ACP-EU JOINT PARLIAMENTARY ASSEMBLY. Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu DOKUMENT ROBOCZY

Transkrypt

1 ACP-EU JOINT PARLIAMENTARY ASSEMBLY ASSEMBLÉE PARLEMENTAIRE PARITAIRE ACP-UE Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu DOKUMENT ROBOCZY w sprawie kontynentalnej strefy wolnego handlu w Afryce możliwości wspierania handlu wewnątrzafrykańskiego i jego potencjalne korzyści dla AKP Komisja Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu Sprawozdawcy: Jean-Marie Bulambo (Republika Demokratyczna Konga) i Marielle de Sarnez DT\ doc AP v01-00 Zjednoczona w różnorodności

2 Wprowadzenie 1. Kontynentalna strefa wolnego handlu w Afryce jest wyrazem woli politycznej państw członkowskich Unii Afrykańskiej: szefowie rządów tych państw zgromadzeni w 2012 r. w Addis Abebie podjęli decyzję o utworzeniu takiej strefy i wyznaczyli datę jej uruchomienia na 2017 r. 2. Na 29. sesji Wspólnego Zgromadzenia Parlamentarnego AKP-UE, które odbyło się w Suvie, na wyspach Fidżi, w czerwcu 2015 r., poddano tę decyzję pod obrady i zalecono pogłębioną refleksję na temat wyzwań związanych z utworzeniem kontynentalnej strefy wolnego handlu w Afryce. Projekt ten będzie przedmiotem 25. sprawozdania Komisji Rozwoju Gospodarczego, Finansów i Handlu. 3. Podejmując decyzję o utworzeniu strefy wolnego handlu w Afryce, Unia Afrykańska zamierza skorygować bardzo wyraźne nierówności występujące w handlu wewnątrzafrykańskim w odniesieniu do innych kontynentów. Droga do osiągnięcia tego celu będzie długa, będzie też wymagać zdecydowanego zaangażowania politycznego wszystkich krajów Unii Afrykańskiej. 4. W niniejszym dokumencie roboczym w sprawie kontynentalnej strefy wolnego handlu w Afryce skupiono się na czterech aspektach: - atutach strefy wolnego handlu na szczeblu kontynentu afrykańskiego; - zakłóceniach na rynkach transgranicznych i nieszczelności administracji celnej i podatkowej; - pozycji małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) oraz małych i średnich zakładów przemysłowych w afrykańskiej strukturze gospodarczej; - ocenie działań na rzecz wyrównania poziomu rozwoju gospodarek państw afrykańskich. Atuty strefy wolnego handlu na szczeblu kontynentu afrykańskiego 5. Utworzenie strefy wolnego handlu w Afryce będzie stanowić zwrot w wewnątrzafrykańskich stosunkach handlowych i w stosunkach handlowych między Afryką a Unią Europejską, a także między trzema grupami państw składającymi się na AKP: regionami Afryki, Karaibów i Pacyfiku. Strefa ta pozwoli zintensyfikować wymianę gospodarczą i kulturową na szczeblu kontynentu afrykańskiego, a także na szczeblu wszystkich państw AKP. 6. Strefa wolnego handlu będzie sprzyjać wewnątrzafrykańskiemu handlowi towarami i usługami oraz ewentualnie swobodnemu przepływowi osób i kapitału. Strefa obejmie 54 państwa, tworząc rynek, który w 2050 r. będzie liczyć ponad miliard mieszkańców. Powinna się ona przyczynić do wzrostu PKB kontynentu na poziomie 4,5 5% w latach dzięki intensyfikacji wymiany handlowej. Nie powinien to być jednak dowolny rodzaj handlu. Należy odróżnić w nim dobre praktyki od złych i wprowadzać go stopniowo przez konsolidację mniejszych całostek regionalnych, takich jak Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju (SADC), Wspólny Rynek Afryki Wschodniej i Południowej (COMESA) i Wspólnota Wschodnioafrykańska (EAC), liczące 26 z 54 państw afrykańskich i 568 mln mieszkańców. AP v /5 DT\ doc

3 7. Strefa wolnego handlu ma liczne zalety: czterdziestoletnie doświadczenie w stosunkach AKP UE; aktywne subregionalne wspólnoty gospodarcze na kontynencie; wykorzystanie mocnych stron umów z Kotonu; negocjacje w sprawie nowej umowy na okres po 2020 r. stanowiącej kontynuację umów z Kotonu; zgrupowanie dzięki jednolitej koordynacji afrykańskiego bloku państw AKP w stosunkach z partnerami, zwłaszcza z Unią Europejską, aby uchronić się przed ewentualnymi barierami psychologicznymi i wzajemnym protekcjonizmem bloków gospodarczych na kontynencie; ograniczenie negatywnych skutków istnienia licznych subregionalnych ugrupowań gospodarczych; impuls dla negocjacji w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym i postęp w negocjacjach w sprawie umowy o partnerstwie gospodarczym z Afryką Środkową; stowarzyszenie różnych istniejących stref wolnego handlu i wspólnot gospodarczych, a także poprawa ich zdolności funkcjonalnych i technologicznych; działania mające na celu wyeliminowanie obaw niektórych państw, dotyczących z jednej strony utraty dochodów budżetowych w wyniku usunięcia barier celnych, a z drugiej strony przekształcenia się w rynek zbytu dla pozostałych państw wobec braku podaży własnej produkcji. Aby zapewnić pełne funkcjonowanie strefy wolnego handlu, należałoby jednak powierzyć jej znaczne uprawnienia porządkowe, które pozwoliłyby ukierunkować pomoc, dotacje i inne zasoby wspólnotowe, aby móc m.in. liczyć na wyeliminowanie ubóstwa na kontynencie. Zakłócenia na rynkach transgranicznych 8. Przepływy w handlu transgranicznym odbywają się ponad długimi granicami między krajami zamieszkałymi w większości przypadków przez te same ludy. Te znaczące przepływy, które nie są uregulowane, nie są uwzględniane we właściwym stopniu w zestawieniach statystycznych wymiany handlowej między państwami. 9. Tego rodzaju handel zasila nieformalną sieć przepływów i negatywnie wpływa na próby uregulowania i rozwoju sektora prywatnego, który dysponuje w tej sieci całym wachlarzem prężnie działających niewielkich szarych stref, gdzie obraca się dużymi ilościami pieniędzy umykających skarbowi państwa. 10. Ponadto państwom dramatycznie brakuje środków finansowych, a systemy podatkowe osłabione nadużyciami, przemytem, unikaniem opodatkowania, nadmiernymi zwolnieniami podatkowymi lub brakiem odpowiedzialności obywatelskiej okazują się nieskuteczne. Oprócz różnych rodzajów przemytu, który ma negatywne skutki we wszystkich państwach kontynentu, należy walczyć z problemem luk w prawie podatkowym i z nieszczelnością administracji podatkowej, zwłaszcza w kontekście liberalizacji handlu. Chociaż mieszkańcy czerpią korzyści z tej równoległej gospodarki, są one niestałe i niewspółmierne do tego, co mogłoby im przynieść wdrożenie strefy DT\ doc 3/5 AP v01-00

4 wolnego handlu. Zwiększyłaby ona wolumen wymiany handlowej, co byłoby korzystne dla wszystkich mieszkańców i przyczyniłoby się do zaistnienia kontynentu w handlu światowym. Problem podaży wewnętrznej 11. Aby skutecznie wpływać na wymianę handlową (podaż i popyt) na szczeblu kontynentu, strefa wolnego handlu musi skorygować niedopasowanie między niedostateczną podażą towarów i usług na kontynencie, wciąż poniżej potencjalnych zasobów, a popytem na te towary i usługi, wciąż wymagającym przywozu kompensującego niedobory. 12. Wprowadzenie strefy wolnego handlu musi opierać się przede wszystkim na odbudowie i konsolidacji struktury gospodarczej, aby dostosować ją do konieczności prowadzenia działań służących rozwojowi w dziedzinie innowacji. Działania na rzecz poprawy dynamiki i rozwoju struktury gospodarczej powinny obejmować wszystkie działania służące wzrostowi produkcji, poprawie sieci wymiany handlowej, wspieraniu siły nabywczej obywateli, konsumpcji i wzrostowi popytu wewnętrznego. 13. Takie podejście powinno obejmować wsparcie lokalnych MŚP oraz małych i średnich zakładów przemysłowych. Należy zmniejszyć im obciążenia podatkowe, zapewnić wsparcie ze strony biur rachunkowych i podatkowych oraz innych uprawnionych ośrodków zarządzania, aby zachęcić je do pełnego wykorzystywania potencjału produkcyjnego, tworzenia dobrobytu i miejsc pracy. 14. W strefie wolnego handlu należy przewidzieć szczególne miejsce dla finansowania działalności produkcyjnej rolników, aby wspierać bezpieczeństwo żywnościowe kontynentu i zachować nadwyżki produkcji. Dostęp do finansowania w Afryce nadal jest zbyt niski. Należałoby zatem opracować odpowiednią formę finansowania. Ośrodki wzrostu, projekty sprzyjające integracji i korytarze rozwoju 15. Nierówności w poziomie rozwoju w Afryce, gdzie niewiele jest gospodarek dojrzałych, nie prowadzą do współpracy i transferu technologii na linii południe-południe, a poziom produkcji jest zdecydowanie niższy niż popyt te trudności utrzymują się pomimo utworzenia na kontynencie licznych stref ekonomicznych. Deficyt podaży afrykańskiej w stosunku do wciąż rosnącego popytu to główne wyzwanie, z którym musi zmierzyć się strefa wolnego handlu. Powinna ona przyczyniać się do przyjęcia nowego podejścia do sektora produkcji podstawowej i sieci jej sprzedaży. Należy zatem wykazać się innowacyjnością. Afryka posiada znaczne zasoby w ziemi i pod ziemią, charakteryzuje się jedyną w swoim rodzaju hydrografią na świecie i ma młodą populację. W strefie wolnego handlu należy położyć nacisk na konieczność zrównoważonej eksploatacji tych zasobów i ograniczenia różnic w rozwoju między państwami przez wspieranie tych, które są słabiej rozwinięte. Istotną rolę odgrywa realizacja dużych projektów sprzyjających stymulacji i integracji, przynoszących efekt mnożnikowy. W tym względzie strefa wolnego handlu powinna przyczyniać się do realizacji takich projektów, jak osuszenie jeziora Czad, wydobywanie metanu z jeziora Kivu w Rwandzie i Republice Demokratycznej Konga oraz produkcja energii elektrycznej w elektrowni wodnej Inga w Republice Demokratycznej Konga. AP v /5 DT\ doc

5 16. W strefie wolnego handlu należy skupić się na ponownym zdefiniowaniu dróg rozwoju, które wcześniej miały charakter subregionalny, aby uwzględnić potrzeby całej Afryki oraz połączyć państwa i miasta kontynentu za pomocą odpowiedniej infrastruktury. Poza wymienionymi aspektami wokół wspomnianych, a wciąż oczekiwanych korytarzy powinny skupiać się różne działania gospodarcze o rzeczywistym oddziaływaniu. 17. Utworzenie ośrodków wzrostu było doświadczeniem nieprzekonującym z tego prostego powodu, że przedmiotem szczególnej uwagi nie stały się kontynentalne małe i średnie przedsiębiorstwa różnych specjalności, będące równocześnie klientami, dostawcami i podwykonawcami. To one powinny być wspierane przez ośrodki wzrostu. Strefa wolnego handlu powinna zatem pilnie rozpocząć działania wspierające jednocześnie rozwój w całej Afryce. 18. Strefa wolnego handlu nie rozwiąże wszystkich problemów, z którymi boryka się kontynent afrykański, lecz zapewni mu perspektywy zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu i przyczyni się do otwarcia na inne wspólnoty gospodarcze, a przede wszystkim na Europę oraz strefę Pacyfiku i Karaibów. 19. Afrykanie są w znacznej mierze odpowiedzialni za to, co dzieje się na ich kontynencie. Dlatego należy opracować model rozwoju pasujący do Afryki, dostosować przepisy, położyć kres nieuczciwym umowom, które rujnują kontynent, i zapewnić wszystkie instrumenty niezbędne dla wzrostu, który będzie korzystny przede wszystkim dla Afryki i Afrykanów. DT\ doc 5/5 AP v01-00