Cross- section of the upper airway tract in individuals presenting the skeletal Class II

Transkrypt

1 Przekrój górnych dróg oddechowych u osób z II klasą szkieletową Cross- section of the upper airway tract in individuals presenting the skeletal Class II Małgorzata Partyka¹ A B D E F Anna Komorowska² D E Wkład autorów A Plan badań B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Redagowanie pracy F Wyszukiwanie piśmiennictwa Authors Contribution A Study design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search 1,2 Katedra i Zakład Ortopedii Szczękowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Chair and Department of Jaw Orthopedics, Medical University of Lublin Streszczenie Cel pracy: Analiza wymiaru przednio-tylnego górnych dróg oddechowych oraz wartości kąta NSBa u dzieci z I i II klasą szkieletową. Materiał i metody: Materiał stanowiły zdjęcia cefalometryczne boczne 73 pacjentów. W grupie badanej było 36 pacjentów z II klasą szkieletową w wieku 7-13 lat, a w kontrolnej 37 pacjentów z I klasą szkieletową w tym samym wieku. Analizę uzyskanych pomiarów przeprowadzono z uwzględnieniem podziału na płeć. Na podstawie zdjęć cefalometrycznych bocznych określono wartość kąta ANB, którego wielkość decydowała o przynależności do jednej z grup. Wymiar przednio-tylny górnych dróg oddechowych oceniany był za pomocą metody McNa- Abstract Objective: To evaluate the anterio-posterior upper airway dimensions and the NSBa angle in children with skeletal Class I and Class II. Material and methods: Material consisted of 73 lateral cephalograms. On the basis of the ANB angle value the material was devided into studied and control groups. Studied group included 36 patients with skeletal Class II aged 7-13 years; the control group - 37 of their peers with skeletal Class I. Analysed measurements were gender-matched. Lateral cephalometric radiographs enabled determining ANB angle the size of which determined membership in one of the studied groups. The anterio-posterior upper airway dimension 1 lek. stom.; BDS 2 Profesor, Kierownik Zakładu; Professor, Head of Department Adres do korespondencji; correspondence address: ul. Karmelicka Lublin tel

2 mary. Wyniki badań: Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic między średnią wartością górnego pomiaru przednio-tylnego górnych dróg oddechowych u dziewcząt i chłopców z II klasą szkieletową a grupą kontrolną. Natomiast stwierdzono wysoce istotną statystycznie różnice między średnią wartością dolnego pomiaru przednio-tylnego dróg oddechowych u dziewcząt jak i chłopców z II klasą szkieletową a grupą kontrolną. Analiza statystyczna wykazała wysoce istotną różnicę pomiędzy średnią wartością kąta NSBa w porównywanych grupach dzieci. Pacjenci z II klasą charakteryzowali się istotnie większą wartością kąta NSBa niż pacjenci z I klasą. Wnioski: 1) Przednio-tylny wymiar górnych dróg oddechowych ma związek z rodzajem wady szkieletowej. Zarówno u chłopców jak i dziewcząt z II klasą szkieletową średnia wartość pomiarów na wysokości nasady języka była mniejsza niż w grupie kontrolnej, natomiast nie stwierdzono zależności w pomiarach dokonanych na poziomie podniebienia miękkiego. 2) Istotne zależności wystąpiły w grupach jednorodnych pod względem płci. 3) Analiza statystyczna wykazała wysoce istotną różnicę między wartością kąta podstawy czaszki a rodzajem klasy szkieletowej. U pacjentów z II klasą kąt ten był bardziej rozwarty niż u pacjentów z I klasą. (Forum Ortod. 2010; 6: 47-56). Nadesłano: Przyjęto do druku: Słowa kluczowe: I i II klasa szkieletowa kąt podstawy czaszki NSBa wymiar przednio-tylny górnych dróg oddechowych was evaluated according to McNamara method. Results: No statistically significant differences were found between mean values of upper anterio-posterior measurement of the upper airways between boys and girls with skeletal Class II and Class I group. A highly statistically significant difference was spotted between the mean value of lower anterio-posterior measurement of the upper airway in studied boys and girls with skeletal Class II and the control group. Statistical analysis revealed a highly significant difference between mean values of NSBa angle in compared groups. Patients with skeletal Class II had higher NSBa angle values than those with skeletal Class I. Conclusions: 1) Anterio-posterior upper airway dimension is linked to the skeletal class. In both boys and girls with skeletal Class II the mean value of measurements at the root of the tongue was lower than in the control group, while no significant relationships were observed in the measurements at the level of the soft palate. 2) Significant correlations were found in the sex-homogenous groups. 3) Statistical analysis revealed a highly significant difference between the values of the cranial base angle and the skeletal Class type. In patients with skeletal Class II this angle was more obtuse than in Class I patients. (Orthod. Forum 2010; 6: 47-56). Received: Accepted: Key words: anterio-posterior upper airway dimension NSBa cranial base angle skeletal Class I and II Wstęp Cechy budowy twarzoczaszki, takie jak nadmierny jej pionowy wzrost z retruzją żuchwy mogą prowadzić do zwężenia przednio-tylnego przekroju dróg oddechowych (1) powodując liczne implikacje kliniczne. Przykładem tego typu zależności jest zespół obturacyjnego bezdechu sennego spowodowany m.in. dotylnym położeniem żuchwy, charakterystycznym dla wad dotylnych (2). Z drugiej strony sądzi się, że niewłaściwy sposób oddychania może mieć negatywny wpływ na rozwój struktur twarzoczaszki. Przy ustnym torze oddychania żuchwa i język zostają przemieszczone ku dołowi i tyłowi, nadając tym samym kości nieprawidłowy kierunek wzrostu (1). Duże zainteresowanie tym zagadnieniem można tłumaczyć dążeniem do wyjaśnienia i wyeliminowania wszystkich przyczyn zwężających drogi oddechowe. Zwracano uwagę iż pewne wady wrodzone np. zespół Crouzona, Aperta, Treachera- Collinsa, Pierre a Robina i Sticklera łączą się ze zwiększonym ryzykiem obturacji górnych dróg oddechowych w związku z występującym u tych osób znacz- Introduction Craniofacial features, such as excessive vertical growth with mandibular retrusion, may lead to narrowing of the anterio-posterior cross-section of the airways (1) and thus produce numerous clinical implications. Obstructive sleep apnoea syndrome, resulting among other reasons, from retruded position of the mandible, which is a characteristic feature of Class II malocclusions, is an example of this dependency (2). On the other hand, researchers are of the opinion that improper breathing has a negative effect on the development of craniofacial structures. Oral breathing model causes downward and backward displacement of the mandible and the tongue, which induces incorrect direction of bone growth (1). A great interest in this issue may be explained by a great desire to identify and eliminate all factors promoting narrowing of the airway tract. It has been brought to light that some congenital defects, e.g. Crouzon syndrome, Apert syndrome, Treacher-Collins syndrome, Pierre Robin syndrome and Stickler syndrome increase the risk of upper airway obstruction due to excessive mandibular hypoplasia and mandibular retraction occurring in 48

3 nym niedorozwojem żuchwy i jej cofnięciem (3). W ciężkich przypadkach mikrognacji może dochodzić do zapadania języka i zagrażających życiu zaburzeń oddechowych. Coraz częściej stosowany zabieg dystrakcji polegający na powiększeniu i wysunięciu żuchwy, a co za tym idzie powiększenie objętości górnych dróg oddechowych, zmniejsza groźbę uduszenia się dziecka (4). Badania zależności między kostnym typem wady zgryzu a przekrojem górnych dróg oddechowych są nieliczne, a przedstawiane wyniki niejednoznaczne. Relacja ta w większości dostępnych prac analizowana była u pacjentów z III klasą szkieletową (5,6,7,8,9). Natomiast wpływ wady II klasy szkieletowej na drożność górnych dróg oddechowych nie został dokładnie opisany, dlatego też interesujące wydaje się przeanalizowanie tego zagadnienia. Cel pracy Celem pracy była analiza wymiaru przednio-tylnego górnych dróg oddechowych u osób z II klasą szkieletową w porównaniu z grupą kontrolną z I klasą szkieletową. Postanowiono również porównać wartość kąta podstawy czaszki NSBa w obu badanych grupach dzieci. Materiał i metody Zaplanowane pomiary wykonano wykorzystując zdjęcia cefalometryczne boczne 73 pacjentów leczonych w Zakładzie Ortopedii Szczękowej w Lublinie. Materiał został podzielony na dwie grupy o zbliżonej liczebności. A grupa badana złożona była z 36 pacjentów (22 dziewcząt i 14 chłopców) z II klasą szkieletową w wieku 7-13 lat (średnia wieku u dziewcząt wynosiła 10,47 a u chłopców 10,2). B grupa kontrolna złożona była z 37 pacjentów (18 dziewcząt i 19 chłopców) z I klasą szkieletową w wieku 7-13 lat (średnia wieku u dziewcząt wynosiła 10,05, u chłopców 10,03). Na podstawie zdjęć cefalometrycznych bocznych określono wartość kąta ANB, którego wielkość decydowała o przynależności do jednej z powyższych grup. Osoby z I klasą szkieletową charakteryzowały się wartością kąta 1 o - 5 o, natomiast w grupie pacjentów z II klasą szkieletową kąt ten był większy niż 5 o. W obecnej pracy górny i dolny przekrój górnych dróg oddechowych oceniany był przy użyciu metody McNamary (2). W celu oceny pomiaru górnego należy zarys podniebienia miękkiego podzielić linią poziomą na dwie równe sobie części. Górny pomiar stanowi odległość od punktu na tylnym zarysie górnej części podniebienia miękkiego do najbliższego punktu na tylnej ścianie gardła. Natomiast dolną głębokość gardła mierzy się od punktu przecięcia zarysów żuchwy i języka do najbliższego punktu na tylnej ścianie gardła (Ryc.1B). Do analizy statystycznej zastosowano test t-studenta dla zmiennych niezależnych. Obliczenia wykonano wykorzystując program SPSS. these patients (3). In severe cases of micrognathism a collapse of the tongue as well as life-threatening breathing disturbances may occur. More and more commonly used distraction procedure, which involves enlargement of the mandible and moving it forward in order to increase the volume of the upper airway, reduces the risk of infant suffocation (4). Studies on the relationship between the type of malocclusion and upper airway cross-section are scarce and reported results - inconclusive. In the majority of available reports this such relationship was analysed in patients who presented the skeletal Class III (5,6,7,8,9). However, the effect of the skeletal Class II malocclusion on upper airway patency is still awaiting detailed description. Thus, analysing this issue seems to be an interesting idea. Aim The aim of the study was analysis of the anterio-posterior upper airway cross-section in the patients with the skeletal Class II and comparing the results with the control group which included individuals with the skeletal Class I. It was also decided that the value of the cranial base angle NSBa should be compared in both groups of children. Material and methods The planned measurements were conducted with the use of 73 lateral cephalograms obtained from the patients treated in the Department of Jaw Orthopaedics in Lublin. The material was divided into two groups, with the number of children nearly the same in both. A the study group consisted of 36 patients (22 girls and 14 boys) with the skeletal Class II aged 7-13 years (the mean girls` age was years and the boys`10.2 years). B - the control group embraced 37 patients (18 girls and 19 boys) with the skeletal Class I and aged 7-13 years (the mean girls` age was years and the boys` years). On the basis of lateral headfilms the ANB angle was measured and its value decided about membership in one of the groups. In the patients with skeletal Class I the value of the ANB angle was 1-5 degrees, whereas in the group of patients with the skeletal Class II this angle was greater than 5 degrees. In the presented study both the upper and lower upper airway cross-sections were assessed with the use of McNamara`s method (2). In order to evaluate the upper measurement, the outline of the soft palate was divided with a horizontal line into two equal parts. The distance between the point on the posterior outline of the soft palate and the nearest point on the posterior pharyngeal wall constitutes the upper measurement. The lower pharyngeal depth was measured from the intersection of the mandibular and lingual outlines to the nearest point on the posterior pharyngeal wall (Fig.1B). Statistical analysis was carried out by means of t-student test for independent variables. Calculations were performed with the use of SPSS programme. 49

4 Wyniki badań wartość pomiaru przednio-tylnego górnej części górnych dróg oddechowych w grupie chłopców z wadą klasy II wynosiła 9.357±1.956 mm, natomiast średnia wartość tej odległości w grupie chłopców z grupy kontrolnej wynosiła 9.447±3.227 mm. Różnica tych wartości nie była istotna statystycznie (p>0,05). wartość pomiaru górnego w grupie dziewcząt z wadą klasy II wynosiła 8.841±3.378 mm, natomiast odległość ta w grupie dziewcząt z grupy kontrolnej wynosiła 9.222±3.606 mm. Różnica wartości tych średnich również nie była istotna statystycznie (p>0,05). wartość dolnej części pomiaru przednio-tylnego górnych dróg oddechowych w grupie chłopców z wadą klasy II wynosiła 8.857±2.905 mm, natomiast odległość ta w grupie chłopców z grupy kontrolnej wynosiła ±2.632 mm. Różnica wartości tych średnich okazała się wysoce istotna statystycznie (p<0,001). Results The mean value of the upper nasopharyngeal dimension in the group of boys with the skeletal Class II was ± mm, whereas the mean value of this distance in the boys from the control group was ± 3.227mm. The difference between those values was not statistically significant (p> 0.05). The mean value of the upper measurement in the group of girls with the skeletal Class II was ± mm, whereas the same distance in the girls from the control group was ± mm. The difference between those values was not statistically significant, either (p>0.05). The mean value of the measurement of the lower anterioposterior upper airway region in the group of boys with the skeletal Class II was ± mm, whereas the same distance in the boys from the control group was ± mm. The difference in the means` values turned out to be highly statistically significant (p< 0.001). The mean distance in the lower measurement in the girls with Ryc. 1A. Zdjęcie cefalometryczne pacjenta z rozwartym kątem NSBa i wadą klasy II. Fig. 1A. Cephalogram with obtuse angle NSBa and skeletal Class II. Ryc.1B. Narys z zaznaczonym kątem NSBa oraz przekrojem górnym ( ) i dolnym ( ) dróg oddechowych. Fig. 1B. Cephalometric tracing with the NSBa angle and upper ( ) and lower ( ) cross-section of. 50

5 Ryc. 2. Kąt NSBa zmniejszony u pacjenta z III klasą szkieletową. Fig. 2. Smaller NSBa angle in patient with skeletal Class III. odległość w pomiarze dolnym w grupie dziewcząt z wadą klasy II wynosiła 9.227±2.844 mm, natomiast średnia wartość tego pomiaru u dziewcząt z grupy kontrolnej wynosiła ±4.493 mm. Różnica tych wartości okazała sie wysoce istotna statystycznie (p<0,005), rycina 2. Charakterystykę badanej grupy pod względem wieku, płci oraz uzyskane średnie wyniki wykonanych pomiarów przedstawiono w tabelach 1-4. wartość kąta NSBa w grupie kontrolnej dziewcząt z I klasą szkieletową wynosiła 127,54, natomiast w grupie z II klasą szkieletową wynosiła 132,43. U chłopców z grupy kontrolnej średnia wartość kąta NSBa wynosiła 129,46, a w grupie badanej 133,93. Różnice pomiarów wartości kąta NSBa w grupie z I i II klasą szkieletową okazała się wysoce istotna statystycznie (p< 0,05) - tab.5,6. U pacjentów z II klasą kąt ten przyjmował większe wartości. Dyskusja Z powodu retrospektywnego charakteru pracy, bezpośrednia ocena sposobu oddychania nie była możliwa. Na podstawie zapisów w karcie informacyjnej przeprowadzonych podczas pierwszej wizyty wyodrębniono pacjentów, u których analiza the skeletal Class II was ± mm, whereas the mean value of this measurement in the girls from the control group was ± mm. The difference between these values turned out to be highly statistically significant (p<0.005), Fig.2. Characteristics of the studied group with reference to the age, sex as well as the obtained mean results of conducted measurements are presented in Tables 1-4. The mean values of the NSBa angle in the control group consisting of the girls with the skeletal Class I was , whereas in the group of girls with the skeletal Class II it was equal to In the boys from the control group the mean NSBa angle value was , while in the study group it was equal to The differences in the NSBa angle measurements in the groups with the skeletal Class I and Class II were highly statistically significant (p<0.05) Tables 5,6. In the patients with the skeletal Class II the NSBa angle had higher values. Discussion Because of the retrospective nature of the study, immediate assessment of the breathing mode was not possible. The pa- 51

6 Tabela 1. Pomiar górnych dróg oddechowych u dziewcząt z II klasą szkieletową Table 1. Measurement of in the girls with the skeletal Class II pomiar górny górnych dróg oddechowych upper measurement of pomiar dolny górnych dróg oddechowych lower measurement of Mean value Odchylenie standardowe SD Maksimum Maximum Mediana Median 8,8409 3, ,00 15,00 9,0000 9,23 2, ,00 13,00 9,0000 Tabela 2. Pomiar górnych dróg oddechowych u chłopców z II klasą szkieletową Table 2. Measurement of in the boys with the skeletal Class II pomiar górny górnych dróg oddechowych upper measurement of pomiar dolny górnych dróg oddechowych lower measurement of Mean value Odchylenie standardowe SD Maksimum Maximum Mediana Median 9,3571 1, ,00 11,50 10,0000 8,8571 2, ,00 14,00 10,0000 Tabela 3. Pomiar górnych dróg oddechowych u dziewcząt z I klasą szkieletową Table 3. Measurement of in the girls with the skeletal Class I pomiar górny górnych dróg oddechowych upper measurement of pomiar dolny górnych dróg oddechowych lower measurement of Mean value Odchylenie standardowe SD Maksimum Maximum Mediana Median 9,2222 3, ,00 15,00 9, ,7778 4, ,00 24,00 12,

7 Tab. 4. Pomiar górnych dróg oddechowych u chłopców z I klasą szkieletową Table 4. Measurement of in the boys with the skeletal Class I pomiar górny górnych dróg oddechowych uppermeasurement of pomiar dolny górnych dróg oddechowych lower measurement of Mean value Odchylenie standardowe SD Maksimum Maximum Mediana Median 9,4474 3, ,00 16,00 10, ,5263 2, ,00 20,00 13,0000 cefalometryczna wykazała II klasę szkieletową i u których nie odnotowano utrudnień podczas oddychania przez nos (10). Ponieważ zostały wybrane tylko osoby o prawidłowym wzorcu oddychania oczekiwaliśmy, że na wartość przekroju górnych dróg oddechowych będą miały wpływ jedynie warunki anatomiczne u pacjentów z daną wadą szkieletową. Przedstawione badania potwierdziły, iż przednio-tylny wymiar górnych dróg oddechowych ma związek z rodzajem wady szkieletowej. Wykazano bowiem, że zarówno w grupie chłopców, jak i dziewcząt z II klasą szkieletową średnia wartość pomiarów na wysokości nasady języka była istotnie mniejsza niż w grupie kontrolnej. Natomiast nie znaleziono istotnej różnicy między średnimi wartościami pomiarów dokonanych na poziomie podniebienia. Wyniki omawianych badań korelują z wynikami uzyskanymi przez Josepha i wsp. (11), którzy podają, iż u pacjentów z II klasą szkieletową stwierdza się węższy przekrój dróg oddechowych, zwłaszcza w zakresie nosogardzieli, na wysokości podniebienia twardego, a także na poziomie koniuszka podniebienia miękkiego i żuchwy. Również Allhaija i wsp.(1) dowodzą w swojej pracy, że istnieje korelacja pomiędzy przednio-tylnym pomiarem dolnym a zmianą kąta ANB. Według tych autorów im większa jest wartość kąta ANB, tym mniejsza wartość dolnego pomiaru. Autorzy ci nie stwierdzili istotnej różnicy w przeprowadzonych wymiarach przekrojów gardła w zależności od płci. Natomiast w przedstawionej pracy istotne zależności wystąpiły tylko w podgrupach jednorodnych pod względem płci. Nie stwierdzono zależności, porównując pomiary dokonane między badanymi grupami, w których występowały łącznie dzieci płci męskiej i żeńskiej. Do innych wniosków doszli Freitas. i wsp, którzy w swojej pracy dowodzą, iż II klasa szkieletowa nie ma wpływu na przednio-tylny wymiar górny i dolny dróg oddechowych (10). Autorzy wykonali pomiary przy użyciu zdjęć cefalometrycznych bocznych pacjentów posługując się metodą McNamary. tients` records, obtained during their first visit, enabled identification of those children who, according to cephalometric analysis, were diagnosed with the skeletal Class II and who had no difficulty in breathing through the nose (10). Since only patients with the correct breathing model were selected for the study, it was expected that the upper airway cross-section value would be affected merely by the anatomical structures in the patients with a specific skeletal type of malocclusion. Presented study have confirmed that the anterio-posterior upper airway dimension is linked to the type of the skeletal malocclusion for it was pointed out that in both boys and girls with the skeletal Class II the mean value of the measurements at the level of the root of the tongue was significantly lower in comparison with the control group. No significant difference was found between the mean values of the measurements at the level of the palate. The results of the presented investigations correlate with the results obtained by Joseph and et al. (11) who reported a narrower cross-section of the airways in the patients with the skeletal Class II, especially in the nasopharyngeal region at the level of the hard palate as well as at the level of the apex of the soft palate and mandible. Also Allhaija et al. provided evidence that there is a correlation between the anterio-posterior lower measurement and a change in the size of the ANB angle. According to those authors the larger the ANB angle, the lower the value of the lower measurement. They did not find any significant difference in the conducted measurements of pharyngeal depth with reference to the sex of the studied subjects. In the presented study, however, significant relationships were observed merely in the sex-homogenous groups. On comparing the measurements between the groups no relationships were found in the groups including both boys and girls. Freitas et al., who arrived at different conclusions, report that the skeletal Class II has no effect on the anterio-posterior 53

8 Tab. 5. Wartość kąta NSBa u dziewcząt z I i II klasą szkieletową Table 5. Value of the NSBa angle in the girls with the skeletal Class I and II kąt NSBA NSBa angle grupa kontrola control group badana studied group Mean Odchylenie standardowe Standard Deviation (SD) 127,5400 7, ,4350 3,52320 Tab. 6. Wartość kąta NSBa u chłopców z I i II klasą szkieletową Table 6. Value of the NSBa angle in the boys with the skeletal Class I and II kąt NSBA NSBa angle grupa kontrola control group badana studied group Mean Odchylenie standardowe Standard Deviation (SD) 129,4692 3, ,9308 4,41293 Ceylon i wsp (12) dokonując pomiaru górnego na wysokości podniebienia miękkiego a także dolnego na wysokości linii łączącej najbardziej do przodu i góry położony punkt zarysu kości gnykowej z punktem dolnego brzegu trzeciego kręgu szyjnego, również nie stwierdzili występowania korelacji między wymiarem przednio-tylnym dróg oddechowych a II klasą szkieletową. Wyniki badań przedstawionej pracy różnią się również od publikowanych w innych pracach (13,14,15). Różnice w uzyskiwanych przez wielu autorów wynikach mogą być następstwem np. braku jednorodnych, odpowiednio licznych badanych grup pacjentów. Wydaje się również, że wpływ na dokonywane pomiary może mieć jakość zdjęć cefalometrycznych bocznych oraz niejednakowa technika dokonywania pomiarów. Relacja kości szczęki i żuchwy w wymiarze przednio-tylnym określana jest przy pomocy kąta ANB. Istnieje przypuszczenie, że na wartość kąta ANB mogą mieć wpływ inne elementy twarzoczaszki. Kąt NSBa na przełomie ostatnich lat stał się tematem licznych dyskusji, jako ten, który prawdopodobnie determinuje kierunek rozwoju twarzy i kości szczęk oraz wpływa na pozycje szczęki i żuchwy (16). W przedstawionych badaniach stwierdzono istnienie wysoce istotnej różnicy w średnich wartościach kąta NSBA w obu badanych grupach zarówno bez podziału na płeć, jak i w grupach jednorodnych pod względem płci. Bjork (17) był pierwszym, który przy użyciu zdjęć cefalometrycznych bocznych zademonstrował istnienie relacji pomiędzy morfologią czaszki a położeniem kości szczęk. Houston (18) wykazał, że istnieje tendencja do zwiększania się kąta podstawy czaszki wśród osób z II klasą szkieletową. Anderson i Popovich (19) wykazali również na podstawie wieloletnich badań, iż taka zależność istnieje (16). upper and lower dimensions of the airways (10). The authors performed their measurements on the basis of lateral cephalograms and with the use of McNamara`s method. Ceylon et al. (12), conducting the upper measurement at the level of the soft palate as well as the lower measurement at the level of the line connecting the most anterio-posterior point of the hyoid bone outline with the point on the lower margin of the third cervical vertebra, found no correlation between the anterio-posterior dimension of the airways and the skeletal Class II, either. The results presented in this study are also different from the results presented in other reports (13,14,15 ). Differences in the findings obtained by many authors may result from, e.g. the absence of homegenous and sufficiently numerous groups. It is also possible that the quality of lateral headfilms as well as different measuring techniques may have influenced the measurements. The maxillomandibular relationship in the anterio-posterior dimension was determined by the ANB angle. There is a possiblity that the value of the ANB angle may be affected by other craniofacial elements. The NSBa angle has been widely discussed in the recent years since it is regarded as the decisive factor in determining the direction of the growth of both the face and jaws and has an influence on the position of the maxilla and mandible (16). In the presented study a highly significant difference in the mean values of the NSBa angle was found in two investigated groups, no matter if they were gender-matched or not. Bjork (17) was the first one who, with the use of lateral cephalometric radiographs, demonstrated a relationship between the skull morphology and position of jaws. Houston (18) pointed out that the cranial base angle tends to increase in individuals with the skeletal Class II. On the basis of longitudinal research 54

9 Wyniki przedstawione w pracy potwierdzają, iż wartość kąta podstawy czaszki przyjmuje większe wartości u osób z II klasą szkieletową (Ryc.1,2). Odbiegają natomiast od wyników uzyskanych przez innych badaczy, którzy nie stwierdzili występowania takiej korelacji (20,21). Wnioski 1. Przednio-tylny wymiar górnych dróg oddechowych ma związek z rodzajem wady szkieletowej. Zarówno w grupie chłopców jak i dziewcząt z II klasą szkieletową średnia wartość pomiarów na wysokości nasady języka była mniejsza niż w grupie kontrolnej, natomiast nie stwierdzono zależności w pomiarach dokonanych na poziomie podniebienia miękkiego. 2. Istotne zależności wystąpiły w grupach jednorodnych pod względem płci. 3. Analiza statystyczna wykazała wysoce istotną zależność między wartością kąta podstawy czaszki a rodzajem klasy szkieletowej. U pacjentów z II klasą kąt ten przyjmował większą wartość niż u pacjentów z I klasą. work also Anderson and Popovich (19) provided evidence that such a relationship exists (16). The results presented in this study confirm that the value of the cranial base angle is higher in patients with the skeletal Class II (Fig.1,2). However, they are different from the results obtained by other authors who did not find this correlation (20,21). Conclusions 1. Anterio-posterior upper airway dimension is linked to the type of skeletal malocclusion. In the groups of both boys and girls with the skeletal Class II the mean value of the measurements at the level of the root of the tongue was lower than in the control group, whereas no relationship was found in the measurements made at the level of the soft palate. 2. Significant relationships were found in the sexhomogenous groups. 3. Statistical analysis revealed a highly significant relationship between the value of the cranial base angle and the type of skeletal Class. In patients with the skeletal Class II this angle had a higher value in comparison with the patients presenting the skeletal Class I. Piśmiennictwo References 1. Allhaija E, Al-Khateeb. Uvulo-Glosso-Pharyngeal Dimension in different anterioposterior skeletal patterns. Angle Orthod 2005; 75: Dunin-Wilczyńska I, Dobrowolska M. Udział ortodonty w zespołowym leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego (OBS). Ortodoncja Współczesna 2002; 4: Steinberg B, Fraser B. The cranial base in Obstructive Sleep Apnea. J Oral Maxillofac Surg 1995; 53: Wójcicki P, Marszałek-Kruk B.Uwarunkowania genetyczne oraz zasady leczenia zespołu Treachera Collinsa. Dent Med Probl 2005; 42: Degerliyurt K, Ueki K, Hashiba Y, Marukawa K, Nakagawa K, Yamamoto E.A comparative CT evaluation of pharyngeal airway changes in class III patients receiving bimaxillary surgery or mandibular setback surgery. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2008;105: Oktay H, Ulukaya E. Maxillary protraction appliance effect on the size of the upper airway passage. Angle Orthod. 2008; 78: Samman N, Tang SS, Xia J. Cephalometric study of the upper airway in surgically corrected class III skeletal deformity. Int J Adult Orthodon Orthognath Surg. 2002;17: Liukkonen M, Vähätalo K, Peltomäki T, Tiekso J, Happonen RP. Effect of mandibular setback surgery on the posterior airway size. Int J Adult Orthodon Orthognath Surg 2002; 17: Iwasaki T, Hayasaki H, Takemoto Y, Kanomi R, Yamasaki Y. Oropharyngeal airway in children with Class III malocclusion evaluated by cone-beam computed tomography. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2009;136: Freitas M, Nadyr M, Janson G, Freitas K, Henriques J. Upper and lower pharyngeal airways in subjects with Class I and Class II malocclusions and different growth patterns. Am J Orthod 2006;130: Joseph A, Elbaum J, Cisneros GJ, Eisig SB. A cephalometric comparative study of the soft tissue airway dimensions in persons with hyperdivergent and normodivergent facial patterns. J Oral Maxillofacial Surg 1998; 56: Ceylon I, Oktay H. A study on the pharyngeal size in different skeletal patterns. Am J Orthod Dentofacial Orthop1995; 108: Solow B, Siersbaek-Nielsen S, Greve E. Airway adequacy, head posture, and craniofacial morphology. Am J Orthod1984; 86: