH WZBOGACONYCH JONAMI MIEDZI
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 6 (55), 198 209 HANNA ŚMIGIELSKA, GRAŻYNA LEWANDOWICZ WŁAŚCIWOŚCI FUNKCJONALNE SKROBI MODYFIKOWANYCH WZBOGACONYCH JONAMI MIEDZI S t r e s z c z e n i e Celem
Bardziej szczegółowoWPŁYW STOPNIA PODSTAWIENIA NA WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE SKROBI UTLENIONYCH I ACETYLOWANYCH
WPŁYW STOPNIA PODSTAWIENIA NA WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE SKROBI UTLENIONYCH I ACETYLOWANYCH Zuzanna Małyszek 1, Wojciech Białas 2, Joanna Le Thanh-Blicharz 1, Grażyna Lewandowicz 2 1 Instytut Biotechnologii
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI TRADYCYJNEJ.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 236 240 Barbara Ratkovska, Krystyna Iwanow, Agata Gorczakowska, Beata Przygoda, Anna Wojtasik, Hanna Kunachowicz WARTOŚĆ ODŻYWCZA WYBRANYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCI
Bardziej szczegółowo"ŻYWNOŚĆ, TECHNOLOGIA, JAKOŚĆ" 1(2), 1995
"ŻYWNOŚĆ, TECHNOLOGIA, JAKOŚĆ" 1(2), 1995 Teresa Fortuna SKROBIE MODYFIKOWANE W PRODUKCJI ŻYWNOŚCI Skrobia jako naturalny polisacharyd jest substancją bardzo rozpowszechnioną w przyrodzie oraz substratem
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności i warunków ich stosowania
Dz.U.03.27.237 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie substancji wzbogacających dodawanych do żywności i warunków ich stosowania (Dz. U. z dnia 17 lutego 2003 r.) Na podstawie
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Bardziej szczegółowoWPŁYW STOPNIA PODSTAWIENIA SKROBI E1422 NA WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE W UKŁADACH ZAWIERAJĄCYCH CHLOREK SODU. S t r e s z c z e n i e
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2018, 25, 3 (116), 89 99 DOI: 10.15193/ZNTJ/2018/116/248 ZUZANNA MAŁYSZEK, JACEK LEWANDOWICZ WPŁYW STOPNIA PODSTAWIENIA SKROBI E1422 NA WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE W UKŁADACH
Bardziej szczegółowoANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 711 717 Halina Weker 1, 3, Małgorzata Więch 1, Marta Barańska 2, Hanna Wilska 3 ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNYCH WYBRANYCH PREPARATÓW SKROBI MODYFIKOWANEJ. Teresa Fortuna, Dorota Gałkowska, Lesław Juszczak
SCIENTIARUM POLONORUMACTA Acta Sci. Pol., Technol. Aliment. 3(1) 2004, 21-32 PORÓWNANIE WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNYCH WYBRANYCH PREPARATÓW SKROBI MODYFIKOWANEJ Teresa Fortuna, Dorota Gałkowska, Lesław Juszczak
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWPŁYW DODATKU NACL NA WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE SKROBI SIECIOWANYCH
WPŁYW DODATKU NACL NA WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE SKROBI SIECIOWANYCH Joanna Le Thanh-Blicharz 1, Aleksander Walkowski 1, Ewa Voelkel 1, Grażyna Lewandowicz 2 1 Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego
Bardziej szczegółowoOCENA CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O PRAWIDŁOWOŚCI POMIARU WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNYCH SKROBI MODYFIKOWANYCH
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2015, 3 (100), 160 175 DOI: 10.15193/zntj/2015/100/048 ZUZANNA MAŁYSZEK, AGNIESZKA MAKOWSKA, JĘDRZEJ SMENTEK, PIOTR KUBIAK, JOANNA LE THANH-BLICHARZ, GRAŻYNA LEWANDOWICZ
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoRejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010
Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Analiza rejestru powiadomień o pierwszym wprowadzeniu do obrotu środków spożywczych Środki spożywcze specjalnego
Bardziej szczegółowoFosfor w żywności i żywieniu
Wydział Nauk o Żywności SGGW Fosfor w żywności i żywieniu Prof. dr hab. Mirosław Słowiński Zakład Technologii Mięsa Wydział Nauk o Żywności Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Rozporządzenie
Bardziej szczegółowoANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI
Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI Deta Łuczycka, Leszek Romański Instytut Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczy
Bardziej szczegółowoWPŁYW SKROBI OPORNEJ TYPU RS4 NA BARWĘ I WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE KECZUPU
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2013, 2 (87), 137 149 HANNA ŚMIGIELSKA, JACEK LEWANDOWICZ, JOANNA LE THANH-BLICHARZ WPŁYW SKROBI OPORNEJ TYPU RS4 NA BARWĘ I WŁAŚCIWOŚCI REOLOGICZNE KECZUPU S t r e
Bardziej szczegółowoPRODUKTY MLECZNE JAKO ŹRÓDŁO JODU W DIECIE DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z POZNANIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 252 256 Katarzyna Waszkowiak, Krystyna Szymandera-Buszka PRODUKTY MLECZNE JAKO ŹRÓDŁO JODU W DIECIE DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z POZNANIA Katedra Technologii Żywienia
Bardziej szczegółowoŻywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI 1. ZAKRES, ROZWÓJ I ZNACZENIE CHEMII ŻYWNOŚCI 11
SPIS TREŚCI PRZEDMOWA 9 1. ZAKRES, ROZWÓJ I ZNACZENIE CHEMII ŻYWNOŚCI 11 1.1. Zakres chemii żywności 11 1.2. Zarys rozwoju 12 1.2.1. Początki wiedzy o żywności 12 1.2.2. Zaczątki chemii żywności 13 1.2.3.
Bardziej szczegółowoCzy warto jeść kasze i płatki? dr inż. Dorota Czerwińska Katedra Żywienia Człowieka, SGGW 17.02.2016
Czy warto jeść kasze i płatki? dr inż. Dorota Czerwińska Katedra Żywienia Człowieka, SGGW 17.02.2016 Rola produktów zbożowych w żywieniu człowieka Produkty zbożowe, czyli mąki, pieczywo, kasze, ryż, makarony
Bardziej szczegółowoPRODUKTY PLUS FIRMY TIENS
PRODUKTY PLUS FIRMY TIENS PRODUKTY PLUS FIRMY TIENS TIENS POLSKA PRZEDSTAWIA NOWĄ SERIĘ PRODUKTÓW PLUS 5000 lat chińskiej tradycji i wiedzy połączone z najnowszą technologią z Europy PRODUTY PLUS FIRMY
Bardziej szczegółowo[tlił [ f lliu I K lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N
[tlił [flliu IK lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N Redakcja naukowa Jan Gawęcki ŻYWIENIE CZŁOWIEKA i* WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 2012 I. Wstęp 1. Człowiek i jego pokarm (Jan G aw ęcki)...13
Bardziej szczegółowoFOSFORYLACJA SKROBI ZIEMNIACZANEJ ROZSEGREGOWANEJ POD WZGLĘDEM WIELKOŚCI ZIAREN
ŻYWNOŚĆ 4(25) Supl., 2000 TERESA FORTUNA, LESŁAW JUSZCZAK, MIECZYSŁAW PAŁASIŃSKI FOSFORYLACJA SKROBI ZIEMNIACZANEJ ROZSEGREGOWANEJ POD WZGLĘDEM WIELKOŚCI ZIAREN Streszczenie Skrobię ziemniaczaną rozsegregowano
Bardziej szczegółowoBadane cechy Metoda badawcza Badane obiekty Metodyka Płomieniowa absorpcyjna spektrometria atomowa. Zawartość ołowiu i kadmu A PB-LFZ/LFI-10
strona/stron 1/6 Wykaz metodyk badawczych stosowanych do badań żywności, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków w Oddziale Laboratoryjnym Badania Żywności i Oddziale
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoKontrola planowa III kwartał 2012 r. - w zakresie jakości handlowej przetworów warzywnych
Informacja w zakresie jakości handlowej przetworów warzywnych - kontrola planowa III kwartał 2012 r. Zgodnie z programem kontroli planowej w zakresie jakości handlowej przetworów warzywnych (GI-BKJ-403-13/12)
Bardziej szczegółowoRaport z badań monitoringowych przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w zakresie jakości jodowania soli kuchennej w 2007 rok
Raport z badań monitoringowych przeprowadzonych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w zakresie jakości jodowania soli kuchennej w 2007 rok Warszawa, 2008 WSTĘP Jod jest mikroelementem niezbędnym dla rozwoju
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWarszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś. Instytut Żywności i Żywienia
Warszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś Instytut Żywności i Żywienia 1. Suplementy diety- źródło składników o działaniu fizjologicznym, częstość stosowania 2. Zasadność suplementacji 3. 4. 5. Poziomy witamin
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowoAE/ZP-27-17/15 Załącznik Nr 1 Formularz Cenowy
AE/ZP-27-17/15 Załącznik Nr 1 Formularz Cenowy Cena brutto zamówienia - każdego pakietu powinna stanowić sumę wartości brutto wszystkich pozycji ujętych w pakiecie, natomiast wartość brutto poszczególnych
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA. z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie suplementów diety. (Dz. U. z dnia 17 lutego 2003 r.)
Dz.U.03.27.236 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie suplementów diety (Dz. U. z dnia 17 lutego 2003 r.) Na podstawie art. 9 ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 UNIWERSYTET EKONOMICZNY W POZNANIU WYDZIAŁ TOWAROZNAWSTWA. dr inż. HANNA ŚMIGIELSKA KATEDRA PRZYRODNICZYCH PODSTAW JAKOŚCI AUTOREFERAT
Załącznik nr 3 UNIWERSYTET EKONOMICZNY W POZNANIU WYDZIAŁ TOWAROZNAWSTWA dr inż. HANNA ŚMIGIELSKA KATEDRA PRZYRODNICZYCH PODSTAW JAKOŚCI AUTOREFERAT Przedstawiający opis osiągnięć i dorobku naukowego Poznań
Bardziej szczegółowoNajlepszy sposób zapewnienia zrównoważonego nawożenia
ajlepszy sposób zapewnienia zrównoważonego nawożenia Poznaj zalety nawozów ICL PKpluS awozy PKpluS zawierają w jednej granulce makroelementy: fosfor (P), potas (K) oraz siarkę (S), magnez (Mg) i wapń (Ca).
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2)
Dz.U.07.137.967 2010.01.22 zm. Dz.U.2010.9.63 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) (Dz. U. z dnia 31 lipca 2007 r.) Na
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoRAPORT Z MONITORINGU ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO I SUPLEMENTÓW DIETY W 2007 ROKU
RAPORT Z BADAŃ MONITORINGOWYCH ZAKRESIE WYBRANYCH GRUP ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO ORAZ SUPLEMENTÓW DIETY PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 ROKU.
Bardziej szczegółowoNormy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015
Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 1 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów
Bardziej szczegółowoWaldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowoZbożowe śniadanie zimowe. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej
Zbożowe śniadanie zimowe dr inż. Marta Jeruszka-Bielak Centrum Komunikacji Społecznej Asortyment produktów zbożowych Produkty zbożowe stanowią podstawę wyżywienia ludności na całym świecie, znajdują się
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 sierpnia 2015 r. Poz. 1256 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do
Bardziej szczegółowoKompozycja przyprawowa do wyrobów mięsnych, zwłaszcza pasztetu i sposób wytwarzania kompozycji przyprawowej do wyrobów mięsnych, zwłaszcza pasztetu
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 206451 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 371452 (51) Int.Cl. A23L 1/221 (2006.01) A23L 1/0522 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)
Bardziej szczegółowoNOWA PIRAMIDA ŻYWIENIA 2016 CZY DOTYCHCZAS JEDLIŚMY ŹLE?
NOWA PIRAMIDA ŻYWIENIA 2016 CZY DOTYCHCZAS JEDLIŚMY ŹLE? Nowa piramida żywienia 2016, a dokładniej Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej jest odświeżoną wersją grafiki dobrze znanej już od
Bardziej szczegółowoWłaściwości termiczne i reologiczne skrobi ziemniaczanej acetylowanej utlenionej na różnych poziomach
NR 272 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 2014 SŁAWOMIR PIETRZYK 1 LESŁAW JUSZCZAK 1 TERESA FORTUNA 1 MAŁGORZATA BĄCZKOWICZ 2 1 Katedra Analizy i Oceny Jakości Żywności, Uniwersytet Rolniczy
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1
Grupy środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagania, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci
Bardziej szczegółowoŻywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Rudzie Śląskiej Zdrowe odżywianie polega na odpowiednim wyborze produktów i przygotowaniu posiłków umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu poprzez
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXI 1987 ZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH A n n a M i ę d z y b r o d z k a, T e r e s a H e ród Zakład Żywienia Człowieka Akademii
Bardziej szczegółowoOCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW Z UWZGLĘDNIENIEM SUPLEMENTACJI.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 212, 3, str. 28 284 Zbigniew Marzec, Agnieszka Marzec, Lucyna Wyszogrodzka-Koma, Aleksandra Buczek OCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoSubstancje dodatkowe definicja
Dozwolone i niedozwolone substancje dodatkowe w żywności - podział i ich wpływ na zdrowie! Stosowanie przez producentów spożywczych dodatków do żywności, które wpływają na właściowści produktów żywnościowych,
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoWpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej
NR 218/219 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 21 SZYMON DZIAMBA IZABELLA JACKOWSKA 1 Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin 1 Katedra Chemii Akademia Rolnicza w Lublinie Wpływ niektórych czynników
Bardziej szczegółowodr inż. Marta Jeruszka-Bielak Wszechnica żywieniowa Warszawa, 21 października 2015 r.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące żywienia w stołówkach i asortymentu w sklepikach szkolnych szansą na poprawę sposobu żywienia i stanu zdrowia dzieci i młodzieży. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak
Bardziej szczegółowoKARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoŻyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia
Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Co to jest? Zdrowe odżywianie sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.
Bardziej szczegółowoSynteza nanocząstek magnetycznych pokrytych modyfikowaną skrobią dla zastosowań biomedycznych
Synteza nanocząstek magnetycznych pokrytych modyfikowaną skrobią dla zastosowań biomedycznych mgr Katarzyna Węgrzynowska-Drzymalska Katedra Chemii i Fotochemii Polimerów Wydział Chemii Uniwersytet Mikołaja
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA SIŁĘ CIĘCIA I SIŁĘ ŚCISKANIA ZIEMNIAKÓW
InŜynieria Rolnicza 6/2006 Beata Ślaska-Grzywna Katedra InŜynierii i Maszyn SpoŜywczych Akademia Rolnicza w Lublinie WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA SIŁĘ CIĘCIA I SIŁĘ ŚCISKANIA ZIEMNIAKÓW Streszczenie W niniejszej
Bardziej szczegółowoTechnologia Żywności i Żywienie Człowieka studia niestacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018
specjalność: Żywność pochodzenia roślinnego 14 Nowe technologie w przetwórstwie zbóż i węglowodanów 18 27 18 27 45 E 5 15 Analityka żywności pochodzenia roślinnego 9 18 9 18 27 E 3 16 Metodologia badań
Bardziej szczegółowoWPŁYW ODKSZTAŁCENIA WZGLĘDNEGO NA WSKAŹNIK ZMNIEJSZENIA CHROPOWATOŚCI I STOPIEŃ UMOCNIENIA WARSTWY POWIERZCHNIOWEJ PO OBRÓBCE NAGNIATANEM
Tomasz Dyl Akademia Morska w Gdyni WPŁYW ODKSZTAŁCENIA WZGLĘDNEGO NA WSKAŹNIK ZMNIEJSZENIA CHROPOWATOŚCI I STOPIEŃ UMOCNIENIA WARSTWY POWIERZCHNIOWEJ PO OBRÓBCE NAGNIATANEM W artykule określono wpływ odkształcenia
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA GASTRONOMICZNA Z OBSŁUGĄ KONSUMENTA CZ. 2. Danuta Górecka, Halina Limanówka, Ewa Superczyńska, Melania Żylińska-Kaczmarek
TECHNOLOGIA GASTRONOMICZNA Z OBSŁUGĄ KONSUMENTA CZ. 2 Danuta Górecka, Halina Limanówka, Ewa Superczyńska, Melania Żylińska-Kaczmarek SPIS TREŚCI Rozdział 1. Podstawowe wiadomości o produktach spożywczych
Bardziej szczegółowoRACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.
RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach
Bardziej szczegółowoOCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH NA TEMAT DODATKÓW DO ŻYWNOŚCI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 1055 1059 Aneta Kościołek 1, Magdalena Hartman 2, Katarzyna Spiołek 1, Justyna Kania 1, Katarzyna Pawłowska-Góral 1 OCENA STANU WIEDZY UCZNIÓW SZKÓŁ POLICEALNYCH
Bardziej szczegółowoTechnologia Żywności i Żywienie Człowieka studia niestacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2016/2017
specjalność: Żywność pochodzenia roślinnego kierunkowe 14 Opracowanie nowych produktów 9 18 9 18 27 ZO 4 specjalnościowe 15 Nowe technologie w przetwórstwie zbóż i węglowodanów 18 27 18 27 45 E 5 16 Analityka
Bardziej szczegółowoTechnologia Żywności i Żywienie Człowieka studia stacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2016/2017
specjalność: Żywność pochodzenia roślinnego kierunkowe specjalnościowe 15 Nowe technologie w przetwórstwie zbóż i węglowodanów 45 45 75 E 5 16 Analityka żywności pochodzenia roślinnego 15 15 45 E 3 17
Bardziej szczegółowo(96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 23891 (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 22.09.04 04077636.1 (13) T3 (51) Int. Cl. A23C9/13 (06.01) A23C9/137
Bardziej szczegółowoSKŁAD WYBRANYCH SUPLEMENTÓW DIETY W ŚWIETLE OBOWIĄZUJĄCYCH WYMAGAŃ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 596 603 Katarzyna Stoś, Bogumiła Krygier, Aneta Głowala, Mirosław Jarosz SKŁAD WYBRANYCH SUPLEMENTÓW DIETY W ŚWIETLE OBOWIĄZUJĄCYCH WYMAGAŃ Zakład Żywności i
Bardziej szczegółowo* Badanie polegające na testowaniu przez respondentów tej samej grupy produktów bez ujawniania marki i wskazywania na wyraźne różnice.
* Badanie polegające na testowaniu przez respondentów tej samej grupy produktów bez ujawniania marki i wskazywania na wyraźne różnice. Celem badania jest sprawdzenie preferencji respondentów odnośnie badanych
Bardziej szczegółowoTechnologia Żywności i Żywienie Człowieka studia stacjonarne II stopnia realizacja od roku akad. 2017/2018
specjalność: Żywność pochodzenia roślinnego 2 Przedmiot ogólnouczelniany Z 2 3 Język obcy - 60 60 E 2 2 6 Enzymologia/ Analityka żywności I 15 15 45 E 4 14 Nowe technologie w przetwórstwie zbóż i węglowodanów
Bardziej szczegółowo5. Surowce, dodatki do żywności i materiały pomocnicze
spis treści 3 Wstęp... 8 1. Żywność 1.1. Podstawowe definicje związane z żywnością... 9 1.2. Klasyfikacja żywności... 11 2. Przechowywanie i utrwalanie żywności 2.1. Zasady przechowywania żywności... 13
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Analysis of food
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Analiza żywności Analysis of food Kod Punktacja ECTS* 3 Koordynator dr Apolonia Sieprawska Zespół dydaktyczny Opis kursu (cele kształcenia) Celem wykładów jest zapoznanie
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoWITAMINY I MINERAŁY DLA OSÓB DIALIZOWANYCH
Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego WITAMINY I MINERAŁY DLA OSÓB DIALIZOWANYCH Zestaw witamin i składników mineralnych przygotowany w oparciu o doniesienia naukowe oraz przyjęte
Bardziej szczegółowoŚniadanie jeść czy nie jeść? To nie jest trudne pytanie.
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Wydział V Nauk Medycznych Polska Akademia Nauk Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Śniadanie jeść czy nie
Bardziej szczegółowoWPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA
Inżynieria Rolnicza 8(96)/2007 WPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA Tadeusz Głuski Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego, Akademia Rolnicza w Lublinie
Bardziej szczegółowoWitaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki
Dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego Witaminy i minerały dla osób z przewlekłą chorobą nerek i po przeszczepieniu nerki Zestaw witamin i składników mineralnych przygotowany
Bardziej szczegółowoPARAMETRY FIZYKOCHEMICZNE JEDNOSMAKOWYCH DESERÓW OWOCOWYCH DLA DZIECI I NIEMOWLĄT
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 645 650 Ewa Majewska, Jolanta Kowalska, Marta Marcińska PARAMETRY FIZYKOCHEMICZNE JEDNOSMAKOWYCH DESERÓW OWOCOWYCH DLA DZIECI I NIEMOWLĄT Zakład Oceny Jakości
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 sierpnia 2015 r. Poz. 1256 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ POTASU, MAGNEZU, WAPNIA I ŻELAZA W WYBRANYCH KONCENTRATACH ZUP TYPU INSTANT
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 3, str. 360 364 Beata Borkowska, Halina Kolenda ZAWARTOŚĆ POTASU, MAGNEZU, WAPNIA I ŻELAZA W WYBRANYCH KONCENTRATACH ZUP TYPU INSTANT Katedra Technologii i Organizacji
Bardziej szczegółowoOgólnopolski Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą GDA. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi informuje iż,
Ogólnopolski Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą GDA Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi informuje iż, Główny Inspektorat Sanitarny i Stowarzyszenie Polska Federacja Producentów
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132
52/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132 J. PEZDA 1 Akademia Techniczno-Humanistyczna
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoRedakcja naukowa. Hanna Kunachowicz. Wydanie drugie
Redakcja naukowa Hanna Kunachowicz Wydanie drugie SZYBKI DOSTĘP DO KLUCZOWYCH DANYCH Jak procesy przetwarzania żywności wpływają na zawartość poszczególnych składników odżywczych? 77 Jak przechowywać i
Bardziej szczegółowoSpis treści SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI Rozdział 1. Wiadomości wstępne 9 1.1. Czym zajmuje się technologia gastronomiczna z towaroznawstwem? 10 1.2. Pracownia technologii gastronomicznej 11 1.2.1. Regulamin pracowni 12 1.2.2. Organizacja
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI CZ. 2 TECHNOLOGIE KIERUNKOWE TOM 1
TECHNOLOGIA ŻYWNOŚCI CZ. 2 TECHNOLOGIE KIERUNKOWE TOM 1 Praca zbiorowa pod red. Ewy Czarnieckiej-Skubina SPIS TREŚCI Rozdział 1. Przetwórstwo zbożowe 1.1. Asortyment przetwórstwa zbożowego 1.2. Surowce
Bardziej szczegółowoOLEJ Z MIKROGLONÓW SCHIZOCHYTRIUM BOGATY W DHA I EPA
Dr Rodney Gray DSM Nutritional Lipids (a Division of DSM Nutritional Products LLC) 6 lipca 2012 r. NFU 786 OLEJ Z MIKROGLONÓW SCHIZOCHYTRIUM BOGATY W DHA I EPA Szanowny Panie, pragnę poinformować o rozpatrzeniu
Bardziej szczegółowo12. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
12. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Jak rozumieć informacje zamieszczone na etykiecie produktu spożywczego. Cel: wyjaśnienie uczniom, jak korzystać z informacji żywieniowych
Bardziej szczegółowoWYKAZ WYMAGAŃ, JAKIE MUSZĄ SPEŁNIAĆ ŚRODKI SPOŻYWCZE STOSOWANE W RAMACH ŻYWIENIA ZBIOROWEGO DZIECI I MŁODZIEŻY W JEDNOSTKACH SYSTEMU OŚWIATY 1
WYKAZ WYMAGAŃ, JAKIE MUSZĄ SPEŁNIAĆ ŚRODKI SPOŻYWCZE STOSOWANE W RAMACH ŻYWIENIA ZBIOROWEGO DZIECI I MŁODZIEŻY W JEDNOSTKACH SYSTEMU OŚWIATY 1 W żywieniu zbiorowym dzieci i młodzieży w jednostkach systemu
Bardziej szczegółowoPrawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie?
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Prawidłowe odżywianie. Czy marnujemy szansę na zdrowe żywienie? prof. dr hab. Lidia Wądołowska
Bardziej szczegółowo