GEOLOGIA I EWOLUCJA DOLINY PROSNY W REJONIE KALISZA W WIETLE ANALIZY LITOLOGICZNO-STRUKTURALNEJ OSADÓW

Transkrypt

1 A R C H I W U M I N S T Y T U T U I N Y N I E R I I L D O W E J Nr 17 ARCHIVES OF INSTITUTE OF CIVIL ENGINEERING 2014 GEOLOGIA I EWOLUCJA DOLINY PROSNY W REJONIE KALISZA W WIETLE ANALIZY LITOLOGICZNO-STRUKTURALNEJ OSADÓW Piotr PISZCZYG OWA Politechnika Pozna ska, Instytut In ynierii L dowej W artykule przedstawiono analiz strukturalnego wykszta cenia osadów doliny Prosny w rejonie uj cia Kalisz Lis Zadowice, po o onego na po udnie od Kalisza, co umo liwi o ocen zmian uk adu paleohydrograficznego w tym rejonie. Podstaw analizy stanowi y materia y archiwalne tj. profile wiertnicze oraz sondowania elektrooporowe wykonane w trakcie rozwoju uj cia. Dolina Prosny od ko ca pliocenu do czasów wspó czesnych ulega a cyklicznemu wype nianiu w okresach glacja ów i odpreparowywaniu w poszczególnych interglacja ach. Doprowadzi o to do powstania kilku serii osadów piaszczysto- wirowych rozdzielonych osadami zastoiskowymi i glinami lodowcowymi. Dla rozpoznania zmienno ci litologicznej opracowano przekroje geologiczne oraz mapy wybranych powierzchni litologiczno-strukturalnych. Ewolucj doliny Prosny podzielono na pi faz, z których cztery wydzielono w postaci serii litologicznych: faza najstarsza (niezachowana) obejmuj ca pliocen i eoplejstocen, oraz fazy obejmuj ce: seri osadów zlodowace po udniowopolskich; seri osadów interglacja ów wielkiego i lubawskiego; seri osadów zlodowacenia warty, interglacja u eemskiego oraz cz ci zlodowacenia pó nocnopolskiego oraz najm odsza seria osadów zlodowacenia pó nocnopolskiego oraz holocenu. 1. WST P Doliny rzeczne na terenach ni owych, ze wzgl du na zmienn dynamik zachodz cych zjawisk, stanowi cenne rodowisko bada procesów erozyjnosedymentacyjnych. Sie rzeczna na terenie po udniowo-zachodniej Polski podlega a w plejstocenie wielokrotnemu przeobra eniu, czego dowodem jest zró nicowana budowa geologiczna wielu wspó czesnych dolin. Przyk adem wielopoziomowej struktury, która zosta a ukszta towana przez procesy erozyjnosedymentacyjne dzia aj ce w zmiennych warunkach hydrodynamicznych jest dolina Prosny. Wspó czesna dolina Prosny rozwija si ponad starsz struktur, a wiadectwem dziedziczenia dolin jest wyst powanie kilku serii aluwialnych osadów piaszczysto- wirowych rozdzielonych osadami zastoiskowymi i glinami. Analiza zmienno ci poszczególnych powierzchni litologiczno-strukturalnych, na tle regionalnego uk adu paleohydrograficznego pozwoli a zidentyfikowa proce-

2 52 Piotr Piszczyg owa sy erozyjno-sedymentacyjnych charakterystyczne dla kolejnych etapów tworzenia si struktury i tym samym odtworzy ewolucj samej doliny. 2. STAN WIEDZY O EWOLUCJI DOLINY PROSNY Pierwsze prace naukowe opisuj ce stratygrafi plejstocenu Ni u Polskiego rejonu mi dzyrzecza Prosna Warta powstawa y w latach 30 ubieg ego stulecia. W wierceniach J. Premik [9] wyró ni osady dwóch zlodowace po udniowopolskich oraz rodkowopolskiego, z których najstarsze zachowa o si w postaci szcz tkowej oraz osady dwóch interglacja ów, które zosta y szczegó owo rozró nione badaniami palinologicznymi [7]. Najg bsze wykonane wówczas wiercenie w rejonie Szczercowa mia o g boko 22,0 m [9] i nie osi ga o stropu osadów neogenu. G ówna o doliny Prosny ma za o enia przedplejstoce skie, a zdeponowane w jej obr bie osady dokumentuj etapy kilkukrotnego zasypania i odpreparowania zgodnie z istniej cym wcze niej przebiegiem [5]. W przewadze rzeczny, piaszczysto- wirowy charakter sedymentacji ulega okresowym zmianom na jeziorny, o czym wiadcz nawiercone serie osadów zastoiskowych oraz torfów interglacjalnych [11]. S. Dyjor [3] przedstawi dolin Prosny na tle paleohydrograficznego rozwoju sieci rzecznej Zachodniej Polski w epokach miocenu i pliocenu jako fragment wi kszego systemu pradoliny Warty o przebiegu równole nikowym z lekkim odchyleniem ku pó nocy. Natomiast S. D browski [2] opisa uk ad rzeczny z tego okresu jako osobny system sk adaj cy si z dwóch cieków, jednego p yn cego z pó nocy i drugiego p yn cego z po udnia, które czy y si na wysoko- ci obecnego Ostrowa Wlkp. uchodz c do doliny kopalnej Baryczy, fragmentu systemu pradoliny Odry. U schy ku plejstocenu charakter sedymentacji warunkowa a obecno na pó nocy l dolodu zlodowacenia pó nocnopolskiego. Wp yw kolejnych faz zlodowacenia na rozwój teras rzecznych doliny Prosny przedstawi K. Rotnicki [10]. W okresie regresji l dolodu nast powa o stopniowe zmniejszenie dynamiki przep ywu oraz zmiana warunków klimatycznych co wp yn o na zmian typu rzeki z roztokowej na meandruj c [4]. Wywo ane tym zjawiskiem zró nicowanie przypowierzchniowych osadów dolinnych, tworz cych teras zalewow Prosny zosta przedstawiony w pracy Z. M ynarczyka i K Rotnickiego [6]. 3. MATERIA Y I METODYKA BADA Zawarta w artykule analiza obejmuje wyniki prac uzyskanych podczas tworzenia modelu hydrostrukturalnego doliny Prosny w rejonie uj cia komunalnego Kalisz Lis Zadowice. Podstaw bada stanowi y materia y archiwalne opracowane w trakcie tworzenia i rozbudowy uj cia. Szczegó owa mapa geologiczna Polski w skali 1: arkusz Kalisz [1] oraz zdj cia satelitarne. cznie zosta o wykonanych 168 otworów hydrogeologicznych i 133 sondowania geoelek-

3 Geologia i ewolucja doliny Prosny w rejonie Kalisza 53 tryczne. Ze wzgl du na nierównomierne pokrycie badanego obszaru otworami wiertniczymi, w pierwszej kolejno ci sporz dzono 8 przekrojów geologicznych (rys. 1), które odniesiono do wyników oporno ci z archiwalnych sondowa geoelektrycznych, w celu ich reinterpretacji. Nast pnie, w oparciu o przyj ty schemat interpretacyjny, wykre lono 9 przekrojów geologiczno-geoelektrycznych pokrywaj cych ca y obszar bada. Rys. 1. Po o enie analizowanego odcinka doliny Prosny (wraz z lokalizacj odwiertów i sondowa elektrooporowych) Ze wzgl du na cel prowadzonych bada, którym by o rozpoznanie hydrodynamiczne rejonu uj cia, osady wype niaj ce dolin zosta y podzielone na trzy serie litologiczne, ró ni ce si w a ciwo ciami hydraulicznymi. Dane z przekrojów ekstrapolowano tworz c powierzchnie strukturalne przyj tych serii litolo-

4 54 Piotr Piszczyg owa gicznych. Uzyskane powierzchnie, pomimo wydzielenia w oparciu o za o enia hydrauliczne, s równie reprezentatywne dla formuj cych je procesów erozyjno-sedymentacyjnych, co wykorzystano w artykule, opisuj c kolejne etapy ewolucji doliny Prosny. 4. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADA Wybrany odcinek doliny Prosny pomi dzy Kaliszem a Zadowicami stanowi po udnikowo rozci gaj cy si fragment terenu o powierzchni 59,38 km 2. (rys. 1.) Wed ug podzia u na jednostki geomorfologiczne Niziny Wielkopolsko- -Kujawskiej [5] teren obejmuje pó nocny fragment podregionu Kotliny Grabowskiej stanowi cego wschodnie wydzielenie regionu Pradoliny Barycko- -G ogowskiej oraz fragment podregionów Równiny Kaliskiej oraz Pagórków Kaliskich, znajduj cych si w obr bie regionu Wysoczyzny Kaliskiej. Obszar charakteryzuje si wyra nym zró nicowaniem morfologicznym. Rz dne terenu w obr bie doliny Prosny wynosz m n.p.m. Na badanym obszarze zachowa y si 4 terasy [10]: terasa zalewowa VIII holocen (2 3 m ponad poziomem koryta (p.p.k.)), terasa V oscylacja gnie nie ska (5 6 m p.p.k.) terasa IV faza pozna ska (8 10 m p.p.k.) oraz terasa III faza leszczy ska (10 20 m p.p.k.). W wielu miejscach wy sze terasy s wyerodowane, a ca szeroko doliny zajmuje terasa zalewowa. Koryto rzeki wyra nie meandruje rozcinaj c fragment wysoczyzny o dojrza ej, denudacyjnej rze bie, ukszta towanej podczas zlodowacenia rodkowopolskiego. Od zachodu jest to Wysoczyzna Kaliska, a od wschodu Wa Che mce Godziesze. 5. WYNIKI BADA I DYSKUSJA Pod o e kopalnej doliny Prosny (pradoliny Prosny) stanowi i y formacji pozna skiej, które zosta y zdeponowane w górnym miocenie w obr bie rozleg ego zbiornika l dowego zajmuj cego w tej epoce znacz cz obecnej zachodniej Polski. Na przedgórzu Sudetów, Wy yny l skiej i Wy yny Krakowsko-Cz stochowskiej rozwija si w tym czasie system dolin i powi zanych z nimi paleodelt [3], [12] Najstarsza faza ewolucji doliny Pierwsza faza rozwoju doliny kopalnej Prosny ma miejsce u schy ku pliocenu i w eoplejstocenie. W pliocenie, w wyniku stopniowego wype niania zbiornika mioce skiego, zanika lokalna baza drena u, a istniej ca sie rzeczna ulega przebudowie. Dolina Prosny zosta a stanowi a w tej epoce fragment systemu dolin, które najprawdopodobniej cz c si na wysoko ci Ostrowa Wlkp. tworzy y system pradoliny Baryczy, który odwadnia obszar Wy yny Krakowsko- -Cz stochowskiej [2]. W eoplejstocenie w powsta ym uk adzie nast powa y

5 Geologia i ewolucja doliny Prosny w rejonie Kalisza 55 intensywne zmiany przep ywów rzek spowodowane zmianami klimatu, poziomu morza oraz stopniowym nasuwaniem si l dolodu. Cokó erozyjny doliny tej fazy zosta wykszta cony w obr bie i ów formacji pozna skiej, a przeg bienie wynosi o m [2] (rys. 2.). Osady pliocenu i eoplejstocenu nie zachowa y si w analizowanych profilach geologicznych, w zwi zku z czym ten etap rozwoju nie zosta wydzielony w przyj tym modelu litologicznym doliny kopalnej Prosny. Rys. 2. Przekrój przez osady doliny rzeki Prosny w rejonie Kalisza 5.2. Faza zwi zana ze zlodowaceniami po udniowopolskimi Najstarszymi rozpoznanymi osadami zalegaj cymi bezpo rednio na pod o u neoge skim s gliny lodowcowe zlodowace po udniowopolskich. Powsta y w górnym pliocenie i eoplejstocenie system dolin uleg w tym czasie najprawdopodobniej zniszczeniu, a zdeponowane na ilastym pod o u aluwia rzek zosta y zerodowane. Szcz tkowe gliny zlodowace po udniowopolskich zosta y nawiercone w nielicznych otworach w po udniowej cz ci obszaru bada (przekrój nr VI), Transgresja l dolodu i odcinanie kolejnych dróg przep ywu wody wymusi o uformowanie nowego systemu dolin, o którego uk adzie mo e wiadczy obecnie jedynie wykszta cenie powierzchni stropowej osadów negoe skich Faza zwi zana z interglacja em wielkim i lubawskim Wydzielona seria litologiczna obejmuje nierozdzielone, fluwialne osady pylaste, piaszczyste i piaszczysto- wirowe pochodz ce z interglacja u mazowieckiego oraz interglacja u lubawskiego, a tak e najprawdopodobniej osady fluwio-

6 56 Piotr Piszczyg owa glacjalne zlodowace rodkowopolskich: Odry i Warty. Wyró nione osady, zosta y uj te w analizowanych profilach jako jedna seria litologiczna. Podczas interglacja u mazowieckiego, w rejonie Kalisza odbudowa si system rzeczny charakterystyczny dla najstarszej fazy ewolucji doliny, czyli uk ad dwóch cieków o przeciwnych kierunkach przep ywu, tj. cieku po udniowego oraz pó nocnego (obejmuj cego badany fragment doliny). W czasie zlodowacenia Warty dolina zosta a wype niona osadami glacjalnymi i ponownie odpreparowana w czasie interglacja u lubawskiego. Doprowadzi o to do powstania struktury o szeroko ci 0,5 2,8 km i g boko ci m. Przebieg nowopowsta ej doliny pokrywa si z dolin interglacja u mazowieckiego a ich osady zalegaj bezpo rednio na sobie. W centralnej cz ci obszaru bada wyst puje przeg bienie, które zosta o najprawdopodobniej utworzone w wyniku silnej erozji wg bnej, co wskazuje na ograniczon mo liwo bocznej migracji koryta rzeki [8]. W po udniowej cz ci zaznacza si rozwidlenie doliny na szersz struktur wschodni oraz w sz zachodni, po linii której wspó cze nie przep ywa Prosna. Wydzielona seria litologiczna w cz ci zachodniej ma wyra nie mniejsz mi szo, a sp g struktury zalega wy ej, co mo e wiadczy, e na tym odcinku jest to struktura stosunkowo m oda i najprawdopodobniej nie obejmuje utworów interglacja u mazowieckiego. Najstarsze osady zachodniej cz ci doliny mo na zaliczy do interglacja u lubawskiego. G ówny przep yw Prosny w tej fazie odbywa si natomiast najprawdopodobniej dolin obecnej Kie ba nicy [8]. A B Rys. 3. Wykszta cenie sp gu (A) i mi szo (B) osadów interglacja ów wielkiego i lubawskiego Mi szo serii litologicznej wynosi od warto ci bliskich zera, rednio 8 10 m, do m w osiowej cz ci doliny. Szeroko doliny zmniejsza si lokalnie

7 Geologia i ewolucja doliny Prosny w rejonie Kalisza 57 w cz ci pó nocnej, jednak na pó noc od obszaru bada pradoliny Prosny ponownie tworzy szerok, na oko o 1 km struktur [5] Faza zwi zana ze zlodowaceniem warty, interglacja em eemskim oraz zlodowaceniem pó nocnopolskim Kolejna wydzielona seria litologiczna obejmuje osady powsta e w czasie zlodowacenia Warty, interglacja u eemskiego i cz ciowo zlodowacenia pó nocnopolskiego. W trakcie zlodowacenia Warty l dolód wkroczy przez istniej ce obni enie daleko na po udnie, wype niaj c dolin osadami, czego wiadectwem s gliny lodowcowe wyst puj ce w zachodniej cz ci obszaru bada. W okresie zaniku zlodowacenia zmieni a si morfologia obszaru na pó noc od Kalisza. Na wysoko ci remu utworzy o si obni enie, które oddzia ywa o na kierunki przep ywu rzek tego regionu [2]. Prosna, uchodz ca pierwotnie do obni enia doliny kopalnej Baryczy, zmieni a kierunek przep ywu z po udniowego na pó nocny, ku nowo utworzonej bazie drena u. W interglacjale eemskim nast pi o odpreparowanie doliny w postaci struktury o szeroko ci 3 km i g boko ci m., która w trakcie kolejnego zlodowacenia zosta a wype niona osadami zastoiskowymi. Mimo, e zlodowacenie pó nocnopolskie nie obj o swoim zasi giem obszaru bada, wywar o istotny wp yw na stosunki wodne i kierunki przep ywu. We wczesnych stadia ach zlodowacenia pó nocnopolskiego (najprawdopodobniej fazie anaglacjalnej leszczy skiej) w obr bie doliny Prosny na skutek podniesienia si bazy drena u powsta o zastoisko, w którym nast pi a akumulacja mu ków oraz i ów warwowych, py ów i namu ów. Rys. 4. Mi szo osadów zlodowacenia warty, interglacja u eemskiego i zlodowacenia pó nocnopolskiego (cz ciowo)

8 58 Piotr Piszczyg owa Osady opisanej fazy ewolucji doliny stanowi seri litologiczn obejmuj c gliny zlodowacenia Warty oraz osady zastoiskowe zdeponowane w czasie zlodowacenia pó nocnopolskiego o mi szo ci rednio 8 10 m. Wspó wyst powanie tych odmiennych genetycznie osadów wywo uje wzrost mi szo ci wydzielonej serii w zachodniej i pó nocnej cz ci obszaru. Mi szo wynosi tu od ~10 do 24 m. Czynnikiem redukuj cym mi szo jest natomiast pó niejsza dzia alno erozyjna Prosny, która w wielu miejscach, szczególnie w po udniowej cz - ci obszaru, doprowadzi a do ca kowitego wyerodowania osadów tej serii Faza zwi zana ze zlodowaceniem pó nocnopolskim i holocenem Seria litologiczna najm odszej wydzielonej fazy ewolucji doliny Prosny obejmuje fluwialne osady piaszczysto- wirowe zdeponowane w trakcie stadia u g ównego zlodowacenia pó nocnopolskiego oraz osady holoce skie. Podczas fazy leszczy skiej nast pi o odci cie ukszta towanej drogi odp ywu wód i zmiana warunków sedymentacji. Przep yw by ponownie zorientowany w kierunku po udniowym i odbywa si pradolin Baryczy oraz nowo powsta pradolin erkowsko-rydzy sk. Bieg Prosny do kierunku pó nocnego powróci w momencie utworzenia Pradoliny Warszawsko-Berli skiej w fazie pozna skiej [2]. A B Rys. 1. Wykszta cenie sp gu (A) i mi szo (B) osadów zlodowacenia pó nocnopolskiego (cz ciowo) i holocenu Z rozwojem Prosny po okresie zlodowacenia rodkowopolskiego zwi zane jest uformowanie poszczególnych teras dolinnych (III, IV, V, VIII). Zgodnie z podzia em zaproponowanym przez Rotnickiego [10]. Mi szo ci serii litologicznej wynosi od ~0 m w dolnym odcinku doliny do m w cz ci centralnej w obr bie terasy holoce skiej (VIII), 8 16 m w obr bie terasy wy szej

9 Geologia i ewolucja doliny Prosny w rejonie Kalisza 59 (V, IV) i ponad 20 m w obr bie terasy najstarszej (III). W obr bie terasy holoce skiej, przy jej wschodniej kraw dzi zaznaczaj si dodatkowo erozyjne formy paleokoryt, gdzie osady osi gaj mi szo poni ej 4 m. W po udniowej cz ci doliny, zaznaczaj si strefy zredukowanej mi szo ci lub braku aluwiów holoce skich. Osady tego wydzielenia pod wzgl dem granulometrycznym s najcz ciej dwudzielne w cz ci dolnej s to piaski rednie, w ród których znajduj si soczewy pospó ek i wirów, a w cz ci przypowierzchniowej s to piaski drobne i pylaste, z przewarstwieniami mu ków i py ów. Wykszta cenie sp gu serii nawi zuje do meandruj cego charakteru rzeki z wczesnego holocenu, tj. okresu formowania si wielkich meandrów. Uwidacznia si to w postaci stref g bszego zalegania sp gu serii. Obni enie w stosunku do redniego poziomu powierzchni wydzielonej struktury wynosi 5 15 m (poni ej 100 m n.p.m. w cz ci po udniowej i 95 m n.p.m w cz ci centralnej i pó nocnej). 6. PODSUMOWANIE Na podstawie wykonanych przekrojów, analizy map strukturalnych wydzielonych serii litologicznych oraz w oparciu o istniej c literatur, mo na stwierdzi, e dolina Prosny jest przedczwartorz dow struktur, której formowanie rozpocz o si u schy ku neogenu. Cokó erozyjny doliny stanowi ilaste utwory tej epoki, a wci cie doliny osi ga g boko do m, co w znacznym stopniu ogranicza o mo liwo bocznej migracji koryta. W kolejnych epokach geologicznych dochodzi o do kilkukrotnego wype niania i odpreparowywania doliny. Procesy oddzia ywuj ce na ten obszar mia y zró nicowan intensywno, ró ny by te kierunek przep ywu wód, a tym samym transportu materia u. G ówny przebieg doliny Prosny w czwartorz dzie by sta y, ró ni si jedynie kierunek przep ywu wody, który ulega zmianie co najmniej dwukrotnie. Budow osadów wype niaj cych dolin Prosny na badanym odcinku mo na sprowadzi do uk adu czterech serii litologicznych: najstarszej obejmuj cej gliny lodowcowe, zalegaj cej powy ej serii piaszczysto wirowej, s aboprzepuszczalnej (napinaj cej) i dolnej (o zwierciadle cz ciowo naporowym). LITERAURA [1] Baranowski J., Ma kowska A., Mapa geologiczna Polski (mapa utworów powierzchniowych) w skali 1: , arkusz Kalisz, CAG Pa stwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, [2] D browski S., Rozwój doliny Prosny w plejstocenie, Geneza, litologia i stratygrafia utworów czwartorz dowych, Geografia 50, s , Wydawnictwo Naukowe UAM, Pozna, [3] Dyjor S., Systemy Kopalnych dolin Polski Zachodniej, Problemy m odszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce, Wydawnictwo PAN, Warszawa, [4] Kozarski S., Rotnicki K., Problemy pó nowürmskiego i holoce skiego rozwoju den dolinnych na ni u Polskim, Wydawnictwo PWN, Pozna, 1978.

10 60 Piotr Piszczyg owa [5] Krygowski B., Profil geologiczny stanowisk interglacjalnych w Kaliszu. Z bada czwartorz du w Polsce, Pa stwowy Instytut Geologiczny, [6] M ynarczyk Z., Rotnicki K., Pó novistulia skie i holoce skie formy i osady rodkowej Prosny i ich paleohydrograficzna interpretacja, Wydawnictwo naukowe UAM, Pozna, [7] Piech K., Badania nad dyluwium województwa ódzkiego. Cz. 2 Flora warstw mi dzylodowcowych okolic Szczercowa, Dzbanek Ko ciuszkowskich i niektórych innych miejscowo ci w dorzeczy rodkowej Warty, ASGP 6, s , [8] Piszczyg owa P., Budowa geologiczna i warunki hydrogeologiczne doliny rzeki Prosny w rejonie Kalisza (w aspekcie hydrostrukturalnym), Praca magisterska, UAM, Pozna, [9] Premik J., Badania nad dyluwium województwa ódzkiego. Cz. 1 O utworach preglacjalnych, glacjalnych i interglacjalnych w dorzeczu rodkowej Warty, Widawki i Prosny, ASGP 6, s , [10] Rotnicki K., Rze ba Wzgórz Ostrzeszowskich jako rezultat rozwoju stoku podczas Würmu, Wydawnictwo PWN, Pozna, [11] To pa S., Flora interglacjalna w Kaliszu. Z bada czwartorz du w Polsce, Pa stwowy Instytut Geologiczny, [12] Walkiewicz Z., Trzeciorz d na obszarze Wielkopolski, Wydawnictwo Naukowe UAM, Pozna, GEOLOGY AND EVOLUTION OF PROSNA VALLEY IN THE KALISZ AREA REGARDING TO LITHOLOGICAL AND STRUCTURAL ANALYSIS OF SEDIMENTS Summary The following paper presents an analysis of structural form of Prosna Valley sediments in the Kalisz-Lis-Zadowice water intake area, located south of Kalisz, which allows to estimate changes of paleohydrographic system in the region. The analysis is based on archival materials i.e. drilling profiles and resistivity probes, performed during the intake development. From the end of the Pliocene to the present time Prosna Valley had been subjecting to a cyclical covering in glacial- and uncovering in interglacial periods. As a result of these events, several series of sand and gravel sediments, separated by lacustrine sediments and glacial clay, have been formed. To identify lithological diversity of these deposits, geological cross-section and maps of selected lithological and structural surfaces have been developed. The evolution of Prosna Valley has been categorised into 5 stages, 4 of them as lithological series: the latest one (not preserved) which took place in the Pliocene and the Pleistocene and earlier stages combined with series of: the South- Polish galaciacions sediments; the Great and Lubawski interglaciations sediments; the Warta glaciation, Eemian interglaciation and North-Polish glaciation (partly) sediments and earliest series of the North-Polish glaciation (partly) and Holocene sediments. Dane autora: mgr Piotr Piszczyg owa piotr.piszczyglowa@gmail.com telefon: