Dynamika zarastania przez las górnoreglowych polan popasterskich w Tatrach Polskich

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Dynamika zarastania przez las górnoreglowych polan popasterskich w Tatrach Polskich"

Transkrypt

1 35 sylwan nr 2: 35 41, 2005 Dynamika zarastania przez las górnoreglowych polan popasterskich w Tatrach Polskich Dynamics of forest emerging on the upper montane belt glades excluded from pasturage in Polish Tatra Mountains ABSTRACT The paper presents relation between spruce covering and their average heigt, and part of spruce trees in various categories of height in restocking on the upper montane belt glades excluded from pasturage in Polish Tatra Mountains. There was described spruce emerging dynamics in last time and possibilities of future forest succession on the glades. KEY WORDS upper montane belt glades, pasturage abandonment, succession dynamics, Norway spruce, Tatra Mountains Wstęp W reglu górnym Tatr Polskich polany, które powstały w wyniku oddziaływania gospodarki pasterskiej, po wyłączeniu z wypasu, podlegają obecnie sukcesji wtórnej. Przemiany roślinności obejmują przekształcanie się zbiorowisk półnaturalnych związanych z użytkowaniem w inne zbiorowiska wtórne [Witkowska Żuk, Ciurzycki 2000; Witkowska Żuk i in. 2002], a także wkra czanie świerka pospolitego z otaczających polany litych borów górnoreglowych. Zagadnienie zarastania przez las polan górnoreglowych było badane na 30 wybranych polanach, na których analizowano różne aspekty tego procesu [Ciurzycki 2004 a i b]. Pierwszym zagadnieniem było przedstawienie obecnej wielkości i rozmieszczenia powierz chni zajętych przez świerk. Badane polany wykazują pod tym względem bardzo dużą zmienność. Niektóre z nich zarosły już prawie całkowicie, a inne podlegają temu procesowi w minimalnym stopniu. Przykłady takiego zróżnicowania można podać niezależnie od wielkości początkowej polan, jak też czasu trwania sukcesji. Również rozmieszczenie odnowień jest bardzo różnorodne, podobnie jak sam kształt polan. Ponieważ ze strony drzewostanów występują podobne możliwoś ci do odnawiania się, stwierdzono, że powodzenie wkraczania świerka na tereny popasterskie zależy głównie od czynników środowiskowych na polanach. Obecne występowanie młodników na polanach pokazuje, że warunki te są na nich bardzo różnorodne [Ciurzycki 2004a]. Następnie badano, które z wybranych czynników środowiskowych mają największe znacze nie w tym procesie i jak na sukcesję wpływają. Dla większości badanych czynników topograficz nych nie wykazano ich istotnego wpływu na występowanie świerków. Korzystne dla powstawania odnowień okazało się bliskie sąsiedztwo drzewostanu, jednak nie tak wyraźnie jak można byłoby Katedra Botaniki Leśnej SGGW ul. Nowoursynowska Warszawa Wojciech.Ciurzycki@wl.sggw.waw.pl tego oczekiwać. Nie stwierdzono np. spodzie wanego szybszego zarastania małych polan. Z obecnej struktury przestrzennej odnowień wynika, że występowanie świerka na polanach jest uzależnione przede wszystkim od roślin ności na tych polanach [Ciurzycki 2004b].

2 36 36 Występowanie świerków wykazuje wyraźny związek ze zbiorowiskami roślinnymi, jednak szczególnie w przypadku młodników starszych roślinność, w której obecnie one rosną, w momen cie ich powstawania mogła być inna. Przy braku danych ze stałych wieloletnich powierzchni badawczych, podobnie jak w przypadku struktury przestrzennej odnowień, opisano więc tylko jeden z etapów sukcesji i obecne kształtowanie się zależności w równoległym przekształcaniu się zbiorowisk na polanach i wkraczaniu na nie świerków. Jednak na podstawie znajomości struktu ry odnowień można pośrednio wnioskować o dynamice ich rozwoju. W tej pracy prezentowane są relacje pomiędzy pokrywaniem świerków a ich średnią wysokością, a także udział świerków poszczególnych klas wysokości w młodnikach o różnych stop niach zwarcia. Celem badań jest analiza dynamiki wkraczania świerka na polany w przeszłości oraz możliwości dalszego przebiegu zarastania polan przez las. Materiał i metody Metodykę badań opisano szczegółowo w cytowanych we wstępie publikacjach. W badaniach struktury przestrzennej odnowień na polanach wykorzystano zdjęcia lotnicze polan z różnych okresów sukcesji, na podstawie których wykonano mapy rozmieszczenia młodników. W pracy poświęconej temu zagadnieniu przedstawiano także: kryteria wyboru polan, ich lokalizację oraz czas trwania sukcesji, który na poszczególnych polanach wahał się od około dwudziestu do trzy dziestu kilku lat [Ciurzycki 2004 a]. Analiza wpływu wybranych czynników środowiskowych na wkraczanie świerków na polany oparta była na danych z 660 powierzchni kołowych o wielkości 0,5 ara, rozmieszczonych w sieci transektów na wszystkich badanych polanach. Charakterystyka powierzchni obejmowała badane czynniki środowiskowe oraz opis odnowień świerkowych. W końcowym opracowaniu z charak terystyki młodników wykorzystano głównie średnie pokrywanie świerków na powierzchniach badawczych [Ciurzycki 2004 b]. W niniejszej pracy analizowane będą dane z tych samych powierzchni badawczych, obej mujące pokrywanie szacowane z rozdzielczością co 10%, a także wyniki liczenia osobników w rozdziale na pięć klas wysokości: nalot 0 0,5 m i 0,5 1 m, oraz podrost 1 2 m, 2 5 m i powyżej 5 m. Prace terenowe wykonano w 2000 i 2001 roku. Na jednej z polan, położonej na Przysłopie Waksmundzkim, pomierzono i obliczono śred nią wysokość podrostu. Na dwóch transektach, krzyżujących się w centralnej części polany i przebiegających prostopadle do granic drzewostanu, porównano jak zmienia się pokrywanie świerka na kolejnych powierzchniach i odpowiadająca im średnia wysokość. Lokalizację powierzchni badawczych na Przysłopie Waksmundzkim, będącą jednocześnie przykładem ich rozmieszczenia na pozostałych polanach, przedstawiono na rycinie 1. Wyniki i dyskusja Zarastanie polan górnoreglowych postępuje, jak wykazano, bardzo różnie. Modelowa sytuacja, w której od wszystkich ścian drzewostanu otaczającego polanę świerki wkraczałyby w miarę równomiernie i rozwijały się od granicy polany ku jej środkowi należy do wyjątków. Do badań wybrano przykład takiej polany na Przysłopie Waksmundzkim. Na polanie tej od dwóch przeciw ległych ścian lasu w kierunku środka polany, na obydwu badanych transektach, pokrywanie zmniejsza się w zakresie od 80 do 10% i z małymi wyjątkami jest to spadek dość równomierny. Średnia wysokość drzew jednak maleje w znacznie mniejszym stopniu, przeważnie zawiera się w przedziale 4 6 m i w przypadku transektu E W jest wyraźnie nierównomierna (ryc. 2 i 3).

3 37 Dynamika zarastania przez las górnoreglowych polan popasterskich 37 Ryc. 1. Rozmieszczenie powierzchni badawczych na Przysłopie Waksmundz kim Localization of experimental plots on Przysłop Waksmundzki glade Pokrywanie powierzchni przez świerk i ich średnia wysokość na polanie nie są ze sobą związane tak jak można byłoby tego oczeki wać, gdyby wkraczanie drzew na polanę odbywało się stop niowo. Przy granicy drzewo stanu występują młodniki gęste z wysokimi drzewami. Na środku polany drzew jest mało, ale te, które wyrosły nie są dużo niższe od tych bliżej lasu. Zakładając, że wysokość drzew jest funkcją wieku, można wnioskować, że już od początkowego stadium suk cesji nasiona docierały i mogły kiełkować na całej powierz chni polany, z tym, że bliżej lasu było ich znacznie więcej. Stopniowy rozwój odnowień w tym wypadku realizuje się więc nie tyle przez przesuwanie się granicy młodników ku środkowi polany, co przez wzrost drzew. Później następuje przybywanie kolejnych drzew, ale także w różnych częściach polan. Ponieważ bliżej lasu jest ich znacznie więcej, młodniki szybciej Ryc. 2. Pokrywanie odnowień świerkowych i średnia wysokość podrostu na powierzchniach transektu N S na Przysłopie Waksmundzkim Covering of spruce restocking and average height of underwood on the plots in line N S on the Przysłop Waksmundzki glade

4 38 38 Ryc. 3. Pokrywanie odnowień świerkowych i średnia wysokość podrostu na powierzchniach transektu E W na Przysłopie Waksmundzkim Covering of spruce restocking and average height of underwood on the plots in line E W on the Przysłop Waksmundzki glade osiągały tam większy stopień zwarcia, na środku polany natomiast do dziś występują często tylko samotne osobniki. Różnice w wieku najstarszych drzew nie będą więc prawdopodobnie duże pomiędzy drzewami z brzegów czy środka polany, natomiast na jednej powierzchni, nieza leżnie gdzie jest ona zlokalizowana, wiek wszystkich osobników może być bardzo różny. Na innych polanach trudniej jest o tak wyraźne pokazanie takiej zależności ze względu na bardzo nieregularne rozmieszczenie odnowień. Przykład ten skłania jednak do pytania, jaka jest ogólna relacja pokrywania świerków i ich wysokości. Wykonano w tym celu porównanie śred nich liczebności poszczególnych klas wysokości drzew w dwunastu stosowanych stopniach pokrywania na wszystkich powierzchniach badawczych (ryc. 4). Pokrywanie wyraźnie związane jest z liczbą drzew powyżej 5 m. Przy dużej liczbie takich drzew pokrywanie zawsze jest duże. Analogiczny związek z klasą świerków w przedziale 2 5 m jest słabszy, liczebność rośnie nie znacznie tylko do 70% pokrywania, a w młodnikach bardziej zwartych liczba drzew tej klasy maleje. Średnie liczby świerków dwóch kolejnych klas wysokości są zawsze niewielkie, nieza leżnie od pokrywania. Świerki najmniejsze są najliczniejsze w zakresie pokrywania 10 50%, z największą średnią liczebnością przy pokrywaniu 20%, natomiast w młodnikach najgęstszych powyżej 70% pokrywania nie występują prawie wcale. W przedstawionej analizie uwzględniono średnie dla wszystkich powierzchni, jednak należy zaznaczyć, że w poszczególnych przypadkach występuje duża zmienność, np. pokrywanie ok % może oznaczać obecność jednego lub kilku wysokich drzew lub też licznych naj mniejszych. Świerki najmniejszej klasy wysokości wykazywały największe wahania liczebności, na bardzo wielu powierzchniach nie było ich wcale, a na niektórych były bardzo liczne, nawet w granicach osobników.

5 39 Dynamika zarastania przez las górnoreglowych polan popasterskich 39 Ryc. 4. Średnia liczba świerków w klasach wysokości na powierzchniach badawczych o różnym pokrywaniu Average number of spruce trees in categories of height in experimental plots with various covering Ważniejsze wobec tego jest tu zwrócenie uwagi nie na samą liczbę drzew, ale na proporcje pomiędzy średnimi liczebnościami świerków różnych klas wysokości. Szczególnie znamienne jest bardzo nieliczne występowanie przedstawicieli wysokości 0,5 1 m i 1 2 m. Niezależnie od pokrycia świerki tej wysokości nie występowały wcale lub pojawiały się sporadycznie. W badaniach odnowień na polanach tatrzańskich prowadzonych w początkowym okresie sukcesji stwierdzono, że wiek większości drzew wynosił 1 15 lat, starszych osobników, jednak nie prze kraczających 25 lat, było około 20% [Dziewolski 1985]. Można przypuszczać, że obecnie domi nująca wcześniej klasa świerków młodych osiągnęła wiek odpowiednio starszy i nadal dominuje jako drzewa powyżej 5 m wysokości. Jednak kolejne pokolenie przybywa znacznie wolniej i mniej licznie niż świerki, które wyrastały na polanach w fazie inicjalnej sukcesji. Wyraźnie zaznacza się wprawdzie obecność drzew najniższych, jednak o ich średniej liczebności w dużej mierze zadecydowały nieliczne powierzchnie o wyjątkowo dużym zagęszczeniu. Na zdecy dowanej większości powierzchni badawczych świerki takie też nie są zbyt liczne. Ponadto nie można świerków do 0,5 m bezpośrednio porównywać z drzewami najwyższymi. Ich większa liczebność w dużej mierze wynika z naturalnej struktury wieku, gdzie potomstwa jest dużo, ale tylko nieliczne dochodzą wieku dojrzałego. Jednak nawet pomijając ten fakt można powiedzieć, że świerków wysokich jest wyraźnie więcej. Można na tej podstawie wnioskować o sposobie wkraczania świerka na polany. Bezpośred nio po zaprzestaniu wypasu prawdopodobnie zaistniały przez jakiś czas warunki bardziej sprzy jające odnowieniu, niż w okresie późniejszym. Wynikały one zapewne z innej roślinności na polanach, bardziej sprzyjającej świerkowi. Zainicjowany został wówczas wzrost dużej części występujących obecnie odnowień. Dalszy rozwój odnowienia bazował na tych osobnikach.

6 40 40 Odnowienia w ostatnich kilkunastu latach rozwijały się głównie na drodze wzrostu istniejących drzew, a drzew nowych przybywało już niewiele. Młodniki dynamicznie rozpoczynające swój rozwój na polanach w pierwszym okresie sukcesji, wyraźnie potem swój rozwój spowolniły. Stwierdzona obecnie struktura odnowień, pozwala przypuszczać, że również w najbliższej przyszłości młodniki tam gdzie już są będą się dalej rozwijać, lecz zajmowanie przez nie nowych części polan będzie następować powoli i tylko tam gdzie zaistnieją ku temu odpowiednie warunki. Biorąc jednak pod uwagę obecne rozmieszczenie zbiorowisk niepodatnych na wkra czanie świerka, jak też fakt, że przekształcają się one powoli, albo nawet od wielu lat są sto sunkowo stabilne [Witkowska Żuk, Ciurzycki 2000; Witkowska Żuk i in. 2002], nie można oczekiwać w najbliższej przyszłości wyraźnego przyspieszenia procesu zarastania polan tatrzań skich przez las. Dotyczy to nie tylko polan górnoreglowych. W Tatrzańskim Parku Narodowym prowa dzono wcześniej, w latach , kompleksowe badania na 100 polanach w obu reglach [Mirek, Holeksa 2003]. Obserwacje z prawie wszystkich polan tatrzańskich, także prowadziły do wniosku, że krótko po zaprzestaniu wypasu warunki do sukcesji świerka były bardziej sprzy jające i decydowała o tym w głównej mierze występująca wówczas na polanach roślinność. Podsumowanie i wnioski i Odnowienia w różnych częściach polan zróżnicowane są głównie pod względem pokrywania świerków, w mniejszym zaś stopniu średnią wysokością oraz udziałem w nich świerków różnych klas wysokości. i W strukturze wysokościowej dominują świerki powyżej 5 m wysokości, mniej liczne są drze wa 2 5 metrowe, a w zakresie 2 0,5 m są bardzo nieliczne. Nalot do 0,5 m występował nieco liczniej, ale bardzo nieregularnie, tylko na niektórych powierzchniach wyraźnie licznie. i Bezpośrednio po zaprzestaniu wypasu warunki były więc bardziej sprzyjające odnowieniu niż w okresie późniejszym. Rozmieszczenie młodników na polanach zostało zainicjowane przez pojawiające się wówczas świerki. Dalszy rozwój odnowienia bazował na tych osobnikach, a drzew nowych przybywało już mniej. i Stwierdzona obecnie struktura odnowień, jak również rozmieszczenie i dynamika zbiorowisk roślinnych, mających dla tego procesu podstawowe znaczenie, sugerują, że również w najbliż szej przyszłości nie można oczekiwać znacznego wzrostu stopnia zarośnięcia polan. Literatura Ciurzycki W. 2004a. Struktura przestrzenna naturalnych odnowień świerkowych na górnoreglowych polanach popas terskich w Tatrach Polskich. Sylwan 148, 7: Ciurzycki W. 2004b. Wpływ wybranych czynników środowiskowych na dynamikę wkraczania świerka pospolitego na górnoreglowe polany popasterskie w Tatrach Polskich.. Sylwan 148, 9: Dziewolski J Zagadnienia wtórnej sukcesji lasu na polanach Tatrzańskiego Parku Narodowego. Chrońmy Przyr. Ojcz. 41, 3: Mirek Z., Holeksa J Sukcesja świerka Picea abies na polanach Tatr Polskich w zależności od warunków fito cenotycznych. W: Zróżnicowanie, dynamika i przekształcenia roslinnosci borowej. Konferencja naukowa poświę cona pamięci Profesora Teofila Wojterskiego. [red.] Brzeg A., Lisiewska M., Sorus, Poznań Witkowska Żuk L., Ciurzycki W Sukcesja roślinności na terenach wyłączonych z wypasu owiec w Tatrzań skim Parku Narodowym w latach Ochr. Przyr. 57: Witkowska Żuk L., Ciurzycki W., Marciszewska K. D., Żyliński M Zmiany roślinności na wybranych halach tatrzańskich w ciągu 35 lat po wyłączeniu z wypasu owiec. W: Borowiec W., Kotarba A., Kownacki A., Krzan Z., Mirek Z. [red.]. Przemiany środowiska przyrodniczego Tatr. Tatrzański Park Narodowy, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Oddział Kraków, Kraków Zakopane

7 41 Dynamika zarastania przez las górnoreglowych polan popasterskich 41 summary Dynamics of forest emerging on the upper montane belt glades excluded from pasturage in Polish Tatra Mountains Restocking on the glades are different with regard to their covering mainly, less average heigt, and part of spruce trees in various categories of height in restocking. In height structure pre dominate spruces above 5 m of height. Less numerous are trees 2 5 m, and 2 0,5 m very not numerous. Natural seeding to 0,5 m occures very irregular, only in some plots is numerous. Immedietly after sheep grazing abandonment conditions were more favourable for restocking, then in the next time. The present structure of restocking, as well as distribution and dynamics of plant communities, suggest that also in the future forest emerging on the upper montane belt glades will be more slowly then in the initial period of secondary succession process.

Struktura przestrzenna naturalnych odnowień świerkowych na górnoreglowych polanach popasterskich w Tatrach Polskich

Struktura przestrzenna naturalnych odnowień świerkowych na górnoreglowych polanach popasterskich w Tatrach Polskich 20 sylwan nr 7: 20 30, 2004 Struktura przestrzenna naturalnych odnowień świerkowych na górnoreglowych polanach popasterskich w Tatrach Polskich Spatial structure of natural spruce restocking on the upper

Bardziej szczegółowo

The use of aerial pictures in nature monitoring

The use of aerial pictures in nature monitoring ROCZNIKI BIESZCZADZKIE 18 (2010), str. 403 408 Marcin Czerny Received: 5.05.2010 KRAMEKO sp. z o.o. Reviewed: 30.07.2010 30-023 Kraków, ul. Mazowiecka 108 m.czerny@krameko.com.pl WYKORZYSTANIE ZDJĘĆ LOTNICZYCH

Bardziej szczegółowo

sylwan nr 9: 3 15, 2006

sylwan nr 9: 3 15, 2006 sylwan nr 9: 3 15, 2006 Jerzy Szwagrzyk, Waldemar Sulowski, Tomasz Skrzydłowski Structure of a natural stand of a Carpathian beech forest in the Tatra mountains compared with natural beech stands from

Bardziej szczegółowo

Demografia członków PAN

Demografia członków PAN NAUKA 3/2007 163-167 ANDRZEJ KAJETAN WRÓBLEWSKI Demografia członków PAN O niektórych sprawach dotyczących wieku nowych i odchodzących członków Polskiej Akademii Nauk mówiłem już w dyskusji podczas Zgromadzenia

Bardziej szczegółowo

Baza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia

Baza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia Baza pokarmowa: ocena dostępności ofiar wilka i rysia Jakub Borkowski Katedra Leśnictwa i Ekologii Lasu Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Warszawa, 28 czerwca 2017 r. Fot. Jolanta Jurkiewicz Zdjęcie z fotopułapki,

Bardziej szczegółowo

Ocena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego - powierzchnie powiatrołomowe (25.12.2013 r.

Ocena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego - powierzchnie powiatrołomowe (25.12.2013 r. Sfinansowano ze środków funduszu leśnego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Kamil Kluś Tomasz Skrzydłowski RAPORT Ocena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne na terenie Tatrzańskiego

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 95 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony

Bardziej szczegółowo

Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych

Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Adam Kwiatkowski RDLP w Białymstoku Około 30% powierzchni kraju to lasy A. K.

Bardziej szczegółowo

Próby zastosowania matematyki w ekologii lasu; oczekiwania, doświadczenia, sugestie

Próby zastosowania matematyki w ekologii lasu; oczekiwania, doświadczenia, sugestie Próby zastosowania matematyki w ekologii lasu; oczekiwania, doświadczenia, sugestie Jerzy Szwagrzyk Instytut Ekologii i Hodowli Lasu Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Maciej Czarnowski i jego próby matematycznego

Bardziej szczegółowo

Instytut Badawczy Leśnictwa

Instytut Badawczy Leśnictwa Instytut Badawczy Leśnictwa www.ibles.pl Drzewostany Puszczy Białowieskiej w świetle najnowszych badań monitoringowych Rafał Paluch, Łukasz Kuberski, Ewa Zin, Krzysztof Stereńczak Instytut Badawczy Leśnictwa

Bardziej szczegółowo

BADANIA NAD ROZMIESZCZENIEM PRZESTRZENNYM WYBRANYCH FOLIOFAGÓW ZIMUJĄCYCH W ŚCIÓŁCE DRZEWOSTANÓW SOSNOWYCH

BADANIA NAD ROZMIESZCZENIEM PRZESTRZENNYM WYBRANYCH FOLIOFAGÓW ZIMUJĄCYCH W ŚCIÓŁCE DRZEWOSTANÓW SOSNOWYCH BADANIA NAD ROZMIESZCZENIEM PRZESTRZENNYM WYBRANYCH FOLIOFAGÓW ZIMUJĄCYCH W ŚCIÓŁCE DRZEWOSTANÓW SOSNOWYCH Robert Zander Zespół Ochrony Lasu w Łopuchówku, Łopuchówko 1, 61-095 Murowana Goślina, Polska;

Bardziej szczegółowo

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS. WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA BURZ W SZCZECINIE, ŁODZI, KRAKOWIE I NA KASPROWYM WIERCHU W LATAm

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS. WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA BURZ W SZCZECINIE, ŁODZI, KRAKOWIE I NA KASPROWYM WIERCHU W LATAm ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Zuzanna Bielec WIELOLETNIA ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA BURZ W SZCZECINIE, ŁODZI, KRAKOWIE I NA KASPROWYM WIERCHU W LATAm 1954-1993 LONG-TERM VARIABILITY

Bardziej szczegółowo

Typy rozmieszczenia drzew w drzewostanach sosnowych różnego wieku z odnowienia naturalnego

Typy rozmieszczenia drzew w drzewostanach sosnowych różnego wieku z odnowienia naturalnego Sergii Boiko Typy rozmieszczenia drzew w drzewostanach sosnowych różnego wieku z odnowienia naturalnego Autoreferat rozprawy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Hodowli Lasu Instytutu Badawczego Leśnictwa

Bardziej szczegółowo

Wtórna sukcesja lasu na polanach górskich wyłączonych z gospodarki pasterskiej

Wtórna sukcesja lasu na polanach górskich wyłączonych z gospodarki pasterskiej 59 sylwan nr 11: 59 66, 2004 Wtórna sukcesja lasu na polanach górskich wyłączonych z gospodarki pasterskiej Secondary succession of forest on mountain glades excluded from pasture economy ABSTRACT The

Bardziej szczegółowo

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO

ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW

Bardziej szczegółowo

Budowa pionowa drzewostanu w świetle przestrzennego rozkładu punktów lotniczego skanowania laserowego

Budowa pionowa drzewostanu w świetle przestrzennego rozkładu punktów lotniczego skanowania laserowego Budowa pionowa drzewostanu w świetle przestrzennego rozkładu punktów lotniczego skanowania laserowego Marcin Myszkowski Marek Ksepko Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Białymstoku PLAN PREZENTACJI

Bardziej szczegółowo

KSZTAŁTOWANIE MIKROKLIMATU W STREFIE PRZEBYWANIA LUDZI W OBIEKTACH SAKRALNYCH

KSZTAŁTOWANIE MIKROKLIMATU W STREFIE PRZEBYWANIA LUDZI W OBIEKTACH SAKRALNYCH KSZTAŁTOWANIE MIKROKLIMATU W STREFIE PRZEBYWANIA LUDZI W OBIEKTACH SAKRALNYCH WOLSKI Leszek 1 JELEC Paweł 2 1,2 Zakład Instalacji Budowlanych i Fizyki Budowli, Politechnika Warszawska ABSTRACT This script

Bardziej szczegółowo

Badanie struktury gatunkowej i wiekowej drzewostanu o cechach antropogenicznych

Badanie struktury gatunkowej i wiekowej drzewostanu o cechach antropogenicznych Badanie struktury gatunkowej i wiekowej drzewostanu o cechach antropogenicznych Zajęcia terenowe: Zajęcia w klasie: Cele kształcenia: 1. pogłębianie znajomości metodyki badań biologicznych, 2. kształcenie

Bardziej szczegółowo

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Opolu. Edukacyjna Wartość Dodana

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Opolu. Edukacyjna Wartość Dodana Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14 w Opolu Edukacyjna Wartość Dodana rok szkolny 2014/2015 Edukacyjna Wartość Dodana (EWD) jest miarą efektywności nauczania dla szkoły i uczniów, którzy do danej placówki

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia drzewostanów bukowych młodszych klas wieku powodowanych przez jeleniowate na przykładzie nadleśnictwa Polanów. Sękocin Stary,

Zagrożenia drzewostanów bukowych młodszych klas wieku powodowanych przez jeleniowate na przykładzie nadleśnictwa Polanów. Sękocin Stary, Zagrożenia drzewostanów bukowych młodszych klas wieku powodowanych przez jeleniowate na przykładzie nadleśnictwa Polanów Sękocin Stary, 15.02.2016 2 Leśny Kompleks Promocyjny Lasy Środkowopomorskie Województwo

Bardziej szczegółowo

Zbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa

Zbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa Zbigniew Borowski & Jakub Borkowski Instytut Badawczy Leśnictwa Populacja bobra w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, w ostatnich 30 latach odnotowała nagły wzrost liczebności z 270 do ponad???

Bardziej szczegółowo

Składowe oceny oferty. cena - 60% metodyka - 40% gdzie:

Składowe oceny oferty. cena - 60% metodyka - 40% gdzie: Składowe oceny oferty. cena - 6% metodyka - 4% Składowa cena ofertowa brutto (C) S = (Cn/Cb) x x 6% gdzie: S oznacza ilość jakie otrzyma oferta w Składowej cena ofertowa brutto (C) Cn oznacza najniższą

Bardziej szczegółowo

8150 Środkowoeuropejskie wyżynne piargi i gołoborza krzemianowe

8150 Środkowoeuropejskie wyżynne piargi i gołoborza krzemianowe 8150 Środkowoeuropejskie wyżynne piargi i gołoborza krzemianowe Koordynator: Krzysztof Świerkosz Eksperci lokalni: Piwowarczyk Renata, Świerkosz Krzysztof Liczba i lokalizacja stanowisk i obszarów monitoringowych

Bardziej szczegółowo

Karta pracy nr 5. Materiały dodatkowe do scenariusza: Poznajemy różnorodność biologiczną Doliny Środkowej Wisły. Anna Janowska.

Karta pracy nr 5. Materiały dodatkowe do scenariusza: Poznajemy różnorodność biologiczną Doliny Środkowej Wisły. Anna Janowska. Akademia EduGIS Technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) oraz geoinformacyjne (GIS) w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych w gimnazjum i liceum oraz w edukacji środowiskowej Karta pracy nr 5 Materiały

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 98 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony

Bardziej szczegółowo

Leśnictwo w Gospodarce Przestrzennej

Leśnictwo w Gospodarce Przestrzennej Michał Orzechowski Zakład Urządzania Lasu KULGiEL SGGW Leśnictwo w Gospodarce Przestrzennej Warstwy drzewostanów Fazy rozwojowe w procesie produkcji podstawowej Zabiegi pielęgnacyjne Dojrzałość drzewostanów

Bardziej szczegółowo

FLESZ. Wszystkie dotychczas wypracowane przez Obserwatorium treści znaleźć można na stronie internetowej:

FLESZ. Wszystkie dotychczas wypracowane przez Obserwatorium treści znaleźć można na stronie internetowej: FLESZ czerwiec 2018 Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy Aglomeracji skiej zostało powołane pod koniec 2013 roku. Celem jego działalności jest prowadzenie monitoringu sytuacji społeczno - ekonomicznej

Bardziej szczegółowo

HODOWLA LASU. Może na początek ogólne wiadomości co to jest las

HODOWLA LASU. Może na początek ogólne wiadomości co to jest las HODOWLA LASU Może na początek ogólne wiadomości co to jest las Las- jest to zbiorowisko drzew i krzewów oraz zwierząt, które wraz ze swoistą glebą wzajemnie na siebie oddziaływają i tworzą specyficzny

Bardziej szczegółowo

4003 Świstak Marmota marmota latirostris

4003 Świstak Marmota marmota latirostris 4003 Świstak Marmota marmota latirostris Liczba i lokalizacja obszarów i stanowisk monitoringowych Gatunek występuje wyłącznie w regionie alpejskim. Monitoring obejmuje cały teren występowania świstaka

Bardziej szczegółowo

Interakcje. Konkurencja a zespół organizmów

Interakcje. Konkurencja a zespół organizmów Interakcje Konkurencja a zespół organizmów Zespół organizmów Zbiór gatunków (populacji) wykorzystujących tę samą przestrzeń w tym samym czasie wszystkie gatunki na danym obszarze uwarunkowania środowiskowe

Bardziej szczegółowo

RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH)

RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH) RAMOWY PROGRAM PRAKTYK NA KIERUNKU LEŚNICTWO, REALIZOWANYCH W JEDNOSTKACH ADMINISTRACYJNYCH LASÓW PAŃSTWOWYCH (NADLEŚNICTWACH) 1. Zapoznanie się z organizacją wewnętrzną, zakresem zadań komórek organizacyjnych

Bardziej szczegółowo

Ocena wpływu jeleniowatych na odnowienia naturalne w różnych typach drzewostanu

Ocena wpływu jeleniowatych na odnowienia naturalne w różnych typach drzewostanu Sfinansowano ze środków funduszu leśnego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Andrzej Stopka Tomasz Skrzydłowski RAPORT Ocena wpływu jeleniowatych na odnowienia naturalne w różnych typach

Bardziej szczegółowo

dawniej Tom

dawniej Tom Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk Wydział Nauk rolniczych i leśnych Forestry Letters dawniej Prace komisji nauk rolniczych i komisji nauk leśnych Tom 104 2013 Wpływ systemów wynagradzania na koszty

Bardziej szczegółowo

DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ (1971-1995)

DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ (1971-1995) Słupskie Prace Geograficzne 2 2005 Dariusz Baranowski Instytut Geografii Pomorska Akademia Pedagogiczna Słupsk DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA W POLSCE I ICH ZALEŻNOŚĆ OD TYPÓW CYRKULACJI ATMOSFERYCZNEJ

Bardziej szczegółowo

Ceny mieszkań na rynku wtórnym i pierwotnym: czy mieszkania są tanie?

Ceny mieszkań na rynku wtórnym i pierwotnym: czy mieszkania są tanie? Ceny mieszkań na rynku wtórnym i pierwotnym: czy mieszkania są tanie? Rozważając poziom cen mieszkań często pomijamy bardzo ważny czynnik jakim jest wartość pieniądza w czasie. Jak wynika z, uwzględniających

Bardziej szczegółowo

Generacja źródeł wiatrowych cz.2

Generacja źródeł wiatrowych cz.2 Generacja źródeł wiatrowych cz.2 Autor: Adam Klepacki, ENERGOPROJEKT -KATOWICE S.A. Średnioroczne prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych obciążeń źródeł wiatrowych w Niemczech dla siedmiu lat kształtują

Bardziej szczegółowo

Opracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak

Opracowanie: Lech Krzysztofiak Anna Krzysztofiak Inwentaryzacja barszczu Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi i niecierpka gruczołowatego Impatiens glandulifera na obszarach Natura 2000 "Dolina Górnej Rospudy" oraz "Ostoja Augustowska" Opracowanie: Lech

Bardziej szczegółowo

ZMIENNOŚĆ SUMY MIĄŻSZOŚCI DRZEW NA POWIERZCHNIACH PRÓBNYCH W RÓŻNOWIEKOWYCH LASACH GÓRSKICH

ZMIENNOŚĆ SUMY MIĄŻSZOŚCI DRZEW NA POWIERZCHNIACH PRÓBNYCH W RÓŻNOWIEKOWYCH LASACH GÓRSKICH SCIENTIARUM POLONORUMACTA Silv. Colendar. Rat. Ind. Lignar. 3(2) 2004, 5-11 ZMIENNOŚĆ SUMY MIĄŻSZOŚCI DRZEW NA POWIERZCHNIACH PRÓBNYCH W RÓŻNOWIEKOWYCH LASACH GÓRSKICH Jan Banaś Akademia Rolnicza w Krakowie

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Dąbrowska, Marcin Bukowski

Katarzyna Dąbrowska, Marcin Bukowski Katarzyna Dąbrowska, Marcin Bukowski Co to jest GIS? Źródła danych GIS System Informacji Geograficznej Pod pojęciem GIS rozumie się zestaw narzędzi sprzętowych, oprogramowania, bazę danych oraz ludzi obsługujących

Bardziej szczegółowo

Logistyka - nauka. Polski sektor TSL w latach Diagnoza stanu

Logistyka - nauka. Polski sektor TSL w latach Diagnoza stanu Adiunkt/dr Joanna Brózda Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Instytut Zarządzania Transportem, Zakład Organizacji i Zarządzania Polski sektor TSL w latach 2007-2012.

Bardziej szczegółowo

Instytut Badawczy Leśnictwa

Instytut Badawczy Leśnictwa Instytut Badawczy Leśnictwa www.ibles.pl Charakterystyka drzewostanów Puszczy Białowieskiej na podstawie danych teledetekcyjnych Krzysztof Stereńczak, Miłosz Mielcarek, Bartłomiej Kraszewski, Żaneta Piasecka,

Bardziej szczegółowo

IDENTYFIKACJA OBSZARÓW O NISKIEJ ZDROWOTNOSCI DRZEWOSTANÓW

IDENTYFIKACJA OBSZARÓW O NISKIEJ ZDROWOTNOSCI DRZEWOSTANÓW IDENTYFIKACJA OBSZARÓW O NISKIEJ ZDROWOTNOSCI DRZEWOSTANÓW W ŚWIETLE WYNIKÓW MONITORINGU LASÓW Z LAT 2000-2014 Paweł Lech Jadwiga Małachowska Robert Hildebrand Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut

Bardziej szczegółowo

RAPORT z diagnozy umiejętności matematycznych

RAPORT z diagnozy umiejętności matematycznych RAPORT z diagnozy umiejętności matematycznych przeprowadzonej w klasach pierwszych szkół ponadgimnazjalnych 1 Analiza statystyczna Wskaźnik Liczba uczniów Liczba punktów Łatwość zestawu Wyjaśnienie Liczba

Bardziej szczegółowo

Biegacz Zawadzkiego Carabus (Morphocarabus) zawadzkii (9001)

Biegacz Zawadzkiego Carabus (Morphocarabus) zawadzkii (9001) Biegacz Zawadzkiego Carabus (Morphocarabus) zawadzkii (900) Autor raportu: Mieczysław Stachowiak Eksperci lokalni: Holly Marek, Mazepa Jacek, Olbrycht Tomasz Opisany pierwotnie jako forma Carabus Preyssleri

Bardziej szczegółowo

Struktura starodrzewia świerkowego a dynamika przyrostu drzew na powierzchni badawczej Skoruśniak w Tatrzańskim Parku Narodowym

Struktura starodrzewia świerkowego a dynamika przyrostu drzew na powierzchni badawczej Skoruśniak w Tatrzańskim Parku Narodowym Guzik M. (red.), 2009. Długookresowe zmiany w przyrodzie i użytkowaniu TPN, Wydawnictwa Tatrzańskiego Parku Narodowego, Zakopane, ISBN 978 83 61788 08 9 Struktura starodrzewia świerkowego a dynamika przyrostu

Bardziej szczegółowo

628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222.

628 i 842, z 2014 r. poz. 805, 850, 1002, 1101 i 1863, z 2015 r. poz. 222. projekt ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Grabowiec Na podstawie art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004

Bardziej szczegółowo

Porównywanie populacji

Porównywanie populacji 3 Porównywanie populacji 2 Porównywanie populacji Tendencja centralna Jednostki (w grupie) według pewnej zmiennej porównuje się w ten sposób, że dokonuje się komparacji ich wartości, osiągniętych w tej

Bardziej szczegółowo

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ

Bardziej szczegółowo

Ocena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego w oparciu o 229 powierzchni kołowych

Ocena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego w oparciu o 229 powierzchni kołowych Sfinansowano ze środków funduszu leśnego Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasów Państwowych Tomasz Skrzydłowski Andrzej Stopka Andrzej Medes RAPORT Ocena wpływu zwierzyny płowej na odnowienia naturalne

Bardziej szczegółowo

KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM

KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM Inżynieria Rolnicza 13/2006 Zenon Grześ, Ireneusz Kowalik Instytut Inżynierii Rolniczej Akademia Rolnicza w Poznaniu KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE

Bardziej szczegółowo

Lasy w Tatrach. Lasy

Lasy w Tatrach. Lasy Lasy w Tatrach Lasy h c a r t a T w Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego za pośrednictwem Euroregionu Tatry w ramach Programu Współpracy Transgranicznej

Bardziej szczegółowo

Inżynieria Rolnicza 5(93)/2007

Inżynieria Rolnicza 5(93)/2007 Inżynieria Rolnicza 5(9)/7 WPŁYW PODSTAWOWYCH WIELKOŚCI WEJŚCIOWYCH PROCESU EKSPANDOWANIA NASION AMARANTUSA I PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA NA NIEZAWODNOŚĆ ICH TRANSPORTU PNEUMATYCZNEGO Henryk

Bardziej szczegółowo

Wyniki finansowe banków

Wyniki finansowe banków Wyniki finansowe banków R A P O R T M I E S I Ę C Z N Y PODSUMOWANIE NAJWAŻNIEJSZE TRENDY...2 W ciągu 12 miesięcy do września wynik netto wszystkich banków w Polsce wyniósł 13,4 mld zł, czyli był o 0,6

Bardziej szczegółowo

Wyniki inwentaryzacji na poszczególnych transektach i punktach nasłuchowych 1. Wyniki inwentaryzacji w punkcie nr 1:

Wyniki inwentaryzacji na poszczególnych transektach i punktach nasłuchowych 1. Wyniki inwentaryzacji w punkcie nr 1: Wyniki inwentaryzacji na poszczególnych transektach i punktach nasłuchowych 1. Wyniki inwentaryzacji w punkcie nr 1: Jest to punkt nasłuchowy zlokalizowany przy moście drogowym, nad kanałem łączącym Jezioro

Bardziej szczegółowo

Przedstawienie wstępnych wyników inwentaryzacji obszaru Natura 2000 Ostoja Biebrzańska i wstępnych propozycji kierunków niezbędnych działań

Przedstawienie wstępnych wyników inwentaryzacji obszaru Natura 2000 Ostoja Biebrzańska i wstępnych propozycji kierunków niezbędnych działań Przygotowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000: SOO Dolina Biebrzy i OSO Ostoja Biebrzańska. Przedstawienie wstępnych wyników inwentaryzacji obszaru Natura 2000 Ostoja Biebrzańska i wstępnych

Bardziej szczegółowo

Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013

Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013 Monitoringu krajobrazu prace realizowane w roku 2013 Marek Rycharski, Zuzanna Oświecimska-Piasko Instytut Technologiczno-Przyrodniczy www.itep.edu.pl PLAN 1. Krajobraz obszarów wiejskich 2. Założenia ogólne

Bardziej szczegółowo

http://www.rcin.org.pl

http://www.rcin.org.pl Archeologia Polski, t. XXXVIII : 1993, z. I PL ISSN 0003-8180 MAŁGORZATA WINIARSKA-KABACIŃSKA ANALIZA FUNKCJONALNA OSTRZA KOŚCIANEGO ZBROJONEGO KRZEMIENNYMI WKŁADKAMI Z TŁOKOWA, WOJ. OLSZTYŃSKIE 1 Analizę

Bardziej szczegółowo

Model wzrostu wysokości

Model wzrostu wysokości Model wzrostu wysokości Modele wzrostu wysokości w matematyczny sposób ujmują zmiany wysokości drzewa z wiekiem. Najprostszym sposobem prześledzenia zmian wysokości drzewa z wiekiem są tablice zasobności.

Bardziej szczegółowo

EKOLOGIA. Sukcesja ekologiczna. Sukcesja. 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai

EKOLOGIA. Sukcesja ekologiczna. Sukcesja. 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai EKOLOGIA 1. Sukcesja ekologiczna 2. Hipoteza Gai 1/20 Sukcesja ekologiczna Proces prowadzący do powstania stabilnego ekosystemu, pozostającego w równowadze ze środowiskiem, osiąganym przez maksymalne możliwe

Bardziej szczegółowo

FLESZ WRZESIEŃ Wszystkie dotychczas wypracowane przez Obserwatorium treści znaleźć można na stronie internetowej:

FLESZ WRZESIEŃ Wszystkie dotychczas wypracowane przez Obserwatorium treści znaleźć można na stronie internetowej: FLESZ WRZESIEŃ 2018 Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy Aglomeracji skiej zostało powołane pod koniec 2013 roku. Celem jego działalności jest prowadzenie monitoringu sytuacji społeczno - ekonomicznej

Bardziej szczegółowo

ANALIZA WYPOSAŻENIA GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH W CIĄGNIKI ROLNICZE

ANALIZA WYPOSAŻENIA GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH W CIĄGNIKI ROLNICZE Łukasz KRZYŚKO, Kazimierz SŁAWIŃSKI ANALIZA WYPOSAŻENIA GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH W CIĄGNIKI ROLNICZE Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki badań nad wyposażeniem gospodarstw ekologicznych zlokalizowanych

Bardziej szczegółowo

PRACOCHŁONNOŚĆ PRAC LEŚNYCH W WYBRANYCH TYPACH SIEDLISK W GÓRACH

PRACOCHŁONNOŚĆ PRAC LEŚNYCH W WYBRANYCH TYPACH SIEDLISK W GÓRACH Inżynieria Rolnicza 5(13)/28 PRACOCHŁONNOŚĆ PRAC LEŚNYCH W WYBRANYCH TYPACH SIEDLISK W GÓRACH Franciszek Molendowski Instytut Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Streszczenie. W

Bardziej szczegółowo

Z notatników Tadeusza Szymanowskiego From Tadeusz Szymanowski s notes

Z notatników Tadeusza Szymanowskiego From Tadeusz Szymanowski s notes NOTATKI 186 Z notatników Tadeusza Szymanowskiego From Tadeusz Szymanowski s notes ROCZNIK DENDROLOGICZNY Vol. 55 2007 187-192 BRONISŁAW JAN SZMIT Dwie zapomniane Botaniki Leśne autorstwa Henryka Edera

Bardziej szczegółowo

Inwentaryzacja wodniczki na lokalizacjach projektu LIFE+ Wodniczka i biomasa w 2014 r

Inwentaryzacja wodniczki na lokalizacjach projektu LIFE+ Wodniczka i biomasa w 2014 r O G Ó L N O P O L S K I E T O W A R Z Y S T W O O C H R O N Y P T A K Ó W Inwentaryzacja wodniczki na lokalizacjach projektu LIFE+ Wodniczka i biomasa w 2014 r Wykonano w ramach projektu LIFE Przyroda

Bardziej szczegółowo

WPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH

WPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Inżynieria Rolnicza 4(102)/2008 WPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Sławomir Kocira Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania w Inżynierii Rolniczej,

Bardziej szczegółowo

2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006

2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006 Powietrze 17 2. CHARAKTERYSTYKA WARUNKÓW METEOROLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ROKU 2006 Charakterystykę warunków meteorologicznych województwa małopolskiego w roku 2006 przedstawiono na podstawie

Bardziej szczegółowo

Ocena ekonomiczna inwestycji w małe elektrownie wiatrowe

Ocena ekonomiczna inwestycji w małe elektrownie wiatrowe I Forum Małych Elektrowni Wiatrowych Warszawa, 23 marca 2011 Ocena ekonomiczna inwestycji w małe elektrownie wiatrowe Katarzyna Michałowska-Knap Instytut Energetyki Odnawialnej kmichalowska@ieo.pl Opłacalność

Bardziej szczegółowo

www.stat.gov.pl/bydgosz

www.stat.gov.pl/bydgosz W niniejszym opracowaniu zaprezentowano informacje o ludności faktycznie zamieszkałej według grup wieku w powiatach, miastach na prawach powiatu oraz całym województwie w 2012 r. w odniesieniu do 2005

Bardziej szczegółowo

BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI

BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy

Bardziej szczegółowo

KONCEPCJA METODYKI OCENY SIEWU ROZPROSZONEGO

KONCEPCJA METODYKI OCENY SIEWU ROZPROSZONEGO Inżynieria Rolnicza 2(120)/2010 KONCEPCJA METODYKI OCENY SIEWU ROZPROSZONEGO Adam J. Lipiński Katedra Maszyn Roboczych i Procesów Separacji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Streszczenie. W pracy

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM

ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GORZOWIE WIELKOPOLSKIM z dnia 27 czerwca 2016 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody Uroczysko Grodziszcze. Na podstawie

Bardziej szczegółowo

WSTĘPNA ANALIZA PRZESTRZENNA SUKCESJI W PIĘTRACH REGLOWYCH KARKONOSKIEGO PARKU NARODOWEGO

WSTĘPNA ANALIZA PRZESTRZENNA SUKCESJI W PIĘTRACH REGLOWYCH KARKONOSKIEGO PARKU NARODOWEGO OPERA CORCONTICA 37: 181 185, 2000 WSTĘPNA ANALIZA PRZESTRZENNA SUKCESJI W PIĘTRACH REGLOWYCH KARKONOSKIEGO PARKU NARODOWEGO Preliminary spatial analysis of forest succession in the Karkonosze National

Bardziej szczegółowo

Statystyki: miary opisujące rozkład! np. : średnia, frakcja (procent), odchylenie standardowe, wariancja, mediana itd.

Statystyki: miary opisujące rozkład! np. : średnia, frakcja (procent), odchylenie standardowe, wariancja, mediana itd. Wnioskowanie statystyczne obejmujące metody pozwalające na uogólnianie wyników z próby na nieznane wartości parametrów oraz szacowanie błędów tego uogólnienia. Przewidujemy nieznaną wartości parametru

Bardziej szczegółowo

W OPARCIU JEDNOWIĄZKOWY SONDAŻ HYDROAKUSTYCZNY

W OPARCIU JEDNOWIĄZKOWY SONDAŻ HYDROAKUSTYCZNY TWORZENIE MODELU DNA ZBIORNIKA WODNEGO W OPARCIU O JEDNOWIĄZKOWY SONDAŻ HYDROAKUSTYCZNY Tomasz Templin, Dariusz Popielarczyk Katedra Geodezji Satelitarnej i Nawigacji Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie

Bardziej szczegółowo

NAKŁADY PRACY W GOSPODARSTWACH ROLNYCH O RÓŻNEJ WIELKOŚCI EKONOMICZNEJ

NAKŁADY PRACY W GOSPODARSTWACH ROLNYCH O RÓŻNEJ WIELKOŚCI EKONOMICZNEJ Inżynieria Rolnicza 1(126)/2011 NAKŁADY PRACY W GOSPODARSTWACH ROLNYCH O RÓŻNEJ WIELKOŚCI EKONOMICZNEJ Jarosław Figurski, Edmund Lorencowicz Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania w Inżynierii Rolniczej,Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA DOKŁADNEGO NIEPARAMETRYCZNEGO PRZEDZIAŁU UFNOŚCI DLA VaR. Wojciech Zieliński

PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA DOKŁADNEGO NIEPARAMETRYCZNEGO PRZEDZIAŁU UFNOŚCI DLA VaR. Wojciech Zieliński PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA DOKŁADNEGO NIEPARAMETRYCZNEGO PRZEDZIAŁU UFNOŚCI DLA VaR Wojciech Zieliński Katedra Ekonometrii i Statystyki SGGW Nowoursynowska 159, PL-02-767 Warszawa wojtek.zielinski@statystyka.info

Bardziej szczegółowo

Metody obliczania obszarowych

Metody obliczania obszarowych Metody obliczania opadów średnich obszarowych W badaniach hydrologicznych najczęściej stosowaną charakterystyką liczbową opadów atmosferycznych jest średnia wysokość warstwy opadu, jaka spadła w pewnym

Bardziej szczegółowo

WYNIKI DWULETNICH OBSERWACJI ZMIAN WARUNKÓW HYDROLOGICZNYCH W LESIE ŁĘGOWYM

WYNIKI DWULETNICH OBSERWACJI ZMIAN WARUNKÓW HYDROLOGICZNYCH W LESIE ŁĘGOWYM WYNIKI DWULETNICH OBSERWACJI ZMIAN WARUNKÓW HYDROLOGICZNYCH W LESIE ŁĘGOWYM Paweł Rutkowski, Marcin Gorzelańczyk Abstrakt W pracy przedstawiono wyniki obserwacji zmian poziomu wód gruntowych, prowadzonych

Bardziej szczegółowo

Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 2018 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 1029,80 zł)

Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 2018 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 1029,80 zł) Emerytury nowosystemowe wypłacone w grudniu 18 r. w wysokości niższej niż wysokość najniższej emerytury (tj. niższej niż 9,8 zł) DEPARTAMENT STATYSTYKI I PROGNOZ AKTUARIALNYCH Warszawa 19 1 Zgodnie z art.

Bardziej szczegółowo

Metody obliczania obszarowych

Metody obliczania obszarowych Metody obliczania opadów średnich obszarowych W badaniach hydrologicznych najczęściej stosowaną charakterystyką liczbową opadów atmosferycznych jest średnia wysokość warstwy opadu, jaka spadła w pewnym

Bardziej szczegółowo

ANALIZA ZMIENNOŚCI WSKAŹNIKÓW NIEZAWODNOŚCIOWYCH DOJAREK BAŃKOWYCH W ASPEKCIE ICH OKRESOWEJ OBSŁUGI TECHNICZNEJ

ANALIZA ZMIENNOŚCI WSKAŹNIKÓW NIEZAWODNOŚCIOWYCH DOJAREK BAŃKOWYCH W ASPEKCIE ICH OKRESOWEJ OBSŁUGI TECHNICZNEJ Inżynieria Rolnicza 2(100)/2008 ANALIZA ZMIENNOŚCI WSKAŹNIKÓW NIEZAWODNOŚCIOWYCH DOJAREK BAŃKOWYCH W ASPEKCIE ICH OKRESOWEJ OBSŁUGI TECHNICZNEJ Katedra Maszyn i Urządzeń Rolniczych, Uniwersytet Przyrodniczy

Bardziej szczegółowo

CENY ZAKUPU I DZIERŻAWY KWOTY MLECZNEJ W GOSPODARSTWACH KRAJÓW EUROPEJSKICH W LATACH

CENY ZAKUPU I DZIERŻAWY KWOTY MLECZNEJ W GOSPODARSTWACH KRAJÓW EUROPEJSKICH W LATACH FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomica 256 (48), 117 122 Bogusław GOŁĘBIOWSKI, Agata WÓJCIK CENY ZAKUPU I DZIERŻAWY KWOTY MLECZNEJ W GOSPODARSTWACH KRAJÓW

Bardziej szczegółowo

Doświadczenia z PZO obszarów ptasich

Doświadczenia z PZO obszarów ptasich Doświadczenia z PZO obszarów ptasich Przemysław Chylarecki Muzeum i Instytut Zoologii PAN Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków Co ja tutaj robię? Moje związki z PZO PZO dla OSO Puszcza Białowieska

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy CYKL ŻYCIA LASU GOSPODARCZEGO

Zadania do planszy CYKL ŻYCIA LASU GOSPODARCZEGO 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy CYKL ŻYCIA LASU GOSPODARCZEGO 1. Uzupełnij schemat prezentujący cykl życia lasu gospodarczego, wpisując w prostokąty nazwy etapów cyklu, a w owale zjawiska oznaczające

Bardziej szczegółowo

Populacja generalna (zbiorowość generalna) zbiór obejmujący wszystkie elementy będące przedmiotem badań Próba (podzbiór zbiorowości generalnej) część

Populacja generalna (zbiorowość generalna) zbiór obejmujący wszystkie elementy będące przedmiotem badań Próba (podzbiór zbiorowości generalnej) część Populacja generalna (zbiorowość generalna) zbiór obejmujący wszystkie elementy będące przedmiotem badań Próba (podzbiór zbiorowości generalnej) część populacji, którą podaje się badaniu statystycznemu

Bardziej szczegółowo

FLESZ PAŹDZIERNIK 2018

FLESZ PAŹDZIERNIK 2018 FLESZ PAŹDZIERNIK 2018 Obserwatorium Gospodarki i Rynku Pracy Aglomeracji skiej zostało powołane pod koniec 2013 roku. Celem jego działalności jest prowadzenie monitoringu sytuacji społeczno - ekonomicznej

Bardziej szczegółowo

ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE PARKU CIĄGNIKOWEGO

ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE PARKU CIĄGNIKOWEGO Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2008 Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wstęp ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE ZMIANY W STANIE

Bardziej szczegółowo

Gospodarka pasterska a lasy Tatr Polskich

Gospodarka pasterska a lasy Tatr Polskich sylwan nr 11: 80 85, 2003 Gospodarka pasterska a lasy Tatr Polskich Pasture economy and forests of Polish Tatra Mountains ABSTRACT Article gives short story of pasturage in Tatra Mountains, the most important

Bardziej szczegółowo

Zakres i metodyka prac terenowych. Część II

Zakres i metodyka prac terenowych. Część II Zakres i metodyka prac terenowych Część II Obowiązujące pomiary Dla wszystkich drzew (stojące i leżące, żywe i martwe) o wysokości powyżej 130 cm należy określić pierśnice. Gatunki drzew należy podać zarówno

Bardziej szczegółowo

Jan Korniłowicz Wydatki mieszkaniowe gospodarstw domowych oraz poziom i zróżnicowanie dodatków mieszkaniowych. Problemy Rozwoju Miast 2/3, 40-44

Jan Korniłowicz Wydatki mieszkaniowe gospodarstw domowych oraz poziom i zróżnicowanie dodatków mieszkaniowych. Problemy Rozwoju Miast 2/3, 40-44 Jan Korniłowicz Wydatki mieszkaniowe gospodarstw domowych oraz poziom i zróżnicowanie dodatków mieszkaniowych Problemy Rozwoju Miast 2/3, 40-44 2005 Jan Korniłowicz WYDATKI MIESZKANIOWE GOSPODARSTW DOMOWYCH

Bardziej szczegółowo

Krystyna Łukowska Konspekty lekcji z wykorzystaniem środowiska naturalnego.

Krystyna Łukowska Konspekty lekcji z wykorzystaniem środowiska naturalnego. Krystyna Łukowska Konspekty lekcji z wykorzystaniem środowiska naturalnego. Temat: Praca leśnika oraz korzyści, jakie czerpiemy z lasu. - poznawczy - ukazanie znaczenia człowieka w powiększaniu obszarów

Bardziej szczegółowo

OKRESY UŻYTKOWANIA I WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW ENERGETYCZNYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH

OKRESY UŻYTKOWANIA I WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW ENERGETYCZNYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Inżynieria Rolnicza 7(95)/2007 OKRESY UŻYTKOWANIA I WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW ENERGETYCZNYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH Edmund Lorencowicz Katedra Eksploatacji Maszyn i Zarządzania w Inżynierii Rolniczej,

Bardziej szczegółowo

KRYTYCZNA ANALIZA POLITYKI ZDROWOTNEJ W ZAKRESIE PRZEKSZTAŁCANIA SZPITALI PUBLICZNYCH W SPÓŁKI PRAWA HANDLOWEGO

KRYTYCZNA ANALIZA POLITYKI ZDROWOTNEJ W ZAKRESIE PRZEKSZTAŁCANIA SZPITALI PUBLICZNYCH W SPÓŁKI PRAWA HANDLOWEGO Zarządzanie Publiczne vol. 4(13) pp. 49-64 Kraków 2011 Published online February 10, 2012 KRYTYCZNA ANALIZA POLITYKI ZDROWOTNEJ W ZAKRESIE PRZEKSZTAŁCANIA SZPITALI PUBLICZNYCH W SPÓŁKI PRAWA HANDLOWEGO

Bardziej szczegółowo

3 TABLICE NA PRZYSTANKACH TEMATYCZNYCH parametry 150cm x 125cm

3 TABLICE NA PRZYSTANKACH TEMATYCZNYCH parametry 150cm x 125cm ZAŁĄCZNIK 6.1 WYTYCZNE DO TREŚCI TABLIC I TABLICZEK Każda plansza powinna zawierać część opisową i graficzną (np. ilustrację, fotografię, rysunek). TABLICE INFORMACYJNE 1 TABLICA INFORMACYJNA - informacje

Bardziej szczegółowo

Forested areas in Cracow ( ) evaluation of changes based on satellite images 1 / 31 O

Forested areas in Cracow ( ) evaluation of changes based on satellite images 1 / 31 O Forested areas in Cracow (1985-2017) evaluation of changes based on satellite images Obszary leśne w Krakowie (1985-2017) szacowanie zmian na podstawie zobrazowań satelitarnych Cracow University of Technology

Bardziej szczegółowo

ANALIZA WYPOSAŻENIA W CIĄGNIKI ROLNICZE WYBRANYCH GOSPODARSTW SPECJALIZUJĄCYCH SIĘ W CHOWIE BYDŁA MLECZNEGO

ANALIZA WYPOSAŻENIA W CIĄGNIKI ROLNICZE WYBRANYCH GOSPODARSTW SPECJALIZUJĄCYCH SIĘ W CHOWIE BYDŁA MLECZNEGO Inżynieria Rolnicza 1(119)/2010 ANALIZA WYPOSAŻENIA W CIĄGNIKI ROLNICZE WYBRANYCH GOSPODARSTW SPECJALIZUJĄCYCH SIĘ W CHOWIE BYDŁA MLECZNEGO Krzysztof Kapela Katedra Ogólnej Uprawy Roli, Roślin i Inżynierii

Bardziej szczegółowo

Teledetekcyjna metoda oceny liczebności dużych ssaków kopytnych. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Antoni Łabaj SmallGIS Kraków

Teledetekcyjna metoda oceny liczebności dużych ssaków kopytnych. Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Antoni Łabaj SmallGIS Kraków Teledetekcyjna metoda oceny liczebności dużych ssaków kopytnych Henryk Okarma Instytut Ochrony Przyrody PAN Antoni Łabaj SmallGIS Kraków Założenia techniczne: (1) Rejestracja zwierząt w świetle dziennym

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU

UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU Załącznik nr 2 do Uchwały nr 710 Rady Miasta Konina z dnia 25 kwietnia 2018 roku UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU Opinia dendrologiczna Dotycząca dębu rosnącego w Koninie pod kątem ustanowienia go pomnikiem

Bardziej szczegółowo

Konspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I

Konspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I mgr Piotr Oleksiak Gimnazjum nr.2 wopatowie. Temat. Cechy populacji biologicznej. Konspekt lekcji biologii w gimnazjum klasa I Zakres treści: Populacja cechy charakterystyczne: liczebność, zagęszczenie,

Bardziej szczegółowo

Procesy przeżywania i ubywania drzew w różnowiekowych lasach zagospodarowanych i chronionych

Procesy przeżywania i ubywania drzew w różnowiekowych lasach zagospodarowanych i chronionych Procesy przeżywania i ubywania drzew w różnowiekowych lasach zagospodarowanych i chronionych Jan Banaś, Stanisław Zięba, Robert Zygmunt, Leszek Bujoczek ARTYKUŁY / ARTICLES Abstrakt. W pracy przedstawiono

Bardziej szczegółowo