WPŁYW WYDAJNOŚCI MLEKA KRÓW NA ICH PŁODNOŚĆ W RÓśNYCH SYSTEMACH UTRZYMANIA

Transkrypt

1 Acta Sci. Pol., Zootechnica 5(2) 2006, WPŁYW WYDAJNOŚCI MLEKA KRÓW NA ICH PŁODNOŚĆ W RÓśNYCH SYSTEMACH UTRZYMANIA Zenon Nogalski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Streszczenie. Badaniami objęto 1194 krowy rasy czarno-białej, z wysokim udziałem genów bydła holsztyńsko-fryzyjskiego uŝytkowanych w trzech oborach uwięziowych i dwóch wolnostanowiskowych. Ze względu na wydajność kg mleka ECM w laktacji standardowej krowy podzielono naklasy:1) 5000,2) ,3) ,4)>9000.Celempracybyłookreśleniewpływu wydajności mleka krów na wskaźniki płodności z uwzględnieniem systemu utrzymania zwierząt. Krowy utrzymywane w oborach wolnostanowiskowych wyprodukowały średnio w laktacji 305-dniowej 7161 kg mleka ECM, a w oborach uwięziowych 6913 kg. Wykazano istotną interakcję pomiędzy systemem utrzymania i wydajnością w odniesieniu do cech określających płodność. W oborach uwięziowych wraz ze wzrostem wydajności pogorszeniu ulegały wskaźniki płodności, natomiast u krów utrzymywanych w systemie wolnostanowiskowym nie stwierdzono istotnego związku pomiędzy wydajnością a płodnością. Wolnostanowiskowy system osłabił w pewnym stopniu negatywny wpływ wysokiej wydajności na funkcje rozrodcze krów. Słowa kluczowe: bydło mleczne, płodność, poziom wydajności, system utrzymania WSTĘP Intensywna praca hodowlana skierowana na zwiększenie produkcyjności wpływa negatywnie na zdrowie i cechy płodności bydła mlecznego[oltanacu i in. 1991, Pryce i in. 1998, Gröhn i Rajala-Schultz 2000]. Wysokowydajne krowy charakteryzują się wydłuŝonym okresem przestoju poporodowego, niŝszą skutecznością inseminacji, a w rezultacie dłuŝszym okresem międzywycieleniowym[rauw i in. 1998]. Według Friggensa[2003] w początkowym okresie laktacji u krów osiągających wysoką mleczność produkcja mleka ma priorytet w stosunku do funkcji rozrodczych organizmu. Antagonizm pomiędzy poziomem produkcji krów mlecznych a płodnością naleŝy łączyć z faktem, iŝ selekcja na wysoką wydajność mleczną powoduje wzrost koncentracji somatotropiny i prolaktyny, hormonów stymulujących produkcję mleka, przy jednoczesnym obniŝaniu koncentracji insuliny działającej obniŝająco na produkcję mleka, lecz stymulująco na rozwój pęcherzyków jajnikowych[nebel i McGilliard 1993, Gong i in. 2002]. Adres do korespondencji Corresponding author: dr hab. Zenon Nogalski, Katedra Hodowli Bydła i Oceny Mleka, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, ul. Oczapowskiego 5, Olsztyn, zena@uwm.edu.pl

2 98 Z. Nogalski Na efektywność produkcji mleka znacząco wpływają warunki utrzymania krów [Empel i in. 1999, Kraszewski i Wawrzyńczak 2001]. Utrzymanie wolnostanowiskowe korzystnie oddziaływuje na łatwość wycieleń[nogalski 2004] i wydalanie łoŝyska[łukaszewicz i in. 1987]. Porównanie uwięziowego i wolnostanowiskowego systemu utrzymania nie daje jednoznacznej odpowiedzi, który z nich ma korzystniejszy wpływ na produkcyjność, zdrowie i płodność krów[loser i in. 1989, Ron 1989, Streit i Ernst 1989, Zdziarski i in. 2002]. Celem pracy było określenie wpływu poziomu wydajności krów na wskaźniki płodności z uwzględnieniem systemu utrzymania zwierząt. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w warunkach produkcyjnych w latach w pięciu stadach krów, uŝytkowanych w regionie północno-wschodniej Polski. Uwzględniono 1194 krowy rasy czarno-białej, z wysokim udziałem genów bydła holsztyńsko-fryzyjskiego. Krowy utrzymywano w pięciu oborach: trzy z nich były uwięziowe, ściołowe ze stanowiskami średniej długości, natomiast dwie obory były wolnostanowiskowe z boksami zagłębionymi ścielonymi ciętą słomą. W oborach uwięziowych dój przeprowadzano dojarkami przewodowymi, natomiast w oborach wolnostanowiskowych krowy dojono w halach udojowych typu rybia ość i tandem. Przeciętna roczna wydajność krów w analizowanych stadach kształtowała się na poziomie kg mleka. Krowy przez cały rok Ŝywione były paszą pełnoporcjową(total mixed ration TMR), a w miesiącach wiosenno letnich dodatkowo przez kilka godzin dziennie korzystały z pastwiska. Dane dotyczące produkcyjności i płodności krów pochodziły z dokumentacji hodowlanej, dokumentacji wynikowej systemu Symlek i bezpośrednich obserwacji. Określono: dlakaŝdejkrowywydajnośćkgmlekaecm 1 za100i305dnilaktacji,średniązawartośćtłuszczuiśredniązawartośćbiałka,( 1 EnergyCorrectedMilk mlekoostandaryzowanej zawartości energii[sjaunja i in. 1990]) ECM=mleko(kg) [(0,383 tłuszcz(%)+0,242 białko(%)+0,7832)/3,140], indeks zacieleń suma wszystkich unasienień/liczba cielnych krów, długość okresu międzyciąŝowego(omc) liczba dni od wycielenia do ponownego zacielenia, długość okresu usługi liczba dni od pierwszego unasieniania do zapłodnienia. Wyliczono równieŝ procent krów zacielonych po pierwszym zabiegu. Ze względu na wydajność kg mleka ECM w laktacji standardowej krowy podzielono na klasy: 1) 5000, 2) , 3) , 4) > Według systemu utrzymania krowy podzielono na klasy: 1) utrzymanie uwięziowe, 2) utrzymanie wolnostanowiskowe. ZebranedaneopracowanostatystycznieprzyuŜyciupakietuSTATISTICA 6.0.Wartości cech określających płodność i produkcyjność krów oszacowano metodą najmniejszych kwadratów według modelu: Y ij =µ+a i +B j +(AB) ij +e ij, Acta Sci. Pol.

3 Wpływ wydajności mleka krów na ich płodność w róŝnych systemach utrzymania 99 gdzie: µ średnia ogólna, A i wpływi-tejklasywydajności(1,2,3,4), B j wpływj-tegosystemuutrzymania(1,2), (AB) ij interakcjawydajnośćxsystemutrzymania, e ij błądlosowy. RóŜnice pomiędzy średnimi oszacowano testem Tukeya(dla nierównych liczebności w podgrupach). Obliczono współczynniki korelacji pomiędzy cechami produkcyjnymi i wskaźnikami płodności krów. WYNIKI I DYSKUSJA Spośród uwzględnionych w analizie wariancji czynników, decydujący wpływ na wartości wskaźników płodności wywarł poziom wydajności(tab. 1). Stwierdzono istotną interakcję pomiędzy systemem utrzymania i poziomem wydajności dla indeksu zacieleń oraz długości okresu usługi. Tabela 1. Wpływ systemu utrzymania i wydajności na wskaźniki płodności Table 1. Effects of housing system and productivity on fertility indices Czynniki Factors Wskaźniki płodności Fertility indices system utrzymania housing system wydajność productivity interakcja interaction Indeks zacieleń Conception rate OMC, dni Inter-pregnancy interval, days Okres usługi, dni Service period, days P 0,01. Spośród 1194 ocenianych krów, 771 utrzymywano w oborach uwięziowych a 423 w wolnostanowiskowych(tab. 2). Krowy obu grup charakteryzowały się w pierwszych 100 dniach laktacji zbliŝoną wydajnością mleka o standardowej zawartości energii. Utrzymywane w systemie wolnostanowiskowym produkowały mleko o istotnie(p 0,01) wy- Ŝszej zawartości tłuszczu i białka w porównaniu z mlekiem krów uŝytkowanych w oborach uwięziowych. W laktacji 305-dniowej wydajność mleka ECM wyniosła 6913 kg od krów utrzymywanych na uwięzi i 7161 kg od utrzymywanych w oborach wolnostanowiskowych.średniaróŝnicawyniosła248kgibyłaistotna(p 0,05). Zootechnica 5(2) 2006

4 100 Z. Nogalski Tabela 2. Cechy laktacji i wskaźniki płodności krów w zaleŝności od systemu utrzymania Table 2. Lactation parameters and fertility indices in cows as dependent on the housing system Cechy Parameters System utrzymania Housing system uwięziowy tying stall system wolnostanowiskowy free stall system x SD x SD Liczebność Number dniowa laktacja 100-day lactation: mleko ECM, kg ECM, kg , ,2 tłuszcz, % fat, % 3,94 A 0,64 4,23 A 0,66 białko, % protein, % 3,11 A 0,26 3,25 A 0, dniowa laktacja 305-day lactation: mleko ECM, kg ECM, kg 6913 a 1599, a 1683,1 tłuszcz, % fat, % 4,03 A 0,58 4,19 A 0,61 białko, % protein, % 3,26 A 0,27 3,41 A 0,29 Maksymalna wydajność dobowa, kg Daily production, kg 29,90 a 7,25 31,20 a 7,08 Indeks zacieleń Conception rate 2,17 1,44 2,06 1,24 OMC, dni Inter-pregnancy interval, days 158,4 91,06 133,6 82,05 Okres usługi, dni Service period, days 57,1 75,73 54,5 74,96 Procent krów zacielonych po 1 zabiegu Percent of cows pregnat after 1st insemination 44,78 44,89 WartościoznaczonetymisamymiliteramiróŜniąsięistotnie:duŜelitery P 0,01;małelitery P 0,05. Valuesfollowedbythesamelettersdiffersignificantly:capitalletters P 0.01;smallletters P Wskaźniki charakteryzujące płodność ocenianej populacji zamieszczono w tab. 2. Indeks zacieleń, określający średnią ilość zabiegów przypadających na zacielenie, był wy- Ŝszy u krów utrzymywanych na uwięzi. Podobnie okres międzyciąŝowy i okres usługi były dłuŝsze u krów utrzymywanych na uwięzi, jednak róŝnic nie potwierdzono statystycznie. System utrzymania nie zróŝnicował procentu krów zacielonych po pierwszym zabiegu. RóŜnice pomiędzy grupami roŝnych sposobów utrzymania: wynoszące dla okresu usługi 2,6 dni a dla OMC 24,5 dni, świadczą o występowaniu dłuŝszego okresu spoczynku poporodowego u krów utrzymywanych na uwięzi. Kraszewski i Wawrzyńczak[2001] wykazali korzystny wpływ utrzymania wolnostanowiskowego odchowywanych jałówek na późniejszą produkcyjność i wskaźniki płodności. Średnia liczba zabiegów inseminacyjnych na jedno zapłodnienie u jałówek utrzymywanych na uwięzi była większa o 0,24 niŝ u jałówek utrzymywanych luzem. Acta Sci. Pol.

5 Wpływ wydajności mleka krów na ich płodność w róŝnych systemach utrzymania 101 Tabela 3. Wskaźniki płodności krów w zaleŝności od systemu utrzymania i poziomu wydajności Table 3. Fertility indices in cows as dependent on the housing system and productivity levels Cechy Parameters Wydajność, kg ECM Productivity > 9000 x SD x SD x SD x SD Uwięziowy system utrzymania Tying stall system Liczebność Number Indeks zacieleń Conception rate 1,68 Aa 1,04 1,96 BC 1,29 2,37 Ba 1,57 2,83 AC 1,59 OMC, dni Inter-pregnancy period 154,3 93,34 147,2 a 90,14 164,8 89,75 188,2 a 90,94 Okres usługi, dni Serwice period 36,8 Aa 59,3 45,7 BC 67,73 67,5 Ca 81,97 88,0 AB 85,01 Procent krów zaciel. po 1 zabiegu Percent of cows pregnat after 1st insemination 62,31 49,45 39,51 29,15 Wolnostanowiskowy system utrzymania Free stall system Liczebność Number Indeks zacieleń Conception rate 1,95 1,2 2,07 1,17 2,15 1,41 1,85 0,94 OMC, dni Inter-pregnancy period 108,4 67,52 129,3 80,52 146,4 91,66 128,8 63,1 Okres usługi, dni Service period, days 38,9 61,03 53,5 71,19 62,9 87,46 46,2 54,27 Procent krów zaciel. po 1 zabiegu Percent of cows pregnat after 1st insemination 53,66 41,95 46,00 47,45 WartościoznaczonetymisamymiliteramiróŜniąsięistotnie:duŜelitery P 0,01;małelitery P 0,05. Valuesfollowedbythesamelettersdiffersignificantly:capitalletters P 0.01;smallletters P Danezawartewtab.3i4wskazująnazwiązekpomiędzywydajnościąmlekakrów utrzymywanych na uwięzi a ich płodnością. Wraz ze wzrostem wydajności mlecznej wzrastały istotnie wartości indeksu zacieleń i długości okresu usługi oraz nieistotnie wzrastała długość okresu międzyciąŝowego. Krowy, których produkcja w laktacji standardowej przekraczała 9000 kg mleka wymagały do zacielenia o 1,15 zabiegów inseminacyjnych więcej niŝ krowy o produkcji nie przekraczającej 5000 kg mleka. Zaobserwowano znaczące obniŝanie się skuteczności pierwszego zabiegu u krów produkujących więcej mleka. Nebel i McGilliard[1993] oraz Windig i in.[2005], oceniając populacje krów holsztyńsko-fryzyjskich, wykazali spadek skuteczności pierwszego zabiegu u krów wraz ze wzrostem ich wydajności, przy czym długość okresu spoczynku poporodowego nie miała związku z wydajnością. W badaniach własnych zaleŝność pomiędzy produkcją a wskaźnikami płodności potwierdzają wysokoistotne wartości współczynników korelacji(tab. 3). Dymnicki i in.[2003] wykazali, iŝ wzrost wydajności mleka powoduje wzrost dysfunkcji jajników i zapaleń macicy, przy jednoczesnym wydłuŝeniu się okresu międzywycieleniowego. U krów o wysokiej produkcyjności zwykle we wczesnej fazie laktacji występuje róŝnica pomiędzy zapotrzebowaniem na energię, konieczną do produkcji mleka, a moŝliwościami pobrania jej w paszy. Występujący ujemny bilans energetyczny prowadzi do mobilizacji tkanki tłuszczowej, czego efektem jest spadek masy ciała krowy. Długotrwały stan niedoboru energii wywołuje stres metaboliczny, który moŝe Zootechnica 5(2) 2006

6 102 Z. Nogalski być przyczyną obniŝenia skuteczności zabiegów inseminacyjnych[domecq i in. 1997] oraz ujemnie wpływać na ilość i jakość wytwarzanych oocytów[kendrick i in. 1998]. Tabela 4. Wspłczynniki korelacji(r) między produkcją i płodnością krów w róŝnych systemach utrzymania Table 4. Coefficients of correlation(r) between productivity and fertility levels in tied- and loose-housed dairy cows Wyszczególnienie Specyfication Laktacja 100-dniowa 100-days lactation: Indeks zacieleń Conception rate Uwięziowy system utrzymania Tying stall system Okres usługi, dni Service period, days OMC, dni Inter-pregnancy interval, days mleko ECM, kg ECM, kg 0,16** 0,15** 0,10 tłuszcz, % fat, % 0,04 0,06 0,02 białko, % protein, % 0,02 0,01 Laktacja 305-dniowa 305-days lactation: mleko ECM, kg ECM, kg 0,28** 0,27** 0,21** tłuszcz, % fat, % 0,01 0,00 0,03 białko, % protein, % 0,19** 0,16** 0,13* Maksymalna wydajność dobowa, kg Daily production, kg 0,15** 0,15** 0,09 Wolnostanowiskowy system utrzymania Free stall system Laktacja 100-dniowa 100-days lactation: mleko ECM, kg ECM, kg 0,10 0,02 0,05 tłuszcz, % fat, % 0,09 0,07 0,01 białko, % protein, % 0,04 0,09 0,09 Laktacja 305-dniowa 305-days lactation: mleko ECM, kg ECM, kg 0,05 0,01 0,09 tłuszcz, % fat, % 0,13* 0,07 0,01 białko, % protein, % 0,01 0,04 0,02 Maksymalna wydajność dobowa, kg Daily production, kg 0,10 0,02 0,03 ** P 0,01;* P 0,05. W badaniach własnych stwierdzono istotną interakcję pomiędzy systemem utrzymania i wydajnościa dla cech określających płodność(tab. 1 i 3). W odróŝnieniu od utrzymania uwięziowego, u krów utrzymywanych w systemie wolnostanowiskowym nie wykazano istotnego wpływu wydajności na wartości wskaźników płodności. Wartości indeksu zacieleń, długości okresu międzyciąŝowego oraz długości okresu usługi wzrastały w tym systemie do wydajności kg. Grupa krów o najwyŝszej wydajności uzyskała najniŝszą wartość indeksu unasienień. Najkrótszymi okresami usługi i międzyciąŝo- Acta Sci. Pol.

7 Wpływ wydajności mleka krów na ich płodność w róŝnych systemach utrzymania 103 wym oraz największą skutecznością pierwszego zabiegu odznaczyły się zwierzęta grupy o najniŝszej wydajności. Analizując wskaźniki płodności naleŝy stwierdzić, Ŝe krowy utrzymywane w systemie wolnostanowiskowym łagodniej reagowały na wzrastającą wydajność mleka, w porównaniu z krowami utrzymywanymi na uwięzi. Castillo-Juarez i in. [2000] stwierdzili, Ŝe poprawa warunków utrzymania hamuje negatywny wpływ wysokiej wydajności na płodność i zdrowie krów. Sugerują oni, by płodność i zdrowotność krów poprawiać głównie poprzez zmianę warunków środowiska, a w mniejszym stopniu poprzez pracę hodowlaną. Pogorszenie płodności krów w stadach wysokowydajnych w większym stopniu związane jest z błędami w utrzymaniu niŝ z biologią zwierząt[gröhn i Rajala-Schultz 2000]. Empel i in.[1999] stwierdzili, Ŝe ze względu na podatność krów na choroby, utrzymanie wolnostanowiskowe i umiarkowanie intensywne Ŝywienie są korzystniejsze niŝ utrzymanie uwięziowe i intensywne Ŝywienie. PODSUMOWANIE Krowy utrzymywane w oborach wolnostanowiskowych wyprodukowały średnio w laktacji 305-dniowej 7161 kg mleka ECM, a w oborach uwięziowych 6913 kg. Wykazano istotną interakcję pomiędzy systemem utrzymania i wydajnością w odniesieniu do cech określających płodność. W oborach uwięziowych wraz ze wzrostem wydajności pogarszeniu ulegały wskaźniki płodności, natomiast u krów utrzymywanych w systemie wolnostanowiskowym nie stwierdzono istotnego związku pomiędzy wydajnością a płodnością. Wolnostanowiskowy system osłabił w pewnym stopniu negatywny wpływ wysokiej wydajności na funkcje rozrodcze krów. PIŚMINNICTWO Castillo-Juarez H., Oltenacu P.A., Blake R.W., McCulloch C.E., Cienfiegos-Rivas E.G., Effect of herd environment on the genetic and phenotypic relationships among milk yield, conception rate, and somatic cell score. J. Dairy Sci. 83, Domecq J.J., Skidmore A.L., Lloyd J.W., Kaneene J.B., Relationship between body condition scores and conception at first artificial insemination in a large dairy herd of high yielding Holstein cows. J. Dairy Sci. 80, Dymnicki E., KrzyŜewski J., Oprządek J., Reklewski Z., Oprządek A., ZaleŜność między długością okresu międzywycieleniowego a cechami uŝytkowości mlecznej krów rasy czarno-białej. Med. Weter. 59(9), Empel W., Grabowski R., Jasiorowski H., Brzozowski P., Grodzki H., Wpływ systemu utrzymania i intensywności Ŝywienia na zachorowalność i częstość brakowania krów cb oraz mieszańców z innymi odmianami bydła fryzyjskiego w Polsce. Pr. Mater. Zootech. 54, Friggens N.C., Body lipid reserves and the reproductive cycle: towards a better understanding. Livest. Prod. Sci. 83(2 3), Zootechnica 5(2) 2006

8 104 Z. Nogalski Gong J.G., Armstrong D.G., Baxter G., Hogg C.O., Garnsworty P.C., Webb R., The effect of increased dietary intake on superovulatory response to FSH in heifers. Theriogenology 57(6), Gröhn Y.T., Rajala-Schultz P.J., 2000 Epidemiology of reproductive performance in dairy cows. Anim. Reprod. Sci , Kendrick K.W., Bailey T.L., Garst A.S., Pryor A.W., Ahmadzeh A., Akers W.E., Pearson R.E., Gwazdauskas F.C., Effects of energy balance on hormones, ovarian activity, and recovered oocytes in lactating Holstein cows using transvaginal follicular aspiration. J. Dairy Sci. 82, Kraszewski J., Wawrzyńczak S., Wpływ systemu utrzymania uwięziowego i boksowo-legowiskowego na wzrost, komfort bytowania i późniejszą uŝytkowość mleczną jałowic. Proc. Int. Sci. Conf. Status and Perspectives of Jersey Cattle Breeding in Poland and Europe, June Poznań, Wydaw. AR, Poznań, LoserL.,DeumerE.,GuntherD.,1989.Choiceofhousingfordairycowsanditseffectonanimal production. Tierzuchter 43, 11, Łukaszewicz M., Reklewski Z., Gałka E., Wpływ niektórych czynników środowiskowych na łatwość ocieleń, okres międzyciąŝowy oraz produkcję mleka krów fryzyjskich. Pr. Mater. Zootech. 38, Nebel R.L., McGilliard M.L., Interactions of high milk yield and reproductive performance in dairy cows. J. Dairy Sci. 76, Nogalski Z., Zootechniczne uwarunkowania jakości porodu jałówek i krów czarno-białych. Rozpr. i Monogr. 101, UWM, Olsztyn. Oltenacu P.A., Frick A., Lindhe B., Epidemiological study of several clinical diseases, reproductive performance and culling in primiparous Swedish cattle. Prev. Vet. Med. 9, Pryce J.E., Esslemont R.J., Thompson R., Veerkamp R.F., Kossaibati M.A., Simm G., Estimation of genetic parameters using health, fertility and production data from a management recording system for dairy cattle. Anim. Sci. 66, Rauw W.M., Kanis E., Noordhuizen-Stassen E.N., Grommers F.J., Undesirable side effect of selection for high production efficiency in farm animals: a review. Livest. Prod. Sci. 56, RonI.,1989.Stallsorloosehousing.BuskapogAvdratt41(2), Sjaunja L.O., Baevre B., Junkkarinen L., Pedersen J., Setala J., A Nordic proposal for an energy corrected milk(ecm) formula(in: Paper presented at the 27th Session of the ICRPMA, July 2 6 Paris), France. Streit P., Ernst E., Husbandry effects on performance of dairy cows covered by the Schlezwig- Holstein milk recording association. Zuchtungskunde 61(6), Windig J.J., Calus M.P.L., Veerkamp R.F., Influence of herd environment on health and fertility and their relationship with milk production. J. Dairy Sci. 88, Zdziarski K., Grodzki H., Nałęcz-Tarwacka T., Brzozowski P., Przysucha T., Wpływ systemu utrzymania i genotypu krów na długość ich uŝytkowania i Ŝyciową uŝytkowość mleczną. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 62, Acta Sci. Pol.

9 Wpływ wydajności mleka krów na ich płodność w róŝnych systemach utrzymania 105 EFFECT OF MILK PRODUCTIVITY ON FERTILITY IN TIED- AND LOOSE-HOUSED COWS Abstract. The study was performed on 1194 Black-and-White cows with a high proportion of Holstein-Friesian genes, kept in three tie stalls and two free stalls. Taking into account ECM yield(kg) during the standard lactation period, the cows were divided into the following classes: 1) 5000,2) ,3) ,4)>9000.Theaimofthepresentstudywastodetermine the effect of cow performance on fertility indices, as dependent on the housing system. Cowskeptinthefree-stallsystemproducedonaverage7161kgECM,i.e.by248kgmorethan those kept in the tie-stall system. A significant interaction was found between the housing system and productivity levels as for fertility-related parameters. In tie-stall housing an increase in milk yield was accompanied by worse fertility traits, whereas in free-stall housing there was no significant correlation between performance and fertility. Free-stall housing weakened the negative influence of high productivity on the reproductive functions of cows. Key words: dairy cattle, fertility, productivity levels, housing system Zaakceptowano do druku Accepted for print: Zootechnica 5(2) 2006