Zabawa z nagrodami dla moli książkowych!!! Fikcja literacka źródłem wiedzy o społeczeństwie

Transkrypt

1 Fikcja literacka źródłem wiedzy o społeczeństwie Na podstawie materiałów z wykładu prof. A. Jabłońskiego, opracował mgr Tomasz Peciakowski Zabawa z nagrodami dla moli książkowych!!!

2 Wiedza : prawdziwe i uzasadnione przekonanie 1. Przekonanie stan i treść 2. Uzasadnienie falsyfikacja i weryfikcja 3. Prawdziwość klasycznie i nieklasycznie Podstawowe pytanie badawcze: Czy dany dyskurs jest rodzajem wiedzy?

3 1. język w użyciu (debata sejmowa, czat internetowy) 2. sposób używania języka przez osoby (np. L. Wałęsa), zbiorowości (lekarze, subkultury młodzieżowe), instytucje (radiowa Trójka ) 3. zdarzenie komunikacyjno-perswazyjne (dyskurs o GMO) 4. interakcja między jednostkami i grupami, dyskusja, dysputa (debata przedwyborcza kandydatów) 5. sposób użycia języka charakterystyczny dla określonej sytuacji społ. (w kościele, na bazarze) 6. zespół wartości, koncepcji, poglądów na dany temat z charakterystycznym sposobem ich wyrażania (dyskurs współczesnego globalizmu, feminizm) 7. tekst w kontekście komunikacyjnym (przemówienie, powieść!)

4 tradycja niemiecka (Habermas) argumentacja (idee)+ interes = szukanie zwycięskiej argum. lingwistyka język w użyciu, analiza konwersacji analiza ilościowa słowo w kontekstach, dyskurs jako ogół jednostek językowych powiązanych w tekst, pozostających w statystycznych korelacjach krytyczna analiza dyskursu (Fairclough) ideologiczne funkcje użycia języka /mowa nienawiści/ teorie dyskursu (Foucault, Mouffe) dyskurs ujmowany jako makropoziomowa relacja wiedzy i władzy oraz jako wyraz tożsamości zbiorowej teoria kulturalizmu przemoc symboliczna (Bourdieu), culture studies, interakcjonizm symboliczny (konstrukcje problemów w dyskursie publ.)

5 Przedmiot zainteresowania: społeczne procesy tworzenia wiedzy, konstrukcja i wpływ struktur symbolicznych, orientacja praktyk społecznych w ujęciu historycznym, obecność ideologii Współtworzy tradycję badań jakościowych w socjologii wpisującej się w obszar analiz dokumentów i sfery publicznej

6 Zdanie (ale w pewnym kontekście) Temat /theme/ - sąd - wszelkie znaczenia zdania lub więcej wypowiedzi. Nawet w jednym zdaniu może być zawarte wiele sądów. Sądy podstawowe główne przesłanie powieści, motto, teza pracy. Można szacować intensywność sądów emocjonalność, modalność etc. Wypowiedź (pozycja, jednostka) całość odrębna funkcjonalnie, treściowo, graficznie, np. dokument, książka, film W analizie chodzi o wykorzystywanie socjologii wiedzy, analizę interpretatywną, a nie metody lingwistyczne

7 I) Materialne warunki funkcjonowania wiedzy II) Schemat interpretacyjny III) Klasyfikacja IV) Struktura fenomenalna V) Struktura narracyjna

8 1. autor 2. odbiorca 3. kontekst 4. uprzedzenia 5. konsekwencje

9 ad. 1 kto jest autorem powieści? autor / nadawca / wytwórca-3 os. nie zawsze ze sobą tożsame czy jest tożsamość między a. n. i w.? Czy są to różne osoby? Czy da się wszystkich zidentyfikować w tekście? Jaka jest relacja między nimi? ad.2 kto jest odbiorcą powieści? projektowany-realny; jednolity-zróżnicowany; przyjazny-wrogi do kogo skierowany jest dyskurs? Jakie jest audytorium? Kto jest zaprojektowanym, a kto rzeczywistym odbiorcą? Czy język jest dostosowany do odbiorców? Czy odbiorcy muszą dysponować określoną kompetencją, by zrozumieć tekst?

10 ad.3 kontekst tj. skale i zakres uwarunkowań sytuacyjnych dyskursu szeroki-wąski; sytuacja społeczna, zaplecze kulturowe Trzy podstawowe sceny kontekstu: - ta obecna, w której uczestniczy tekst (tworzenie i odbiór) - ta, do której tekst się odnosi (treść, przesłanie) - ta, dotycząca wszelkich inspiracji, innych dzieł i tekstów, do których są odwołania, a które są ważne dla badanego tekstu (inne wytworu ludzkie, idee)

11 ad.4 uprzedzenia wszystko to, co stronnicze, fałszywe, ideologiczne, celowo i świadomie dyskryminujące przedstawienie zjawisk Jakie są używane stereotypy? Jaki przekaz ideologiczny uprawomocnia się w tekście? Dlaczego właśnie taki? Jakie perspektywy są najszerzej reprezentowane? ad. 5 - konsekwencje Czyli jawne i ukryte cele dyskursu jakie cele sformułowane są wprost, a które implikowane?

12 = Ramy problemowe, atrybuty znaczenia, podejmowane zagadnienia, uporządkowanie kognitywne = np. ludzkie ciało jak maszyna, leczenie - naprawianie 1. temat główny / remat / - problem pierwszoplanowy 2. datum dyskursu - ogólna problematyka, tematy poboczne, drugoplanowe 3. rama konceptualna rama implikująca treść, interpretująca, struktura dzieła, co spaja tekst?

13 Spełniają podstawową rolę w odnoszeniach symbolicznych dyskursów Dokonujemy binarnych klasyfikacji w tekście, wydobywamy je z tekstu Pytanie: czy klasyfikacje wchodzą w jakieś schematy? np. lewica prawica konserwatyzm liberalizm dobro-zło piękno-brzydota mądrość-głupota kobieta-mężczyzna

14 Wewnętrzna struktura i organizacja treści dyskursu 1. Gatunek 2. Format 3. Implikatury 4. Spójność

15 Ad. 1. gatunek Każdy tekst może zostać przypisany do określonego gatunku poprzez identyfikację jego wzorca gatunkowego - Realizacją jakiego gatunku jest tekst? (literatura piękna, współczesna, powieść) Ad. 2 format Inaczej formuła programowa, czyli zestaw reguł i konwencji nadawczo-odbiorczych związanych z konkretnymi realizacjami oczekiwań gatunkowych (obyczajowa, sensacyjna, historyczna, fantastyczna) (opisuje konkretne środowisko? czasy? jakaś inna konwencja?)

16 Ad. 3 implikatury Części informacji nieartykułowanych wprost, lecz oczywistych dla komunikujących się osób: - konwencjonalne (założenie, że odnosimy się do tych samych rzeczy i tak samo je rozumiemy - jej źródłem są formy językowe wypowiedzi i kontekst wypowiedzi np. On jest politykiem, ale jest uczciwy). - konwersacyjne (odnajdywanie treści - komunikatu nie wyrażonego - dosłownie - to informacja -, którą można wywnioskować z - wypowiedzi, ale która nie jest - dokładnie zawarta w akcie mowy).

17 Ad. 4 spójność Jednolitość, co do autorstwa (widać wyraźnie jednego nadawcę, mimo iż jest wielu wytwórców), odbiorcy (określona wspólnota wiedzy z nadawcą) i treści (głównie opis jednego zjawiska, zdarzenia, zagadnienia; czy są jakieś wątki poboczne?)

18 Fabuła organizuje genealogię dyskursów, jak również ich obecne symboliczne odniesienia. Narracja jest to spójne przełożenie problemu na dyskurs za pomocą podstawowych zabiegów językowych. Ad.1 Słownictwo Ad.2 Styl Ad.3 Retoryka Ad.4 Metafora (przenośnia) Ad.5 Metonimia Ad.6 Ironia Ad.7 Stereotypy językowe Ad.8 Uprzejmość i etykieta

19 Ad.1 słownictwo Zasób podstawowych jednostek znaczeniowych używanych do opisu, porządkowania i wartościowania rzeczywistości. Jakie słownictwo dominuje? Najczęściej używane słowa? Jaki jest sens użycia tych słów? Czy pojawia się słownictwo należące do innego zakresy tematycznego niż badany dyskurs? Występowanie słów mających w sobie ocenę (postęp, prawda, tolerancja, demokracja) Ad.2 styl Sposób budowy i językowego ukształtowania wypowiedzi, którego podstawą stanowi dobór środków językowych (styl naukowy, urzędowo-kancelaryjny, publicystyczny, literacki) Czy styl jest adekwatny do sytuacji komunikacyjnej?

20 Ad.3 retoryka tj. sztuka argumentacji perswazyjnej za pomocą środków językowych. Czy tekst jest funkcjonalny, czyli ma jasno określone rezultaty, od jakich chce doprowadzić? Czy tekst jest dostosowany do sytuacji perswazyjnej? (przekonuje do wartości wywodu?) Jakie toposy wykorzystywane są w dyskursie? Jakie rodzaje argumentacji?

21 Ad.4 metafora (przenośnia) Figura retoryczna polegająca na zastąpieniu nazwy rzeczy, o której mowa, nazwą innej rzeczy, w taki sposób, że powstaje wrażenie pozwalające na wyjaśnienie lub uwypuklenie niektórych cech rzecz zastępowanej (ojciec głowa rodziny) Ad.5 metonimia Zastąpienie nazwy rzeczy, o którą chodzi, nazwą innej rzeczy, pozostającej w związku z pierwszą. Związek może mieć charakter logiczny, miejscowy, czasowy lub kulturowy (Sejm Wiejska; zamach na WTC 11.09)

22 Ad.6 ironia Świadome, celowo stworzone przeciwieństwo między dosłownym sensem wypowiedzi a tym, co zawierzał wyrazić nadawca komunikatu. (Jak miło, że nas mamusia dziś odwiedziła) Ad.7 stereotypy językowe Przyjęte od otoczenia społecznego skrajnie uproszczone i uogólnione wyobrażenia na temat m.in. zjawisk, grup społ., osób, prowadzące do ich opisywania i interpretowania zawsze w taki sam, uproszczony sposób. (jakie występują uproszczenia, anegdoty, historyjki?)

23 Ad.8 uprzejmość i etykieta Celowe, strategiczne, pozytywne i negatywne zachowania uczestnika komunikacji, nakierowane określonym interesem, dobrymi relacjami między nadawcą a odbiorcą. Jaki jest stosunek władzy między nadawcą a odbiorcą dyskursu? Czy zachodzi jakaś inna ważna relacja między nimi?